Ererimbot Oro Idiọkn̄kpọ Mîdidụhe—Didie?
ỌKPỌSỌN̄ mfiori ẹyomde un̄wam ama otịmede ndobo tụhitụhi usenubọk ini etuep ke emem emem mbọhọidụn̄ eke Tokyo. Koro ọtọn̄ọde ke minit ition osịm duop, ediwak owo ẹma ẹkop mfiori n̄kịmenyịn emi n̄wan anyam n̄wedmbụk n̄kpọntịbe okofioride, emi ẹkebịnede ke adan̄aemi ẹkịmde enye ke ikwa ndien ndien. Owo ndomokiet ikekereke iban̄a ndifiọk se ikotịbede. Enye ama akpa ke ntak ọkpọsọn̄ iyịp oro ọkọwọrọde. Anam ndụn̄ọde kiet ọkọdọhọ ete, “Ke ekpedide kiet ke otu mbon ẹmi ama ọtọt mme borisi aban̄a n̄kpọntịbe emi ke ndondo oro mmọ ẹkekopde nte enye ofioride, ẹkpekenyan̄a uwem esie.”
Okposụkedi mbon oro ẹkekopde mfiori n̄wan oro akakpade do mîkanamke n̄kpọ ndomokiet oro ọdiọkde akan ndifụmi enye, nte mmọ ẹkeme nditịn̄ nte enende nte ke mmimọ inyeneke ubiomikpe? Eren kiet oro okokopde mfiori n̄wan emi ama ọdọhọ ete, “Ubieresịt mi ama amia mi ufen ofụri Friday oro ke mma n̄kenyene ifiọk mban̄a n̄kpa oro.” Emi anam nnyịn iyịk ite, Nso inen̄ede idi idiọkn̄kpọ?
Nso Idi Idiọkn̄kpọ?
Ke etịn̄de aban̄a ifiọk oro ẹnyenede ẹban̄a idiọkn̄kpọ eke owo, Hideo Odagiri, anam ndụn̄ọde ke n̄wed oro ẹwetde ye akwa andikpep emi ama ọkọkpọn̄ utom ke Hosei University ke Tokyo, Japan, ọkọdọhọ, nte ẹkotde ẹsịn ke n̄wedmbụk n̄kpọntịbe Asahi Shimbun ete: “N̄kemeke ndisọhi ọkpọsọn̄ n̄kpọ editi oro ami nnyenede mban̄a ifiọk oro aban̄ade idiọkn̄kpọ, utọ nte idiọk ndomoidem oro eyenọwọn̄ enyenede, bụt bụt ufụp, ndịbe ndịbe ikoedem ke esịt mi. Ifiọk emi okodụk mi esịt ke ini n̄kodude ke ufọkn̄wed praimari ndien ke osụk otụhọde mi.” Nte akanam afo emenyene ifiọk aban̄a mme utọ ekikere oro? Nte afo emenyene uyo esịtidem oro esibiomde fi ikpe edieke afo anamde n̄kpọ oro afo ọfiọkde ete ke ifọnke? Ekeme ndidi unamke idiọkn̄kpọ ndomokiet, edi idiọk ekikere afịna onyụn̄ otịmede fi ekikere ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄. Emi edi ubieresịt fo oro anamde utom, ndien Bible etịn̄ aban̄a emi ke udịmikọ oro etienede mi ete: “Ke adan̄aemi mme Gentile emi mînyeneke ibet ẹnamde ke edimehe se ibet etemede, edi esịt mmọ ọnọnọ mmọ item, okposụkedi nte mmọ mînyeneke ibet: mmọ ẹyarade edinịm ibet eke item oro ẹwetde ke esịt mmọ etemede, esịt mmọ ẹnyụn̄ ẹtiene edinịm ibet oro edi ntiense mmọ, ekikere mmọ ẹnyụn̄ ẹneni ye kiet eken, ẹdori mmọ ikọ, mîdịghe, ẹtebe mmọ ikpe.” (Rome 2:14, 15) Ih, ke ndammana usụn̄ n̄wakn̄kan owo ẹsinyene editịmede esịt ke mme utọ edinam nte efịbe, inọ, ye nsu. Ubieresịt mmọ esitie ntiense aban̄a idiọkn̄kpọ.
Nte ededi, ke ini ẹfụmide se ubieresịt etịn̄de ndien ndien, enye inamke n̄kpọ nte ukpeme aba. Enye ekeme ndikabade ndi se mînamke utom aba onyụn̄ asabade. (Titus 1:15) Edidu ke edidemede kaban̄a idiọkn̄kpọ osop. Ke akpanikọ, mfịn ubieresịt n̄wakn̄kan owo amakpa adan̄a nte idiọkn̄kpọ abuanade.
Nte ubieresịt edi n̄kukụre n̄kpọ oro ẹdade ẹdomo idiọkn̄kpọ, mîdịghe nte n̄kpọ odu oro ekemede ndida mbiere ọyọhọ ọyọhọ se idide idiọkn̄kpọ ye se mîdịghe? Ke se iwakde ikan isua 3,000 ẹmi ẹkebede, Abasi ama ọnọ edimek ikọt esie n̄wed ibet, ndien ebede ke Ibet emi, ẹma “ẹdidiọn̄ọ idiọkn̄kpọ.” (Rome 7:13, New International Version) Idem ido oro ke akpa eketiede nte ẹnyịme ama ayarade kemi ke se enye ekedide—kpa idiọkn̄kpọ. Ẹma ẹyarade ndimek ikọt Abasi, kpa nditọ Israel, nte mme anam idiọkn̄kpọ ndien ke ntre ẹkedude ke idak ubiomikpe.
Nso ẹdi mme idiọkn̄kpọ ẹmi ubieresịt nnyịn anamde nnyịn idiọn̄ọ emi Ibet Moses n̄ko eketịn̄de aban̄a onyụn̄ ewetde? Ke nte Bible adade ikọ emi, idiọkn̄kpọ ọwọrọ unana edisịm idaha oro ẹnịmde ke ebuana ye Andibot. N̄kpọ ekededi oro mîdụhe ke n̄kemuyo ye edu, mme edumbet, usụn̄, ye uduak esie edi idiọkn̄kpọ. Enye ikemeke ndiyak edibotn̄kpọ ekededi oro mîsịmke idaha oro enye onịmde akaiso odu uwem. Ntre ata ọfiọkibet kiet ke akpa isua ikie ama odụri mme Christian ẹdide mbon Hebrew utọn̄ ete: “Nditọete, ẹkpeme mbak ndusụk idiọkesịt unana mbuọtidem edidu owo mbufo kiet ke idem, ke ediwọn̄ọde n̄kpọn̄ Abasi uwem.” (Mme Hebrew 3:12) Ih, unana mbuọtidem ke Andibot edi akwa idiọkn̄kpọ. Ntem, udomo idiọkn̄kpọ nte Bible anamde an̄wan̄a enen̄ede atara okpon akan se ẹsiwakde ndida nte edide idiọkn̄kpọ. Bible akaiso ndidọhọ ete: “Kpukpru owo ẹma ẹnam idiọkn̄kpọ, ẹnyụn̄ ẹtaba ubọn̄ Abasi.”—Rome 3:23.
Ntọn̄ọ Idiọkn̄kpọ
Nte oro ọwọrọ nte ke ẹkebot owo nte anamidiọk? Baba, Jehovah Abasi, Ntọn̄ọ uwem owo, akanam akpa erenowo nte edibotn̄kpọ oro ọfọnde ama. (Genesis 1:26, 27; Deuteronomy 32:4) Nte ededi, akpa owo iba oro ẹma ẹkpu ndisịm idaha oro ẹkenịmde ke ini mmọ ẹkefụmide n̄kukụre ukpan oro Abasi okonịmde, ke ini mmọ ẹkediade “eto ifiọk eti ye idiọk” oro ẹkekpande. (Genesis 2:17) Okposụkedi ẹkebotde mmọ ke mfọnmma usụn̄, mmọ kemi ẹma ẹkpu ndisịm idaha oro ẹkenịmde emi edide ọyọhọ n̄kopitem nnọ Ete mmọ, ẹkabade ẹdi mme anamidiọk, ẹnyụn̄ ẹbiom mmọ ikpe n̄kpa nte ekemde.
Nso ke mbụk eset emi enyene ndinam ye idiọkn̄kpọ mfịn? Bible anam an̄wan̄a ete: “Idiọkn̄kpọ [okoto] owo kiet odụk ke ererimbot, n̄kpa onyụn̄ [oto] ke idiọkn̄kpọ oro odụk; n̄kpa onyụn̄ ebe osịm kpukpru owo, koro kpukpru owo ẹma ẹnam idiọkn̄kpọ.” (Rome 5:12) Owo isioho owo eto kpukpru nnyịn idi mme anamidiọk ebe ke se idade-da imana; ntre, nnyịn ima ididu ke idak ubiomikpe n̄kpa.—Ecclesiastes 7:20.
Mme Ukeme Owo Ndisọhi Idiọkn̄kpọ
Adam ama ayak idiọkn̄kpọ ọnọ nditọ esie, edi enye n̄ko ama ayak ukeme ubieresịt oro Abasi ọnọde ọnọ mmọ. Idiọkn̄kpọ ekeme ndinam ekikere otịmede owo. Nte ẹkebemde iso ẹtịn̄, mme owo ẹmediomi nsio nsio usụn̄ ndinam mme utọ ekikere oro osụhọde ubọk. Nte ededi, nte mmọ ẹnen̄ede ẹnyene ufọn?
Ke Edem Usiahautịn ye Edem Usoputịn, mme owo ẹmedomo ndinam n̄kpọ mban̄a utịp idiọkn̄kpọ ebe ke ndikpụhọde mme edumbet mmọ mîdịghe ebe ke ndifan̄a nte ke idiọkn̄kpọ idụhe. (1 Timothy 4:1, 2) Ekeme ndimen idaha idiọkn̄kpọ ubonowo ndomo ye owo oro ọdọn̄ọde ufiopidem. Ekeme ndimen idiọkn̄kpọ ndomo ye ekpri unam udọn̄ọ oro edide ntak idiọn̄ọ udọn̄ọ oro, ke adan̄aemi ẹdade ubieresịt oro enyenede mfịna ẹdomo ye idiọk ufiopidem. Ndibiat n̄kpọ ẹdade ẹdomo ufiop ke idemowo ikpụhọkede akpanikọ oro nte ke owo udọn̄ọ oro enyene ọkpọsọn̄ ufiopidem. Nditop mme edumbet eti ido uwem nduọk, nte emi ediwak owo ẹnamde ke Christendom, nnyụn̄ mfụmi uyarade oro ubieresịt owo ọnọde idịghe un̄wam ndomokiet ke ndisọhi idiọkn̄kpọ mfep ke idemesie.
Owo ekeme ndikama eboho ice ndinam ufiopidem esie osụhọde ubọk. Oro ẹkpetie nte edidomo ndinam iwiwa ubiak oro ọnọmọde ubieresịt owo odobo ebe ke mme enyọn̄ enyọn̄ edinam uyet idiọkn̄kpọ mbon Shinto. Eboho ice ekeme ndinam idem osụhọde owo udọn̄ọ ufiopidem ke ekpri ini, edi enye isioho n̄kpọ oro anamde ufiopidem odu ifep. Mme oku ye mme prọfet ke eyo Jeremiah ẹma ẹnam ukem ukọkudọn̄ọ oro ye nditọ Israel eke ini oro. Mmọ ẹkekọk unan eke spirit ye eke ido uwem mme owo “enyọn̄ enyọn̄,” ẹdọhọde ẹte, “Kpukpru ẹfọn, kpukpru efọn.” (Jeremiah 6:14; 8:11, An American Translation) Ikpîkpu edinam mme edinam ido ukpono nnyụn̄ ntịn̄ ikọ eke ebietde “kpukpru ẹfọn” ikọkọkke n̄wụre eti ido uwem ikọt Abasi, ndien edinam uyet idiọkn̄kpọ ikpụhọkede mme eduuwem owo mfịn.
Ebede ke ndida ibọk ufiopidem owo oro ọdọn̄ọde ufiopidem ekeme ndinam ufiopidem esie osụhọde ubọk, edi ekpri unam udọn̄ọ oro osụk esesịne enye ke idem. Edi ntre ye usụn̄ oro mbon Confucius ẹkamade ndinam n̄kpọ ye idiọkn̄kpọ ebe ke ifiọkn̄wed. Ke enyọn̄ enyọn̄ enye ekeme ndin̄wam mme owo ẹwọn̄ọde ẹkpọn̄ idiọkn̄kpọ, edi ndinam li n̄kukụre efefịk edu idiọkn̄kpọ onịm inyụn̄ inamke owo ọbọhọ ndammana ntụhọ unam idiọkn̄kpọ esie, kpa akpan ntak kaban̄a idiọk eduuwem.—Genesis 8:21.
Nso kaban̄a ukpepn̄kpọ Ido Ukpono Buddha aban̄ade edidụk Nirvana man anam owo ọbọhọ ntụhọ unam idiọk? Idaha Nirvana, emi ẹdọhọde ke ọwọrọ “edinịme,” edi se ẹdade nte n̄kpọ eke inua mîkemeke nditịn̄, kpa edinịme kpukpru ntụk ye udọn̄. Ndusụk owo ẹdọhọ ke enye edi owo nditre ndidu uwem. Nte oro itiehe nte edidọhọ owo udọn̄ọ oro enyenede ufiopidem ete akpa man enyene ubọhọ? N̄ko-n̄ko, ẹda idaha edisịm Nirvana nte ata ọkpọsọn̄ n̄kpọ, idem se owo mîkemeke ndinam. Nte ukpepn̄kpọ emi etie nte n̄kpọ un̄wam ọnọ owo oro enyenede mfịna ke ubieresịt?
Ediwọrọ Ufụn Idiọkn̄kpọ
An̄wan̄a nte ke ikpọ ifiọk owo kaban̄a uwem ye mme ntụhọ unam idiọkn̄kpọ ẹkeme, ke nnam n̄kaha, ndisụk ubieresịt owo kpọt nnịm. Mmọ isioho idaha idiọkn̄kpọ ifep. (1 Timothy 6:20) Nte usụn̄ ekededi odu ndisio idaha idiọkn̄kpọ emi mfep? Ke Bible, kpa n̄wed eset oro ẹkewetde ke Near East, nnyịn imokụt ukpọhọde uwọrọ-ufụn idiọkn̄kpọ. “Mme idiọkido mbufo ẹkpetie nte iduot, eyefia nte snow . . . Mbufo ẹma ẹnyịme, ẹnyụn̄ ẹkop, ẹyedia ufọn isọn̄.” (Isaiah 1:18, 19) Mi Jehovah eketịn̄ ọnọ nditọ Israel, emi, okposụkedi ẹkedide ndimek ikọt esie, ẹkekpude ndisịm idaha oro ẹnịmde ke ndimụm nsọn̄ọnda mmọ ye enye n̄kama. Nte ededi, ukem edumbet oro abuana ubonowo ofụri ofụri. Ndiwụt unyịme ndikop mme ikọ Andibot edi ukpọhọde ke owo ndidi se ẹsọhide idiọkn̄kpọ esie, yak idọhọ, ẹyet ẹfep.
Nso ke Ikọ Abasi asian nnyịn aban̄a ediyet idiọkn̄kpọ ubonowo mfep? Kpa nte okotode idiọkn̄kpọ owo kiet ubonowo ẹkabade ẹdi mme anamidiọk, ebede ke mfọnmma n̄kopitem owo kiet nnọ Abasi, okopitem ubonowo ẹyebọhọ unana inemesịt mmọ, ntre ke Bible ọdọhọ. (Rome 5:18, 19) Didie? “Abasi otịm ayarade ima eke amade nnyịn, kemi Christ akpade ke ibuot nnyịn ke adan̄aemi nnyịn isụk idide mme idiọkowo kan̄a.” (Rome 5:8) Jesus Christ, emi akamanade nte mfọnmma ye anana idiọkn̄kpọ owo, edide ukem ye akpa Adam mbemiso akanamde idiọkn̄kpọ, ama odu ke idaha ndimen mme idiọkn̄kpọ ubonowo mfep. (Isaiah 53:12; John 1:14; 1 Peter 2:24) Ke ndidi se ẹwotde ke eto ndutụhọ nte n̄kpọ eke edide abiatibet, Jesus ama osio ubonowo ke ufụn idiọkn̄kpọ ye n̄kpa. Paul akanam an̄wan̄a mme Christian ke Rome ete, “Koro ke adan̄aemi nnyịn ikodude kan̄a ke mmemidem, ke edikem ini Christ akpa ke ibuot mmọemi mîten̄eke Abasi. . . . Man nte idiọkn̄kpọ akadade ubọn̄ ke n̄kpa, kpa ntre n̄ko mfọn akpada ubọn̄ oto ke edinen ido, ọwọrọ nsinsi uwem oto ke Jesus Christ Ọbọn̄ nnyịn.”—Rome 5:6, 21.
Ẹkot n̄kpa oro Christ akakpade ọnọ ofụri ererimbot onyụn̄ anamde udomon̄kpọ oro Adam akanamde otụhọ ada ukem ukem ndutịm ‘ufak.’ (Matthew 20:28) Ekeme ndimen enye ndomo ye ibọk emi an̄wanade ye unam udọn̄ọ oro ọnọde owo ufiopidem. Ebede ke ndida ufọn ufak Jesus nnam n̄kpọ nnọ ubonowo, idaha ubonowo oro etiede udọn̄ọ udọn̄ọ emi idiọkn̄kpọ adade edi—ọkọrọ ye n̄kpa ke idemesie—ekeme ndidi se ẹkọkde. Ndutịm ukọkudọn̄ọ emi edi se ẹnamde an̄wan̄a ke ndamban̄a usụn̄ ke akpatre n̄wed eke Bible ete: “Eto uwem ada ke n̄kan̄ akpa emi ye ke n̄kan̄ oko, on̄wụm orụk mfri duopeba, on̄wụm mfri esie ke ọfiọn̄ ke ọfiọn̄; ẹnyụn̄ ẹda ikọn̄ eto oro ẹkọk mme idụt udọn̄ọ.” (Ediyarade 22:2) Kam kere! Ndamban̄a akpa mmọn̄ uwem ewetde ebe ke ufọt mme eto uwem ye mme ikọn̄ mmọ, kpukpru kaban̄a edida n̄kọk ubonowo udọn̄ọ. Mme idiọn̄ọ oro Abasi ọnọde mi ẹda ẹban̄a ndutịm Abasi ndinam ubonowo ẹfiak ẹsịm mfọnmma ke isọn̄ uwa ufak Jesus.
Mme ntịn̄nnịm n̄kukụt eke n̄wed Ediyarade ẹyesọp ndisu. (Ediyarade 22:6, 7) Adan̄aoro, ye ọyọhọ edida uwa ufak Jesus nnam n̄kpọ nnọ ubonowo, kpukpru mbon nti esịt ẹyekabade ẹdi mfọnmma ẹyenyụn̄ ‘ẹnyan̄a ẹsio ke itie ufụn mbiara, ẹsịn ke itie eyenisọn̄ emi enyenede ubọn̄ eke nditọ Abasi.’ (Rome 8:21) Edisu eke mme prọfesi Bible ẹwụt ke ubọn̄ ubọn̄ ubọhọ-ufụn emi ekpere. (Ediyarade 6:1-8) Ibịghike Abasi eyesio idiọkido efep ke ererimbot, ndien mme owo ẹyenyene nsinsi uwem ke paradise isọn̄. (John 3:16) Oro ke akpanikọ edidi ererimbot emi idiọkn̄kpọ mîdidụhe!
[Ndise ke page 7]
Uwa ufak Jesus eyenam mme ubon nte enyeemi ẹnyene nsinsi inemesịt