Ntak Emi Itie Owo Nsụkuyo ke Uwem Mîdịghe Itie Inemesịt
IDATESỊT amakabade edi n̄kpọ mfụhọ ke n̄kpasịp urua ifan̄ kpọt. Inemesịt nditọ Israel ke akpa kaban̄a obufa uwọrọ-ufụn mmọ ke ufụn nditọ Egypt amakabade edi ekpri n̄kụni ke ntak udia. Ke ọyọhọ ọfiọn̄ iba ke mmọ ẹma ẹkekpọn̄ Egypt, idụt iyatesịt emi ẹma ẹdọhọ ke mmimọ ikpama ndidu ke itie ufụn ke uwem ikan uwem nsọn̄ọn̄kpọ ke wilderness. Ke mme ọfiọn̄ oro ẹketienede, edu nsụkuyo emi ama anam mmọ ẹkop mmemidem ke ubiere mmọ ndikop uyo Jehovah onyụn̄ abiat idotenyin emana oro ndidụk Isọn̄ Un̄wọn̄ọ.—Exodus 16:1-3; Numbers 14:26-30.
Ke akpanikọ, nsụkuyo akanam itreke ke emana kiet m̀mê ye otu owo kiet. Anie ke ini ke ini mîsisemeke iban̄a utom, udia, idaha eyo, nditọ, mme mbọhọidun̄, m̀mê mme n̄kpọ uduuwem? Etie nte ke unana mfọnmma owo anam owo eseme eseme.—Rome 5:12; James 3:2.
Ntak emi nnyịn isisụkde uyo inikiet inikiet ntre? Eyedi nnyịn ikop mmemidem, edikpu, m̀mê idọdọn̄ọ. Nsụkuyo ekeme ndidi usun̄ edikop uyụhọ ke edikpu oro nnyịn ikụtde, mîdịghe enye ekeme ndidi usun̄ efen ndidọhọ ete: “Ami n̄kpanam utom oro ọfọn akan!” Ndusụk ini nsụkuyo esito utọk owo ye owo. N̄ko, ata utọk ẹdu.
Se ededi oro edide isọn̄ ntak, nte uwụtn̄kpọ nditọ Israel oro ikenemede iban̄a mi owụtde, nsụkuyo ekeme ndida nsobo ndi edieke enye akade iso. Owo ekeme ndikabade ndi owo oro esisụkde uyo, idem okụnide aban̄a mme usụn̄ unam n̄kpọ Jehovah. Ntak oro edide n̄kpọndịk ntre? Ndien didie ke ẹkeme ndise mban̄a nnennen eseme nte ọfọnde?
Nnennen Eseme
Edieke utọk mîsọn̄ke ubọk, akpa mbụme oro nnyịn ikpobụpde edi, Nte ami ke ima mmekeme ndifụmi enye? Edi akpanikọ, nnyịn imekeme ndinyene eti ntak ndinyene ikọ ye owo, akam ekeme ndidi ekemmọ andinịm ke akpanikọ. Ekeme ndidi enye ama anam n̄kpọ ye nnyịn ye unana mfọnido m̀mê nte mîdotke. Nte ededi, nte editọt nnọ mmọ efen mban̄a edinam oro ẹnamde n̄kpọ ye owo ke usụn̄ oro mîfọnke eyenam mme n̄kpọ ẹfọn ẹkan? Didie ke Bible eteme nnyịn inam? N̄wed Mbon Colossae 3:13 ọdọhọ ete: “Ẹme ime ye kiet eken, ẹnyụn̄ ẹfen kiet eken, edieke owo mbufo ekededi enyenede ikọ ye owo; kpa nte Ọbọn̄ ekefende mbufo, ẹfen mmọ en̄wen kpasuk ntre.” Ntre idem ke ini editọt nnọ owo ekemede ndinen, N̄wed Abasi otoro edu edifen nnọ utu ke edu nsụkuyo.—Matthew 18:21, 22.
Nso edieke n̄kpọ oro okponde akan se ẹkpefụmide? Eti ntak nditọt ekeme ndidu. Ke ini eti “mfiori” aban̄ade Sodom ye Gomorrah okosịmde Jehovah, enye ama anam n̄kpọ aban̄a esuene esuene idaha eke mme oburobụt obio oro. (Genesis 18:20, 21) Nnennen eseme efen ama edemede ndondo oro Pentecost 33 E.N. ekebede. Ke ini ẹkedemede udia ẹnọ mme ebeakpa oro ẹdude ke unana, ẹma ẹten̄e iban oro ẹsemde usem Hebrew enyin. Nte an̄wan̄ade, emi ama anam mme ebeakpa oro ẹsemde usem Greek ẹyat esịt. Ke akpatre, eseme emi ama osịm utọn̄ mme apostle, ndien mmọ usọp usọp ẹma ẹtim otu iren oro ẹdotde ndinen̄ede mfịna emi.—Utom 6:1-6.
Ukem ntre mbiowo Christian oro ẹmekde mfịn ikpenyeneke ndinam ubịghi ke ndinam mme usio-ukot oro oyomde ke ini ẹdụride ntịn̄enyịn mmọ ẹwụt mme akpan n̄kpọ. Mme N̄ke 21:13 ọdọhọ ete: “Owo eke esịride utọn̄ esie ke eseme ubuene, enye ke idemesie eyefiori, ndien owo eke eyerede ididụhe.” Utu ke ndifụmi nnennen eseme, mbiowo ẹkpenyene ndikpan̄ utọn̄ ye edu mbọm. Ke n̄kan̄ eken, kpukpru nnyịn imekeme ndidiana kiet ke nditọt mme akpan n̄kpọ nnọ mbiowo, utu ke ndibụk mmọ nnọ kpukpru owo oro ẹdinọde n̄kpan̄utọn̄.
Nte ededi, ediwak nnyịn iyeyịme in̄wan̄în̄wan̄ nte ke odu ndusụk ini oro unana mfọnmma owo anamde nnyịn iseme nte mîdotke. Ediwụk ntịn̄enyịn ke edu nditọ Israel ke wilderness eyen̄wam nnyịn ndikụt n̄kpọndịk oro odude ke ndiyak n̄kụni eke ini ke ini akabade edi edu nsụkuyo.
Ekikere Abasi Kaban̄a Mbon Nsụkuyo
Nditọ Israel ndikokụni mban̄a udia ayarade oto-obot n̄kpọndịk iba ke ndisụk uyo. Akpa, nsụkuyo edi n̄kpọ oro esibede owo. Mbụk oro ọdohọ ete “ofụri udịm nditọ Israel ẹsụk Moses ye Aaron uyo ke wilderness.” (Exodus 16:2) Eyedi, ibat ibat mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndisụk uyo mban̄a unana udia, ndien ke mîbịghike kpukpru owo ẹma ẹsụk uyo.
Udiana, owo nsụkuyo esiwak ndinam mfịna ototịm okpon. Ke afan̄ emi, nditọ Israel ẹma ẹsọn̄ọ ẹdọhọ ẹte ke n̄kpọ ọkpọkọfọn ye mmimọ ke Egypt akan, ke ebiet emi mmimọ ikpakatade ediwak uyo ye unam nte mmimọ imama. Mmọ ẹma ẹseme ẹte ke ẹkeda mmimọ ẹdi wilderness ndiwot ke biọn̄.—Exodus 16:3.
Nte idaha nditọ Israel oro ama enen̄ede ọdiọk ntre? Eyedi udia mmọ ama osụhọde, edi Jehovah ama ebemiso ada okụt mfịna oro, ndien enye ama ọnọ manna man oyụhọ udọn̄ mmọ ke n̄kan̄ obụkidem ke nnennen ini. Ọkpọsọn̄ eseme mmọ okowụt ọyọhọ ọyọhọ unana mbuọtidem ke Abasi. Ke adan̄aemi mmọ ẹkedude ke Egypt mmọ ẹma ẹseme nte enende ẹban̄a ndiọi idaha. (Exodus 2:23) Edi ke Jehovah ama okosio mmọ ke ufụn, mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndiseme mban̄a udia. Oro ekedi nsụkuyo oro mîdotke. Moses ama ọtọt ete, “Idịghe nnyịn ke mbufo ẹsụk uyo, edi edi Jehovah.”—Exodus 16:8.
Edu nsụkuyo nditọ Israel emi ama owụt idem ndien ndien. Ke ufan̄ isua kiet manna ama akabade edi n̄kpọ nsụkuyo. (Numbers 11:4-6) Ibịghike ke oro ebede idiọk etop mbon uyep 10 ke otu mbon uyep 12 ẹdide nditọ Israel ama edemede ntuan̄a aban̄a mme n̄kpọndịk oro ẹkekerede nte abuanade ke ndikan Isọn̄ Un̄wọn̄ọ. Mme owo ẹmi ẹma ẹka anyan ẹkesịm ndidọhọ ẹte: “Nnyịn ikpakam ikpan̄a ke isọn̄ Egypt!” (Numbers 14:2) Nso enyene-ndịk unana ediwụt esịtekọm! Idịghe n̄kpọ n̄kpaidem, Jehovah ọkọdọhọde Moses ete: “Adan̄a didie ke mbio emi ẹdisin mi ke ndek? Ke adan̄a ewe ini ke mmọ ẹdinịm uyo mi ke akpanikọ?” (Numbers 14:11) Ẹma ẹbiom mme anana esịtekọm mbon nsụkuyo oro ikpe ndiyo ke wilderness ke isua 40 tutu mbon emana oro ẹkpan̄a ẹma.
Apostle Paul eti nnyịn uwụtn̄kpọ emi. Enye ọtọt ekemmọ Christian ete ẹkudede ẹbiet nditọ Israel oro ẹkekabarede ẹdi mbon nsụkuyo, n̄kukụre ndikpan̄a ke wilderness. (1 Corinth 10:10, 11) Nte an̄wan̄ade, nsụkuyo oro mîdotke ye edu eseme ekeme ndinam mbuọtidem nnyịn emem onyụn̄ ada okosịm iyatesịt Jehovah.
Edi, Jehovah eme ime ye mme asan̄autom esie oro ke ini ke ini ẹkemede ndiseme ke ntak mme idaha oro ẹnamde owo okop mmemidem. Ke ini Elijah ekefehede aka Obot Horeb ke ntak ukọbọ otode idiọk Ọbọn̄an̄wan Jezebel, enye ama onịm ke akpanikọ ete ke utom imọ nte prọfet omokụre. Enye ke ndudue ekekere ke imọ ikedi n̄kukụre andituak ibuot nnọ Jehovah oro okosụhọde ke idụt oro. Man ọsọn̄ọ mbuọtidem Elijah, Abasi ama ebemiso ọnọ enye uyarade odudu Esie nte Abasi. Ekem ẹma ẹdọhọ prọfet emi ẹte ke mme anam-akpanikọ asan̄autom Jehovah 7,000 ẹsụk ẹdodu ke Israel ye nte ke ekese utom odu ọnọ enye ndinam. Mmọdo, Elijah ama efre aban̄a eseme esie onyụn̄ akaiso ye obufa odudu oro akafiakde esịn. (1 Ndidem 19:4, 10-12, 15-18) Nte mbiowo Christian oro ẹnyenede mbufiọk, mmọ ukem ntre ẹkeme ndidọn̄ mmọ oro ẹnamde akpanikọ esịt, ẹn̄wamde mmọ ẹkụt udeme mmọ ke ndinam uduak Abasi.—1 Thessalonica 5:14.
Ndikan Edu Nsụkuyo
Didie ke ẹkeme ndikan edu nsụkuyo? Ọfọn, mbon oro ẹnọde mmọ nsọn̄ọ ẹban̄a idiọk oro un̄wọn̄ anamde owo ke idem ẹnyene okopodudu ntak nditre un̄wọn̄ sika. Ukem ntre, ndidiọn̄ọ ntak emi edu nsụkuyo ọdiọkde ntre ekeme ndinụk nnyịn nditre edu nsụkuyo ekededi.
Mme ufọn ewe ke mbon oro ẹkande edu nsụkuyo ẹnyene? Akpan ufọn kiet oro mbon oro ẹfepde edu nsụkuyo ẹnyenede edi nte ke mmọ ẹkeme ndise mme n̄kpọ nte ekemde ye N̄wed Abasi ẹnyụn̄ ẹtịm ẹnyene nnennen ekikere. Ọsọsọn̄ owo nsụkuyo ndise mban̄a mfịna ke usụn̄ Jehovah. Nditọ Israel oro ẹkesụkde uyo ẹma ẹfre ẹte ke Jehovah Abasi ama osio mmimọ ke ufụn onyụn̄ abahade mmọn̄ Ididuot Inyan̄ ke utịbe utịbe usụn̄ ọnọ mmimọ. Etikwo etikwo ekikere mmọ ama okịm mmọ enyịn abaha odudu Abasi onyụn̄ ọbọ mmọ idatesịt mmọ. Nte utịp, mbuọtidem mmọ ke Jehovah ikodụhe aba.
Akande oro, owo emi etiede ekere mme mfịna esie ye n̄kọkibuot eyefiọk ini emi ndudue esie ẹdide orụn̄ mfịna esie. Eyedi enye idiwakke ndinam ukem ndudue oro ini efen. Jeremiah ama odụri ekemmọ nditọ Israel utọn̄ ete ẹkûseme ẹban̄a nsọn̄ọn̄kpọ oro mmọ ẹkesobode ke ẹma ẹkesobo Jerusalem. Ufen mmọ ekedi nnennen utịp idiọkn̄kpọ mmọ, ndien oro ekedi n̄kpọ okoyomde mmọ ẹdiọn̄ọ man ẹkabade esịt ẹnyụn̄ ẹfiak ẹtiene Jehovah. (Eseme 3:39, 40) Ukem ntre, mbet oro, Jude, ama asua ọnọ ‘mmọ eke mîten̄eke Abasi’ oro ẹkesịnde ndausụn̄ Jehovah ẹkenyụn̄ ẹdide ekikak ekikak ‘mbon nsụkuyo ẹban̄a itie mmọ ke uwem.’—Jude 3, 4, 16.
Nte enyene-ọniọn̄ Edidem Solomon inikiet ọkọdọhọde, “idatesịt ọfọn owo ke idem: edi esịt mfụhọ an̄wan owo ọkpọ.” (Mme N̄ke 17:22) Edu nsụkuyo abiat nnyịn ke n̄kan̄ eke ntụk onyụn̄ ọbọ nnyịn idatesịt. Enye owụt edikpu idịghe idotenyịn. Edi mmọ oro ẹkpepde ndikere nnyụn̄ ntịn̄ mban̄a ‘mme n̄kpọ eke itoro odude’ ẹnyene esịt idara, emi akam ekemede ndinam mmọ ẹkop inem ẹkan.—Philippi 4:8.
Ye unana eyịghe, nnyịn iyekụt uforo ke uwem nnyịn edieke nnyịn ikụtde nti ido mme owo utu ke mme ndudue mmọ. Ẹyemenede nnyịn ke enyọn̄ edieke nnyịn iyọde n̄kpọsọn̄ idaha utu ke ndikụni mban̄a mme nsọn̄ọn̄kpọ nnyịn. Idem mme idomo ẹkeme ndidi n̄kpọ idatesịt edieke nnyịn isede mmọ nte ifet edisọn̄ọ mbuọtidem nnyịn nnyụn̄ nnam ime nnyịn okop odudu.—James 1:2, 3.
Edi akpan n̄kpọ n̄ko nditi nte ke ini nnyịn isụkde uyo, idịghe idem nnyịn ikpọn̄ ke nnyịn inam idiọk. Ke ndikaiso nsụk uyo, nnyịn imekeme ndinam mbuọtidem mmọ efen emem. Idiọk etop eke mbon uyep nditọ Israel duop ama anam ofụri idụt oro ẹse edikan Isọn̄ Un̄wọn̄ọ nte edinam unana idotenyịn. (Numbers 13:25–14:4) Ke idaha efen, Moses ama okop mfụhọ ke ntak n̄kaiso nsụkuyo mme owo tutu enye ekeben̄e ete Jehovah ada uwem imọ. (Numbers 11:4, 13-15) Ke n̄kan̄ eken, edieke nnyịn itịn̄de iban̄a mme n̄kpọ ke usụn̄ oro ọbọpde-bọp, nnyịn imekeme ndisọn̄ọ mbuọtidem mmọ efen inyụn̄ itịp isịn ke idatesịt mmọ.—utom 14:21, 22.
Okposụkedi nnyịn ikemede ndisobo idomo edisụk nsan̄autom nnyịn, mme ufan nnyịn, ubon nnyịn, idem mbiowo esop, uyo, Jehovah oyom ikọt esie ‘ẹnyene ufiop ufiop ima ke otu idemmọ.’ Utọ ima oro onụk nnyịn ndifen mme ndudue mmọ en̄wen utu ke ndineme mban̄a mme ndudue mmọ. (1 Peter 4:8) Ye idatesịt, Jehovah eti ete ke nnyịn idi ikpîkpu ntan inyụn̄ isehe mme ndudue nnyịn. (Psalm 103:13, 14; 130:3) Edieke kpukpru nnyịn idomode ndikpebe uwụtn̄kpọ esie, ye unana eyịghe nsụkuyo nnyịn ẹyesụhọde ubọk.
Ke ini ẹfiakde ẹnam ubonowo okodu ke mfọnmma idaha, baba owo kiet idinyeneke ntak ndisụk uyo mban̄a idaha esie ke uwem. Tutu ini oro edi, oyom nnyịn ibiọn̄ọ idomo edikụni mban̄a mmọ en̄wen m̀mê n̄kpọsọn̄ idaha nnyịn. Man iwụt ite ke nnyịn imọbuọt idem ke Jehovah inyụn̄ inen̄ede ima ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ nnyịn, ẹyak nnyịn ‘ke edinam kpukpu n̄kpọ itre nsụkuyo.’ (Philippi 2:14) Emi eyenem Jehovah esịt onyụn̄ ọnọ nnyịn ufọn akamba akamba. Kaban̄a ufọn nnyịn ye eke mmọ en̄wen, do, ẹyak nnyịn ikûfre ite ke itie owo nsụkuyo ke uwem idịghe itie inemesịt.
[Ndise ke page 20]
Idem ndutịm emi Abasi akanamde ndinọ manna ke utịbe utịbe usụn̄ ama akabade edi n̄kpọ nsụkuyo