Mme N̄kpọntịbe Ẹtode Isọn̄ Un̄wọn̄ọ

Gerizim ‘Ke Obot Emi ke Nnyịn Ituak Ibuot’

N̄WAN a-Samaria ke mben obube mmọn̄. Nte ikọ oro idaha ekikere fo ika aduai-owo idem mbụk aban̄ade ikọ ntiense ido nneme oro Jesus ọkọnọde n̄wan kiet ke “obube mmọn̄ Jacob” ke Sychar, kpa obio Samaria? Nte afo akpama ndifiak ndụn̄ọde se enyene-ufọn n̄kpọntịbe oro ọwọrọde?—John 4:5-14.

Tịmse ikpọ obot iba oro ẹdude ke enyọn̄ emi, ẹmi ẹdide n̄kpọ nte itiat 30 ke edem edere Jerusalem.a Ke ubọk ufien (edem usụk) edi Gerizim emi eto ẹfụkde; uwak idịm ẹmetịp n̄kpọ ẹsịn ke eti isọn̄ ye uyai esie. Ke ubọk nnasia (edem edere) edi Ebal, emi okon̄de esisịt edi etiede itiat itiat inyụn̄ ifọnke n̄kpọ.

Ke ufọt mmọ eti unaisọn̄ Shechem ewet ebe. Ti ete ke ini Abram ufan Abasi (emi ke ukperedem ekedikotde Abraham) akanamde isan̄ aka Isọn̄ Un̄wọn̄ọ, enye ama atuak ada esisịt ke Shechem. Mi enye ama ọbọp itieuwa ọnọ Jehovah, emi ke esisịt ini mbemiso oro okowụtde enye idem onyụn̄ ọn̄wọn̄ọde ndinọ mfri esie isọn̄ emi. (Genesis 12:5-7) Nso eti itie ke emi edi ntem ndinam utọ un̄wọn̄ọ oro, ke ufọt idụt oro ẹken̄wọn̄ọde! Ke etịn̄e Gerizim m̀mê Ebal, ete-ekpụk oro ama ekeme ndikụt akamba ikpehe Isọn̄ Un̄wọn̄ọ oro. Obio Shechem (Nablus eyomfịn) ekedi ata akpan itie, emi okodude ke usụn̄ obot edem edere ye edem usụk ekpere usụn̄ edem usiahautịn ye edem usoputịn ke ufọt mbenesụk ye Itịghede Jordan.

Itieuwa Abraham ekedi sụk n̄wọrọnda ebiet ido ukpono kiet mi. Ke ukperedem, Jacob ama edep isọn̄ ke n̄kann̄kụk oro onyụn̄ akaiso ke utuakibuot akpanikọ. Enye n̄ko ama otịbi m̀mê ekpe mme owo nditịbi ntotụn̄ọ obube mmọn̄, ekpere adan̄a isọn̄ Gerizim. Ediwak isua ikie ke ukperedem, n̄wan a-Samaria ama ọdọhọ Jesus ete: “Ete nnyịn Jacob, emi ọkọnọde nnyịn obube emi, [ọn̄wọn̄] mmọn̄ do ke idemesie.” Ekeme ndidi mmọn̄ esie okoto idịm, emi ekemede ndinam an̄wan̄a ntak emi apostle John okokotde enye “obube mmọn̄ Jacob.”

Editin̄ mban̄a utuakibuot akpanikọ ke ebuana ye Gerizim ye Ebal ekeme n̄ko ndinam fi eti ete ke Joshua ama ada Israel edi mi, nte Moses eketemede. Joshua ama ọbọp itieuwa ke Ebal. Kam kere ban̄a ndusụk owo ẹdude ke iso Gerizim ye mmọ eken ke iso Ebal nte Joshua okotde “ikọ mbet oro ye eke edidiọn̄ ye eke isụn̄i.” (Joshua 8:30-35; Deuteronomy 11:29) Ediwak isua ke ukperedem, Joshua ama afiak edi ndien nte akpatre item ọdọhọde ete: “Amaedi ami ye ufọk mi, nnyịn iyenam n̄kpọ Jehovah.” Mme owo oro ẹma ẹnam ediomi ndinam ukem ntre. (Joshua 24:1, 15-18, 25) Edi nte mmọ ẹyenam, ke akpanikọ?

Ibọrọ ekeme ndin̄wam fi ndidiọn̄ọ nneme oro Jesus ekenyenede ye n̄wan a-Samaria. Afo omokụt, utuakibuot akpanikọ emi Abraham, Jacob, ye Joshua ẹketienede ikakaha iso mi ke Samaria.

Ke esien duop eke edem edere ẹma ẹkedianade ẹda, mmọ ẹma ẹwọn̄ọde ẹbịne utuakibuot nnọ eyenenan̄. Ntre Jehovah ama ayak mbon Assyria ẹkan ikpehe emi ke 740 M.E.N. Mmọ ẹma ẹtan̄ ediwak owo ẹnyọn̄, ẹdade isenowo ẹmi ẹtode ebiet efen ke Obio Ukara Assyria, kpa mme okpono isen abasi edikpụhọ ke itie mmọ. Ekeme ndidi ndusụk mme okpono ndem ẹmi ẹma ẹdọ nditọ Israel ẹnyụn̄ ẹkpep ndusụk ukpepn̄kpọ utuakibuot akpanikọ, utọ nte edina mbobi. Edi se utuakibuot mbon Samaria oro akadade okosụn̄ọ ikenen̄ekede inem Abasi esịt.—2 Ndidem 17:7-33.

Ke mbuaha utuakibuot mmọ, mbon Samaria ẹkenyịme sụk akpa n̄wed ition oro Moses ekewetde, kpa Pentateuch, nte N̄wed Abasi. Ke n̄kpọ nte ọyọhọ isua ikie inan̄ M.E.N., mmọ ẹma ẹbọp temple ke Obot Gerizim, ke ndidomo idem ye temple Abasi ke Jerusalem. Nte ini akade ẹma ẹyak temple eke Gerizim ẹnọ Zeus (m̀mê, Jupiter) ndien ke akpatre ẹma ẹsobo enye ẹfep. Edi, utuakibuot mbon Samaria ama akaiso enyene iwụk ke Gerizim.

Tutu osịm mfịn emi, mbon Samaria ke ẹnịm usọrọ Passover eke isua ke isua ke Gerizim. Ẹsiwot ata ediwak erọn̄. Ẹsidọn̄ okpo mmọ ke mme akwa ufiop mmọn̄ man ẹkeme ndikwat mme ideterọn̄ oro mfep, ndien ekem ẹyetem unam ke mme obube ke ediwak hour. Ke ufọt okoneyo mbon Samaria ke mme itie ikie, ediwak ẹtode Jerusalem, ẹyedia udia Passover mmọ. Ke ubọk ufien, afo emekeme ndikụt akwa oku mbon Samaria, ofụhọde n̄kpọ ke ibuot esie, anamde n̄kpọ ke usọrọ Passover ke Obot Gerizim.

Ti se n̄wan a-Samaria oro ọkọdọhọde Jesus: “Mme ete nnyịn ẹkam ẹtuak ibuot ẹnọ Abasi ke obot emi.” Jesus ama anam an̄wan̄a enye nnennen, ye nnyịn n̄ko, ete: “Ini ke edi, eke mbufo ẹdituakde ibuot ẹnọ Ete, idịghe ke obot emi inyụn̄ idịghe ke Jerusalem. . . . Edi ini ke edi, omonyụn̄ ededi ama, eke ata mme andituak ibuot ẹdituakde ibuot ẹnọ Ete ke spirit ye ke akpanikọ: koro edi mmọ eke ẹtiede ntem ke Ete oyom ete ẹtuak ibuot ẹnọ Imọ. Abasi edi Spirit: ndien mme andituak ibuot nnọ Enye ẹnyene ndituak ibuot ke spirit ye ke akpanikọ.”—John 4:20-24.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 24]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Mme ebiet ẹdade ndise ẹto ke page 25]

Garo Nalbandian

Garo Nalbandian