Ibuot Duopekiet

Jehovah Oyom Mme Owo Ẹnyene Uwem—Ndi Afo Omoyom?

1, 2. (a) Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto nte Jonah akanamde n̄kpọ ke ini Jehovah eketrede ndisobo mbon Nineveh? (b) Ntak emi nnyịn ikpodụn̄ọrede nte Abasi esiwụtde mbọm ye nte enye esede uwem?

JEHOVAH ama okop inemesịt. Edi prọfet Jonah okofọfụhọ. Mbọm ama anam Abasi etre ndisobo ediwak owo. Jonah akpakama ẹsobo mmọ! Jehovah ama adahado ọnọ mbon oro ẹkedide mme asua ikọt esie onyụn̄ enịm mmọ uwem.

² Nte nnyịn ikụtde ke mbụk emi aban̄ade Jonah, ndusụk ini, ekeme ndisọn̄ mme owo ndifiọk adan̄a nte Abasi enyenede ime, onyụn̄ ekeme ndisọn̄ mmọ ndinyene ukem udọn̄ oro Enye enyenede aban̄a mme owo ndinyene uwem. Jehovah ndiketre ndisobo mbon Nineveh ama “ọdiọk Jonah esịt etieti, esịt onyụn̄ ofụt enye.” Okûdi Jonah ekenen̄erede ekere aban̄a bụt oro enye edidiade utu ke ndikop mbọm mban̄a mbon Nineveh nnyụn̄ n̄kere nte ẹkpenyan̄ade mmọ? Eyedi enye ekekere ke edieke ẹtrede ndisobo mbon Nineveh ke imọ iyadia bụt. (Jonah 4:1, 10, 11) Nso kaban̄a eyo nnyịn emi usen ikpe Jehovah enen̄erede asan̄a ekpere? Afo emekeme ndibụp ete: ‘Didie ke n̄keme ndinen̄ede mfiọk nnyụn̄ n̄wụt esịtekọm mban̄a nte Abasi esifende ọnọ owo, didie n̄ko ke n̄keme ndin̄wam mme anamidiọk oro ẹkabarede esịt man ẹbọ ufọn ọyọhọ ọyọhọ ẹto ima esie? Didie ke n̄keme ndiwụt ke mmoyom mme owo ẹnyene uwem nte Abasi oyomde?’

UNENIKPE YE MBỌM ẸNAM ẸNYAN̄A OWO

3. Ndi unenikpe Abasi atuaha ye mbọm esie? Nam an̄wan̄a.

³ Ndusụk owo ẹkere ke ediwak itie ke n̄wed prọfet 12 oro ẹtịn̄ ẹban̄a iyatesịt Abasi ye ufen emi enye esinọde mme owo man owụt unenikpe esie. Mmọ ẹkeme ndibụp ẹte: ‘Didie ndien ke Jehovah owụt mbọm? Ndi enye oyom ndinyan̄a mme owo?’ Ke nditịm ntịn̄, unenikpe Abasi ituahake ye mbọm esie, utu ke oro edu mbiba emi ẹsinam Abasi anyan̄a mme owo. Unenikpe ye mbọm ẹdi iba ke otu mme edu esie oro ẹdade ata ukem ukem. (Psalm 103:6; 112:4; 116:5) Abasi ndifiak ndiọn̄ se mme idiọkowo ẹbiatde owụt ke enye atua mbon oro ẹnyenede eti esịt mbọm. Oro owụt mfọnmma unenikpe esie. Ke n̄kan̄ eken, sia Jehovah edide ata edinen Abasi, enye esitua mme owo mbọm koro enye ọfiọkde ke mmọ ẹdi mme anana-mfọnmma. Afo emekeme ndisịn enye ntem: ọnọ ufen ke ini oro oyomde ẹnọ ufen, onyụn̄ atua mbọm ke ini oro oyomde ẹtua mbọm. Afo emekeme ndikụt ediwak n̄kpọ ke etop mme prọfet oro, emi ẹsọn̄ọde nte Abasi adade edu mbiba emi anam n̄kpọ ke mfọnmma usụn̄, ndiwụt ke imoyom mme owo ẹnyene uwem. Ẹyak nnyịn idụn̄ọde emi, ndien nte idụn̄ọrede, yak ikpep mme n̄kpọ oro nnyịn ikpadade isịn ke edinam.

4. Nso iwụt ke Abasi oyom mme owo ẹnyene uwem?

⁴ Prọfet Joel akatan̄a etop ubiomikpe, edi enye ama ọsọn̄ọ etịn̄ n̄ko nte Abasi “ọfọnde ido onyụn̄ atuade owo mbọm, isọpke iyatesịt onyụn̄ awak ima-mfọnido.” (Joel 2:13) Ke n̄kpọ nte isua ikie ke ukperedem, m̀mê n̄kpọ nte isua 2,800 emi ẹkebede, Micah ama ọsọn̄ọ etịn̄ adan̄a nte nnyịn iyomde Jehovah efen ọnọ nnyịn. Ke ama okobụp ete, “Anie Abasi ebiet fi?” Micah ama etịn̄ aban̄a Jehovah ete: “Enye idikaha iso iyat esịt ke nsinsi, koro enye adatde esịt ke ima-mfọnido. Enye ọyọtọn̄ọ ntak atua nnyịn mbọm.” (Micah 7:18, 19) Nte nnyịn ikemede ndikụt ke mbụk Jonah oro aban̄ade mbon Nineveh, Abasi esinyịme ndifen nnọ mbon oro ẹyatde enye esịt emi enye akaduakde ndinọ ufen edieke mmọ ẹtuade n̄kpọfiọk ẹnyụn̄ ẹnamde n̄kpọ ndiwụt ke imakabade esịt.

5. Nso ye nso ke afo enen̄ede ama abana usụn̄ oro Abasi owụtde mbọm ye nte enye oyomde ndinyan̄a mme owo? (Se n̄ko “Mmọ Ẹma Ẹnam Utom ke Edinyịme Esịt.”)

⁵ Nnyịn idụhe ke eyo prọfet 12 oro. Edi, nte nnyịn iwụtke esịtekọm iban̄a usụn̄ oro Jehovah owụtde mbọm, onyụn̄ oyomde ndinyan̄a mme owo? Ndiwụt esịtekọm ntre ekeme ndinam fi etetịm asan̄a ekpere Abasi onyụn̄ etetịm oyom ndin̄wam mbon en̄wen ẹnyene uwem. Okposụkedi emi ata ediwak owo mfịn ẹmade ndinam se idiọkde, nnyịn imenịm ke Abasi ‘iyomke baba owo kiet atak edi oyom kpukpru owo ẹkabade esịt.’ (2 Peter 3:9) Inem inem ikọ oro Hosea eketịn̄de ke ini enye akafiakde ada n̄wan esie oro ekesịnde efịbe owụt ke Jehovah oyom mme owo ẹkabade esịt. Jehovah ‘ama ọdọn̄ ikọt esie esịt.’ Ikobiomoke Abasi ndifen nnọ mmọ, edi enye ama efen ọnọ mmọ ke “edinyịme esịt.” (Hosea 1:2; 2:13, 14; 3:1-5; 14:4) Ndi afo ọmọfiọk ntak emi edu ye usụn̄ oro Abasi esifende ọnọ mme owo edide ata akpan n̄kpọ? Koro enye ndisifen nnọ mme owo anam owo enyene uwem. Afo emekeme ndikụt n̄kpọ efen oro owụtde mbọm Abasi ye nte enye oyomde mme owo ẹnyene uwem ke utom emi esop Christian anamde oro afo etienede anam.

N̄WAM MME OWO ẸNYENE UWEM

6. Akpan usụn̄ ewe ke Abasi owụt ke imọ imoyom mme owo ẹnyene uwem?

⁶ Ntak emi afo esitienede ọkwọrọ ikọ an̄wan̄wa? Akpan ntak kiet edi man afo an̄wam mme owo ẹdidiọn̄ọ ata Abasi. Akpan n̄kpọ oro ẹkpefiọkde ẹban̄a Jehovah edi: Enye esinọ owo in̄wan̄-in̄wan̄ ntọt mbemiso enye ọnọde ufen. Emi owụt ke enye okop mme owo mbọm onyụn̄ ekere aban̄a mmọ, enye iyomke mmọ ẹkpa, edi akam oyom mmọ ẹnyene uwem. Prọfet 12 oro ẹma ẹnam mme anamidiọk ẹfiọk ke Abasi ọnọ mmọ ifet ndikpụhọde usụn̄ uwem mmọ man ẹbọhọ edinen iyatesịt esie. Ukem utom oro ke nnyịn inam mfịn. Nte Christian, afo emenyene ifet ndinọ ntọt mban̄a usen oro Abasi edisiode ndiọi owo usiene. Ke adan̄aemi anamde oro, kûkere nte ẹdinọde mbon oro mîmaha ndikpan̄ utọn̄ utịp, nte mmọ ẹdibọde ufen oro ekemde ye edinam mmọ. Ti idemfo ete ke akpan ntak oro ọkwọrọde ikọ edi man an̄wam ndusụk owo ẹsan̄a ke usụn̄ oro adade esịm uwem.—Joel 3:9-12; Zephaniah 2:3; Matthew 7:13, 14.

7. (a) Ntak emi editiene nnọ ikọ ntiense edide akpan n̄kpọ? (b) Edieke mme owo mînyeneke udọn̄ ke etop nnyịn, didie ke nnyịn ndikere mban̄a edu Jehovah ekeme ndin̄wam nnyịn?

⁷ Kpukpru ini oro afo ọkwọrọde akpanikọ Bible, edide ke enyịnusụn̄ ufọk owo, ke ufọkn̄wed, ke itieutom, m̀mê ke ebiet ekededi, afo aman̄wam owo emi enen̄erede oyom Abasi atua imọ mbọm onyụn̄ efen ọnọ imọ. (Hosea 11:3, 4) Edi akpanikọ ke afo emekeme ndisobo ye mbon oro mînyeneke udọn̄, mînyụn̄ imaha ndikpan̄ utọn̄. Edi, edieke afo akade iso anam utom emi kpa ye oro mme owo mîmaha ndikpan̄ utọn̄, afo ekpebe Abasi nnyịn emi esituade owo mbọm, emi akanamde Zechariah ọdọhọ otụtutọn̄ ikọt esie ete: “Mbọk, ẹfiak edem ẹkpọn̄ mme idiọk usụn̄ mbufo ye mme idiọk edinam mbufo.” (Zechariah 1:4) Ediwak owo ẹkam ẹkeme ndinyịme ndikpan̄ utọn̄ nte afo etịn̄de ọnọ mmọ aban̄a mbọm Abasi onyụn̄ owụtde mmọ usụn̄ uwem. Fiak ti ete ke afo ọkwọrọ ikọ koro Jehovah oyomde mme owo ẹnyene uwem, afo n̄ko omoyom mme owo ẹnyene uwem.

8. Ntak emi edide n̄kpọ ndọn̄esịt nditi nte ndusụk owo ẹkenamde n̄kpọ ẹban̄a mbọm Abasi?

⁸ Nditi akpan n̄kpọ oro etienede mi ekeme ndidọn̄ fi esịt: Ekpere ndidi kpukpru ini, mme owo ẹsikpan̄ utọn̄ ẹnọ etop Abasi. Ntak edi oro Hosea eketịn̄de aban̄a mbon oro ẹkefiọkde ke ‘mme usụn̄ Jehovah ẹnen.’ Prọfet oro ama adian do ete: “Ndinen owo ẹyesan̄a ke esịt.” (Hosea 14:9) Toto ke eset, ediwak owo ẹnam n̄kpọ ẹban̄a ikot oro Abasi ọnọde ete: “Mbufo ẹfiak ẹtiene mi ke ofụri esịt mbufo.” (Joel 2:12) Ẹkenọ mbon oro ẹkefiọkde Jehovah ikot emi, edi enye owụt n̄ko udọn̄ oro Abasi enyenede ke idem mbon oro ẹtọn̄ọde-tọn̄ọ ndikpep n̄kpọ mban̄a enye. Ke akpanikọ, Abasi enyene mbuọtidem ke mme owo ẹkeme nditua n̄kpọfiọk ke idiọkn̄kpọ oro mmọ ẹkenamde, ẹkabade esịt, ẹnyụn̄ ẹnam se ifọnde. Oro ekeme ndinam mmọ ẹnyene idotenyịn ndibọhọ.—1 Timothy 4:16.

9. Nte mbon Nineveh ẹkenamde n̄kpọ ẹban̄a ubiereikpe Abasi owụt ke nso ke ẹyom?

⁹ Enyene ntak efen oro akanamde Jehovah efen ọnọ mbon Nineveh. Nnyịn ikot ite ke mmọ ẹma ẹda etop ubiereikpe Abasi oro akasan̄ade ekpere ini oro ke akpan n̄kpọ, ẹnyụn̄ “ẹtọn̄ọ ndibuọt idem ye Abasi.” (Jonah 3:5) Ama oyom mmọ ẹnyene mbuọtidem man ẹdu uwem, idịghe ndikop ndịk mban̄a ubiereikpe oro kpọt. Sia Jehovah enen̄erede oyom mme owo ẹkabade esịt ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ye mbuọtidem, enye anam nnyịn ikwọrọ ikọ man in̄wam mme owo ẹmek n̄kan̄ emi mmọ ẹdade ẹnọ. Nso idi utịp? Nnyịn ikot ntem iban̄a mbon Nineveh: “Ata Abasi okụt se mmọ ẹnamde, nte ke mmọ ẹwọn̄ọde ẹkpọn̄ idiọk usụn̄ mmọ; ntre ata Abasi okpụhọ ekikere ke nsobo oro enye ọkọdọhọde ete ke iyosobo mmọ; inyụn̄ isoboke mmọ aba.” (Jonah 3:10) Owo ikemeke ndida ikọinua m̀mê edinam emi mîtoho esịt mbian̄a Jehovah. Anaedi mbon Nineveh ẹma ẹnam n̄kpọ ndiwụt ke imatua n̄kpọfiọk ke ofụri esịt. Abasi ama okụt ke mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹnam ukpụhọde; mmọ ẹma ẹwụt ke mmimọ imen̄ede ikabade esịt ẹnyụn̄ ẹnyene mbuọtidem.

10. Ke mme idaha ewe ke Jehovah akanyan̄a mme owo?

¹⁰ Nnyịn ikpedehedei ikere ke ọkọdọn̄ Jehovah ndinyan̄a mbon Nineveh kpọt. Ke ini ẹkesobode Jerusalem ke isua 607 M.E.N.—ke Obadiah, Nahum, ye Habakkuk ẹma ẹkekụre utom mmọ—Jehovah ama anyan̄a Jeremiah oro okokopde item ye mme nsan̄a esie oro ẹkenamde akpanikọ. (Jeremiah 39:16-18) Mme prọfet Abasi ẹma ẹbem iso ẹtịn̄ ẹte ke nsụhọ mbon oro ẹkekabarede esịt ẹyenyọn̄ ke Babylon ẹfiak ẹditọn̄ọ edisana utuakibuot. (Micah 7:8-10; Zephaniah 3:10-20) Ntịn̄nnịm ikọ oro enen̄ede osu ke eyo nnyịn. Ke akpa ekọn̄ ererimbot ama okokụre, mme Christian oro ẹyetde aran, emi ediwak mmọ mîkesịnke ifịk aba ke utuakibuot akpanikọ, ẹma ẹfiak ẹtọn̄ọ ndinam utom ifịk ifịk, ẹnyụn̄ ẹnyene unyịme Jehovah, ndien mmọ ẹyenyene uwem. Mfịn n̄ko, mme owo oro ẹtode “ediwak idụt” ke ‘ẹdian idem ye Jehovah.’ (Zechariah 2:11) Mmọ ẹnyene idotenyịn ndibọhọ utịt editịm n̄kpọ emi asan̄ade ekpere mi. Ntem, afo unamke an̄wa-an̄wa utom ukwọrọikọ fo n̄kukụre koro ẹwụkde mme Christian ẹte ẹnam. Enye inyụn̄ idịghe utom oro anamde n̄kukụre man osu ntịn̄nnịm ikọ. (Matthew 24:14; 28:19, 20) Afo anam utom ukwọrọikọ emi akpan akpan man an̄wam mme owo ẹkpep n̄kpọ ẹban̄a Jehovah, ẹbuọt idem ye enye, ẹnyụn̄ ẹnyene uwem.

MBON ORO ẸFIAKDE ẸTIENE JEHOVAH ẸNYENE UWEM

11, 12. Didie ke mbon oro ẹkesituakde ibuot ẹnọ Abasi inikiet ko ẹkeme ndibọ ufọn nto mbọm Abasi?

¹¹ Jehovah enyene udọn̄ ke idem mbufa owo onyụn̄ oyom mmọ ẹnyene uwem, edi enye ifreke mbon oro ẹsụk ẹkade iso ẹnam n̄kpọ esie. Akpana nnyịn n̄ko inyene udọn̄ ke idem utọ mbon emi inyụn̄ in̄wam mmọ ndika iso nsan̄a ke usụn̄ uwem. Ke mme akpan usụn̄ ewe ke nnyịn ikeme ndiwụt ke imenyene udọn̄ ke idem mme owo?

¹² Ekeme ndidi afo ọmọfiọk ndusụk owo oro ẹma ẹkekpep n̄kpọ ẹban̄a Jehovah, ẹbuọt idem ye enye, ẹnyụn̄ ẹsịn ifịk ke utuakibuot akpanikọ, edi inamke n̄kpọ Abasi aba. Etop oro Jehovah ọkọnọde prọfet 12 oro owụt ke enye ama enyịme ndinam mbọm esie esịm mbon oro ẹkedude ke otu ikọt esie ke akpa, edi oro mîkakaha iso ke utuakibuot akpanikọ. Ukem oro ke edi mfịn ye mbon oro ẹfiọrọde ẹkpọn̄ usụn̄, ẹwọn̄ọrede ẹkpọn̄ Abasi, m̀mê ẹnamde idiọkn̄kpọ edi ekem ẹkabade esịt. (Mme Hebrew 2:1; 3:12) Okposụkedi emi mmọ mîkopke inemesịt ke ndidian̄ade n̄kpọn̄ Jehovah, ekeme ndisọn̄ mmọ ndifiak ntiene enye. Abasi ekpe mmọ ubọk nte ikọ prọfet esie owụtde: “Ntem ke Jehovah mme udịm ọdọhọ ete: ‘Ẹfiak ẹtiene mi,’ uyo Jehovah mme udịm edi emi, ‘ndien ami nyafiak ntiene mbufo.’” (Zechariah 1:3) Ikọ Hosea enen̄ede esịn udọn̄ ọnọ nnyịn. Enye ọdọhọ ete: “O Israel, fiak tiene Jehovah Abasi fo, koro afo amatuak ukot ọduọ ke ndudue fo. Mbufo ẹmen ikọ ẹfiak ẹtiene Jehovah. Kpukpru mbufo ẹdọhọ enye ẹte, ‘Mbọk fen ndudue nnyịn; nyụn̄ bọ se ifọnde.’” Ke akpanikọ, Abasi ekeme ndidahado nnọ idem mbon oro ẹkenamde akwa idiọkn̄kpọ edi emi ẹnen̄erede ẹkabade esịt, ẹnyụn̄ ẹfiakde ẹtiene Abasi, ndien emi ekeme ndinam mmọ ẹfiak ẹnam n̄kpọ esie ọyọhọ ọyọhọ. (Hosea 6:1; 14:1, 2; Psalm 103:8-10) Se enye akanamde edi oro ke eyo mme prọfet, se enye onyụn̄ anamde edi oro mfịn.

13. Ntak emi nnyịn ikpokopde mbọm iban̄a mbon emi Abasi efende ọnọ?

¹³ Edi didie ke emi ebehe mme Christian oro ẹkade iso ẹsan̄a ke usụn̄ oro adade esịm uwem? Didie ke nnyịn ikeme ndiwụt ke imese mme owo nte Jehovah esede? Jehovah oyom nnyịn ikop mbọm iban̄a mbufa owo ye mbon oro etiede nte ẹtre ndinam n̄kpọ esie. Abasi ama anam Hosea etịn̄ se imọ iyomde ito nnyịn: “Ndat esịt ke ima-mfọnido, idịghe ke uwa.” Jesus Christ ama etịn̄ ukem ikọ oro ke usụn̄ emi: “Ẹka, ndien, ẹkekpep se emi ọwọrọde, ‘Nyom mbọm, idịghe uwa.’” (Hosea 6:6; Matthew 9:13) Enen̄ede oyom nnyịn ikop mme owo mbọm ke utọ usụn̄ emi man nnyịn ika iso idi ufan Abasi. Se nte apostle Paul akadade edifen nnọ akabuan ye edikpebe Abasi ke ini enye ọkọdọhọde ete: “Ẹfọn ido ye kiet eken, ẹtua owo mbọm, ẹfen kiet eken ke ofụri esịt kpa nte Abasi n̄ko ekefende mbufo ke ofụri esịt ebe ke Christ. Mmọdo, ẹdi mme andikpebe Abasi, nte ndima nditọ, ẹnyụn̄ ẹka iso ẹsan̄a ke ima.” (Ephesus 4:32–5:2) Didie ke afo ekpebe Abasi ke afan̄ emi?

14, 15. Mme idaha ewe ke ekeme ndisọn̄ nnyịn ndifen nnọ mme owo nte Jehovah efende?

¹⁴ Nso edieke eyenete oro akanamde akwa idiọkn̄kpọ etrede ndikabade esịt ndien ẹsio enye ẹfep ke esop? Utọ n̄kpọ oro ama etịbe ke eyo mme apostle; ẹma ẹsion̄o mme Christian oro mîkakabakede esịt ẹfep ke esop. Edieke oro eketịbede ke ini mme apostle Jesus ẹkesụk ẹdude, ikpakpaha nnyịn idem edieke etịbede mfịn ke ini ke ini. Ke ini utọ n̄kpọ oro etịbede, mme anam-akpanikọ eken ke esop ẹsinam item Bible oro ọdọhọde ẹkûdian idem ye owo mbịnmfep. Mmọ ndinam se Jehovah ọdọhọde ekeme ndinam anamidiọk oro okụt ke idiọkn̄kpọ oro enye akanamde idịghe n̄kpọ mbubru, ndien oro ekeme ndinam enye akabade esịt. Nnyịn ikot ke Bible ite ke owo Corinth oro ẹkebịnde ẹfep ke esop ama akabade esịt onyụn̄ okpụhọde usụn̄ uwem esie, ndien ẹma ẹfiak ẹda enye esịn ke esop. (1 Corinth 5:11-13; 2 Corinth 2:5-8) Esitie fi didie ke idem ke ini ẹnamde ukem n̄kpọ oro mfịn, ndien didie ke afo ekeme ndiwụt ke omoyom mbon en̄wen ẹnyene uwem?

¹⁵ Anamidiọk oro akabarede esịt ekeme ndikop bụt onyụn̄ ofụhọ, ndien oyom ẹnam enye ọfiọk ke Abasi ye nditọete esie ẹma enye, ẹnyụn̄ ẹyom enye enyene uwem. Kam kop inem inem ikọ ndọn̄esịt oro Abasi eketịn̄de ọnọ ikọt esie eke eset oro ẹkenyịmede ndikabade esịt mi: “[Nyodụk] ediomi ndọ ye afo ke akpanikọ; ndien afo ọyọfiọk Jehovah.” (Hosea 2:20) Sia edide nte Abasi akanamde n̄kpọ edi emi, nnyịn ikpenyene ndiwụt ke nnyịn ikpebe Abasi emi Zechariah eketịn̄de aban̄a nte ‘atuade owo mbọm.’—Zechariah 10:6.

16. Didie ke nnyịn ikpanam n̄kpọ ke ini ẹfiakde ẹda owo ke esop?

¹⁶ Abasi oyom mme owo ẹnyene uwem, ntre enye esikop idatesịt ke ini anamidiọk akabarede esịt m̀mê ke ini asan̄autom esie oro eketrede ndinam n̄kpọ esie afiakde esịn ifịk anam n̄kpọ Abasi.a (Luke 5:32) Ke ini ẹkefiakde ẹda eren Corinth oro iketịn̄de iban̄a ke esop, Paul ama eteme esop oro ete ẹfen ẹnọ enye, ẹnyụn̄ ẹsịn udọn̄ ẹnọ enye, ẹnam enye ọfiọk ke mmimọ imenen̄ede ima enye: “Nsuannọ emi ediwak owo ẹnọde ekem ye utọ owo oro, ntre, mbufo ẹkpenyene ndifen nnọ enye nnyụn̄ ndọn̄ enye esịt, man ke usụn̄ ekededi ekikak mfụhọ edimen utọ owo oro emen. Ke ntre nteme mbufo nte ẹwụt enye ke mbufo ẹmenen̄ede ẹma enye.” (2 Corinth 2:6-8) Ti ete ke Hosea ama etịn̄ se Jehovah eketịn̄de aban̄a mme anamidiọk oro ẹma ẹkekabade esịt ete: “Nyemen unana edinam akpanikọ mmọ mfep. Nyama mmọ ke edinyịme esịt.” (Hosea 14:4) Ndi nnyịn iyekpebe Jehovah ke ndinyịme nditiene n̄n̄wam mbon oro ẹma ẹkekabade esịt ndika iso nnam akpanikọ man mmọ ẹkpenyene nsinsi uwem?

17, 18. Ke nso ima ima usụn̄ ke ikeme ndin̄wam mbon oro ẹfiakde ẹtiene Jehovah m̀mê mbonubon owo oro ẹkesiode ẹfep ke esop?

¹⁷ Jehovah owụt in̄wan̄-in̄wan̄ ke imọ imesikpono mbon oro ẹfiakde ẹtiene imọ, inyụn̄ inyịme ndifiak nda mmọ nte mbon oro imọ imade, ukem nte Hosea ekenyịmede ndifiak nda n̄wan esie oro mîkanamke akpanikọ. Jehovah etịn̄ nte enye anamde n̄kpọ ye mme asan̄autom esie ete: “N̄kabade ntie ye mmọ nte mbon oro ẹkọn̄ọrede ọkpọnọ ke itọn̄ mmọ ẹfep, nda udia sụn̄sụn̄ nnọ mmọ kiet kiet.” (Hosea 11:4) Enem didie ntem ndifiọk utọ ima ima usụn̄ oro Jehovah adade okot utọ mbon oro ẹfiakde ẹdi do! Nnyịn imekeme ndikpebe enye ke nditre ndisọn̄ ido, edi itie ufan ufan ye owo oro ofụhọde aban̄a se enye akanamde onyụn̄ enen̄erede akabade esịt. Ke ẹma ẹkefiak ẹda enye ẹsịn ke esop, utu ke ndiyat esịt ye enye m̀mê ndida enye udu ke ntak ndudue oro enye akanamde, nnyịn ikpenyene nditịn̄ ikọ nsọn̄ọ enye idem ke ini ekededi oro oyomde inam oro.—1 Thessalonica 5:14.

¹⁸ Ndi emekeme ndikere mme usụn̄ en̄wen oro ekpekpebede Jehovah ke ini ẹsiode owo ẹfep ke esop? Ke ini ẹsiode owo ẹfep, ndi nnyịn imekeme ndin̄wam mbonubon esie oro ẹsọn̄ọde ẹda, utọ nte nsan̄andọ esie oro anamde akpanikọ ọkọrọ ye nditọ esie? Ekeme ndidi mmọ ke ẹdomo ndidụk mme mbono esop nnyụn̄ n̄wọrọ an̄wautom. Ndi nnyịn iyọnọ mmọ san̄asan̄a un̄wam oro mmọ ẹyomde? Usụn̄ en̄wen oro ikemede nditua utọ mme anam-akpanikọ oro mbọm edi ndida “nti ikọ, ikọ ndọn̄esịt,” oro ọnọde nsịnudọn̄ nneme nneme ye mmọ. (Zechariah 1:13) Imenyene ediwak ifet ndinam emi, mbemiso mme mbono esop ẹtọn̄ọde ye ke ẹma ẹkesuana, ke ini isan̄ade ye mmọ ke an̄wautom, m̀mê ke mme ini en̄wen. Mmọ ẹdi ekemmọ mme asan̄autom, ndima mme andibuana ke esop nnyịn, oro nnyịn mîkpayakke mmọ ẹkere ke ẹsọsọn mmimọ. Ke ndusụk idaha, sụk nditọ oro ẹma ẹkesio mme ete m̀mê eka mmọ ẹfep ke esop ẹsidomo ndinam n̄kpọ Jehovah. Nnyịn imenen̄ede iyom mmọ ẹnyene uwem. Nso ke ikpanam ndiwụt emi?

‘ẸTUA EYENAKPA MBỌM’

19. Nso un̄wam ke Zephaniah ọkọnọ owo oro ẹketiede nte “eyenakpa” man anam n̄kpọ Abasi?

¹⁹ Afo emekeme ndikụt nte ẹkpenọde un̄wam ke utom oro Zephaniah akanamde ke ufọt ufọt iduọk isua 600 M.E.N. Ekeme ndidi enye okoto ufọk ubọn̄ Judah, eyedi enye ekedi eyen eyeneka Edidem Josiah. Ẹkewowot ete Josiah ẹnyụn̄ ẹmen Josiah emi ekedide isua itiaita ẹdori ke ebekpo. Enye ama enyene ata akamba utom ndinam: Idụt oro ẹma ẹsịn idem ke ukpono ndem ye mme mbubiam edinam. (Zephaniah 3:1-7) Ekpri Josiah emi ete akakpade ọkpọn̄ ama oyom eti ndausụn̄ ye item man ekeme ndikara otụtutọn̄ idụt oro. Jehovah ama anam Zephaniah ye mme prọfet eken ẹnọ enye eti ndausụn̄, nte ẹketịn̄de ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ibuot ke n̄wed emi. Odot ẹfiọk nte ke adan̄aemi Jehovah akanamde prọfet esie obiom “mbọn̄” Judah ikpe, Enye iketịn̄ke idiọk iban̄a Edidem Josiah. (Zephaniah 1:8; 3:3) Emi ekeme ndiwụt ke ekpri Edidem Josiah ama ananam n̄kpọ ndiwụt ke imama edisana utuakibuot. Eyịghe idụhe nte ke item prọfet Zephaniah ama ọnọ Josiah odudu ndinam ẹtre ndedehe utuakibuot ke Judah.

20. Didie ke ‘nditọ akpa’ ndinyene owo emi an̄wamde mmọ ke esop ekeme ndisịn udọn̄ nnọ mmọ?

²⁰ Udọn̄ oro Zephaniah ekenyenede ke idem Josiah owụt udọn̄ oro Jehovah enyenede ke idem mme uyen oro ẹyomde un̄wam, emi mme owo ẹkemede ndibian̄a mmemmem mmemmem, utọ nte nditọ oro ẹma ẹkesio ete m̀mê eka mmọ ẹfep ke esop. Hosea ọkọdọhọ ete ke ‘Abasi esitua eyenakpa mbọm.’ (Hosea 14:3) Ndi ọmọfiọk n̄kpri owo emi ẹdide ‘nditọ akpa’ oro ẹyomde owo oro akpan̄wamde mmọ man ẹnam n̄kpọ Abasi ye owo oro ọkpọnọde mmọ eti ndausụn̄ aban̄a nte mmọ ẹkpedude uwem? Ekeme ndidi mmọ ẹdi nditọ emi ete m̀mê eka mîdịghe ata Christian, mîdịghe ẹdi nditọ oro ẹnamde n̄kpọ Jehovah, emi mbonubon mmọ mîsịnke udọn̄ inọ. Ediwak ini, se isinamde utọ mbon oro ẹsọn̄ọ ẹdu ke esop ẹnyụn̄ ẹkọri ẹsịm ọyọhọ idaha esidi mmọ ndinyene owo emi an̄wamde mmọ ẹtuak ibuot ẹnọ Abasi. Mme Christian oro ẹma ẹkekọri ẹsịm ọyọhọ idaha ke esop ndinam n̄kpọ ke ima ima usụn̄ ye ‘nditọ akpa’ ẹsinam ediwak ke otu nditọ oro ẹsọn̄ọ ẹda ẹnam n̄kpọ Abasi idem ke ẹma ẹkekponi ẹwọrọ owo.—Psalm 82:3.

21. Nso un̄wam ke mme Christian oro ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha ẹkeme ndinọ n̄kpri owo?

²¹ Ke uwụtn̄kpọ, mme Christian oro ẹma ẹkekọri ẹsịm ọyọhọ idaha ẹkeme ndin̄wam eka oro ọbọkde nditọ ikpọn̄ ke ndinyene udọn̄ ke idem nditọ esie. (James 1:27) Mbiowo ye mbon eken ẹkeme ndin̄wam mbonubon oro ẹyomde un̄wam ke n̄kan̄ eke spirit ke adan̄aemi ẹkponode eka nte ibuot ufọk oro, ẹnyụn̄ ẹtre ndibọ utom esie nnam, edi ẹnam n̄kpọ ke usụn̄ oro ọfọnde. Afo ye nsan̄andọ fo m̀mê ubon fo ẹmekeme ndisio ini nnịm ndida ntie ye nditọ emi mînyeneke ete mi. Ndi afo emekeme ndinam n̄kpọ ndiwụt ke emekere aban̄a n̄kpri owo oro ẹkopde ndobo? Mmọ ẹkeme ndinyene ikọ idịbi oro ẹkpemade nditịn̄ nnọ owo ẹnyụn̄ ẹyom ndọn̄esịt, ndien mmọ ẹkeme nditịn̄ emi nnọ fi ke ini asan̄ade ye mmọ ke an̄wautom. Eyịghe idụhe nte ke afo unen̄ekede unyene ini, ntre afo ndika iso n̄n̄wam ekpri owo kpukpru ini ekeme ndin̄wam fi ‘ndidomo nse m̀mê ima fo edi ata ima.’ (2 Corinth 8:8) Ukeme oro afo esịnde oyowụt ke afo omoyom mbon en̄wen ẹnyene uwem.

22. Afo ese didie udọn̄ oro Jehovah enyenede ndinam mme owo ẹnyene uwem?

²² Nnyịn imokop ndọn̄esịt ndifiọk nte Abasi enyenede udọn̄ ke idem mme owo, ye nte enye oyomde mmọ ẹnyene nsinsi uwem! Enye ama ndiwụt ke imọ imama ndinen owo oro ẹmade imọ inyụn̄ iyom ndinọ mmọ nsinsi uwem akan ndiwụt nte imọ isuade mbon oro mîmaha ndinam ukpụhọde mînyụn̄ idotke ndinyene nsinsi uwem. Nte isụk itiede ibet usen Jehovah, ẹyak nnyịn ikpebe enye ke ndin̄wam mme owo ẹdụk usụn̄ uwem.

[Ikọ Idakisọn̄]

NDI ỌMỌFIỌK IBỌRỌ?

• Ntak emi ọfọnde afo odụn̄ọde ọfiọk m̀mê emesima nditua owo mbọm?​—Jonah 4:1, 10, 11.

• Didie ke mbọm ye unenikpe Jehovah ẹsisan̄a kiet?—Hosea 2:19; Micah 7:9.

• Didie ke se iketịbede inọ mbon Nineveh owụt se isinamde Jehovah adahado ọnọ owo?—Jonah 3:5, 9, 10; 4:2.

DIDIE KE AFO EKEME NDIBỌ UFỌN?

• Didie ke mbon oro ẹnamde akwa idiọkn̄kpọ ẹkeme ndibọ ufọn nto mbọm Abasi?​—Hosea 3:3; 4:2; 14:4.

• Mme akpan usụn̄ ewe ke afo ekeme ndiwụt ima-mfọnido ke esịt esop?​—Hosea 11:4; Zechariah 1:13.

• Ntak emi oyomde ẹda mbọm ẹn̄wam mbon oro ẹyomde un̄wam?—Zephaniah 3:16, 17.

[Ekebe ke page 141]

MMỌ ẸMA ẸNAM UTOM KE EDINYỊME ESỊT

Prọfet 12 oro ẹma ẹnịm eti uwụtn̄kpọ ke ndinam n̄kpọ man mme owo ẹnyene uwem. Mmọ ẹma ẹsịn ifịk ẹda etop oro Abasi ọkọnọde ẹsọk ikọt Abasi ye mbon en̄wen kpa ye oro mmọ ẹkesobode afanikọn̄ ye n̄kpọndịk, ẹkenyụn̄ ẹyakde n̄kpọ ẹtak mmọ. Nte ikpehe esop Abasi eke isọn̄ akade-ka iso nditara, ẹnen̄ede ẹyom irenowo emi ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha oro ẹnyịmede ndinam utom nte mbiowo ye mme asan̄autom unamutom ke mme esop ke ofụri ererimbot. Ẹnen̄ede ẹyom n̄ko ediwak mme ọkwọrọikọ ofụri ini. Ndi emekeme ndikpebe uwụtn̄kpọ mme prọfet oro ke ndida ifiọk ye ukeme oro afo enyenede nnam utom Abasi ke edinyịme esịt ke an̄wa ye ke esịt esop? Emi edi kiet ke otu eti usụn̄ ndikpebe Jehovah man mme owo ẹkeme ndinyene uwem.

[Ndise ke page 143]

Ndusụk ini, idem mme asan̄autom Abasi isifiọkke nte mbọm Abasi okponde eketre

[Ndise ke page 146]

Didie ke afo ekeme ndin̄wam mme Christian oro ẹkesịnde ifịk ẹnam n̄kpọ Abasi ke akpa ẹfiak ẹtiene Jehovah?

[Ndise ke page 151]

Ndi emekeme ndin̄wam n̄kpri owo oro ẹdide ‘nditọ akpa’ ẹnam n̄kpọ Abasi?