Ndi Kpukpru Eseme Ẹdiọk?
Ewe iyatesịt ibiak owo ikan mbon oro nnyịn mîkemeke ndiseme mban̄a?—Marquis De Custine, 1790-1857.
ENYE ama ọyọ edifịna oro ekemmọ owo utom akafịnade enye oyom idan̄ ke isua iba. Enye nditọhọ mban̄a oro okosụn̄ọ ke isụn̄i ye edidi se ẹfụmide. Ndedịbe mfịghe oro ama afịna nsọn̄idem esie, edi nso ke enye akpanam? Ukem ntre, ẹma ẹbịn eyen ufọkn̄wed oro ekesibede n̄wed akan ke otu nditọ ufọkn̄wed ke ntak emi ubieresịt esie mîkenyịmeke enye etiene abuana ke ndikpep en̄wan unyan̄a-idem oro ufọkn̄wed okoyomde. Mmọ mbiba ẹma ẹkere ke ẹnam n̄kpọ ye mmimọ ke ukwan̄ usụn̄, edi nte mmọ ẹkpenyene ndiseme? Edieke mmọ ẹnamde, nte mmọ ẹkpedori enyịn ndibọ un̄wam mîdịghe nte enye edikam anam n̄kpọ etetịm ọdiọk?
Mme utọ eseme ntem ye mbon efen ẹdi ọsọ n̄kpọ mfịn, sia idude uwem ke otu mme anana mfọnmma owo ye ererimbot oro mîfọnke ima. Eseme esịne nsio nsio n̄kpọ ọtọn̄ọde ke editịn̄ mban̄a ekpri unana inemesịt, mfụhọ, ubiak, m̀mê iyatesịt kaban̄a ndusụk idaha tutu esịm ata ata edori ikọ. Ata ediwak owo ẹma ndifep ndiseme eseme ye edinyene ntuaha; edi, nte ana owo odop uyo kpukpru ini? Nso idi ekikere Bible?
Ndiọi Utịp ke Idem Owo ye ke Idem Mbon Efen
Eyịghe idụhe nte ke uyịre uyịre edu ediseme eseme edi se inọde unan, ndien enye edi se Bible obiomde ikpe. Owo eseme ọyọnọ idemesie unan ke n̄kan̄ eke obụk ye eke spirit onyụn̄ ada iyatesịt ọsọk mbon oro enye esemede aban̄a. Ke etịn̄de aban̄a n̄wanndọ emi esemede eseme, n̄ke Bible ọdọhọ ete: “Mmọn̄ eke osụk ọtọtọi ke usen edịm, ye n̄wan utọk, ẹdi n̄kpọ kiet.” (Mme N̄ke 27:15) Ndisụk uyo mbiat Jehovah m̀mê kiet ke otu ndutịm esie enen̄ede edi se ẹbiomde ikpe. Ke ini idụt Israel ẹkesụkde uyo ẹban̄a utịbe utịbe manna oro ẹkenọde ke ini isan̄ isua 40 mmọ ke wilderness, ẹkotde enye “obukpo uyo,” Jehovah ama ọdọn̄ mme idiọk urụkikọt ẹka ẹkenọ mbon nsụkuyo oro mîkowụtke ukpono do ufen, ndien ediwak mmọ ẹma ẹkpan̄a.—Numbers 21:5, 6.
N̄ko-n̄ko, Jesus ama eteme mme anditiene enye, ete ẹkûsụk uyo ẹban̄a “ekpri mbio” eke ndudue oro ikụtde ke idem mme ekemmọ owo, edi itịm idiọn̄ọ iban̄a ata akwa “obukpọk” mme ndudue oro nnyịn ke idem nnyịn inyenede. (Matthew 7:1-5) Ke ukem usụn̄ oro, Paul ama obiom edikpe ikpe (orụk edisụk uyo) nnọ owo efen nte ‘se mînenke adan̄a nte edide afo ekpe ikpe oro emesinam ukem n̄kpọ oro.’ Mme ntọt ẹnọde mi ẹban̄a edisụk uyo ẹkpenyene ndinam nnyịn ifep edikụt ndudue nte mîdotke ye edikọri edu nsụkuyo.—Rome 2:1, NW.
Nte Kpukpru Eseme Ẹdiọk?
Nte nnyịn ikpenyene ndibiere, ndien, nte ke kpukpru orụk eseme ẹdiọk? Baba, nnyịn ikpebiereke ntre. Bible owụt ete ke ekese ukwan̄ikpe ẹdu ke ererimbot emi ọyọhọde ye ndudue emi nnyịn idụn̄de mi oro nte enende oyomde ẹnen̄ede. Ke uwụtn̄kpọ kiet, Jesus ama etịn̄ aban̄a ukwan̄ ebiereikpe oro ke mmen̄e ọkọnọde ebeakpa oro ẹkefịkde unenikpe man otodo enye ‘okûfịna enye aba.’ (Luke 18:1-8) Ke ndusụk idaha ekeme ndiyom nnyịn iyịre ke eseme nnyịn tutu ẹnen̄ede se ikwan̄ade.
Ke ndisịn udọn̄ nnọ edibọn̄ akam mben̄e Obio Ubọn̄ Abasi ndidi, nte Jesus ikọdọhọke nnyịn ifiọk iban̄a unana ukeme eke ererimbot emi odude ke emi inyụn̄ ‘iseme’ inọ Abasi iyom usọbọ? (Matthew 6:10) Ke ini enye okokopde “mfiori” idiọkn̄kpọ Sodom ye Gomorrah eset, Jehovah ama ọdọn̄ mme isụn̄utom ete ‘ẹkese m̀mê mmọ ẹnenam kpukpru n̄kpọ ke uyo mfiori emi’ man ada usọbọ edi. (Genesis 18:20, 21) Ke ubọhọ mbon oro ẹkesemede ẹnọ enye, Jehovah nte ini akakade ama enen̄ede idaha oro ebe ke ndisobo obio iba oro ye oburobụt mme andidụn̄ ke mmọ.
Esop Christian
Nte n̄kpọ ekpetie isio isio ye nditọete ke esịt esop Christian? Okposụkedi ẹdide mme anana mfọnmma iren ye iban, mme Christian ke ẹsịn ifịk ẹdomo ndinam n̄kpọ Abasi ke emem ye edidianakiet. Kpa ye oro, mme idaha ẹyedemede ke otu mmọ oro ẹdinamde ekpri eseme odu edinyụn̄ oyomde usọbọ. Ke akpa isua ikie, idaha ama edemede ke esop mbon oro ẹkeyetde aran esisịt ini ke Pentecost ama ekebe. Ediwak Christian oro ẹkekabarede esịt obufa obufa ẹma ẹka iso ẹdu ke Jerusalem ẹbet item ye nsịnudọn̄ efen efen. Ẹma ẹdeme udia oro okodude. Nte ededi, “mme Jew ẹmi ẹsemde usem Greek [ẹma] ẹsụk mme Hebrew uyo, koro mîsehe mme ebeakpa mmọ ke ini ẹdemede udia ke usen ke usen.” Utu ke ndibiom mbon nsụkuyo ẹmi ikpe nte mbon ntịme, mme apostle ẹma ẹnam n̄kpọ ndinen̄ede idaha oro. Ih, mbon oro ẹsede enyịn ke esop ẹyekpan̄ utọn̄ ke nsụhọdeidem ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ẹban̄a eti eseme oro ẹnamde ye nnennen ukpono ye ke eti edu.—Utom 6:1-6; 1 Peter 5:3.
Seme nọ Nnennen Owo
Ndi afo omokụt oto mme uwụtn̄kpọ eke enyọn̄ emi nte ke ẹkpenyene ndiseme eseme ke nnennen edu nnọ nnennen owo? Ke uwụtn̄kpọ, ufọn ikpodụhe ndiseme nnọ bodisi mban̄a akwa mbiomo tax m̀mê ndiseme nnọ ebiereikpe mban̄a udọn̄ọ ikpọkidem. Ntre, n̄ko, ikpodotke ndiseme mban̄a ndusụk idaha edide ke esịt esop m̀mê ke ọwọrọde ọkpọn̄ esop nnọ owo oro mînyeneke odudu m̀mê ukeme ndin̄wam.
Ke ediwak idụt mfịn, mme esopikpe ye mme itie efen oro ẹdotde ẹdu oro ẹkemede ndinam eseme nnọ ye idotenyịn ndinyene ndusụk ubọhọ. Ke ini eyen ufọkn̄wed oro ẹkesiakde ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ibuotikọ emi akadade eseme esie aka esopikpe, mme ebiereikpe ẹma ẹnọ ubiere oro ekedide ke ufọn esie, ndien ẹma ẹda enye ye n̄kpeubọk otode ufọkn̄wed. Ukem ntre, eyenan̄wan edide anamutom oro ẹkefịnade ẹyom idan̄ ama enyene ubọhọ oto n̄ka iban ẹdide mme anamutom. Mme etịm utom ufọkn̄wed ẹma ẹkpe enye ubọk. Mme eteutom esie ẹma ẹnam n̄kpọ nditre edifịna owo nyom idan̄.
Nte ededi, owo ikpenyeneke ndidori enyịn nte ke kpukpru eseme ẹdinyene ukem utịp oro. Enyene-ọniọn̄ Edidem Solomon ama etịn̄ akpanikọ ete: “Owo ikemeke ndinen̄ede n̄kpọ eke ẹkwan̄ade.” (Ecclesiastes 1:15) Ọfọn nnyịn ifiọk nte ke ndusụk n̄kpọ ẹyekam ẹbet man Abasi enen̄ede ke ekem ini esie.
[Ndise ke page 31]
Mbiowo ẹsikpan̄ utọn̄ ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ẹban̄a nnennen eseme