Mme N̄kpọntịbe Ẹtode Isọn̄ Un̄wọn̄ọ
Nte Afo Eyekpep N̄kpọ Oto mme Ini?
JEHOVAH ama ọdọhọ inikiet ete: Adan̄a ofụri ini eke isọn̄ ododu, utọ, ye ukpen̄e, ndaeyo ye ukwọ, iditreke.’ (Genesis 6:22) Enye ke ntre ọkọsọn̄ọ etịn̄ aban̄a mme ini utomin̄wan̄.
Nso ke afo ọdiọn̄ọ aban̄a mme ini ye ebuana mmọ ke utọin̄wan̄? Idem ọkpọkọm afo odụn̄ ke akwa obio mîdịghe utọhọ in̄wan̄ ndomokiet, afo ekpenyene ndifiọk mme ini ye mme edinam utomin̄wan̄ Israel. Ntak-a? Koro adan̄a nte afo ọfiọkde mmọ, ntre ke afo edidiọn̄ọ Iko Abasi ọfọn akan.
Mme ọtọin̄wan̄ ẹsifụn̄ isọn̄, ẹtọ n̄kpasịp, ndien ekem ẹdọk ẹnyụn̄ ẹbek mbun̄wụm mmọ. Edi man se Bible etin̄de otịm an̄wan̄a, nnyịn inyene ndidiọn̄ọ ekese, esịnede ini emi utom emi ẹkesidade itie. Da ufụn̄isọn̄ ke uwụtn̄kpọ, utọ nte oro nnyịn ikụtde ẹnamde ke enyọn̄ emi ke unaisọn̄ unaisọn̄ ebiet emi ekedide Judea eset.a Afo ekere ke ẹkesio ndise emi ke ewe ọfiọn̄? Ndifiọk ini emi ẹsifụn̄de isọn̄ ke idụt mbufo ekeme nditụn fi usụn̄. Ini ufụn̄isọn̄ ke n̄kan̄ Edem Edere Ererimbot idịghe ukem ye eke Edem Usụk Ererimbot; enye n̄ko okpụhọde etiene nte mme ebiet ẹkọn̄de onyụn̄ etiene mme ini ukwọ edịm.
Emi ekeme nditụk nte afo esede mme n̄kpọntịbe Bible. Afo emekeme ndikot mban̄a Elijah ndimek andida itie esie: “Enye . . . okokụt Elisha eyen Shaphat, nte enye ofụn̄de isọn̄, enan̄ iba iba, itie duopeba ẹbem enye iso.” (1 Ndidem 19:19) Afo ekere ete oro okotịbe ke ewe ọfiọn̄, ndien isọn̄ oro eketie didie? Ndien ke John 4:35 Jesus ọkọdọhọ: “Nte mbufo idọhọke ite, eyesụk ọfiọn̄ inan̄ ndien osịm ini ukpen̄e? . . . Ẹmenede enyịn ẹse in̄wan̄ ẹte n̄kpọ adat ke esịt ama, ekem ini ukpen̄e.” Okposụkedi enye asiakde ini, ndi afo ọmọfiọk mme ini ewe?
Chart emi ọnọ eti ibio ibio ntọt aban̄a mme ini ye mme utom utọin̄wan̄ ke Isọn̄ Un̄wọn̄ọ. Oku oro odude ke enyọn̄ enyọn̄ ọnọ mme ọfiọn̄ ke n̄wed usenọfiọn̄ ido ukpono mme Jew.b Ke emende emi odomo ye mme ọfiọn̄ nnyịn afo eyekụt nte ọfiọn̄ kiet ebede odụk ọfiọn̄ efen, utọ nte Nisan (m̀mê, Abib) oro otode ke utịt utịt March ebe odụk ntọn̄ọ ntọn̄ọ April. Udiana ikpehe ke ufọt owụt ini emi mbun̄wụm adatde, emi an̄wam fi ndifiọk ini emi ndusụk utomin̄wan̄, utọ nte edikpen̄e ye edibek akadade itie. Ufọt ufọt chart emi anam fi odomo mme ukpụhọde eyo ke isua.
Kama chart emi nam ifiọk ye esịtekọm fo ke mme mbụk Bible otụn̄ọ, utọ nte uwụtn̄kpọ iba oro ẹsụk ẹnemede.
Elisha akanam akpan utom ufụn̄isọn̄ ke ini ẹkekotde enye nte prọfet. Oro iso-ọfọn anamde ini oro edi Tishri (September-October), ini emi ọkpọsọn̄ ufiop ndaeyo ama ekebe. Akpa edịm ama ọtọn̄ọ ndinam isọn̄ emem, anamde ẹkeme ndifụn̄ isọn̄, nnyụn̄ ntọ n̄kpasịp.
N̄ko ini ewe ke Jesus eketịn̄ mme ikọ oro ke John 4:35? Ini ukpen̄e akayak ọfiọn̄ inan̄. Fiọk ete ke ini ukpen̄e barley ẹkesitọn̄ọ ke Nisan (March-April), n̄kpọ nte ini Passover. Bat ọfiọn̄ inan̄ fiak edem. Oro eyeda fi edisịm Chislev (November-December). Edịm ke ekedep ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄, ye n̄kpọsọn̄ edịm ye mbịt mbịt ofụm ke iso. Ntre Jesus nte an̄wan̄ade eketịn̄ ndamban̄a ini ukpen̄e ke ini enye ọkọdọhọde ete: “Ẹmenede enyịn ẹse n̄wan̄ ẹte n̄kpọ adat ke esịt ama, ekem ini ukpen̄e.”
Se itienede mi ẹdi mme mbụme kaban̄a ọkpọ ọkpọ ukpepn̄kpọ fo m̀mê ndikama ke inem inem ini ukpepn̄kpọ ye ubon fo:
▪ Ini ukpen̄e flax ke n̄kann̄kụk Jericho ekedi ke ọfiọn̄ Adar; ntem, didie ke ọyọhọ mbụk ke Joshua 2:6 ye 3:15 ẹsọn̄ọ nte Bible enende?—Joshua 4:19; 5:11.
▪ Edibek ẹkesitiene ini ukpen̄e ibokpot, ntre didie ke un̄wọn̄ọ oro ke Leviticus 26:5 owụt akpakịp uforo?
▪ Didie ke 2 Samuel 21:10 ọnọ ekikere ete ke eyedi Rizpah ama ekpeme nditọiren esie, ẹmi ẹkenyịmede ẹwot man ẹsio ubiomikpe iyịp ke otu ikọt Abasi?
▪ Ntak emi obuma ye edịm ẹmi ẹsiakde ke 1 Samuel 12:17 okotode Abasi?—Mme N̄ke 26:1
▪ Nso ntak ke Ruth ekenyene ndibiere nte ke usụn̄ oro Boaz akanamde n̄kpọ ye imọ ikedịghe sụk edinam ibio ini?—Ruth 1:22; 2:23.
Ntak mûnịmke chart emi ukpere idem ke ini okotde Bible-e?
CHISLEV NISAN
25 Usọrọ Ediyak Nnọ 14 Passover
15-21 Usọrọ Uyo eke Leaven Mîdụhe
16 Enọ akpa mfri
IYYAR ADAR
14 Passover oro ini ama 14, 15 Purim
ekebe (Numbers 9:10-13)
SIVAN TISHRI
6 Usọrọ Mme Urua 1 Ufụri obukpon̄
(Pentecost) 10 Usen Usio-isop
15-21 Usọrọ Mme Ataya
22 Akwa esop
[Mme Ikọ Idakisọn̄]
a Se n̄ko 1990 Calendar of Jehovah’s Witnesses.
b Ẹma ẹsidian udiana ọfiọn̄ (Veadar) utịm ikatiaba ke kpukpru isua 19.
[Mme ndise ke page 17]
(Ama oyom ndikụt nte enye enen̄erede etie, se n̄wed)
NISAN (ABIB)
March-April
Barley
IYYAR (ZIV)
April-May
Wheat
SIVAN
May-June
Akpa Fig
TAMMUZ
June-July
Akpa Grape
AB
July-August
Mfri Ini Ndaeyo
ELUL
August-September
Date, Grape, Fig
TISHRI (ETHANIM)
September-October
Ini ufụn̄isọn̄
HESHVAN (BUL)
October-November
Mme Olive
CHISLEV
November-December
Otuerọn̄ ke Ini etuep
TEBETH
December-January
Mbiet Otịbe
SHEBAT
January-February
Nsehe Almond
ADAR
February-March
Citrus
VEADAR
March
[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 16]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
[Mme Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 17]
Garo Nalbandian
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.