Nte Jesus Akamana ke Ini Snow?

“ỌKPỌSỌN̄ Snow Etre Edinam ke Jerusalem” ye “Snow Ndidu ke Anyanini Etịmede Edem Edere.” Mme utọ ibuotikọ oro ke The Jerusalem Post ẹma ẹkabade ẹdi ọsọ n̄kpọntịbe ẹnọ mme andikot ẹdide mbon Israel ke 1992, ke se ikedide kiet ke otu ndiọkn̄kan ini etuep Israel ke isua ikie emi.

Etisịm January snow ama ofụk etịn̄e Obot Hermon ke mita 7 osịm 12 (ikpat 22-40), ndien ini etuep ikekpereke-kpere ndikụre. Ọtọn̄ọde ke Obot Golan ye Enyọn̄ Enyọn̄ Galilee osụhọde ebe Jerusalem ye n̄kpet n̄kpet Bethlehem (ẹkụtde ke ikpaedem), idem akade iso ke edem usụk tutu osịm Negeb, ediye ye emem emem, edi kpa ye oro okopodudu, ini snow emi esitre edinam ye uwem ofụri usen mbon Israel ndien ndien. Ibuotikọ kiet ke Jerusalem Post ọkọdọhọ ete: “N̄kpọn̄ emi ekebede ọkpọsọn̄ snow ama okụt unen ke ndinam se ediwak rọket Katyusha okokpude ndinam urua oko, eberide mme ufọkidụn̄ onyụn̄ okụkde mme owo ọdọn̄ ke ufọk mmọ.”

Ọkpọsọn̄ etuep emi ikadaha afanikọn̄ isọk mme andidụn̄ ikpọ obio kpọt. Ẹma ẹbọ etop ẹban̄a mme enan̄ ye nditọ enan̄ ke mme itie ikie, ọkọrọ ye unen ke mme itie tọsịn, oro tuep okowotde nte ofụm okoneyo ekebịtde nte ice. Nte n̄kpọ eke snow mîkekemke, ọkpọsọn̄, mbịtmbịt edịm ẹma ẹkama nsobo n̄ko. Usen kiet, udiọn̄edịm ama emen n̄kpri n̄kparawa ekpemerọn̄ iba, oro nte an̄wan̄ade ẹken̄wanade ke mbrenyịn ndinyan̄a ndusụk erọn̄ mmọ oro udiọn̄edịm ekemende, ndien mmọ ẹma ẹkpan̄a ke usọpmmọn̄ oro.

Okposụkedi emi mîkedịghe ata etuep Ufọt Ufọt N̄kan̄ Edem Usiahautịn, magazine mbon Israel oro Eretz ama ọtọt ete: “Ntọt aban̄ade idaha eyo oro ẹkebọde ẹnyụn̄ ẹwetde ẹnịm ke idụt Israel ke isua 130 oro ẹkebede ayarade nte ke snow edi ọsọ n̄kpọ ke Jerusalem akan nte ẹdoride enyịn . . . Ke ufọt 1949 ye 1980, obio Jerusalem ama enyene mme ini etuep edịp ye inan̄ oro snow ọkọduọde.” Edi nte emi n̄kukụre enyene ufọn ọnọ ukpepn̄kpọ aban̄ade idaha eyo ye udọn̄ owo, mîdịghe nte odu akpan n̄kpọ oro enye ọwọrọde ọnọ nditọ ukpepn̄kpọ Bible?

Nso ke Ọwọrọ Ọnọ Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible?

Ke ini ẹkerede ẹban̄a emana Jesus, ediwak owo ẹsikere ẹban̄a itie usịnudia ufene oro esidemerede ntụk oro ẹsiwakde ndiwụt ke ini Christmas. Do ẹnịm nsekeyen oro Jesus, emi ẹdade ọfọn̄ ẹwan̄ man okop ufiop ndien eka esie adade ekpeme enye, snow onyụn̄ ofụkde n̄kann̄kụk oro. Nte ọwọrọetop ekikere emi ekem ye se Bible etịn̄de aban̄a n̄kpọntịbe emi ẹtịmde ẹfiọk mi?

Luke andiwet Bible ọnọ mbụk emana Jesus oro ẹketịmde ẹwet ẹnịm ete: “Ndien mme ekpemerọn̄ ẹdu ke edem oro, ẹmi ẹtiede ke in̄wan̄ ẹkpeme erọn̄ mmọ ke okoneyo. Ndien angel Jehovah edi edikpere mmọ, ubọn̄ Jehovah onyụn̄ ayama akan mmọ okụk: ndien ndịk anam mmọ etieti. Angel onyụn̄ ọdọhọ mmọ ete, Ẹkûfehe ndịk; koro sese, mmada eti mbụk akwa idatesịt, eke edinyenede kpukpru owo, nsọk mbufo; koro Andinyan̄a, emi edide Christ Ọbọn̄, amana ọnọ mbufo mfịn ke obio David. Emi onyụn̄ edi idiọn̄ọ eke ẹnọde mbufo; mbufo ẹyekụt nsekeyen emi ẹwan̄de ke ọfọn̄ nte anade ke ebiet usịnudia ufene. Ndien idahaoro udịm mbon heaven ẹdu ye angel oro; mmọ ẹnyụn̄ ẹtoro Abasi, ẹte, Ubọn̄ enyene Abasi ke ata enyọn̄. Emem onyụn̄ odu ke isọn̄ ke otu owo emi Enye enende iso ye mmọ.”—Luke 2:8-14.

Edieke afo okpokotde mbụk emi ọnọ ukeuke owo Israel mfịn onyụn̄ obụp enye m̀mê ewe ini ke isua ke oro ekpekeme ndidi, anaedi enye ọkpọbọrọ ete, “Ke n̄kpọ nte ufọt April ye October.” Ntak-a? Ibọrọ edi mmemmem. Ọtọn̄ọde ke November osịm March edi mbịtmbịt, ini edịm ke Israel, ndien December 25 ke akpanikọ edi ini etuep. Mme ekpemerọn̄ ikpodụhe ke an̄wa, ẹkpemede ufene mmọ ke an̄wa ke okoneyo. Ke ekerede aban̄a mbụk oro odude ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ibuotikọ emi, afo emekeme nditịm mfiọk ntak. Bethlehem, emi Jesus akamanade, odu ke enyọn̄ obot ndien ada kilomita ifan̄ kpọt oyom usụn̄ ọkpọn̄ Jerusalem. Idem ke mme isua oro tuep mîsinen̄ekede ikpon ibe ubọk, esibịt etieti do ke okoneyo ke ini etuep.—Micah 5:2; Luke 2:15.

Ndidụn̄ọde mbụk ini emana Jesus esịn un̄wana ke akpanikọ oro nte ke enye ikamanake ke ini snow eke December. Mary, eka Jesus, okposụkedi oro ini uman ekekperede, ekenyene ndito ke Nazareth obio emana esie nnam isan̄ n̄ka Bethlehem. Enye ye Joseph ẹkenam ntre man ẹsịm se ẹyomde kaban̄a ubatowo oro andikara Rome Caesar Augustus, okowụkde. (Luke 2:1-7) Mme Jew, oro mîkamaha ukara mbon Rome ye ọkpọsọn̄ utomo esie, ẹma ẹdodu ke idaha ndisọn̄ ibuot. Ntak emi Rome akpanamde esịt ayat mmọ ke usụn̄ oro mîdotke ke ndiyom ediwak owo ẹnam isan̄ man ẹkesịn enyịn̄ ke ini ata ọkpọsọn̄ ye idem enyene-ndịk ini etuep-e? Nte inen̄ekede iwụt ifiọk nte ke ẹkenọ ewụhọ emi ke ini ekedide mmemmem n̄kpọ ndika isan̄, utọ nte ini utọ m̀mê ini idọk?

Ibat Oro Ọkọn̄ọde ke Bible

Uyarade eke mbụk ye oro ẹkụtde ke enyịn owụt December, m̀mê ọfiọn̄ ini etuep en̄wen ekededi, nte se mîdotde ye mbụk emana Jesus. Akan oro, Bible ayarade ikpehe ini ke isua emi Jesus akamanade ebe ke prọfesi. M̀mọ̀n̄ ke enye anam emi?

Ke n̄wed Daniel, ibuot 9, nnyịn imokụt kiet ke otu mme akpan prọfesi oro aban̄ade Messiah. Enye etịn̄ aban̄a edidi esie ye edisịbe enye mfep ke n̄kpa, emi ọkọnọde uwa ufak ndida nsio isop idiọkn̄kpọ nnyụn̄ nnam isọn̄ odu ọnọ okopitem ubonowo ndinyene “nsinsi edinen [ido].” (Daniel 9:24-27; men Matthew 20:28 domo.) Nte ekemde ye prọfesi emi, kpukpru ẹmi ẹdida itie ke ikpehe ini eke urua 70 eke isua, ọtọn̄ọde ke isua 455 M.E.N., ke ini uyo ọkọwọrọde ete ẹfiak ẹbọp Jerusalem.a (Nehemiah 2:1-11) Otode ke nte ẹbaharede ini ke prọfesi emi, ẹkeme ndidiọn̄ọ nte ke Messiah okowụt idem ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ọyọhọ urua 70 eke isua. Emi akada itie ke ini Jesus ọkọnọde idemesie ndina baptism ke 29 E.N., ọtọn̄ọde utom Messiah esie an̄wan̄wa. “Ke ufọt urua,” m̀mê ke isua ita ye ubak ẹma ẹkebe, ẹma ẹsịbe Messiah ẹfep ke n̄kpa, ke ntre anamde kpukpru uwa ke idak Ibet ediomi Moses etre ndinyene ufọn.—Mme Hebrew 9:11-15; 10:1-10.

Prọfesi emi ayarade nte ke uniọn̄ ini utom Jesus ekedi isua ita ye ubak. Jesus akakpa ke Passover, Nisan 14 (nte ekemde ye n̄wed usenọfiọn̄ mme Jew), ke ini utọ eke 33 E.N. Usenọfiọn̄ oro ekemde ye isua oro ekpedi April 1. (Matthew 26:2) Ke ẹbatde isua ita ye ubak ẹfiak edem owụt baptism esie ke 29 E.N. ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ October. Luke asian nnyịn ete ke Jesus ekedi n̄kpọ nte isua 30 ke emana ke ini baptism esie. (Luke 3:21-23) Emi ọwọrọ ete ke emana Jesus n̄ko ama ekpere ntọn̄ọ October. Nte ekemde ye mbụk Luke, mme ekpemerọn̄ ke ini oro ke isua ẹkesụk ẹdodu “ke in̄wan̄ ẹkpeme erọn̄ mmọ ke okoneyo.”—Luke 2:8.

Ọtọn̄ọ Oto M̀mọ̀n̄?

Sia uyarade owụtde ntọn̄ọ ntọn̄ọ October nte ini emana Jesus, ntak emi ẹsinamde usọrọ esie ke December 25? The New Encyclopædia Britannica owụt ete ke ẹkebọbọ usọrọ emi ẹda ẹnyene ke ediwak isua ikie ẹma ẹkebe nte Jesus akamana: “Ata ediwak ufọkabasi Edem Usiahautịn ẹma ẹbọ December 25 sụn̄sụn̄ nte usọrọ usen emana Christ ẹda ẹnyene ke ọyọhọ isua ikie-4. Ke Jerusalem, ẹma ẹbiọn̄ọ Christmas ke anyanini, edi ekem ẹma ẹnyịme enye.”

Ntak emi mme okot idem Christian ẹkenyịmede ido edinam emi mmemmem mmemmem ediwak isua ikie ke Christ ama akakpa? The New Encyclopædia Britannica ọnọ n̄kaiso un̄wana ke ibuot nneme emi: “Mme ido edinam eset oro ẹnyenede n̄kpọ ndinam ye Christmas ẹma ẹtọn̄ọ ẹto ediwak itie nte utịp oro usọrọ usen emana Christ ekedide ukem ye mme usọrọ utọin̄wan̄ ye eke utịn mme okpono ndem ke ufọt ufọt ini etuep. Ke obio ukara Rome Saturnalia (December 17) ekedi ini idatesịt ye edinọ enọ. Ẹkeda December 25 n̄ko nte usen emana Mithra, ndịbe abasi mbon Iran, kpa Utịn Edinen Ido.”

Nte kpukpru emi enen̄ede edi edidi “ukem”? Ikemeke-keme! Mbụk ọsọn̄ọ ete ke ọyọhọ isua ikie inan̄ E.N., ke idak Constantine Andikara, Obio Ukara Rome ama okpụhọde ọkpọn̄ edidi andikọbọ Ido Ukpono Christ akabade edi andinọ “Ido Ukpono Christ” ibetedem nte ido ukpono oro ẹnyịmede. Nte ediwak mbio obio, oro mîkenyeneke ifiọk iban̄a se Ido Ukpono Christ enen̄erede ọwọrọ, ẹkenyịmede obufa mbuọtidem emi, mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndinịm mme usọrọ ukpono ndem oro mmọ ẹkemehede ye mbufa udorienyịn̄ eke “Christian.” Ewe usenọfiọn̄ okpodot ndinịm usọrọ usen emana Christ akan December 25, emi ẹma ẹkenenịm nte usen emana “Utịn Edinen Ido”?

Nte Oro Anam N̄kpọ?

Eyịghe idụhe nte ke akpa mme anditiene Jesus, ẹmi ẹkedide mme amanaisọn̄ Jew, ikonịmke usọrọ usen emana esie. Nte ekemde ye Encyclopaedia Judaica, “owo inyeneke ifiọk iban̄a usọrọ usen emana ke ido edinam mme Jew eset.” Ke akpanikọ mme akpa Christian ikpakadaha utọ usọrọ oro inyene. Utu ke ndinịm usọrọ usen emana esie, mmọ ẹkekpono ewụhọ Jesus nditi n̄kpa esie, emi mmọ ẹkenyenede usenọfiọn̄ oro owo mîkemeke ndineni, oro edi, Nisan 14.—Luke 22:7, 15, 19, 20; 1 Corinth 11:23-26.

Ediwak isua ikie mbemiso Christ, ẹma ẹnọ mbon Jew, ẹmi ke ini oro ẹkedide edimek idụt Abasi, ntọt ke ntịn̄nnịm ikọ ẹban̄a utịt ntan̄mfep mmọ oro edide ke Babylon ẹte: “Mbufo ẹdan̄a! ẹdan̄a! ẹwọn̄ọ ke esịt! ẹkûtụk n̄kpọ ndek: ẹwọn̄ọ enye ke ufọt; mbufo ẹmi ẹbiomde n̄kpọutom Jehovah, ẹnam idem mbufo ẹsana.” (Isaiah 52:11) Mmọ ẹkenyene ndifiak nnyọn̄ isọn̄ emana mmọ man ẹfiak ẹkewụk edisana utuakibuot Jehovah. Ikpodotke mmọ ndibọ mme ndek ndek ido edinam ukpono ndem ye mme orụk utuakibuot oro mmọ ẹkekụtde ke Babylon nnyene.

Nte mîkpaha owo idem, ẹfiak ẹnọ mme Christian ukem item emi ke 2 Corinth 6:14-18. Ke itie idụt Israel oro ẹkesịnde Christ, mme anditiene enye ẹma ẹkabade ẹdi mme andida ke ibuot edisana utuakibuot. Mmọ ẹma ẹnyene mbiomo edin̄wam mbon en̄wen ẹwọrọ ke ekịm eke spirit ẹdụk un̄wana akpanikọ. (1 Peter 2:9, 10) Didie ke mmọ ẹkpekeme ndinam emi edieke mmọ ẹkpekebuande mme ukpepn̄kpọ Christ ye mme ido edinam ye mme usen nduọkodudu ẹmi ẹketọn̄ọde ẹto mme okpono ndem?

Kpa ye oro mme owo ẹkemede ndima enye, edinịm “Christmas Ini Snow” ọwọrọ “[edi]tụk n̄kpọ ndek.” (2 Corinth 6:17) Ana owo emi enen̄erede ama Abasi ye Christ efep oro.

Ke ẹsiode akpanikọ oro nte ke enye enyene ntọn̄ọ oto usọrọ mme okpono ndem ẹfep, nnyịn imokụt n̄ko ite ke Christmas iwụtke se idide akpanikọ, sia Jesus akamanade ke October. Ih, inamke n̄kpọ m̀mê nso ndise ke owo ekeme ndinyene ke ekikere, Jesus ikamanake ke ini snow.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 4, 5]

Jerusalem oro snow ofụkde, nte ẹdade ke edem usiahautịn ẹkụt

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Garo Nalbandian

[Ndise ke page 6]

Snow ke mben ibibene Jerusalem

[Ndise ke page 7]

Edi n̄kukụre ke ini ufiop ke mme ekpemerọn̄ ẹkeme ndidu ke an̄wa ke okoneyo ye ufene mmọ ke itiat itiat obot, nte ẹkụtde ke idak

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Garo Nalbandian