‘Ọfọfọn Ọnọ Kpukpru Mmọ Eke Ẹbetde Jehovah’

NTE DOMENICK PICCONE OBỤKDE

Ete ye eka mi ẹma ẹwọrọ ke Italy ẹka United States ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọk isua 1920 ndien ke akpatre ẹnam idụn̄ ke South Philadelphia, emi ẹkediọn̄ọde inioro nte Ekpri Italy. Ke 1927 mmọ ẹkebuana ye Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible, ẹmi ke ukperedem ẹkedidiọn̄ọde nte Mme Ntiense Jehovah.

AMI n̄kamana ke 1929 ndien ke ntem ẹma ẹwụt mi akpanikọ Bible toto ke   uyen. Mmekeme nditi nte Mme Ntiense ẹkesisopde idem ke ufọk nnyịn mbemiso ẹwọrọde ẹka ndikwọrọ ikọ ke n̄kpọsọn̄ obio Roman Catholic ke ikpehe oro ẹdọkde ukan̄ ke Pennsylvania, emi ẹkesimụmde nditọete ediwak ini. Ami n̄kana baptism ke 1941 ke mbono Mme Ntiense Jehovah ke St. Louis, Missouri. Ekem n̄kpọ ẹma ẹtọn̄ọ ndikwan̄a.

Mma ntọn̄ọ ndidụk nsan̄a ye ndiọi nditọn̄wọn̄ ke mbọhọ nnyụn̄ ntọn̄ọ ndin̄wọn̄ sika nnyụn̄ mbre mbre mfọniso ke mme inụk efak. Ke mfọniso, ete ye eka mi ẹma ẹkụt ẹte ke mmimọ ikekemeke ndikara mi aba ndien ẹbiere ndiwọrọ n̄ka ikpehe efen ke akwa obio oro. Ami n̄kokopke inemesịt, sia mma n̄kataba kpukpru ufan oro n̄kesisan̄ade kiet ke efak. Nte ededi, mfịn mmafiak nse edem nnyụn̄ n̄wụt esịtekọm etieti nnọ ete mi. Enye ama anam ata n̄waidem ke n̄kan̄ okụk man osio mi ke mme n̄kann̄kụk oro. Ke adan̄aemi edide ke mbemiso enye ekesisasan̄a aka utom, idahaemi enye ekenyene ndisiwawat ke anyan usụn̄ idakisọn̄. Edi uwọrọidụn̄ emi ama anam mi mfiak n̄kodụk ke idak ukara Abasi.

Ẹtọ N̄kpasịp Isụn̄utom

Ekpere ndidi kpukpru isua, nnyịn ima isinam isan̄ ika South Lansing, New York, man ikodụk edinam ukụre ukpep Watchtower Bible School of Gilead. Ndikụt nte ẹsion̄ode mme isụn̄utom oro ẹdọn̄ ke kpukpru itie ke ererimbot ama ọtọ n̄kpasịp udọn̄ kaban̄a utom isụn̄utom ke esịt mi. Ntre, ke mma n̄kokụre akamba ufọkn̄wed, ami mma nsịn enyịn̄ nte asan̄autom edide asiakusụn̄ ofụri-ini, ọtọn̄ọde ke May 1947.

Ekpri asiakusụn̄ efen ke esop nnyịn ekedi Elsa Schwarz, ndien enye ama enen̄ede esịn ifịk ke utom ukwọrọikọ. Ete ye eka esie ẹma ẹsiwak ndisịn udọn̄ nnọ enye ndidi isụn̄utom, ntre afo emekeme ndikere se utịp ekedide. Nnyịn ima idọ ndọ ke 1951. Ke adan̄aemi inamde utom ọtọkiet nte mme asiakusụn̄ ke Pennsylvania, nnyịn ima isịn eben̄e ndidụk ufọkn̄wed isụn̄utom Gilead. Ke 1953 ẹma ẹnọ nnyịn ikot ndidụk otu nditọ ufọkn̄wed Gilead ọyọho 23. Ke ọkpọsọn̄ ukpepn̄kpọ ye ntịmidem ọfiọn̄ ition ke Gilead ẹma ẹkebe, nnyịn ima ikụre ukpep ke mbono ke Toronto, Canada, inyụn̄ ibọ itieutom nnyịn—Spain!

Mme Mfịna ke Spain

Ke adan̄aemi iketịmde idem ndidaha utom isụn̄utom nnyịn ke 1955, ami ye Elsa ima inyene ediwak mbụme. Spain! Enye editie didie? Idụt oro okodu ke idak ukara akara-ukara ufịk owo Catholic oro, Etubom Francisco Franco, ndien ẹma ẹkpan utom Mme Ntiense Jehovah. Didie ke nnyịn idinam n̄kpọ ke mme utọ idaha ntre?

Nditọete ke ibuot itieutom N̄ka ke Brooklyn ẹma ẹsian nnyịn ẹte ke ẹma ẹmụm Frederick Franz, udina etieibuot Watch Tower Society ini oro, ye Alvaro Berecochea, isụn̄utom otode Argentina, adianade ye ediwak nditọete en̄wen. Ẹma ẹnịm ndedịbe mbono ke akai ekperede Barcelona. Nte ededi, mme borisi ẹma ẹdiọn̄ọ ẹban̄a ndedịbe mbono emi ẹnyụn̄ ẹmụm ata ediwak mbon oro ẹkedụde.a

Ẹma ẹdọhọ nnyịn ẹte ke eyedi owo ndomokiet idikemeke ndisobo ye nnyịn ke ini isịmde Barcelona. Ntọt ẹkenọde nnyịn ekedi: “Ẹka ẹkedụn̄ ke ufọkisen, ndien ẹnam N̄ka ke New York ọdiọn̄ọ adres ufọkisen oro.” Nnyịn ima inyene ikọ Isaiah ẹmi ke ekikere: “Ọfọfọn ọnọ kpukpru mmọ eke ẹbetde [Jehovah]. Ndien utọn̄ fo ẹyekop uyo ke edem fo, ẹte, ‘Emi edi ọkpọusụn̄, mbufo ẹsan̄a ke esịt.’” (Isaiah 30:18, 21) Nnyịn n̄kukụre ikenyene ndibet Jehovah nnyụn̄ ntiene ndausụn̄ esop esie.

Nnyịn ima idọhọ ete ye eka nnyịn ye mme ufan oro ẹkedide New York ndisio nnyịn unyọn̄ ite ẹtie sụn̄-o, ndien ikebịghike nsụn̄ikan̄ nnyịn, kpa Saturnia, ama ọtọn̄ọ uwat odụk Akpa Hudson oro akade Inyan̄ Atlantic. Oro ekedi akpatre ini oro n̄kokụtde ete mi. Isua iba ke ukperedem, ke adan̄aemi n̄kodude ke esenidụt, enye ama akpa ke ntak ọkpọsọn̄ udọn̄ọ.

Ke akpatre ima isịm itieutom nnyịn, kpa Barcelona obio mbehe. Usen oro ekedi mbịt mbịt, usen ọkpọsọn̄ edịm, edi nte nnyịn ikasan̄ade ibe ke itie udụn̄ọde mbiomo, nnyịn ima ikụt “nnyayama” iso imam. Alvaro Berecochea, adianade ye ndusụk nditọete ẹtode Spain, ẹma ẹdu do ndisobo ye nnyịn. Nnyịn ima inen̄ede ikop inemesịt ndifiọk nte ke ẹma ẹsana nditọete nnyịn ẹyak.

Idahaemi nnyịn ikenyene ndikpep usem Spain. Inioro mme isụn̄utom ẹkenyene ndikpep mme usem ke ọkpọsọn̄ usụn̄—ye unana n̄wed ukpepn̄kpọ ye andikpep. Mme ukpepn̄kpọ usem ikodụhe ini oro. Nnyịn ikenyene ndisịm mbahade hour oro ẹyomde ke utom ukwọrọikọ ndien, yak idọhọ, ke ukem ini oro ikpepde usem oro—ke adan̄aemi ikwọrọde ikọ.

Ndikwọrọ Ikọ ke Idak Akara-Ukara Ufịk Owo Catholic

Esop Jehovah ọkọtọtọn̄ọ adan̄aoro ke Spain. Ke 1955 n̄wakn̄kan ibat mme asuanetop ekedi 366 ke idụt oro edide n̄kpọ nte owo miliọn  28. Esop duop kpọt ẹkedu ke ofụri idụt oro. Ndi enye okosụk edi ntre ke anyanini? Ndondo oro ami ye n̄wan mi ikọtọn̄ọde ndikwọrọ ikọ to ke ufọk sịm ufọk, nnyịn ima ikụt nte ke Spain eketie nte paradise ọnọ mbon oro ẹkesuande eti mbụk. Ih, mme owo oro ẹma ẹkop biọn̄ akpanikọ.

Edi didie ke ẹkenam utom ukwọrọikọ oro, sia ekedide ke idak ukpan? Nte ido edide nnyịn ikesidụkke kpukpru ufọk ke efak, inyụn̄ idụkke kpukpru ubet ke ufọk. Barcelona ọyọhọ ye ufọk ẹdide enyọn̄ ition ye itiokiet, ndien ẹketeme nnyịn ẹte isitọn̄ọ ke akpatre enyọn̄ ndien inanam isụhọde. Iso-ọfọn nnyịn iyedụk ubet kiet kpọt ke enyọn̄ kiet kiet m̀mê idem ibede ndusụk enyọn̄. Usụn̄ emi ama esinam otịm ọsọn̄ idem mme borisi ndimụm nnyịn edieke enyeneufọk oro ọsọn̄de ido ọtọtde nnyịn ọnọ mme borisi.

Ẹkesinịm mme mbonoesop ke mme ufọkidụn̄ owo, mme esop ẹnyụn̄ ẹdide n̄kpọ nte mme otu ukpepn̄kpọ n̄wedesop ita m̀mê inan̄. Emi ama anam asan̄autom esop ekeme ndika n̄kese otu ukpepn̄kpọ n̄wedesop emi kiet kiet inikiet ke ọfiọn̄. Ada ukpepn̄kpọ n̄wedesop ekenyene mbiomo edinịm kpukpru mbonoesop, oro ẹkesinịmde ke nsio nsio mbubịteyo iba ke urua kiet ẹnọ n̄kpri otu oro ẹtọn̄ọde ke n̄kpọ nte owo 10 osịm 20.

Nnyịn ikenyene ndikpep obufa usụn̄uwem. Ke ini oro owo ikanamke ndutịm inọ ufọkidụn̄ isụn̄utom ke Spain. Ke ebiet ekededi ikemede, nnyịn ima isidụn̄ ye nditọete ke ufọkidụn̄ mmọ. Ndikpep nte ẹtemde udia ke ekpri iko utemn̄kpọ oro ẹdọn̄de n̄kan̄ ke idak ekenen̄ede edi n̄kpọ-ata ọnọ Elsa! Ke akpatre nnyịn ima ikeme ndidep ekpri stove emi enyenede itie utem n̄kpọ kiet oro ẹdade aranikan̄ ẹbara, emi ekedi ata mfọnọn̄kpọ.

Ukọbọ ye Edibịn Nsio

Ke esisịt ini ebede nnyịn ima ikop ite ke oyobio ukọbọ ama ọtọn̄ọ ke Andalusia, ke ebiet emi ẹkemụmde akpan asiakusụn̄. Ke ndiọkisọ, enye ama akama ekpri n̄wed oro ọkọdọn̄ọde mme enyịn̄ ye adres nditọete ke kpukpru ikpehe ke idụt oro. Nnyịn ima ikaiso ndibọ ntọt nte ke ẹma ẹmụm nditọete nnyịn ke akwa obio kiet osịm eken. Mbabuat umụm owo ke okotịm asan̄a ekpere Barcelona. Ke akpatre, ukọbọ ama odụk Barcelona.

Ofiọn̄ ifan̄ ke mbemiso, mme borisi ẹma ẹmen mi ẹka ibuot itieutom mmọ man ẹkenam ndụn̄ọde. Ke ediwak hour ẹma ẹkebe ẹma ẹsana mi ẹyak, ndien ami mma n̄kere ke okụre ke oro. Ekem Isụn̄utom America ama osobo ye ami onyụn̄ ọnọ ekikere ete man mbọhọ esuene edidi se ẹdade-da ẹkeyak, yak n̄kpọn̄ idụt oro ke unyịme idemmi. Ekpri ini ke oro ebede mme borisi ẹma ẹtọt nnyịn ẹte ke nnyịn inyene usen duop ndikpọn̄ idụt oro. Sia nnyịn mîkenyeneke ini ndiwet Watch Tower Society, nso ke nnyịn idinam? Mme idaha ẹketie nte ke oyom nnyịn ika n̄kpere n̄kan an̄wautom isụn̄utom ọwọrọde ọkpọn̄ Spain—kpa Portugal, ke n̄kan̄ edem usoputịn.

Itieutom Efen, Usem Efen

Ndondo oro ikebehede ke Lisbon, Portugal, ke July 1957, ẹma ẹnọ nnyịn nte isụn̄utom ika Porto, kpa akwa obio oro otịmde ekpere edem edere Lisbon. Ẹkeda enye nte udiana ibuot obio idụt oro ndien enye ekedi ikpehe oro ọwọrọde etop ke ntak inem inem wine esie. Uforo uforo esop kiet ekesinịm mme mbonoesop ke ubet esịtisọn̄ ke ufọk kiet ke usụk usụk obio. Ẹma ẹdori ukpan ke utom ukwọrọikọ ke Portugal n̄ko, sia idụt oro okodude ke idak akara-ukara ufịk oro, Salazar. Edi, mme idaha ẹma ẹkpụhọde ofụri ofụri ẹkpọn̄ mmọ oro ẹkedude ke Spain. Ẹkenịm mbonoesop ke ufọkidụn̄ nditọete, ndien otuowo ọtọn̄ọde ke 40 osịm 60 ẹkesidụk. N̄kpọ ndomokiet ikodụhe ndiwụt nte ke mme ufọkidụn̄ oro ẹkedi itie mbonoesop Mme Ntiense Jehovah. Idem okposụkedi mmen̄kọdiọn̄ọke usem Portugal, ẹma ẹmek mi asan̄autom esop. Inikiet efen, nnyịn ima ifiak ikpep obufa usem ke ọkpọsọn̄ usụn̄.

N̄kpọ nte isua kiet ke ukperedem, ẹma ẹnọ nnyịn ika Lisbon. Mi, nte akpa ini, nnyịn ima inyene ufọkidụn̄ eke idem nnyịn, kpa ufọk oro ekemede ndida n̄kụt akwa obio Lisbon. Ẹma ẹnọ nnyịn utom edise enyịn mban̄a circiut kiet—kpa ofụri Obio Ukara Portugal. Ke ini nnyịn ikedide idibehe ke Portugal, mme asuanetop 305 ye esop ition kpọt ẹkedu.

Ini Afanikọn̄ Ọtọn̄ọ

Ke ndusụk n̄wedndise obio oro owụtde Portugal ye mme obio oro enye akarade, utịn̄ikọ emi ama odu: “Utịn akanam isopke ke obio mbon Portugal.” Emi ekedi akpanikọ, sia Portugal ekenyenede mme idụt oro enye akarade ke ediwak ikpehe ke ererimbot, iba ke otu n̄kponn̄kan ẹdide Mozambique ye Angola ke Africa. Ke 1961 eketie nte ke mfịna ẹma ẹdaha ẹda ke mme idụt ẹmi, ndien Portugal ama okụt nte odotde ndinam udịmekọn̄ esie awak.

Kemi, nso ke nditọete ẹdide n̄kparawa ẹkpenam ke ini ẹdidade mmọ ke utom ekọn̄? Ẹma ẹkeme ndisana ndusụk mmọ nnyak ke ntak unana nsọn̄idem, edi ata ediwak ẹma ẹmụm edida san̄asan̄a eke Christian ẹkama. Ikebịghike ọkpọsọn̄ oyobio ukọbọ ama ọtọn̄ọ. N̄kọk itieutom ama ọbọ ntọt nte ke mme ndedịbe borisi, kpa ibak ibak P.I.D.E. (Polícia Internacional e Defesa do Estado), ẹma ẹmụm mme akpan asiakusụn̄ ẹnyụn̄ ẹmia ata idiọk idiọk. Ẹma ẹkot ndusụk mme isụn̄utom ẹdi ibuot itieutom mme borisi man ẹnam ndụn̄ọde. Ekem, ẹma ẹnọ mme ọdọ ndọ ita usen 30 ndikpọn̄ idụt oro. Kpukpru nnyịn ima iwet n̄wed inọ ukara ndikpụhọ ubiere oro.

Ẹma ẹkot mme ọdọ ndọ ẹdide isụn̄utom mi kiet kiet ndidi ibuot itieutom mme borisi man adausụn̄ P.I.D.E. anam ndụn̄ọde ye mmọ. Akpa, ẹkebemiso ẹnam ndụn̄ọde ye asan̄autom n̄kọk itieutom, Eric Britten ye n̄wan esie, Christina. Ekem, Eric Beveridge ye n̄wan esie, Hazel, ndien ke akpatre ẹma ẹnam ndụn̄ọde ye ami ye Elsa. Akwa owo borisi oro ama odori nnyịn ikọ ke nsu ete ke mbon ukara communist ẹkama nnyịn ndida ukpepn̄kpọ nnyịn aban̄ade edida san̄asan̄a nsụhọde itie mme idụt Edem Usoputịn. Eben̄e nnyịn ọkọwọrọ ikpîkpu.

Ekedi n̄kpọ mfụhọ didie ntem ndikpọn̄ nditọete iren ye iban 1,200 ẹmi ẹkesobode n̄kpọsọn̄ idaha ke ntak ibak ibak ukara akara-ukara ufịk oro ananade n̄kọkibuot! Ke adan̄aemi Eric ye Hazel Beveridge ẹkafiakde ẹka Spain ndien Eric ye Christina Britten ẹkakade England, m̀mọ̀n̄ ekenyene ndifiak ndi itieutom nnyịn? Morocco edide idụt Muslim!

Ndikwọrọ Ikọ ke Morocco Edide Idụt Islam

Ini kiet efen, nnyịn ima ibet Jehovah. Ke obufa itieutom, mbufa ido, ye mbufa usem! Usem Arab, France, ye Spain ẹkedi mme akpan usem Obio Ubọn̄ Morocco, emi Mme Ntiense 234 ẹkedude ke esop itiaita. Akpan ido ukpono idụt oro ekedi Islam, ndien ndikwọrọ ikọ n̄kabade owo esịt ke otu mbon Muslim ekedi se ibet mînyịmeke. Ntre nnyịn n̄kukụre ikekeme ndikwọrọ ikọ nnọ mme owo ẹtode Europe oro mîdịghe mbon Muslim.

Ndondo oro mme isụn̄utom ẹketọn̄ọde ndidi ndibehe ke utịt utịt iduọk isua 1950, ẹma ẹkụt n̄kọri. Edi ukara Morocco ama ọtọn̄ọ ndifịk mbon oro ẹtode Europe, ndien ekese isenowo ẹma ẹwọrọ idụn̄ esịnede ediwak nditọete.

Nte mme owo oro mîdịghe mbon Muslim ẹkekpride ke ibat, nnyịn ima ikụt nte odotde ndiyom mme usọ usọ usụn̄ ndinyene nneme ye mbon Muslim, ndien emi ama ada okosụn̄ọ ke editọt mme borisi. Nte ntọt ẹkekabarede ẹwak ke Tangier ye ke mme ikpọ obio eken, ẹma ẹdọhọ nnyịn ke akpatre ẹte ke nnyịn inyene usen 30 kpọt ndikpọn̄ idụt oro. Ke May 1969, ẹma ẹfiak ẹbịn mi ye Elsa ẹsio ke itieutom efen.

Itieutom Ibio Ini?

Ẹma ẹdọhọ nnyịn inyọn̄ idi Brooklyn, ndien ẹma ẹnọ mi ikot ndidụk mbono oro ẹkediomide ẹnọ mme asan̄autom n̄kọk itieutom oro ẹkenịmde ke ndaeyo oro. Ke adan̄aemi ndude do, ẹma ẹsian mi ẹte ke obufa itieutom mi edidi El Salvador, Central America, ndien nte ke ami ndinam utom do nte asan̄autom n̄kọk itieutom. Mma n̄kop nte ke anaedi emi eyebịghi ke n̄kpọ nte isua ition, kpa mbịghi n̄kan ini oro ẹkenyịmede mme isụn̄utom ndidu ke idụt oro, sia owo mîkọnọhọ utom nnyịn do unyịme nte ekemde ye ibet.

El Salvador—nso itieutom ke edi ntem! Mme asuanetop 1,290 ẹkedu, esịnede mme asiakusụn̄ 114 oro ẹkesitọtde ibatutom ke ọfiọn̄ kiet kiet ke ẹbaharede ukem ukem. Mme owo oro ẹma ẹnyene mbak Abasi, ẹma Bible, ẹnyụn̄ ẹfọn ido. Ekpere ndidi ke kpukpru enyịnusụn̄, mmọ ẹyenọ nnyịn ikot ndidụk ndi ndinyene nneme ye mmọ. Ke esisịt ini, nnyịn ima ikeme ndinyene mme ukpepn̄kpọ Bible ẹwakde ẹkem nte ikekemede ndikama.

Nte nnyịn ikokụtde n̄kọri ye ọkpọsọn̄ udọn̄ do, nnyịn ima ikop mfụhọ nte nnyịn ikenyenede ndikpọn̄ itieutom oro ke isua ition kpọt ẹma ẹkebe. Ntre ẹma ẹbiere nte ke nnyịn ikpenyene ndidomo ndinam ẹnyịme utom Mme Ntiense Jehovah nte ekemde ye ibet. Nnyịn ima iyak se ikewetde inọ ukara ke December 1971, ndien ke April 26, 1972, nnyịn ima ikop inemesịt ndikot ke n̄wedmbụk n̄kpọntịbe ukara, Diario Oficial, nte ke ẹma ẹnyịme eben̄e nnyịn. Mme isụn̄utom ikenyeneke aba ndikpọn̄ ke isua ition ẹma ẹkebe edi ẹma ẹkeme ndibọ n̄wed ndidụn̄ ke idụt oro mbịghi.

Mme Udomo ye Edidiọn̄

Ke ediwak isua oro ẹbede ke nsio nsio itieutom nnyịn, nnyịn ima inam ediwak ufan inyụn̄ ikụt mbun̄wụm ke utom ukwọrọikọ nnyịn. Elsa ama enyene inem inem ifiọkutom kiet ke San Salvador ye adikpep ke ufọkn̄wed kiet ye ebe esie emi edide owoekọn̄. Kiet ke otu mme ufan andikpep oro ama akabade enyene udọn̄ ke akpanikọ n̄ko. Ke akpa ebe ikowụtke udọn̄ ke Bible; edi, nnyịn ima ika ikese enye ke adan̄aemi enye okodude ke ufọkibọk, ndien enye eketie ufan ufan. Ke akpatre enye ama ekpep Bible, ọkpọn̄ utom ekọn̄ esie, onyụn̄ ọtọn̄ọ ndisan̄a ye nnyịn n̄kwọrọ ikọ.

Ke ini emi, eyenan̄wan kiet ama edi Ufọkmbono Obio Ubọn̄ onyụn̄ edibụp Elsa m̀mê enye ekekpep n̄kpọ ye owo emi ke akpa ekedide owoekọn̄ do. Enye ekedi ufan owoekọn̄ oro! Enye n̄ko ke ekekpep Bible ye Mme Ntiense Jehovah. Ke mbono district, eren oro ke akpa ekedide owoekọn̄ do, n̄wan esie, ufan an̄wan esie, ye n̄wan oro ke akpa ekedide ufan owoekọn̄ oro ẹma ẹna baptism!

Editat Utom ke El Salvador

Ke ntak ekese n̄kọri, ẹma ẹbọp ediwak Ufọkmbono Obio Ubọn̄, ndien idụt oro idahaemi enyene se iwakde ibe ifịk ifịk Ntiense 18,000. N̄kọri emi, nte ededi, ikodụhe ye unana udomo ye mme idomo oro ẹsan̄ade ye enye. Ke isua duop, nditọete ẹkenyene ndinam uduak Jehovah ke ufọt ekọn̄ mbio obio. Edi mmọ ẹma ẹmụm edida san̄asan̄a mmọ ẹkama ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ ẹda ẹnam akpanikọ ẹnọ Obio Ubọn̄ Jehovah.

Ke ufọt nnyịn mbiba, ami ye Elsa imodu ke utom uyọhọ-ini ke isua 85. Nnyịn imokụt ite ke ini nnyịn ibetde Jehovah inyụn̄ ikpan̄de utọn̄ inọ ‘uyo ke edem ọdọhọde ete “Emi edi ọkpọusụn̄, mbufo ẹsan̄a ke esịt,”’ nnyịn ikemeke-keme ndikụt edikpu. Nnyịn ke akpanikọ imenyene uyụhọ ye uwem oro enyenede utịp nte mme asan̄autom uyọhọ-ini Jehovah.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 24]

Mbono ke akai ke Spain, 1956

[Ndise ke page 25]

Nnyịn ima isikwọrọ ikọ inọ mbon oro mîdịghe mbon Muslim ke Morocco

[Ndise ke page 26]

N̄kọk itieutom ke El Salvador, kpa itieutom nnỵịn idahaemi