Edika N̄kpọ ke Ini ye Afo

ESENYỊN edide Christian ke esop South America kiet ama enyene ediwak nti edu. Edi mme ata ufan esie ke mbubru ẹkesikot enye Armageddon. Ntak-a? “Nnyịn imọfiọk ite enye ke edi,” ntre ke mmọ ẹsidọhọ, “edi Abasi ikpọn̄ ọfiọk ini enye edidide!”

Ih, edika n̄kpọ ke ini​—m̀mê edika ke idiọk ini​—enyene ekese se anamde ke enyịn̄ oro owo enyenede. Enyene-ọniọn̄ Edidem Solomon ama ọnọ uwụtn̄kpọ aban̄a enye ke usụn̄ emi: “Okpo nsụn̄ ẹnam aran usọ-aran amak onyụn̄ etebe: kpa ntre esisịt ebiọ abiat owo eke ẹkponode ẹban̄a eti ibuot ye ubọn̄.” (Ecclesiastes 10:1) Christian ekeme ndinyene ediwak nti edu, edi enye eyebiat eti enyịn̄ esie edieke mînyeneke udọn̄ iban̄a ini.

Esenyịn kiet ọkọdọhọ ete, “Mbon oro ẹkade n̄kpọ ke ini ẹnam mi nnyene mbuọtidem. Mmọ ẹdi mbon oro mmade nditiene nnam utom.” Ẹsima mmọ n̄ko ke n̄kan̄ unam mbubehe. “Sịm itieutom ke ini; du ke mme itie mbono ke ini; yak mme ibatutom nọ ke ekem ini mmọ,” ntre ke Emily Post’s Etiquette ọdọhọ. Ukem ntre, The New Etiquette (1987) ọdọhọ ete, ke ofụri ofụri “mme andibehe ke idiọk ini ẹdi mme andibehe ye nsọn̄ido.” Mme ewetn̄wed ẹmi ẹma ẹdian do ẹte: “Mme edinam ido ukpono ẹdi n̄ko edinam en̄wen oro mîdotke se ẹkade ke idiọk ini.”

Kpukpru nnyịn imesidara ke ini mbon en̄wen ẹkade n̄kpọ ke ini. Apostle Paul nte an̄wan̄ade ama ekere ke usụn̄ oro, koro enye ekewetde mme Christian ke Colossae ete: “Ami do ye mbufo ke spirit, nnyụn̄ ndadara ndikụt nte mbufo ẹtịmde ẹdu uwem.” (Colossae 2:5) Ndien ke akpanikọ nnyịn imabuana ekikere Edidem David kaban̄a mme en̄wọn̄ọ Jehovah ke ini enye ekewetde ke mme Psalm ete: “O Abasi mi, kûnam ubịghi.”​—Psalm 40:17; 70:5.

“Ẹdi Mme Andikpebe Abasi”

Ke akpanikọ, akananam Jehovah inamke ubịghi. Enye edi n̄wọrọnda ke ndidiọn̄ọ ini. Emi owụt idem ke ofụri utom edibotn̄kpọ esie. ọtọn̄ọde ke anana-utịt ekondo tutu osịm n̄kpri n̄kan odu-uwem n̄kpọ, kpukpru mmọ ẹdiana kiet nte n̄kpọ eke edide n̄kanika oro enyịn mîkwe akara mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, odu orụk ekpọn̄idịm kiet odude ekpere Japan oro esision̄ode mfri esie ini kiet ke isua ke October ke n̄kpọ nte n̄kanika ita uwemeyo ke usen oro ọfiọn̄ enyọn̄ edide mbahade kiet m̀mê mbahade ita ke itie inan̄. Ke ini utọ, ekpri iyak ẹkotde grunion esikot ini usịn nsen esie enyene ke ufan̄ minit ifan̄ oro ọkpọsọn̄ ọtọ odude ke esụk California.

Ubatini Jehovah edi n̄ko n̄kem n̄kem ke ini edide edisịm edisu en̄wọn̄ọ esie. Ke uwụtn̄kpọ, nnyịn ikot ke Exodus 12:41 ite “edikem ke akpatre isua emi ọyọhọde ke ikie inan̄ edịp-ye-duop, ke idem usen oro, kpukpru mme udịm Jehovah ẹto ke isọn̄ Egypt ẹwọn̄ọ.” Ntem Jehovah ama osu en̄wọn̄ọ oro enye ekebemde iso ọn̄wọn̄ọ ke ediwak isua ikie ọnọ Abram.​—Genesis 15:13-16; Galatia 3:17.a

Jehovah ama ọnọ Eyen esie, Messiah, edi ke ererimbot ke n̄kem n̄kem ini oro prọfet Daniel ekebemde iso etịn̄ onịm, ke se iwakde ikan isua ikie ition mbemiso, man enye “ke edikem ini . . . akpa ke ibuot mmọemi mîten̄eke Abasi.” (Rome 5:6; Daniel 9:25) Amaedi utịt editịm n̄kpọ emi, Bible owụt ete ke Jehovah ọfiọk “usen oro [ye] hour oro.” (Matthew 24:36) Enye idinamke ubịghi. Nte an̄wan̄ade, uwụtn̄kpọ Jehovah ke edinam n̄kpọ ke ini odot se nnyịn ikpebede.​—Ephesus 5:1.

“Ke Ekem Ini Esie”

Jehovah kpukpru ini ododori enyịn ndikụt mme asan̄autom esie ẹdiọn̄ọde ini, akpan akpan ke se iban̄ade utuakibuot esie. Ke ini nditọ Israel ẹkesiwade mme uwa, ẹma ẹsinam “kpukpru n̄kpọ ke usen mmọ.” Jehovah ama ọnọ mmọ ewụhọ ete: “Mbufo ẹtịn̄ enyịn ke ndida enọ mi [ndi]. . . ke ekem ini esie.” Enye n̄ko ama ọnọ Moses item emi aban̄a mme mbonoesop: “Yak kpukpru owo ẹsop [idem] ke ọtọ fo ke [“ini oro ẹkemekde ẹnịm,” NW].”​—Leviticus 23:37; Numbers 10:3; 28:2.

Ke ukperedem, mme Jew ẹma ẹsinịm “ini ufọp incense.” (Luke 1:10) Mme Jew ye mmọ eken ẹma ẹsinịm “ini akam, emi edide hour ita uwemeyo.” (Utom 3:1; 10:3, 4, 30) Ndien kaban̄a mme mbonoesop Christian, Paul ama ewet ete: “Yak kpukpru n̄kpọ ẹda itie ediye ediye ye nte ẹketịmde.”​—1 Corinth 14:40, NW.

Nso ke kpukpru ẹmi okoyom oto nditọ Israel ye mme akpa Christian? Nte ke ana mmọ ẹka n̄kpọ ke ini ke nditiene se mmọ ẹketịmde, akpan akpan ke se iban̄ade utuakibuot mmọ. Ntak idụhe ndikere nte ke Jehovah eyeyom se isụhọrede ikan oro oto mme asan̄autom esie mfịn.

Ntak Ndusụk Owo Ẹkụtde nte Enye Edide Ọkpọsọn̄ N̄kpọ

Mme edu oro ẹnyenede ẹban̄a ini ẹkpụhọde akamba akamba ke ikpehe ererimbot kiet ye eken. Isụn̄utom kiet ọtọt ete ke ekpri obio kiet ke South America, ndusụk ini n̄wan imọ kpọt esidu ke ini imọ isiakde ikwọ edida mberede mbono Christian. Edi ke ini imọ isiakde ikwọ edida mberi, owo 70 ẹyedu do. Ke n̄kan̄ eken, ke idụt kiet ke Edem Usoputịn Europe, ẹma ẹbụp n̄kpọ nte tọsịn owo kiet ẹte: “Edieke ẹkpekotde fi ẹte edi udia mbubịteyo ke nnennen n̄kanika 7, nte afo ekpebemiso osịm do ke ayakde minit ition m̀mê duop, m̀mê ke minit ition m̀mê duop ẹma ẹkebe, m̀mê ke ata nnennen ini?” N̄wakn̄kan ibat mmọ ẹma ẹbọrọ ẹte ke “mfọnido edikere mban̄a oyom ete ẹnọ enyeneufọk ukpono eke odotde ẹnyụn̄ ẹsịm do ke nnennen ini.”

Nte ededi, edika n̄kpọ ke ini esịne se ikponde ikan enye ndidi n̄kpọ oro ẹmade ke ikpehe kiet m̀mê eken ke ererimbot. Enye edi ido, kpa nte owo ndisana idem, nditịm n̄kpọ ediye ediye, m̀mê ndinyene eti ido edide ido oro anade ẹwụt. Nte ededi, nnyịn idaha mme utọ ido oro imana; ana nnyịn ikọri mmọ. Edieke ẹkekpepde fi nte eyenọwọn̄ ndisika n̄kpọ ke ini, oro edi edidiọn̄. Edi ediwak owo ẹto mme ubon m̀mê mme ebiet ẹmi umek ini nnam n̄kpọ mîkawakke, emi owo okonyụn̄ enyenede esisịt udọn̄ ndimen ukeme esie ndian ye ukeme mbon en̄wen. Ibọhọke ke ẹma ẹkekabade ẹbuana ke esop Christian ẹnyụn̄ ẹnyene ebuana ke mme mbonoesop ye an̄wan̄wa utom ukwọrọikọ ke udọn̄ edika n̄kpọ ke ini akakabade edi ata idem-n̄kpọ ọnọ mmọ. Mmọ ẹkeme ndikụt nte edide ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndinen̄ede edu uka n̄kpọ ke idiọk ini oro ẹma ẹkekpep toto ke ini uyen. Nte ededi, ima oro owo enyenede ọnọ Jehovah Abasi ye mbọhọidụn̄ esie ekeme ndinam enye okpụhọde. Edi, ntak anamde ukpụhọde emi-e?

Ntak Akade N̄kpọ ke Ini-e?

Benjamin Franklin inikiet ama obụp ete: “Nte amama uwem? Do kûduọn̄ọ ini, koro oro edi n̄kpọ oro ẹdade ẹdu uwem.” Kpukpru nnyịn imọdiọn̄ọ akpanikọ oro esịnede ke ikọ oro. Nte ededi, editre ndibiat ini mbon en̄wen edi akpan n̄kpọ ukem ukem ọnọ mme Christian. Isụn̄utom kiet ọdọhọ ete, “Etie nte andika n̄kpọ ke idiọk ini, ke otode edinam esie, esidọhọ, ‘Ini mi ọsọn̄ urua akan okwomọ, ntre afo emekeme ndibet tutu ami mben̄e idem.’“ Ikụreke ke owo oro mîsikaha n̄kpọ ke ini nditie nte anana-ndutịm ye se owo mîbuọtke idem, edi n̄ko ke ndusụk udomo edi owo ntan̄idem ye enyeemi mîkereke iban̄a owo. Mme Christian akpanikọ iyomke ‘ndinam baba n̄kpọ kiet ke ndomoidem m̀mê ke ntan̄idem, edi ẹda nsụhọde-esịt ẹbat ẹte, owo en̄wen ọfọn akan mmimọ.’​—Philippi 2:3.

Ndusụk owo ẹkeme ndikere ẹte ke mmimọ imaha ndidu uwem ntiene n̄kanika, iyakde enye akara kpukpru ukotisan̄ mmimọ. Nte ededi, ndika n̄kpọ ke ini idịghe n̄kpọ oro n̄kanika akarade-kara owo. Enye edi edinyene udọn̄ ye ufọn mbon en̄wen ke ekikere, ‘idịghe mbufo ndise n̄kpọ eke idem mbufo, edi ndikam nse mban̄a n̄kpọ owo en̄wen.’​—Philippi 2:4.

Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a item Bible emi: “Ẹdara kiet eken kpa nte Christ akadarade mbufo.” (Rome 15:7) Tutu ke udomo oro item emi enyenede n̄kpọ ndinam ye ata ekọm, nte an̄wan̄ade ototịm edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndinam edieke owo emehede ndika mbonoesop ke idiọk ini. Ke ndibabak n̄ka mme mbonoesop, afo ke udomo okponde akan emekeme nditịp n̄kpọ nsịn ke ima ima, ufan ufan, ye idara idara edu oro odude ke utọ mboho oro. Ndien mme ufọn ẹnen̄ede ẹsịm edem mbiba. Ndibabak nsịm do an̄wam fi ndibuana ke ikwọ ye akam ediberede​—kpa akpan ubak utuakibuot esop oro adianade kiet. Ndikop ibuotikọ oro ẹtọtde eyen̄wam fi otịm etiene nte ẹtatde ndutịm oro.

Edika n̄kpọ ke ini ke n̄kan̄ fo an̄wam mbon eken ndinam ukeme mmọ adiana kiet, ndien ẹkeme ndinam ekese nte utịp. Ke ini akan̄wanade ye obio Ai, Joshua ama osio ubak mbonekọn̄ esie ọdọn̄ ndikatap mme asua nsio ke obio oro ke adan̄aemi ikọt esie eken oro ẹkesụhọde ẹkedịbede ke ikọt ndida obio oro. Edikem, ke akpan ini ekemde, Joshua ama ọnọ idiọn̄ọ. Ikọt esie ẹma “ẹfen̄e ke ini enye anyande ubọk esie,” ndien obio oro ama ọduọk ke iso mmọ. Nte afo emekere se ikpokotịbede edieke mmọ mîkpakanamke n̄kpọ ke ekem ini?​—Joshua 8:6-8, 18, 19.

Mme asan̄autom Christian mfịn ẹnyene ediwak ntak ndidiọn̄ọ ini. Edibuana ke edikwọrọ Obio Ubọn̄ ye mbon en̄wen, edibemiso ndomo mme edinam ikpọ mbono m̀mê eke mme mbonoesop nse, idem edinam Ufọkmbono Obio Ubọn̄ asana, kpukpru oyom nnyịn inam edinam nnyịn adiana kiet ye eke mbon en̄wen. Ke ndika n̄kpọ ke ini, nnyịn imekeme ndinam ekese. Emi edi ntre idem ke n̄kpọ ekpride nte owo ndinọ ibatutom ukwọrọikọ esie ke utịt ọfiọn̄. Ke ini kpukpru owo ẹdianade kiet ke ndinam ntre usọp usọp, do ẹkeme ndidian nnennen ye ọnọ-nsịnudọn̄ ibatutom esop ye eke ofụri ererimbot.

Edika n̄kpọ ke ini n̄ko abuana editiene se ẹkediomide ye edisịm ke ini oro ẹkemekde ẹnịm, emi ediwak ẹdude kpukpru usen. Ndusụk edi ikpọ, mmọ eken ẹdi n̄kpri. Ke uwụtn̄kpọ, usọrọ ndọ fo ekpenyene nditọn̄ọ ke ini ẹkemekde ẹnịm. Afo emekeme ndima nditem nsenunen fo ke ediwak minit. Ke se ededi, owo oro anamde n̄kpọ ke ini inyeneke ndibụmede ntịme ntịme nsana n̄kpọ kiet nyak mbịne eken, kpukpru ini anamde n̄kpọ ke idiọk ini. Utu ke oro, enye anam n̄kpọ ke nsụkesịt onyụn̄ enyene ndutịm. Enye anam ekese sia enye odiomide edinam usen esie onyụn̄ ọtọn̄ọde ke ini m̀mê idem abakde esisịt.

Ke akpanikọ, ediwak ntak ẹdu oro mme Christian ẹkpenyenede udọn̄ ẹban̄a ini. Akande kpukpru, enye edi usụn̄ kiet ndiwụt ekemmọ mme Christian ima unana ibụk nnyịn ye ukpono oro inyenede inọ ndutịm ukara Abasi kaban̄a utuakibuot akpanikọ.

Nte ededi, didie ke owo ekeme ndikọri ido uka n̄kpọ ke ini?

‘Fiọk Edikem Ini’

“Idem stork . . . ọmọfiọk edikem ini esie” ndiwọrọ idụn̄, ndien iyọn̄, “ke ndaeyo ke mmọ ẹnịm udia mmọ” ndiben̄e idem nnọ ini ukwọ, ntre ke Bible ọdọhọ. (Jeremiah 8:7; Mme N̄ke 6:8) Do ke se inamde owo aka n̄kpọ ke ini onyụn̄ ekeme ndinam mme n̄kpọ esịne.

Ana nnyịn n̄ko ‘ifiọk edikem ini nnyịn.’ Ke adan̄aemi nnyịn mîditiehe nsọn̄ido nsọn̄ido m̀mê ndikop ọkpọsọn̄ udọn̄ n̄kaha, akpana nnyịn inyene ini ke ekikere. Oyom nnyịn ifiọk idịghe sụk se nnyịn inyenede ndinam edi n̄ko ini emi inyenede ndinam enye. Oyom nnyịn imehe ye ido edibemiso n̄kere n̄kpọ, inamde ufan̄ inọ se ikemede ndimụm owo mbiat ini, inyụn̄ inyịmede ndisịbe utom oro ikamade ke ubọk man ufan̄ odu ọnọ se idide akpan n̄kpọ ikan, utọ nte mme mbonoesop, an̄wautom, ye mme utom ukara Abasi nnyịn eken.

Ke ọtọ emi, edidianakiet eke ubon edi akpan n̄kpọ. Ẹmekụt ẹte ke ete esiwak ndiyak emi nnọ n̄wan nditịm ubon idem. Ndien enye eyewọrọ ada ke an̄wa ikpọn̄, ọwọn̄ọde iso kpọt ke edem ọdọhọ, “Ẹsọp idem, mîdịghe ntre ẹyesịm do ke idiọk ini!” Jacob iketiehe ntre; enye ke ndinọ un̄wam ama “adaha ke enyọn̄, ada nditọ esie ye iban esie odori ke edem camel” ke ini ekekemde ndinyọn̄.—Genesis 31:17.

Didie, ndien, ke ete ekeme ndin̄wam ubon esie? Ẹkeme ndikpep nditọn̄wọn̄ ndinam ini odu ọnọ ediben̄e idem nnọ mme akpan n̄kpọ utu ke ndiyak kpukpru n̄kpọ nnọ akpatre minit. Ẹkeme ndin̄wam mmọ ẹkọri ifiọk ubiom mbiomo ye uku ke ndinam mme n̄kpọ usọp usọp. Nte ubon, ẹneme mme uwụtn̄kpọ Bible oro ẹwụtde nte ediben̄e idem nnyụn̄ nnam n̄kpọ ke ini edide akpan n̄kpọ. (Genesis 19:16; Exodus 12:11; Luke 17:31) Iso-ọfọn uwụtn̄kpọ eke ete ye eka oro odotde edi ukpepn̄kpọ oro ọfọnde akan m̀mê oro enyenede odudu akan.

Mme esenyịn Christian ẹkeme n̄ko ndin̄wam esop ke ndinịm uwụtn̄kpọ oro odotde. Owo ikpekemekke mmọ ibọhọke oto emi mmọ ‘ẹketịmde ẹsan̄a.’ (1 Timothy 3:2) Etie nte nditọete iren ye iban ẹyeka n̄kpọ ke ini ẹkan edieke mmọ ẹdiọn̄ọde ẹte ke mbiowo ẹyedu do ndikọm mmimọ, nnyụn̄ nda usụn̄. Mme esịn ifịk esenyịn ẹyen̄wana ndibak ndu ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ndin̄wam esop. Ẹwụt esịtekọm etieti ẹban̄a mme asan̄autom unamutom oro ẹsibehe ke ini ndikọm nditọete mmọ nnyụn̄ nse mban̄a se inanade mmọ.

Ke akpanikọ, edika n̄kpọ ke ini oyom mfaraidem ye edinọ idem ntụnọ. Baba, idịghe ke ntak edinam n̄kpọ nte mbonekọn̄, edi ke ntak ima oro ẹnyenede ẹnọ ekemmọ mme Christian ye ukpono oro ẹkponode ndutịm ukara Abasi. Emi edi ubak obufa owo oro nnyịn idomode ndimen nsịne. (Colossae 3:10,12) Akande kpukpru, nnyịn iyom ndibiet Ete nnyịn eke heaven, Jehovah Abasi, emi ekpepde nnyịn ete ke “emenịm ini ẹnọ kpukpru n̄kpọ.”​—Ecclesiastes 3:1.

[Mme Ikọ Idakisọn̄]