Didie ke Afo Ekeme Ndidu Uwem ke N̄kann̄kụk Oro Ọyọhọde ye N̄kpọndịk?
“MMA nsikop ndịk kpukpru ini. Mma nsikop ndịk ke n̄kpọ umen owo ndọk ufọkenyọn̄. Mma nsikop ndịk ke moto mi. Mma nsikop ndịk ke ufọk mi. Ubiatibet okodu ke kpukpru ebiet. Ẹma ẹsiwo mme owo kpukpru ini,” ntre ke Maria ọdọhọ. Ndi etie fi ke idem nte esitiede n̄wan Brazil emi, okopde ndịk ke n̄kann̄kụk fo, akpan akpan ke ekịm okoneyo?
Ekeme ndidi n̄kpọ nduaidem ndikot n̄wed ndụn̄ọde, edi ke ata uwem isiwakke ndinyene inem inem utịp. Ẹkeme nditre ndikụt usọbọ nnọ ubiatibet. M̀mê ke mme idaha ẹbuanade uwotowo, owo enyene ndika iso ndụn̄ ye unana ebe, ete, m̀mê eyeneren, ye unana n̄wan, eka, m̀mê eyenan̄wan. Nte afai afai ubiatibet ke ọkọri ke n̄kann̄kụk fo? Ndi ọdọn̄ fi ndinyene ndobo ndobo ebiet emi afo ye ubon fo ẹdude ke ifụre? Mîdịghe, edieke afo nte mûkemeke ndinyan̄a ọbọkde nditọ ke ebiet emi ọyọhọde ye ubiatibet, nso ke afo ekeme ndinam man odu uwem?
Edi akpanikọ, mme obio ke ẹsụk ẹdu ẹmi ubiatibet mîwakke. Ke ediwak idụt, mme owo ke ẹsụk ẹdụn̄ ke emem ke obio-in̄wan̄ m̀mê ke mme obio-in̄wan̄ emi ufiop ufiop itie ebuana odude. Edi mme n̄kpọ ke ẹkpụhọde usọp usọp idem ke mme ebiet oro ẹkedade ke akpa nte inyeneke mfịna ubiatibet. Ke uwụtn̄kpọ, ke isua 50 ẹmi ẹkebede ke Brazil, mbahade 70 eke ikie ke otu mbio obio ẹkedụn̄ ke mme obio-in̄wan̄. Idahaemi mbahade 70 eke ikie ẹdụn̄ ke mme ikpọ obio. Ke adianade ye mme ifet unyene utom edi n̄kọri ke mme mfịna ẹdude ke ikpọ obio, utọ nte ubiatibet ye afai. Edide odụn̄ ke ebiet emi ọyọhọde ye n̄kpọndịk m̀mê udụn̄ke, afo osụk enyene ndika utom m̀mê ufọkn̄wed onyụn̄ anam ediwak n̄kpọ ke ọwọrọde ọkpọn̄ ufọk.
Ke ọfiọkde “udọn̄ọ ndịk” emi odude, akamba owo bodisi ke Rio de Janeiro asiak ukwan̄ikpe ke n̄kaowo ye ubiatibet oro ẹdiomide-diomi nte se itịpde isịn. Enye n̄ko ekere nte ke n̄wedmbụk n̄kpọntịbe ye television ẹtịp ẹsịn ke ntatara ndịk emi odude, “ẹdade mbụk n̄kpọ mmọn̄eyet ẹnam mme owo ẹnyene iduọesịt.” Mbumehe uda n̄kpọsọn̄ ibọk, n̄wụre ubon, ye ukwan̄ ukpep ido ukpono ẹtịp n̄kpọ ẹsịn ke n̄kọri ukwan̄ido. Ndien nso ke ini iso edida edi? Nte ediwụt mme edinam afai kpukpru ini, emi ẹdade ke usụhọde n̄kpọ ke mme n̄wed ye senima nte n̄kpọ unọ idem inemesịt, eyenam mme owo ẹkûkop ntụk ẹban̄a mmọ en̄wen? Nte mme ebiet oro ẹkedade ke inyeneke mfịna ubiatibet n̄ko ẹyekabade ẹdi n̄kpọndịk?
Sia afai mîdịghe inem n̄kpọ inọ owo emi osobode unọmọ, nnyịn imenyene ọkpọsọn̄ udọn̄ ndinyene ifụre. Eyịghe idụhe mbon obio ẹmi ẹnyenede edikere mban̄a ẹyomde ediwak ikpọ owo bodisi ẹdu ke mme efak ye n̄kpọkọbi asan̄ade ye n̄kpọsọn̄ ufen mîdịghe idem ediwot! Kpa ye n̄kpọndịk ẹmi ẹdude, ndusụk owo ẹnyene ikan̄ ndida nnyan̄a idem. Mmọ en̄wen ẹyom ukara ẹkpan unyam ikan̄. Edi kpa ye idiọk mbụk nte ke ubiatibet ẹyọyọhọ, ufọn idụhe ndinana idotenyịn. Ke akpanikọ, akananam owo iwoho ediwak mme andidụn̄ ikpọ obio utọ nte Johannesburg, Mexico City, New York, Rio de Janeiro, ye São Paulo. Ẹyak nnyịn idụn̄ọde nte mme owo ẹnamde n̄kpọ ke n̄kann̄kụk oro ọyọhọde ye n̄kpọndịk.
Ndinyene In̄wan̄în̄wan̄ Edu
Kaban̄a ebiet oro ọyọhọde ye ubiatibet, ewetn̄wed kiet etịn̄ aban̄a “ikike ye ifịk oro ediwak tọsịn mbon Brazil ẹnyenede ẹmi ẹdomode ndidu uwem ye ndusụk udomo uku ye edisana ido kpa ye idaha nsọn̄ọn̄kpọ uduuwem.” Ke isua 38 ẹma ẹkebe nte enye okodu ke Rio de Janeiro, Jorge ọdọhọ ete: “Mmesifep ndusụk efak ye ebiet nnyụn̄ nnyeneke udọn̄ ndomokiet. Mmesifep n̄ko ndisan̄a ke efak ke okoneyo nnyụn̄ n̄kopke ọkpọsọn̄ ndịk. Okposụkedi n̄wụtde ukpeme, ami nsise mme owo nte n̄kpọ eke mmọ ẹdide mme anam akpanikọ, nnamde n̄kpọ ke uku ye ke ukpono ye mmọ.”
Ih, fep mfịna oro mîdotke. Se mbubehe fo. Kûfụmi akpanikọ oro nte ke ọkpọsọn̄ ndịk ekeme ndifịna osịp fo, idem anamde mbon ẹmi ẹnyenede eti ido ẹnam n̄kpọ ndisịme ndisịme. Kaban̄a utom oro enye anamde ke mme ebiet oro ẹyọhọde ye n̄kpọndịk, Odair ọdọhọ ete: “Mmesidomo nditie in̄wan̄în̄wan̄, nyeneke ndịk ndiọi n̄kpọ oro ẹkemede nditịbe ke ekikere mi koro emi esidi ntak nsịn̄ede ye ndịk oro mîdotke. Mmesidomo ndiwụt ukpono nnọ kpukpru owo.” Ke ẹsiode edidu ke edidemede ye edidu nsannsan ye mbon ẹmi ẹnyenede eyịghe ẹban̄a ẹfep, enye adian n̄kpọ en̄wen emi an̄wamde ndikara ntụk owo ete: “Akande kpukpru, mmọkọri mbuọtidem ke Jehovah Abasi, ntide nte ke idụhe n̄kpọ oro enye mîkwe ndien n̄kpọ ekededi oro otịbede edi ke unyịme esie.”
Kpa ye oro, idụhe owo emi oyomde ndidu ke ndịk kpukpru ini. Akan oro, anie ekeme ndifan̄a nte ke ọkpọsọn̄ ndịk ye mfịghe ọdiọk ye ntụk ye nsọn̄idem ikpọkidem? Ntem, nso idotenyịn idu inọ mbon oro ẹkopde ndịk nte ke ẹkeme ndimụm mmimọ ke ini ekededi? Sia ediwak owo ẹkopde ndịk nte ke idaha ubiatibet oro ọdiọkde akan osụk ododu ke iso, nte nnyịn iyekụt utịt afai tutu amama? Nnyịn imọnọ fi ikot ndikot udiana ibuotikọ emi, “Ini Ewe ke Ndịk Editre?”