Ndibat Se Iditakde ke Ndiwọrọ N̄ka Obio Uforo
ENYE edi ọsọ n̄kpọntịbe ke mme ufọkutom esenidụt ke ofụri idụt ẹtọn̄ọde-tọn̄ọ ntatenyịn: ubet utie mbet owo ndiyọhọ kpak ye mme owo oro ke nyekidem ẹtiede ẹbet ndụn̄ọde mmọ. Ọkọn̄ọde ke ibio ibio edi akpan nneme oro, ẹyebiere m̀mê mmọ ẹkeme ndibọ n̄wed unen ukaisan̄ ndika idụt ntatenyịn oro odude ke Edem Usoputịn. Ekese owo ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke emi edidi tiket uforo mmọ. Uyen kiet otode Edem Usoputịn Africa ama eseme ete, “Mmanam utom ọkpọsọn̄ ke isua inan̄, ndien n̄kemeke ndidep idem radio, edieke edide n̄kodu ke England m̀mê United States, etisịm idahaemi n̄kpenyene moto ye ebietidụn̄ idemmi.”
Idịghe ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndifiọk ntak emi ekese owo ke mme idụt oro ebuenede, ẹmi ẹtọn̄ọde-tọn̄ọ ntatentyịn ẹnyenede utọ ekikere oro. Ye mmọ, utom ọsọsọn̄ ndikụt, ndien okụk ẹkpede edi ekpri. Nsọn̄urua n̄kpọ abiat okụk ẹnịmde nte nsụhọ efep. Ufọkidụn̄ ananana onyụn̄ awak owo akaha. Mme owo ẹsịne ọfọn̄ ẹmi mbon oro ẹdude ke mme idụt uforo ẹma ẹketop ẹduọn̄ọ. Ediwak owo ekere ke ibụhọ ke okpụk nsọn̄ọn̄kpọ.
Ndien uforo uforo Edem Usoputịn ẹda ẹkot owo didie ntem! Akparawa kiet ke Sierra Leone ọkọdọhọ ete: “Ndusụk mbon oro ẹkekade esenidụt ẹsifiak ẹnyọn̄ọ ẹdi edisian nnyịn mme mbụk oro ọnọde nnyịn uko ndika n̄kokụt mme idụt ntatenyịn ke idem nnyịn. Mmọ ẹdọhọ ke afo enyene ndinam utom ọkpọsọn̄, edi afo eyenyene ediwak okụk oro afo edikemede ndida n̄n̄wam idemfo ye idem ndinyene ediwak inyene, utọ nte moto. Ndien edieke afo ọnyọn̄de edi mi ye n̄kpọ nte tọsịn dollar iba, afo emekeme nditọn̄ọ mbubehe onyụn̄ ọdọ n̄wan.”
Idịghe n̄kpọ n̄kpaidem, ndusụk asan̄autom Abasi ẹkere ukem ntre. Eyenete an̄wan kiet otode Africa ọkọdọhọ ete: “Nnyịn mme n̄kparawa owo ke esop Abasi imesikpan̄ utọn̄ inọ nneme aban̄ade usụn̄ nte mbon oro ẹkekade esenidụt ẹnamde ọfọn. Ntre ndusụk ini mmesibụp idemmi nte, ‘Nso kaban̄a mi? Ntak emi ami mbọde ufen mi-e? Nte n̄kpenyene ndika m̀mê n̄kpenyene nditie?’”
Edieke afo odụn̄de ke idụt oro ebuenede, afo ukem ntre emekeme ndikere m̀mê uwọrọidụn̄ eyefori idaha uwem fo. Nte ededi, ediwọrọ n̄ka esenidụt edi akwa edinam, kpa ọsọn̄urua ye akamba usio-ukot. Enye ekeme ndibuana edikpep obufa usem, edinyene mbufa ifiọk utom, edikpụhọde nda obufa ido obio, ediyọ asari oro ekese owo ẹsiwụtde mbon esenidụt, ye edikpep ofụri obufa usụn̄ uwem. Edi, ediwak Christian ẹmenam oro uforo uforo ẹnyụn̄ ẹkabade ẹdi ata n̄kpọutom ẹnọ mme esop ẹmi ẹdude ke mbufa ebietidụn̄ mmọ, ẹnamde utom nte mme asuanetop, asiakusụn̄, mbiowo, ye mme asan̄autom unamutom oro ẹnịmde nti uwụtn̄kpọ.
Idịghe kpukpru owo, nte ededi, ẹnam ọfọn ntre. Mme mfịghe ye mfịna uwọrọidụn̄ omosụn̄ọ ke n̄wụre eke spirit ọnọ ndusụk owo. Nte an̄wan̄ade, ndien, owo ikpenyeneke ndidaha utọ isan̄ oro ye unana ifịk ifịk edikere mban̄a oro asan̄ade ye akam. Bible ọnọ item ke Mme N̄ke 3:5, 6 ete: “Buọt idemfo ye Jehovah ke ofụri esịt fo; ndien kûberi edem ke asian fo. Diọn̄ọ enye ke kpukpru usụn̄ fo, ndien enye eyenen̄ede usụn̄ fo onịm.” Ih, afo enyene nditịm n̄kụt nte ke imọ inam n̄kpọ nte ekemde ye uduak Jehovah. (James 4:13-15) Ndien Jesus ama ọnọ nti item oro ẹdin̄wamde fi ndinam emi ke ini enye akakpakde mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye ‘ndibat se iditakde.’ (Luke 14:28) Emi abuana se ikponde ikan ekikere n̄kan̄ okụk. Enye ọwọrọ edikere mban̄a se ikemede nditak ke n̄kan̄ eke spirit ke ndiwọrọ idụn̄.
Mme Ata Idem N̄kpọ Ẹban̄ade Uwem Esenidụt
Mbemiso akade ebiet ekededi, akpana afo enyene eti, ata ekikere aban̄a se okpodoride enyịn ndikụt ke ini afo osịmde do. Edieke ekemede, bemiso ka kese nyụn̄ kụt ke idemfo nte mme idaha etiede. Mîdịghe ntre, afo edinyene ibetedem ke ntọt owo en̄wen. Bible ọtọt ete: “Ọkọi ese kpukpru ikọ ke akpanikọ: edi ọniọn̄ otịm ese ikpatisan̄ esiemmọ.”—Mme N̄ke 14:15.
Ndusụk owo ẹkebọ kpukpru ntọt mmọ oro aban̄ade nte uwem etiede ke mme idụt Edem Usoputịn ẹto mme ndise cinema ye television. Mmọ ke ntre ẹnịm ke akpanikọ nte ke kpukpru owo ẹdude do ẹdi mbon imọ, ẹwat obufa moto, ẹnyụn̄ ẹdụn̄ ke owowo ufọk. Ata idem n̄kpọ, okposụkedi, edi ata isio isio. Ekese idụt uforo ẹnyene mme enyene-ndịk idaha ubuene, unana ufọkidụn̄, ye unana utom. Ndien ekese mme andidụn̄ oro ẹbuenede ẹkan edi mbon oro ẹwọrọde idụn̄ obufa obufa. Anamutom ke ufọk esenidụt kiet ke ufọk isụn̄utom U.S. oro odude ke obio kiet oro ebuenede anam an̄wan̄a ete: “Mme owo ikam ifiọkke nte ọsọn̄de nditọn̄ọ uwem ke America. Ndusụk owo ẹsiwet leta ẹnọ aka ufọk ẹtịn̄de nte mmọ ẹnamde ọfọn—nte mmọ ẹkedepde moto iba ye ufọk—edi ke nditịn̄ akpanikọ mmọ ke akpanikọ ẹn̄wan̄wana idem.”
Idaha emi edi ukem ke ebiet en̄wen. Ete Sahr Sorie edi andikpep otode Edem Usoputịn Africa emi okodụn̄de ọnyụn̄ ọbọde ukpep ke London. Enye eketịn̄ ete: “Idịghe mmemmem n̄kpọ ndiwọrọ n̄kpọn̄ Africa nnyụn̄ n̄ka n̄kodụn̄ ke England. Ata ediwak mme andiwọrọ idụn̄ ẹdu uwem ata ọkpọikpọi ubuene. Afo okụt mme nde nsọn̄ọn̄kpọ ke iso mmọ. Ndusụk owo ẹkụt nte ọsọn̄de mmọ idem ndinyene penny 20 nda n̄kot owo ke urụk ukopikọ. Ekese ini mmọ ẹsibuana ubet kiet ye ediwak mbon en̄wen, ye ekpri n̄kpọ unọ ufiop kpọt ndinam mmọ ẹkop ufiop. Mmọ n̄kukụre ẹkeme ndinyene mme usụhọde utom, ndien idem ye oro ikemeke ndikpe okụk n̄kpọ oro mmọ ẹdepde. Mmọ oro ẹkekpọn̄de Africa man ẹbọhọ ubuene ẹsiwak ndikụt idemmọ ke ndiọkn̄kan idaha ke mme mbat mbat obio Europe.”
Mme mfịghe n̄kan̄ okụk oro asan̄ade ye editọn̄ọ uwem ke obufa idụt ekeme ndibaba idaha n̄kpọ eke spirit owo owot mmemmem mmemmem. (Matthew 13:22) Edi akpanikọ, ẹtoro ọkpọsọn̄ utom ke Bible. (Mme N̄ke 10:4; 13:4) Ẹsinyịk ekese mbon oro ẹkade esenidụt ndinyene utom iba m̀mê ita man ẹkeme ndisịm mme utịtmbuba eke okụk mmọ—mîdịghe man ẹkam ẹnyene se ẹdade ẹdu uwem. Ini ndomokiet idụhe-du ndibịne utuakibuot Abasi. Mme mbonoesop Christian, ukpepn̄kpọ Bible, ye edibuana akpanikọ Bible ye mbon en̄wen edi se ẹfụmide. Ke mfụhọ, ikọ Jesus Christ ẹmi ẹwọrọ ẹsu: “Mbufo ikemeke ndisan̄a utom Abasi ye eke mammon [“Inyene,” NW].”—Matthew 6:24.
Mme Mfịghe Ido Uwem
Afo ekpenyene n̄ko ndikere mban̄a idaha ido uwem eke obufa idụt emi afo oyomde ndika. Bible etịn̄ ọnọ nnyịn ete ke Lot ama emek ndidụn̄ ke unaisọn̄ Jordan. Ke idaha n̄kan̄ n̄kpọ obụkidem, ubiere esie eketie nte enyeoro esịnede ifiọk, koro enye ekedi ebiet “mmọn̄ awakde ke esịt . . . , nte in̄wan̄ Jehovah.” (Genesis 13:10) Nte ededi, mbufa mbọhọidụn̄ Lot ẹma “ẹdue Jehovah eti eti”—mbon oburobụt ido idan̄! (Genesis 13:13) Nte utịp, “ke adan̄aemi edinen owo oro odụn̄de ke otu mmọ, se enye okụtde onyụn̄ okopde anam eti esịt esie okụt ndutụhọ ke usen ke usen ye otịme otịme edinam mmọ.”—2 Peter 2:8.
Kpa ntre, mfịn ediwọrọ n̄ka Edem Usoputịn ekeme ndisio fi ye ubon fo nnyan nnọ mme mfịghe eke ido uwem ye mme idomo oro ẹsọn̄de ubọk ẹkan eke obio emana fo. Adianade do, ekeme ndidi owo idikponoke ikpọ owo nte ẹkesikponode ke idụn̄. Ekeme ndidi owo isịnke udọn̄ inọ edikpono ete ye eka. Ekeme ndidi mme mbọhọidụn̄ ẹnyene esisịt udọn̄ ke idem kiet eken. Didie ke utọ mfịghe oro editụk fi ye ubon fo? Emi edi n̄kpọ ndikere mban̄a ebe ke akam.
Mme Ete ye Eka Oro Mîdụhe
Ndusụk ete ye eka ẹmemek ndikpọn̄ ubon mmọ nnyụn̄ nnam isan̄ n̄ka esenidụt ikpọn̄. Ekikere mmọ ẹdi ndidọn̄ ẹda ubon mmọ ẹdi ndondo oro mmọ ẹsụhọrede ẹtie mîdịghe iso-ọfọn ndida ediwak okụk nnyọn̄ ndi ufọk. Nte utọ ndutịm oro owụt ifiọk?
N̄wed Abasi obiom ete ye eka mbiomo edinọ ubon mmọ n̄kpọ obụkidem, ndien ke ndusụk n̄kpọsọn̄ idaha, ete m̀mê eka ẹkeme nditre ndinyene ubiere efen akan ndinam utom ke esenidụt man ẹkeme ndinọ mme utọ n̄kpọ oro. (1 Timothy 5:8) Edi, mme ete ye eka enyene mbiomo n̄ko ndise mban̄a mme udọn̄ n̄kpọ eke spirit ubon mmọ. Ikọ Abasi ọdọhọ ete: “Mbufo mme ete, ẹkûfiomo nditọ mbufo; edi ẹkama mmọ ke ntụnọ ye item Ọbọn̄.”—Ephesus 6:4.
Ndi ete ekeme ndinam emi mfọn mfọn edieke enye ọwọrọde ọkpọn̄ ubon esie ke ediwak ọfiọn̄ m̀mê isua ke ediwọrọ inikiet? Anaedi idikemeke. Ntre ana afo ekere m̀mê mme ufọn n̄kpọ obụkidem oro edinyenede ekem ye utịp oro unana edidu fo ekemede ndinyene ke idem nditọ fo. Akande oro, mbon oro ẹwọrọde idụn̄ ẹsiwak ndikụt nte ke enye ke usụn̄ ndomokiet idịghe mmemmem n̄kpọ ndinyene “uforo” nte mmọ ẹkekerede. Edieke andiwọrọ idụn̄ emi mîkemeke ndikpe okụk ukpeusụn̄ nnọ ubon esie, edibahade ntie oro ekeme ndibịghi ke ediwak isua. Emi, n̄ko, ekeme ndida ata n̄kpọndịk ke n̄kan̄ ido uwem ndi. (Men 1 Corinth 7:1-5 domo.) Edi n̄kpọ mfụhọ nditịn̄, ndusụk owo oro ẹdude ke utọ idomo idomo idaha oro ẹma ẹyak idem ẹnọ oburobụt ido idan̄.
Mbuọtidem ke Mme Enọ Abasi
Nte mme idaha ndutịm uforo ererimbot ẹkabarede ẹdiọk, edi se ifọnde nditi nte ke mme asan̄autom Abasi ikpenyeneke ndikop ndịk nte ke ẹyekpọn̄ mmimọ. Jesus ọkọdọhọ ete: “Ẹkûtịmede esịt ẹbụp ẹte, Nso ke nnyịn ididia? Nso ke nnyịn idin̄wọn̄? Nso ke nnyịn idisịne? Koro mme Gentile ẹyom kpukpru n̄kpọ ẹmi: koro Ete mbufo ke heaven ọmọfiọk ete kpukpru n̄kpọ ẹmi ẹnana mbufo. Ẹkam ẹbemiso ẹyom Obio Ubọn̄ Esie ye edinen ido Esie; ndien ẹyedian kpukpru n̄kpọ ẹmi ẹnọ mbufo.”—Matthew 6:31-33.
Mme Ntiense Jehovah mfịn ẹnam utom ẹyom ufọn n̄kpọ Obio Ubọn̄ Abasi ke ndikwọrọ eti mbụk ifịk ifịk. (Matthew 24:14; 28:19, 20) Ke ediwak idụt oro ebuenede, akwa udọn̄ odu ọnọ mme ọkwọrọ Obio Ubọn̄. Udọn̄ odu akpan akpan ọnọ mbiowo ye mme asan̄autom unamutom oro ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha. Utu ke ndika idụt oro enyenede uforo ke n̄kan̄ ndutịm uforo emi udọn̄ mînen̄ekede ikpon, ediwak owo ẹma ẹmek ndidu ke obio emana mmọ. Didie ke ndusụk utọ mbon oro ẹtie?
Alethia, owo Edem Usoputịn Africa emi anamde utom uyọhọ-ini ke isua 30 ke obio emana esie, eketịn̄ emi ete: “Ami mma nnyene ifet ndidụn̄ ke esenidụt. Ntak mmen̄kedụn̄ke edi nte ke mmama ndidu ye ikọt mi ye mme iman. Ami mmokop inem ndin̄wam mmọ ẹkpep akpanikọ man nnyịn ikeme ndinam n̄kpọ Jehovah ọtọkiet. Ami ntabake n̄kpọ ndomokiet ke ndidu mi, nnyụn̄ ntuaha n̄kpọfiọk ke n̄kpọ ndomokiet.”
Winifred n̄ko odụn̄ ke idụt mbon Africa kiet. Ẹwụt idaha uwem odude do nte kiet ke otu oro osụhọrede akan ke ererimbot. Edi ke isua 42 ke utom usiakusụn̄ uyọhọ-ini ẹma ẹkebe, enye ọdọhọ ete: “Imemke utom ndin̄wan̄wana idem kpukpru ini ke n̄kan̄ ndutịm uforo. Satan odomo ndinam n̄kpọ ọsọn̄, edi Jehovah esinọ mi n̄kpọ kpukpru ini onyụn̄ ese aban̄a mme udọn̄ mi.”
Ke ini eset Abraham ama “otịm obụre ọfiọk ete, Abasi ekeme n̄ko ndinam se Enye ọkọn̄wọn̄ọde.” (Rome 4:21) Nte afo n̄ko omotịm obụre ọfiọk ete ke Jehovah ekeme ndisu un̄wọn̄ọ esie nnyụn̄ n̄kere mban̄a fi edieke afo onịmde n̄kpọ Obio Ubọn̄ akpa ke uwem fo? Nte afo omonyịme ye andiwet psalm oro ekewetde ete: “Ido inua [Abasi] ọfọn mi akan mme tọsịn gold ye silver.”? (Psalm 119:72) Mîdịghe nte ekeme ndidi nte ke oyom afo ada item apostle Paul esịn ke edinam ọyọhọ ọyọhọ akan? Ke 1 Timothy 6:8, enye ekewet ete: “Edieke nnyịn inyenede se idiade ye se idade ifụk iferi, nnyịn iyekụt ite oro ekem.” Nte ekeme ndidi nte ke n̄kpọ owụtde ifiọk ndinam edi, nditre ndiyom mbufa ebietidụn̄, edi ndibọ ọyọhọ ufọn nto enyeemi odudu idahaemi?
Mme idaha ndutịm uforo ke ekese idụt ẹkeme ndidemede ọkpọsọn̄ nsọn̄ọn̄kpọ nnọ mme Christian. Ntem, edieke, ke ẹkerede ẹban̄a kpukpru n̄kpọ ẹmi ẹbuanade ẹkụre, ubon ebiere ndiwọrọ idụn̄, ntak ndomokiet idụhe inọ mmọ en̄wen ndikụt ndudue nnọ. (Galatia 6:5) Mbon oro ẹsụhọde ẹkeme ndikaiso mben̄e un̄wam Jehovah ndiyọ mme nsọn̄ọn̄kpọ oro editịm n̄kpọ emi adade edi, ke adan̄aemi mmọ ẹdarade ke mme edidiọn̄ eke n̄kan̄ spirit oro Abasi ọnọde mmọ. Ti ete, ibịghike ẹyenen̄ede mme ukwan̄n̄kpọ ye ufịk eke ererimbot emi ke idak Obio Ubọn̄ Abasi. Adan̄aoro edidi nte andiwet psalm ekewetde ete: “Afo [Jehovah] atat ubọk fo, onyụn̄ ọnọ kpukpru mme andidu uwem se mmọ ẹmade, ẹyụhọ.”—Psalm 145:16.