Watchtower LIBRARY EKE INTANET
Watchtower
LIBRARY EKE INTANET
Efịk
Ẹ,Ê,Ị,Ọ,Ụ,Û,N̄
  • Ẹ
  • ẹ
  • Ê
  • ê
  • Ị
  • ị
  • Ọ
  • ọ
  • Ụ
  • ụ
  • Û
  • û
  • N̄
  • n̄
  • BIBLE
  • MME N̄WED
  • MBONO ESOP
  • w91 7/1 p. 3-4
  • To ke Eka Isọn̄ Sịm Abasi-An̄wan Mbun̄wụm

Vidio ndomokiet idụhe mi.

Kûyat esịt, n̄kpọ anam vidio emi okûbre.

  • To ke Eka Isọn̄ Sịm Abasi-An̄wan Mbun̄wụm
  • Enyọn̄-Ukpeme Ọnọ Ntọt Obio Ubọn̄ Jehovah—1991
  • N̄kpri Ibuotikọ
  • Ukem Ibuot Nneme
  • Mbiet eke Mbon Babylon
  • Utuakibuot Nnọ Eka Abasi-An̄wan Atara Asuana
  • Nte Utuakibuot Nnọ Eka Abasi-an̄wan ke Osụk Ododu?
    Enyọn̄-Ukpeme Ọnọ Ntọt Obio Ubọn̄ Jehovah—1991
  • Ndi Mary Edi Eka Abasi?
    Mme Mbụme Bible Oro Ẹbọrọde
  • Akpa Mme Christian ye Mme Abasi Rome
    Enyọn̄-Ukpeme Ọnọ Ntọt Obio Ubọn̄ Jehovah—2010
Enyọn̄-Ukpeme Ọnọ Ntọt Obio Ubọn̄ Jehovah—1991
w91 7/1 p. 3-4

To ke Eka Isọn̄ Sịm Abasi-An̄wan Mbun̄wụm

NTE afo ọmọdiọn̄ọ ndise abasi-an̄wan emi odudu ke edem magazine emi? Enye edi Isis, eka abasi-an̄wan eset eke Egypt. Edieke edide afo ama aka ekese itie ubon n̄kpọeset mîdịghe ese n̄wedmbụk eset, eyedi afo ama okokụt ndisọi mbiet ẹbietde emi. Nte ededi, kere ban̄a emi: Nte afo okponụhọ ọnọ onyụn̄ atuak ibuot ọnọ abasi-an̄wan Isis?

Edieke afo abuanade ke kiet ke otu ido ukpono Christendom, oro ekeme nditie nte esen esen mbụme. Eyedi afo eyesọn̄ọ eyịre ete ke imọ ituak ibuot inọ Andibot, kpa Kiet oro ẹkotde, “Ete nnyịn emi odude ke heaven.” (Matthew 6:9) Ekikere edinụhọ nnọ eka abasi-an̄wan ekeme nditie esen esen, idem edide se ẹsuade. Edi, utọ utuakibuot ntre amatara asuana ke ofụri mbụk, ndien idem ekeme ndikpa fi ndikam mfiọk mbon oro ẹtuakde ibuot ẹnọ akwa eka abasi-an̄wan mfịn.

Nte ededi, mbemiso inemede iban̄a oro, ẹyak nnyịn inyene ndusụk akpan ifiọk ke ndikere mban̄a udomo nte utuakibuot nnọ eka abasi-an̄wan akatarade ke mme ini eset. Etie nte orụk utuakibuot emi ekedi ata akpa orụk nsunsu ido ukpono. Mme ọdọkisọn̄ nnyom n̄kpọeset ẹma ẹbụhọde mme ndise ye mme mbiet eka abasi-an̄wan oro ẹdade iferi ke mme itie eset ke ofụri Europe ye ọtọn̄ọde ke mme idụt Mediterranean tutu osịm India.

Ẹkese Eka Isọn̄ nte ntọn̄ọ kpukpru orụk uwem oro ẹnyenede iwụk, ọnọde uwem ndien ekem afiakde ada ọnọ idemesie ke mmọ ẹkpade. Ke ntre, ẹma ẹtuak ibuot ẹnọ enye ẹnyụn̄ ẹbak enye n̄ko. Ke akpa, ẹkenịm ke akpanikọ, ke odudu uman esie itoho edinyene ebuana idan̄. Ekem, nte n̄ke ọdọhọde, enye ama aman erenowo, Ete Enyọn̄, onyụn̄ akabade edi n̄wan esie. Ebe ye n̄wan emi ẹma ẹnyene anana-ibat abasi ye abasi-an̄wan efen.

Mbiet eke Mbon Babylon

Ke otu mme abasi mbon Babylon, Ishtar ekedi akpan abasi-an̄wan, edide ukem ye abasi-an̄wan mbun̄wụm Innanna eke mbon Sumeria. Ke edide isio, enye ekedi abasi-an̄wan ekọn̄ ye abasi-an̄wan ima ye inem uwem. Ke n̄wed esie oro, Les Religions de Babylonie et d’Assyrie (Mme Ido Ukpono Babylonia ye Assyria), eyen ukpepn̄kpọ France oro, Édouard Dhorme, eketịn̄ aban̄a Ishtah ete: “Enye ekedi abasi-an̄wan, kpa eyenan̄wan, eka mbọm oro okopde akam onyụn̄ anamde n̄kpeubọk ke iso mme abasi oro ẹkopde iyatesịt ndien osụk mmọ esịt. . . . Ẹma ẹmenede enye ke enyọn̄ ẹkan kpukpru abasi, enye ama akabade edi abasi mme abasi-an̄wan, ọbọn̄-an̄wan kpukpru mme abasi, andikara mme abasi ke heaven ye ke isọn̄.”

Mme andituak ibuot nnọ Ishtar ẹkeda enye nte “Edisana,” “Edisana An̄wan,” ye “Edisana Eka.” “Akam Eseme Ẹbọn̄de Ẹnọ Ishtar” eke mbon Sumeria ye Akkadia eset ọdọhọ ete: “Ami mbọn̄ akam nnọ fi, O Eyenan̄wan nditọiban, abasi mme abasi-an̄wan. O Ishtar, ọbọn̄-an̄wan kpukpru owo. . . . O andinyene ofụri odudu abasi, emi ayarade anyanya ubọn̄. . . . Mme ufọkakam, ndisana ebiet, ndisana itie ido ukpono, ye mme itieuwa ẹkpan̄ utọn̄ ẹnọ fi. . . . M̀mọ̀n̄ ke owo mîwụtke mbiet fo? . . . Se mi O Eyenan̄wan mi; kop akam mi.”a

Utuakibuot Nnọ Eka Abasi-An̄wan Atara Asuana

Ekpepn̄kpọ mban̄a edem usiahautịn oro, Édouard Dhorme, etịn̄ aban̄a “ntatara utuakibuot nnọ Ishtar.” Enye atara ke ofụri Mesopotamia, ndien ẹmetuak ibuot ẹnọ edide Ishtar ke idemesie m̀mê mme abasi-an̄wan ye nsio nsio enyịn̄ edi ye ukem edu ke Egypt, Phoenicia, ye Canaan, ọkọrọ ye Anatolia (Asia Minor), Greece, ye Italy.

Akpan eka-abasi-an̄wan oro ẹketuakde ibuot ẹnọ ke Egypt ekedi Isis. Ewet mbụkeset oro, H. G. Wells, ekewet ete: “Isis ama odụri ediwak mme enyene ifiopesịt mme anditiene ada, ẹmi ẹken̄wọn̄ọde ndiyak uwem mmọ nnọ enye. Mme mbiet esie ẹma ẹdu ke temple, ẹyaride anyanya nte Ọbọn̄-An̄wan Enyọn̄ onyụn̄ akamade nsekeyen Horus ke ubọk esie. Tiande ayama onyụn̄ ewet osụhọde ke iso esie, ndien ikpọn̄ uwa-en̄wọn̄ọ ẹkọn̄ọ ke itieuwa.” (The Outline of History) Utuakibuot nnọ Isis ama enen̄ede ọwọrọetop ke Egypt. Enye n̄ko ama atara asuana ke ofụri ikpehe Mediterranean, akpan akpan ke Greece ye Rome, idem osịmde edem usoputịn ye edem edere Europe.

Ke Phoenicia ye Canaan, utuakibuot nnọ eka abasi-an̄wan okowụhọ ke Ashtoreth, m̀mê Astarte, emi ẹkedọhọde nte edide n̄wan Baal. Ukem nte mbiet esie eke mbon Babylon, kpa Ishtar, enye ekedi abasi-an̄wan mbun̄wụm ye ekọn̄. Ke Egypt ẹma ẹkụt mme uwetn̄kpọ eset emi ẹkekotde Astarte eyenan̄wan heaven ye ọbọn̄-an̄wan mme heaven. Nditọ Israel ẹkenyene ndin̄wana kpukpru ini mbiọn̄ọ idiọk odudu utuakibuot nnọ abasi-an̄wan mbun̄wụm emi.

Ke n̄kan̄ edere edere edem usoputịn ke Anatolia, ukem Ishtar ekedi Cybele, ẹkediọn̄ọde nte Akwa Eka mme abasi. Ẹkekot enye n̄ko Andiman-Kpukpru, Andibọk-Kpukpru, Eka kpukpru mbon oro Ẹdiọn̄de. Ọtọn̄ọde ke Anatolia utuakibuot nnọ Cybele ama atara ke akpa osịm Greece ndien ekem Rome, ke ebiet emi enye ọkọbọhọde odu tutu osịm Eyo Nnyịn. Utuakibuot nnọ abasi-an̄wan mbun̄wụm emi ama esịne idat idat unek, mme oku ndikpi idem, mbon oro ẹyomde ndinam utom itie oku ndisio osio, ye mme isan̄ ẹmi ẹkekamade mbiet abasi-an̄wan ke akwa ubọn̄.b

Mbon Greece eset ẹma ẹtuak ibuot ẹnọ abasi-an̄wan Eka-Isọn̄ ẹkekotde Gaea. Edi mme abasi mmọ ẹma ẹdi ẹdisịne orụk mme abasi-an̄wan Ishtar, utọ nte Aphrodite, abasi-an̄wan mbun̄wụm ye ima; Athena, abasi-an̄wan ekọn̄; ye Demeter, abasi-an̄wan utomin̄wan̄.

Ke Rome, Venus ekedi abasi-an̄wan ima ndien, ke ntre, edide ukem ye Aphrodite mbon Greece ye Ishtar mbon Babylon. Mbon Rome, nte ededi, n̄ko ẹma ẹtuak ibuot ẹnọ mme abasi-an̄wan Isis, Cybele, ye Minerva (Athena mbon Greece), ẹwụtde kpukpru mmọ ke usụn̄ kiet m̀mê eken nte mbiet Ishtar eke mbon Babylon.

Nte an̄wan̄ade, ke ediwak tọsịn isua, utuakibuot nnọ eka abasi-an̄wan ekedi okopodudu n̄kpọata ọnọ utuakibuot akpanikọ akwa Andibot, Jehovah. Ndi utuakibuot nnọ akwa eka abasi-an̄wan ama akpa? Mîdịghe nte enye ama ọbọhọ odu tutu osịm usen mfịn? Mbọk kot kaiso.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

a Ancient Near Eastern Texts, emi James B. Pritchard ewetde, Princeton University Press, page 383 ye 384.

b Abasi-an̄wan mbun̄wụm efen oro ẹketuakde ibuot ẹnọ ke Asia Minor ekedi Artemis mbon Ephesus, emi ẹdinemede ke ibuotikọ oro etienede.

[Ndise ke page 3]

ISHTAR Babylon ẹwụtde nte edide ntantaọfiọn̄

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Courtesy of The British Museum

[Ndise ke page 4]

ISIS Egypt ye nsekeyen abasi Horus

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Musée du Louvre, Paris

    Mme N̄wed Ikọ Efịk (1982-2025)
    Wọrọ
    Dụk
    • Efịk
    • Share
    • Mek nte amade
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nte Ẹkpedade Ikpehe Intanet Emi Ẹnam N̄kpọ
    • Ediomi
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Dụk
    Share