Nte Ubonowo Enen̄ede Oyom Messiah?

“OWO UKARA ỌDỌHỌ ETE, ERERIMBOT OYOM MESSIAH”

Ibuotikọ oro okodu ke The Financial Post eke Toronto, Canada, ke 1980. Owo ukara oro ẹkotde ẹto mi ekedi Aurelio Peccei, etieibuot ye anditọn̄ọ ọwọrọetop n̄ka kiet ẹkotde N̄ka eke Rome. Nte Post ọdọhọde, Peccei okonịm ke akpanikọ ete ke “adaiso n̄ka unam ufọn—ntaifiọk, ukaraidem, m̀mê ido ukpono—edidi n̄kukụre edinyan̄a oro ererimbot edinyenede ke mme ndutịme n̄kaowo ye eke ndutịm uforo oro edịghede ndisobo ntatenyịn.” Nso idi ekikere fo? Nte ererimbot emi enen̄ede odu ke utọ n̄kpọsọn̄ idaha ntre tutu ubonowo oyom Messiah? Kam kere ban̄a kiet ke otu mfịna emi ererimbot emi osobode—biọn̄.

IKPỌ, nsan̄ nsan̄ enyịn iba ke ndise oro odude ke n̄wedmbụk n̄kpọntịbe m̀mê magazine ke ẹse fi. Mmọ ẹdi enyịn eyenọwọn̄, kpa ekpri eyenan̄wan oro mîkam iyọhọke isua ition ke emana. Edi enyịn ẹmi inamke fi atuak inua imam. Ọkpọsọn̄ udọn̄ oro nditọwọn̄ ẹsinyenede idụhe ke mmọ, n̄kpaidem oro owụtde inemesịt idụhe do, ọyọhọ mbuọtidem idụhe. Utu ke oro mmọ ẹyọhọ ye ubiak oro otịmerede owo ekikere, ndebe ndebe ubiak, biọn̄ oro idotenyịn mîdụhe. Eyen oro etie biọn̄. Ubiak ye biọn̄ ẹdi ofụri se enye ọdiọn̄ọde.

Ndusụk afo, nte ediwak owo, umaha ndinen̄ede nse mme utọ ndise oro, ntre afo ọmọsọsọp okûbọde page efen. Emi iwọrọke nte ke afo ukereke uban̄a, edi afo okop editịmede esịt koro afo ekerede ete ke ini ebe akaha ọnọ eyenan̄wan emi. Ọkpọ ọkpọ ukot ye ubọk ye mfofụt idịbi esie ẹdi idiọn̄ọ nte ke idem esie ama ọtọtọn̄ọ nditahade. Etisịm ini emi afo okụtde ndise esie mi, eyedi enye akam akpakpa. Ke ọdiọkde akan oro, afo ọmọfiọk ete ke eke esie idịghe san̄asan̄a mbụk.

Mfịna emi akam atara adan̄a didie? Ọfọn, nte afo emekeme ndikere mban̄a nditọwọn̄ miliọn 14? N̄wakn̄kan owo ke otu nnyịn ikemeke; ibat oro akam awak akaha ndida n̄kụt ke enyịn ikike. Kere, ndien, an̄wambre oro odụkde owo 40,000. Idahaemi kere nte enye ọyọhọde kpak ye nditọwọn̄—ke udịm ke udịm, ke ikpehe ke ikpehe, ata ediwak iso owo. Idem oro ọsọsọn̄ ndida n̄kụt. Edi, akpada utọ an̄wambre oro 350 ẹmi ọyọhọde ye nditọwọn̄ man ẹnyene n̄kpọ nte owo miliọn 14. Nte ekemde ye UNICEF (United Nation’s Children Fund) [N̄ka Edidiana M’idụt Esede Aban̄a Okụk Un̄wam Nditọwọn̄], emi edi akama-n̄kpaidem ibat nditọwọn̄ ẹmi ẹdude ke idak isua ition ke emana oro ẹkpan̄ade ke ntak udọn̄ọ unana udia oro ọnọde nsọn̄idem ye mme udọn̄ọ oro ẹkemede ndikpan mmemmem mmemmem kpukpru isua ke mme idụt oro ẹtọn̄ọde-tọn̄ọ uforo. Oro edi ukem ye n̄kpọ nte nditọwọn̄ ẹmi ẹkpeyọhọde an̄wambre kiet ndikpan̄a ke usen kiet kiet! Dian ibat ikpọ owo oro ẹtiede biọn̄ ke ibat emi, ndien afo eyenyene n̄kpọ nte owo biliọn kiet ke ofụri ererimbot ẹmi ẹdọn̄ọde idiọk idiọk ke ntak unana udia oro ọnọde nsọn̄idem.

Ntak Ẹtiede Biọn̄?

Idahaemi ekondo emi osion̄o udia oro awakde akan se mme owo ẹkemede ndidia, ndien enye onyụn̄ enyene ukeme ndision̄o se ikande oro. Edi, ke kpukpru minịt, nditọwọn̄ 26 ke ẹkpan̄a ke ntak udọn̄ọ unana udia oro ọnọde nsọn̄idem ye udọn̄ọ. Kpa ke ukem minịt oro, ererimbot esibiat n̄kpọ nte $2,000,000 ke ndinam ntịmidem nnọ ekọn̄. Nte afo emekeme ndikere se kpukpru okụk oro—mîdịghe ekpri mbahade esie—ekpekemede ndinam nnọ nditọwọn̄ 26 oro?

Nte an̄wan̄ade, owo ikemeke ndiduọhọ unana udia ye okụk ke biọn̄ oro ọnọmọde ererimbot. Se idide mfịna otụn̄ọ akan oro. Nte Jorge E. Hardoy, akwa ekpepn̄kpọ otode Argentina, eketịnde aban̄a emi, “ererimbot ke ofụri ofụri enyene ata idiọk unana ukeme edibuana inemesịt, odudu, ini, inyene ye ifiọk ye mbon oro ẹyomde mme n̄kpọ ẹmi ẹkan.” Ih, mfịna ikọn̄ọke, ke se owo enyenede, edi ye owo ke idemesie. Idiọkitọn̄ ye ibụk ẹdi odudu oro akarade n̄ka ubonowo. Mbon oro ẹnyenede n̄kpọ ẹkan ẹmi ẹdide mbahade kiet ke itie ition ke otu mme andidụn̄ isọn̄ ẹnyene nti n̄kpọ utịm ike 60 ẹkan mbahade kiet ke itie ition ke otu mbon oro ẹbuenede ẹkan.

Edi akpanikọ, ndusụk owo ke esịt akpanikọ ẹsidomo ndinam mbon ọbiọn̄ ẹnyene udia, edi mme n̄kpọ oro ẹkande odudu mmọ ẹsibiat ata ukeme mmọ. Akan̄ esinọmọ mme idụt oro ekọn̄ mbio obio m̀mê nsọn̄ibuot ye ukara ẹbaharede, ndien esidi ọsọ n̄kpọ mme odudu oro ẹn̄wanade ye kiet eken ndibiọn̄ọ n̄kpọ un̄wam oro ẹnọde ndibe nsịm mbon oro ẹdude ke unana. N̄kan̄ mbiba ẹsikop ndịk nte ke edieke iyakde udia ebe osịm mbon obio oro biọn̄ ọdọn̄de ẹmi ẹdude ke n̄kan̄ mme asua, mmimọ iyenọ mme asua mmimọ udia. Ukara ke idemmọ ẹsida biọn̄ nte n̄kpọekọn̄ ukaraidem.

Nte Usọbọ Idụhe?

Ke ndiọkiso, mfịna edinam ediwak miliọn owo ẹtie biọn̄ idịghe n̄kukụre afanikọn̄ oro ọnọmọde owo. Edisobo ye edisabade n̄kann̄kụk ke ibọkn̄kpa, uyịre uyịre udọn̄ọ ekọn̄ oro osobode ediwak miliọn uwem, afai afai ubiatibet oro anamde ndịk ye unana edinịm kiet eken ke akpanikọ odu ke kpukpru ebiet, ye idaha udu uwem oro ataharede emi etiede nte enye edi orụn̄ ediwak udọn̄ọ ẹmi—kpukpru afanikọn̄ ofụri ererimbot emi ẹdian ubọk, yak idọhọ, ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ ukem akpanikọ oro owo mîkemeke ndineni—nte ke owo ikemeke ndikara idemesie uforo uforo.

Nte eyịghe mîdụhe oro edi ntak emi ediwak owo mînyeneke idotenyin ndikụt usọbọ nnọ mme mfịna ererimbot emi. Mmọ en̄wen ẹkere nte Aurelio Peccei, eyen ukpepn̄kpọ Italy oro ẹkesiakde ke ntọn̄ọ. Mmọ ẹkọk ibuot ẹte, edieke anade usọbọ odu, enye enyene ndito n̄wọrọnda—akakan—ebiet. Ntre ekikere aban̄ade messiah edi okopodudu ekikere oro edemerede udọn̄. Edi nte edi ata idem n̄kpọ ndidori enyịn ke messiah? Mîdịghe nte utọ idotenyịn oro edi ekikere oro mîdisụho?

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 2]

Mme foto ikpaedem: Enyọn̄: Foto U.S. Naval Observatory; Isọn̄ isọn̄: Foto NASA

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 3]

Foto WHO eke P. Almasy

[Mme ebiet ẹdade ndise ẹto ke page 4]

Foto WHO eke P. Almasy

Foto U.S. Navy