Ndinọ Enọ—Nte Ẹsidori Enyịn?

EKEME ndidi afo omotịm ọfiọk ete ke ido edinam esiwak ndinam ẹnọ enọ. Ke ata ediwak idụt mme idaha ẹdu oro ẹsidoride enyịn ndibọ enọ. Ẹkeme ndinọ mme utọ enọ oro nte idiọn̄ọ ukpono m̀mê idiọn̄ọ ediwụt ima. Andibọ mmọ isidaha ediwak mmọ inam n̄kpọ tutu amama; mmọ eken ẹsin̄wam ndiyụhọ mme ata udọn̄ ẹnyụn̄ ẹsidara etieti.

Ke Denmark ke ini eyen amanade, mme ufan ye iman ẹyeka ẹkese ẹnyụn̄ ẹsan̄a ye mme enọ oro mmọ ẹnịmde ke ẹyenyene ufọn ẹnọ nsekeyen oro. Ke mme idụt eken, mme ufan ẹkeme ndinịm usọrọ emi ẹnọde mme utọ enọ oro ke nditie mbet emana oro.

Ke ediwak idaha, mme idaha oro ẹsidoride enyịn ndibọ mme enọ ẹdi mme edinam eke isua ke isua. Okposụkedi mme utọ usọrọ oro mîkodụhe ke otu mme akpa Christian, mmọ ẹmekabade ẹdi ata ọsọ n̄kpọ ke otu mme andidọhọ ke idi Christian ye mmọ oro mîdịghe Christian ukem ukem. Ekeme ndidi edinam edinọ mme enọ usen emana osop ke mme idụt eken nte nditọwọn̄ ẹkọride ẹkpon, edi ido edinam odude ke otu mbon Greece owụt n̄kpọ efen. Ke Greece ẹnọ ekese ntịn̄enyịn ke mme usen emana. Mmọ n̄ko ẹsinọ owo enọ ke “usen enyịn̄” esie. Nso idi oro? Ọfọn, ido edinam ido ukpono adian nsio nsio “ndisana owo” ọnọ usen kiet kiet ke isua, ndien ẹsio ediwak owo enyịn̄ ẹdian “ndisana owo.” Ke ini usen “edisana owo” oro edide edisịm, ẹyenọ mmọ oro ẹkerede enyịn̄ oro mme enọ.

Ke adianade ye edinam mme usọrọ usen emana nnọ nditọ mmọ, mbon Korea ẹnyene usen nduọkodudu idụt emi ẹdiọn̄ọde nte Usen Nditọwọn̄. Emi edi ini uwọrọan̄wa ubon ye ini emi ẹnọde nditọwọn̄ enọ inamke n̄kpọ m̀mê mmọ ẹkemana ke ewe usenọfiọn̄. Mbon Korea ẹnyene n̄ko Usen Mme Ete ye Eka, emi nditọ ẹsinọde mme ete ye eka mmọ enọ, ye Usen Mme Andikpep, emi nditọ ufọkn̄wed ẹsinọde mme andikpep mmọ ukpono ẹnyụn̄ ẹnọde mmọ enọ. Nte ido mbon Korea edide, ke ini owo osịmde isua 60 ke emana, ẹyenịm akwa usọrọ. Ubon ye mme ufan ẹdiana ke ndidọhọ enye odu anyan uwem onyụn̄ okop inemesịt, ẹnyụn̄ ẹnọ owo oro osịmde isua emi ke uwem mme enọ.

Usọrọ ndọ edi edinam efen emi ọsọ ido edinam ekemede ndiyom ẹnọ mme enọ. Ke ini ebe ye n̄wan ke Kenya ẹdọde ndọ, ẹdori enyịn ubon ebendọ ndinọ ubon n̄wanndọ enọ. Isenowo n̄ko ẹsida enọ ẹdi. Edieke ebendọ ye n̄wanndọ oro ẹtienede ido edinam obio, mmọ ẹyetie ke n̄kpoto, ke adan̄aemi isenowo ẹdade mme enọ mmọ ẹdinọ. Nte owo kiet kiet ọnọde enọ, ẹyetọt ke “Owo ntem ye ntem ọmọnọ ebe ye n̄wan enọ.” Ediwak mme ọnọ enọ ẹyenen̄ede ẹkop iyatesịt edieke mmọ mîbọhọ utọ ukpono oro.

Ke otu mbon Lebanon, ke ini owo ọdọde ndọ, mme ufan ye mbọhọidụn̄, idem mme owo oro mîtịmke ifiọk mme ọdọndọ oro, ẹsida mme enọ ẹka ediwak usen ke oro ebede. Ọtọn̄ọde ke ini uyen, ẹkpep mmọ nte ke ndinọ enọ edi mbiomo, ukem nte edikpe isọn. Eren kiet otode Lebanon ọkọdọhọ ete: “Edieke mûnamke, ukopke inem ke idem. Enye edi ido edinam.”

Nte ededi, ke otu kpukpru usọrọ oro ẹdoride enyịn ndibọ enọ, Christmas edi akpa ke ediwak idụt. Nte oro idịghe ntre ke ebiet emi afo odụn̄de? Ke ata ndondo emi ke 1990, ẹkedọhọ ke mbon America ẹsibiat se ikperede ndisịm n̄kpọ nte biliọn $40 kpukpru isua ke mme enọ Christmas. Ye ọkpọsọn̄ udọn̄ mbon Buddha ye Shinto ke Japan ẹsinịm usọrọ oro n̄ko, ndien ẹkụt nsio nsio uduot usọrọ emi ke Europe, South America, ye ke ndusụk ikpehe Africa.

Christmas edi ini emi mme owo ẹdoride enyịn ndikop inemesịt, edi ediwak owo isikopke. Ndien ediwak owo ẹkụt ẹte ke edidep mme enọ ke ibụmede ye editịmede esịt kaban̄a edikpe isọn oro ẹkamade esifụk ini inemesịt ekededi emi mmọ ẹkenyenede.

Edi, Bible ọdọhọ ke inemesịt odu ke ndinọ enọ. Ke akpanikọ idatesịt odu, ọkọn̄ọde ke edu oro ẹdade ẹnọ enọ emi.—Utom 20:35.