Ikpan̄wed Washington eke Mme Gospel

KE DECEMBER 1906, Charles L. Freer, kpa enyene n̄kpọ owo America emi enyenede usiakifia ye andikọ n̄kpọusọ mbon, ama edep ndusụk n̄kani ikpan̄wed oto ebịn mbubịne owo Arab emi ekerede Ali, ke Giza, Egypt. Ali ọkọdọhọ ete ke mme ikpan̄wed ẹmi ẹketo Afia Ufọkidụn̄ Mme Oku emi ekperede Sohâg edi, edi enen̄ede etie nte ke ẹkefiọhọ mmọ ke n̄wụre Ufọkidụn̄ Mme Oku eke Mbon Udiọn̄ Vine, emi ekperede ibombom (pyramid) Giza ọyọhọ ita ke Nile Delta.

Ẹma ẹyak ikpan̄wed ita ẹsịn Freer ke ubọk ye “obubịt, ntaha ntaha eboho n̄wedikpa oro asatde onyụn̄ akran̄de ke n̄kan̄ enyọn̄ enyọn̄ nte itai.” Ke udomo, emi ekedi n̄kpọ nte inch 6.5 ke uniọn̄, inch 4.5 ke ubom, ye inch 1.5 ke udobi ẹkenyụn̄ ẹnyam enye ye mme ikpan̄wed ẹmi n̄kukụre koro enye akasan̄ade kiet ye mmọ, idịghe ke ntak ẹkekerede ke enye enyene san̄asan̄a ufọn. Ekedi utom oro oyomde ọkpọsọn̄ ntịn̄enyịn ye ukeme ndibahade otutu ikọn̄n̄wed oro akadianade kiet mi, edi ke akpatre ẹma ẹkụt 84 ke otu mmọ, kpukpru ẹtode ikpa n̄wed eke mme leta Paul eke ọyọhọ isua ikie ition m̀mê itiokiet C.E.

Kiet ke otu ikpan̄wed ita eken oro okosụhọde ekedi eke n̄wed Deuteronomy ye Joshua. Efen ekedi eke mme Psalm, emi otode edikabade eke Greek Septuagint. Nte ededi, ọyọhọ ita ye enye oro edide akpan n̄kpọ akan kpukpru mmọ ekedi ikpan̄wed eke mme Gospel inan̄.

Ukperedem ikpan̄wed emi ekenyene ikọn̄n̄wed 187 oro ẹdade eti n̄wedikpa ẹnam, ikpa erọn̄ ke ofụri ofụri, oro ẹwetde ukwan̄ ukwan̄ ke ikpọ abc Greek. Mme itie oro ẹduọkde ibifịk ke ini ẹkotde enye iwakke, edi n̄kpri ufan̄ ẹdu ndien ndien ke ufọt mme ikọ. Mme mben ikpan̄wed emi ẹma ẹtaha idiọk idiọk, edi ẹma ẹtịm ekese uwetn̄kpọ do ẹnịm. Ndien ekem ẹma ẹmen enye ẹnọ Freer Gallery of Arts eke Smithsonian Institution, ke Washington, D.C. Sia ẹkotde enye Ikpan̄wed Washington eke Mme Gospel, ẹma ẹnọ enye leta “W” oro ẹdade ẹdiọn̄ọ enye.

N̄wedikpa emi enyene usenọfiọn̄ oro afiakde edem okosịm utịt utịt ọyọhọ isua ikie inan̄ m̀mê ntọn̄ọ ntọn̄ọ ọyọhọ isua ikie ition C.E., ke ntre enye ibịghike ikan n̄wọrọnda ikpan̄wed ita ẹdide eke Sinai, eke Vatican, ye eke Alexandria. Mme Gospel ẹmi (ẹkemde ibat ibọhọke ikọn̄ iba oro okosopde) ẹdu ke se ẹkotde ndutịm Edem Usoputịn oro edide Matthew, John, Luke, ye Mark.

Ndikot ikpan̄wed oro amayarade esen esen edibuak oro ẹbuakde uduot ikọ emi ẹsiode ke n̄wed, emi ikpọ ikpehe oro ẹkade-kaiso ẹda ẹnọ kiet kiet. Etie nte ẹkesion̄o enye ẹto ekese mbai mbai ikpan̄wed oro ẹkebọhọde ẹdu, emi kiet kiet enyenede isio isio n̄kpọ oro ẹwetde ẹban̄a. Professor H. A. Sanders ama ọnọ ekikere ete ke ekeme ndidi emi ama afiak edem okosịm ini mbabuat ukọbọ oro Diocletian Andikara ọkọkọbọde mme Christian ke isua 303 C.E., emi enye ọkọnọde ewụhọ ete ẹfọp kpukpru eboho N̄wed Abasi an̄wan̄wa. Ke mbụk eset nnyịn imọfiọk ite ke ẹma ẹdịp ndusụk ikpan̄wed ke ini oro. Ediwak isua ke ukperedem, etie nte owo oro owo mîdiọn̄ọke okosion̄o mme ikpehe ikpan̄wed oro ẹkebọhọde ẹdu man okposio uwetn̄kpọ eke Ikpan̄wed Washington edi. Nte ini akade, akpa ibuot John inan̄ (John 1:1 osịm 5:11) ama osop ke ndusụk ini, okonyụn̄ edi se ẹfiakde ẹwet ke ọyọhọ isua ikie itiaba C.E.

Ndusụk ukpụhọde oro ẹnyenede ufọn ẹdu ke uwetn̄kpọ oro ye esen esen n̄kpọ oro ẹdiande ke Mark ibuot 16 emi iso-ọfọn ẹkedade ẹto uwetn̄kpọ mben n̄wed ẹdu oro owo mîbatke. Akpan ufọn oro ikpan̄wed emi enyenede ọkọn̄ọ ke ebuana oro enye enyenede ye n̄kani edikabade eke Latin ye Syria. Mme ntọi ẹtode kandle oro ẹkeduọhọde ke n̄wedikpa oro owụt nte ke ẹma ẹkama enye mfọn mfọn.

Kpa ye ukọbọ ye ubiọn̄ọ ye nsobo ini oro, ẹmetịm Bible ke utịbe utịbe usụn̄ ẹnịm ẹnọ nnyịn ke ediwak uduot ikpan̄wed. Ke akpanikọ, “ikọ [Jehovah] Abasi ebịghi ke nsinsi.”​—1 Peter 1:24; Isaiah 40:8.

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 15]

Courtesy of Freer Gallery of Art, Smithsonian Institution