Mme Mbụme Etode Mme Andikot

◼ Ndi Mme Ntiense Jehovah ẹsinyịme ẹkịm mmimọ ubak iyịp, utọ nte editịbe globulin m̀mê albumin?

Ndusụk owo ẹsinyịme, ẹnịmde ke akpanikọ ẹte ke N̄wed Abasi nte an̄wan̄ade ikpanke edikịm ekpri ubak iyịp, m̀mê n̄kpatan̄a n̄kpọ, ẹdade ẹto iyịp.

Andibot ekebemiso odori ofụri ubonowo mbiomo editre ndida iyịp nsịn ke idem ete: “Kpukpru se inyọnide eke ẹdude uwem ẹyedi udia mbufo . . . Edi mbufo ẹkûta unam ye uwem esie, iyịp esie.” (Genesis 9:3, 4) iyịp ekedi edisana n̄kpọ ndien ke ntre ẹkenyene ndida enye nnam uwa kpọt. Edieke owo mîdaha enye inam n̄kpọ ke usụn̄ emi, ẹkenyene ndiduọk enye ke isọn̄. ​—Leviticus 17: 13, 14: Deuteronomy 12:15, 16.

Emi ikedịghe ikpîkpu ukpan eke ibio ini inọ mme Jew. Ẹma ẹfiak ẹtịn̄ ufọn edibet iyịp ẹnọ mme Christian. (Utom 21:25) Ke n̄kann̄kụk mmọ ke Obio Ukara Rome, ẹma ẹsibiat ibet Abasi ọsọ ọsọ, sia mme owo ẹkesidiade udia oro ẹdade iyịp ẹnam. Ẹma ẹsibiat ibet emi n̄ko ke ntak “usọbọidem”: Tertullian ọtọt ete ke ndusụk owo ẹma ẹsin̄wọn̄ iyịp sia ẹkerede ẹte ke enye ekeme ndikọk udọn̄ọ ndisi. ‘Mmọ ke okpụm ẹma ẹsin̄wọn̄ iyịp mme abiatibet oro ẹkewotde ke an̄wa mbre.’ Enye ama adian ete: “Ẹkop bụt ẹban̄a ndiọi usụn̄ mbufo ke isọ mme Christian, ẹmi mîsịnke idem iyịp unam ke udia mmọ.” Ukem ntre, Mme Ntiense Jehovah mfịn ẹmebiere nditre ndibiat ibet Abasi, inamke n̄kpọ m̀mê edi ọsọ n̄kpọ didie ọnọ mbon en̄wen ndidia udia oro ẹdade iyịp ẹnam. Ke iduọk isua 1940, edikịm iyịp nsịn ke idem ama atara asuana, ndien Mme Ntiense ẹma ẹkụt ẹte ke ndikop uyo Abasi okoyom ete mmimọ n̄ko itre ndikịm iyịp nsịn ke idem, idem ọkpọkọm mme dọkta ẹnyenyịk mmọemi.

Ke akpa, ekese edikịm iyịp nsịn ke idem ekedi eke ofụri iyịp. Ekem, mme anam ndụn̄ọde ẹma ẹtọn̄ọ ndibahade iyịp ndọn̄ ke mme akpan ikpehe esie, koro mme dọkta ẹkebiere ẹte ke ekeme ndidi owo udọn̄ọ idiyomke kpukpru akpan ikpehe iyịp. Edieke mmọ ẹnọde enye n̄kpasịp ikpehe kiet, oro idinọhọ enye ọkpọsọn̄ mfịna, ndien mme dọkta ẹkeme ndida iyịp oro odudu nnam n̄kpọ ke ediwak usụn̄.

Ẹkeme ndibahade iyịp owo nsịn ke obubịt nsen ye uto uto mmọn̄ (plasma, m̀mê serum), ikpehe nsen emi (edide mbahade 45 eke ikie ke udomo) esịne se ẹdiọn̄ọde nte mme ndat ndat nsen, afia nsen, ye mme platelet. Mbahade 55 eke ikie eken ẹdi plasma. Emi mbahade 90 eke ikie esie edide mmọn̄ mmọn̄, edi enye esịne ediwak n̄kpri udomo protein, hormone, inụn̄, ye enzyme. Mfịn, ẹsibahade ekese iyịp oro ẹsinọde ẹdọn̄ ke mme akpan ikpehe ẹmi. Ẹkeme ndikịm plasma (iso-ọfọn FFP fresh frozen plasma) nsịn owo udọn̄ọ kiet ke idem ndida nsọbọ ọkpọsọn̄ nnyen̄e. Edi ẹkeme ndinọ owo unana iyịp mme ndat ndat nsen iyịp, oro edi, mme ndat ndat nsen iyịp oro ẹkebọde ẹnịm ndien ekem ẹsịn ke mmọn̄ibọk ẹkịm. Ẹsikịm platelet ye afia nsen iyịp n̄ko, edi idịghe ọsọ n̄kpọ.

Ke mme ini a-Bible mme owo] ikosion̄oke mme usụn̄ ẹdida mme n̄kpatan̄a n̄kpọ ẹmi nnam n̄kpọ idi. Abasi n̄kukụre okowụk ete: ‘Ebet iyịp.’ (Utom 15:28, 29) Edi ntak owo ekededi ekpekerede ete ke ukpụhọde eyedu edide iyịp oro ekedi ofụri iyịp m̀mê edi se ẹkebaharede ẹdọn̄ ke ikpehe ẹmi-e? Okposụkedi ndusụk owo ẹkesin̄wọn̄de iyịp, mme Christian ẹma ẹsịn idem ọkpọkọm oro ọkọwọrọ mmọ ndikpa. Ndi afo ekere ete ke mmọ ẹkpekenam n̄kpọ ke isio isio usụn̄ edieke owo ọkpọbọde iyịp ọdọn̄ ke n̄kpọ, abahade enye, ndien ekem afiak ayak mmọ ọnọ owo nte ikpîkpu plasma m̀mê oro akam etiede eboho eboho, iso-ọfọn ke unam oro ẹbuakde iyịp? Baba, ikpanamke! Ntre, Mme Ntiense Jehovah isibọhọ edikịm iyịp nsịn ke idem m̀mê ndikịm mme akpan ikpehe esie (mme ndat ndat nsen iyịp, afia nsen iyịp, platelet, m̀mê plasma) oro esikamade ẹnam ukem uduak oro.

Nte mbụme oro ọnọde ekikere, nte ededi, ntaifiọk ẹmekpep n̄kpọ ẹban̄a mme akpan mbak iyịp ye nte ẹkemede ndida mmọ nnam n̄kpọ. Ọsọ eneni abuana mme plasma protein​—mme globulin, albumin, ye fibrinogen. Iso-ọfọn, ntara-n̄kan usụn̄ usọbọidem oro ẹkamade mme utọ n̄kpọ ntre ẹnọ usọbọ edi ndikịm editịbe globulin, Ntak ẹnamde oro?

Idemfo ekeme ndision̄o mme n̄kpọ oro an̄wanade ye ndusụk udọn̄ọ ndi, ọnọde fi okopodudu editịbe. Emi esidi isọn̄ ọnọ n̄kpinsịn oro ẹsibemde iso ẹda ẹben̄e ye ukịmibọk (toxoid) oro ẹkịmde mbak orụk udọn̄ọ akpauben̄ oro ẹkotde polio, okpokopnti, atayaya, okon-ọkpọsọn̄-itọn̄, ye udọn̄ọ typhoid. Nte ededi, edieke edide ndusụk idiọk udọn̄ọ ama omomụm owo ke ndondo emi, mbiaibọk ẹkeme ndidọhọ enye okịm serum (se in̄wanade ye ibọk n̄kpa) man ọnọ enye ekpri udomo editịbe oro enye oyomde ndondo oro. Tutu ke ndondo emi ẹkesinam mme utọ ukịmibọk ntre ebe ke ndision̄o editịbe globulin, emi ọdọn̄ọde ibọk usụk-ide, oro ẹdade ẹto owo oro ama ekebemiso ọbọ editịbe.a Ekpri editịbe oro ẹsinyenede ẹto ukịmibọk mi isidụhe tak-tak, koro odudu editịbe oro ẹkekịmde mi esikụre nte ini akade.

Ke ẹkerede ẹban̄a ewụhọ oro ọdọhọde ete ‘ẹbet iyịp,’ ndusụk mme Christian ẹkere ke ikpanaha mmimọ ibọ ukịmibọk editịbe globulin (protein), idem okposụkedi enye n̄kukụre ekedide ubak iyịp. Idaha oro mmọ ẹdade an̄wan̄a onyụn̄ emem ekem ​— iyomke n̄kpatan̄a iyịp ndomokiet ke uduot ekededi m̀mê udomo.

Mbon en̄wen ẹkekere ẹte ke serum (se in̄wanade ye ibọk n̄kpa), uto nte editịbe globulin, oro esịnede sụk ekpri ubak plasma oro odude ke iyịp andinọ ẹnyụn̄ ẹdade ke ndisọn̄ọ odudu oro mmọ ẹnyenede ndibiọn̄ọ udọn̄ọ, idịghe ukem nte edikịm iyịp uwem nsịn ke idem. Ntre ekeme ndidi ubieresịt mmọ idikpanke mmọ ndikịm editịbe globulin m̀mê mme mbiet ubak iyịp eken nsịn ke idem.b Mmọ ẹkeme ndibiere ẹte ke ama edi mmimọ ubiere ọkọn̄ọ akpan akpan m̀mê mmimọ iyenyịme n̄kpọndịk oro abuanade ke ukịmibọk oro ẹdade iyịp mbọn en̄wen ẹnam.

Akpan n̄kpọ edi nte ke iyịp an̄wan idịbi edi isio ye eke ọbọn̄eyen emi odude ke idịbi esie; uduot iyịp mmọ esiwak ndidi nsio nsio. Eka isisịbeke iyịp esiemọ inọ ọbọn̄-eyen. Se iborode emi (mme nsen) oro ẹtode iyịp eka isibehe urụk ekop idụk iyịp ọbọn̄-eyen oro, m̀mê plasma ndinam. ntre. Ke akpanikọ, edieke otode ntak unan iyịp eka ye eke ọbọn̄-eyen ẹbuaha, mme mfịna unana nsọn̄idem ẹkeme ndimenede ke ukperedem (Rh m̀mê ABO oro mîdụhe ke n̄kemuyo). Nte ededi, ndusụk n̄kpọ ẹtode plasma ẹsibe ẹdụk usan̄a iyịp ọbọn̄-eyen. Nte mme protein plasma, utọ nte editịbe globulin ye albumin ẹsibe odụk? Ih, ndusụk ẹsibe ẹdụk.

N̄wan idịbi emenyene enyene-odudu n̄kpọutom emi esinamde ndusụk editịbe globulin ẹbe ke iyịp eka ẹdụk eke ọbọn̄-eyen. Sia editịbe emi nte ido edide esibede ke eka osịm ọbọn̄-eyen ke kpukpru uyomo-idịbi, nseknditọ ẹsimana ye udomo editịbe oro ekemede ndibiọn̄ọ ndusụk udọn̄ọ.

Emi edi ntre n̄ko ye albumin, emi mme dọkta ẹkemede ndidọhọ ẹda ẹsọbọ udọn̄ọ nnyen̄e m̀mê mme udọn̄ọ eken.c Mme anam ndụn̄ọde ẹwụt ẹte ke albumin oro otode plasma, okposụkedi mîwakke ke udomo, esito ke urụk ekop eka odụk eke ọbọn̄-eyen esie.

Nte ke ndusụk mbak protein ẹtode plasma ẹsisan̄a nte obot akanamde ẹbe ẹdụk iyịp owo en̄wen (ọbọn̄-eyen) ekeme ndidi n̄kpọ en̄wen oro ẹkpekerede ẹban̄a ke ini Christian ebierede m̀mê ikpọbọ editịbe globulin, albumin, m̀mê mme mbiet ukịmibọk oro ẹsịnede mbak plasma. Owo kiet ekeme ndidọhọ ke imọ ye eti ubieresịt imekeme; owo en̄wen ekeme ndibiere ete ke imọ ikemeke. Ana owo kiet kiet ebiere n̄kpọ emi ke idemesie ke iso Abasi.

[Mme Ikọ Idakisọn̄]