Akananam Jehovah Ikpọn̄ke Nnyịn

NTE NASHO DORI OBỤKDE

Mbreshtan edi ekpri obio-in̄wan̄ emi odorode ke obot ke usụk usụk Albania, emi mîyomke usụn̄ ikpọn̄ Greece. Ami n̄kamana do ke 1907. Ke ini n̄kedide isua ition, mma ntọn̄ọ ndika ufọkn̄wed usem Greek, edi ẹma ẹtịmede uka n̄wed mi ke ini udịmekọn̄ Italy ẹkedade ekọn̄ ẹdụk Albania ke ini Ekọn̄ Ererimbot I. Ke ekọn̄ oro ama okokụre, mma mfiak ntọn̄ọ ndika n̄wed edi ke usem Albanian.

OKPOSỤKEDI ete ye eka mi mîkenen̄ekede inyene idọn̄ ke ido ukpono, mmọ ẹma ẹnịm mme ido edinam Ufọkabasi Orthodox eke Albania. Eyeneka eteete mi ekedi oku ke Mbreshtan, ntre n̄kanam utom ke ufọkabasi nnyụn̄ nnen̄ede n̄kụt se ẹkesinamde do. Mme ido edinam ikọwọrọke n̄kpọ ndomokiet, ndien mbubịk emi okodude ama efek mi.

Ke ẹnamde n̄kpọ nte ekemde ye ido obio, ete ye eka mi ẹma ẹmek eyenan̄wan ẹnọ mi ẹte ndọ. Argjiro okoto n̄kpet n̄kpet obio-in̄wan̄ edide Grabova, ndien nnyịn ima idọ ndọ ke 1928, ke ini enye ekedide isua 18.

Ndikpep Akpanikọ Bible

Ke n̄kpọ nte ini oro mma nseme nnọ eyen eyeneka ete mi emi okotode United States edi mban̄a Ufọkabasi Orthodox. Enye ama ọbọrọ ete: “Ke America, odu otu mme owo ẹmi ẹdude ẹkpere ufọk mi ẹmi mînyeneke ufọkabasi, edi mmọ ẹsikpep Bible.” Ekikere edikpep Bible ye unana edinyene ufọkabasi ama enem mi. Ntre mma mbụp m̀mê enye eyenọ ndusụk n̄wed ukpep Bible ẹsọk mi.

Mma mfre ofụri ofụri mban̄a nneme nnyịn tutu ke n̄kpọ nte isua kiet ke ukperedem ke ini n̄kọbọde efọkn̄wed nto Milwaukee, Wisconsin. Se ikesịnede ke esịt ekedi n̄wed oro The Harp of God ke usem Albanian ye Enyọn̄-Ukpeme ke usem Greek. Mma n̄kot n̄wed emi usọp usọp nnyụn̄ n̄kụt nte ẹtịn̄de ẹtụk ufọkabasi akpanikọ. Oro ama ayat mi esịt. Mma ndọhọ idemmi nte, ‘Nyomke ndinam n̄kpọ ndomokiet ye ufọkabasi.’ Ntre n̄kokotke n̄wed oro mfọn mfọn.

Ke 1929, mma ndụk ekọn̄ ẹma ẹnyụn̄ ẹnọ mi n̄ka akwa obio Tiranë, kpa ibuot obio Albania. Mma nsobo ye Stathi Muçi do, emi ekesikotde Bible usem Greek. Mma mbụp nte, “Nte emesika ufọkabasi?” Enye ama ọbọrọ ete: “Baba. Mma n̄kpọn̄ ufọkabasi. Ami ndi kiet ke otu Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible Ofụri Ererimbot.” Ami ye owoekọn̄ efen ima isan̄a ye Stathi ika mbonoesop ke Sunday. Mma n̄kpep do nte ke ufọkabasi akpanikọ idịghe ufọk m̀mê ido ukpono, edi ke edi mme asan̄autom Christ oro ẹyetde aran ẹnam. Kemi mma mfiọk se The Harp of God eketịn̄de aban̄a.

Nasho Idrizi ye Spiro Vruho ẹma ẹfiak ẹto United States ẹnyọn̄ọ ẹdi Albania ke ufọt ufọt iduọk isua 1920 ndien ke ẹkesuan mme akpanikọ Bible oro mmọ ẹkekpepde do. Mma ntọn̄ọ ndidụk mme mbonoesop ke Tiranë, ye ibat ibat Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible. Ikebịghike ama an̄wan̄a mi nte ke mma n̄kụt esop Jehovah. Ntre ke August 4, 1930, mma nna baptism ke n̄kpet n̄kpet inyan̄.

Ke oro ebede mma mfiak nnyọn̄ Mbreshtan man n̄kanam utom unam ikpaukot mi. Edi ke edide akpan n̄kpọ akan, mma ntọn̄ọ n̄ko ndibuana mme akpanikọ Bible oro n̄kekpepde ye mbon en̄wen. Mma nsidọhọ mmọ nte: “Jesus Christ itiehe nte mme mbiet oro ẹdude ke ufọkabasi. Enye edi oduuwem owo!”

Ndikwọrọ Ikọ kpa ye Ubiọn̄ọ

Ahmed Bey Zogu ama ọbọ ukara ke 1925, anam idemesie Edidem Zog I ke 1928, onyụn̄ akara tutu ke 1939. Asan̄autom esie oro esede n̄kpọ aban̄a unen owo ama ọnọ unyịme ke utom Christian nnyịn. Nte ededi, nnyịn ima inyene mme mfịna. Emi ekedi koro Musa Juka, asan̄autom oro esede n̄kpọ aban̄a mbubehe esịtufọk, ama enen̄ede odụk nsan̄a ye pope ke Rome. Juka ama owụk ete ke ẹnyene ndidiọn̄ọ ido ukpono ita kpọt—Muslim, Orthodox, ye Roman Catholic. Mme bodisi ẹma ẹdomo nditan̄ mme n̄wed nnyịn nnyụn̄ ntre ukwọrọikọ nnyịn, edi mmọ ikekwe unen.

Ke iduọk isua 1930, Mma nsiwak ndika Berat, akwa obio ke Albania emi Mihal Sveci okodude ọnọ ndausụn̄ ke utom ukwọrọikọ nnyịn. Nnyịn ima idiomi isan̄ ukwọrọikọ ke ofụri idụt oro. Inikiet ẹma ẹnọ mi n̄ka Shkodër ke urua iba, ndien mma nnịm ata ediwak n̄wed. Ke 1935 ndusụk nnyịn ima ibọ bọs ke ukpeokụk man ikọkwọrọ ikọ ke Këlcyrë. Ekem ẹma ẹdiomi edisan̄a n̄kanade oro okokponde akan ke Albania ndisan̄a n̄kanade ikpọ obio Përmet, Leskovik, Ersekë, Korçë, Pogradec, ye Elbasan. Nnyịn ikokụre isan̄ oro ke Tiranë ke ata nnennen ini man inịm usọrọ Editi n̄kpa Christ.

Udia eke spirit oro ẹkesinọde ama an̄wam ndinam nnyịn isọn̄ idem ke n̄kan̄ eke spirit, ntre akananam nnyịn ikekereke ke ẹma ẹkpọn̄ nnyịn. Ọtọn̄ọde ke 1930 osịm 1939, mma nsibọ Enyọn̄-Ukpeme usem Greek kpukpru ini. Utịtmbuba mi n̄ko ekedi ndikot Bible ke nsụhọde n̄kaha hour kiet ke usen, emi n̄kanamde ke n̄kpọ nte isua 60 tutu mmen̄kwe usụn̄ aba. Ke ata ndondo emi ke ofụri Bible odu ke usem Albanian, ntre mmokop idatesịt nte ke mma n̄kpep usem Greek ke ini eyenọwọn̄. Mme Ntiense efen ẹtode Albania ke ini edem oro ẹma ẹkpep ndikot usem Greek n̄ko man otodo mmọ n̄ko ẹkpekot ofụri Bible.

Ke 1938, Argjiro ama ana baptism. Ke 1939 itiaba ke otu nditọ nnyịn duop ẹma ẹmana. Ke mfụhọ, ita ke otu akpa nditọ nnyịn itiaba ẹma ẹkpan̄a ke ini ẹkedide nditọwọn̄.

Nsọn̄ọn̄kpọ ke Ini Ekọn̄ Ererimbot II

Ke April 1939, esisịt ini mbemiso Ekọn̄ Ererimbot II, mbonekọn̄ Fascist eke Italy ẹma ẹda ekọn̄ ẹdụk Albania. Esisịt ini ke oro ebede ẹma ẹdori ukpan ke utom Mme Ntiense Jehovah, edi ekpri otu nnyịn emi ekedide n̄kpọ nte mme anditan̄a Obio Ubọn̄ 50 ẹma ẹka iso ẹkwọrọ ikọ. Ẹma ẹtan̄ n̄kpọ nte n̄wed ye n̄kpri n̄wed nnyịn 15,000 ẹnyụn̄ ẹbiat ke ini Ekọn̄ Ererimbot II.

Jani Komino ama enyene akwa ubet ubon n̄wed oro akadianade ke ufọk esie. Ke ini udịmekọn̄ Italy ẹkefiọkde ẹte ke ẹkemịn̄ mme n̄wed oro ke United States, esịt ama ayat mmọ. Mmọ ẹma ẹdọhọ ẹte, “Mbufo ẹdi mme andisuan etop! United States ọbọbiọn̄ọ Italy!” Ẹma ẹmụm ifịk ifịk n̄kparawa nditọete ẹmi Thomai ye Vasili Cama, ndien ke ini ẹkefiọkde ẹte ke n̄wed oro mmọ ẹkesuande ẹketo Komino, ẹma ẹmụm enye n̄ko. Ikebịghike mme bodisi ẹma ẹkot mi ẹte ndi man ẹnam ndụn̄ọde.

Mmọ ẹma ẹbụp ẹte, “Nte afo ọmọdiọn̄ọ mme owo ẹmi?”

Mma mbọrọ nte, “Ih.”

“Nte afo esinam utom ye mmọ?”

Mma mbọrọ nte, “Ih. Nnyịn idi Mme Ntiense Jehovah. Nnyịn ibiọn̄ọke ukara. Nnyịn ida san̄asan̄a.”

“Nte afo emesisuan n̄wed ẹmi?”

Ke ini n̄kọbọrọde ih, mmọ ẹma ẹsịn mi ebuka ke ubọk, ndien ẹma ẹsịn mi ke ufọk-n̄kpọkọbi ke July 6, 1940. Mma n̄kadiana ye owo ition efen do ẹmi ẹketode obio-in̄wan̄ nnyịn—Josef Kaci, Llukan Barko, Jani Komino, ye nditọ Cama iba. Ke adan̄aemi ikodude ke ufọk-n̄kpọkọbi nnyịn ima isobo ye Ntiense ita efen—Gori Naçi, Nikodhim Shyti, ye Leonidas Pope. Ẹma ẹfịk kpukpru nnyịn owo usụkkiet ẹdọn̄ ke ufọk-n̄kpọkọbi ekedide mita 3.7 ke uniọn̄ ye 1.8 ke ubom!

Ke usen ifan̄ ẹbede, ẹma ẹkọbi nnyịn ke n̄kpọkọbi kiet ẹnyụn̄ ẹda nnyịn ẹdaha akwa obio Përmet. Ọfiọn̄ ita ke ukperedem ẹma ẹnọ nnyịn ika ufọk-n̄kpọkọbi ke Tiranë ẹnyụn̄ ẹdọn̄ nnyịn ke ọfiọn̄ itiaita efen efen ye unana edikpe ikpe.

Ke akpatre, nnyịn ima ida ke iso esop ekọn̄. Ẹkebiere ọfiọn̄ 27 ẹnọ mi ye Brọda Shyti, Brọda Komino ọfiọn̄ 24, ndien ẹma ẹsana mbon eken ẹyak ke ọfiọn̄ 10 ẹma ẹkebe. Ẹma ẹnọ nnyịn ika ufọk-n̄kpọkọbi Gjirokastër, emi Brọda Gole Flloko akan̄wamde anam ẹsana nnyịn ẹyak ke 1943. Ke oro ebede ubon nnyịn okodụn̄ ke akwa obio Përmet, emi ami n̄kedide esenyịn ekpri esop do.

Idem okposụkedi ẹkedoride ukpan ke utom nnyịn Ekọn̄ Ererimbot II okonyụn̄ an̄wanade ke mme idụt oro ẹkekande nnyịn ẹkụk, nnyịn ima ika iso ndinam se ikekemede man inam utom nnyịn eke edikwọrọ etop Obio Ubọn̄. (Matthew 24:14) Ke 1944 ofụri ibat Ntiense 15 ẹkedu ke ufọk-n̄kpọkọbi. Kpa ye oro, ke n̄kpọsọn̄ ini ẹmi, akananam nnyịn ikekereke ke Jehovah ọkpọn̄ nnyịn.

Ẹma Ẹdomo ke N̄kpọ Aban̄ade Edida San̄asan̄a

Okposụkedi ekọn̄ okokụrede ke 1945, nsọn̄ọn̄kpọ nnyịn ama aka iso onyụn̄ akam akabarede ọdiọk akan. Ẹma ẹnyenyịk mme owo ẹte ẹsịn n̄wed ke ini umekowo eke December 2, 1946. Ẹkeda owo ekededi oro ekededede etre nte asua ukara. Mbon oro ẹkedude ke esop nnyịn ke Përmet ẹma ẹtọn̄ọ ndibụp, “Nso ke nnyịn idinam?”

“Edieke mbufo ẹbuọtde idem ke Jehovah,” ntem ke n̄kọbọrọ, “mbufo inyeneke ndibụp mi se mbufo ẹdinamde. Mbufo ẹmefọfiọk ẹte ke ikọt Jehovah ẹda san̄asan̄a. Mmọ idịghe eke ererimbot.”—John 17:16.

Usen umekowo ama edisịm, ndien mbon oro ukara ẹkesiode ẹdọn̄ ẹma ẹdi ufọk nnyịn. Mmọ ẹma ẹtọn̄ọ sụn̄sụn̄ ẹte, “Oh, ẹyak in̄wọn̄ kọfi inyụn̄ inyene nneme. Ndi mbufo ẹmefiọk se mfịn edide?”

“Ih, ẹnam umekowo mfịn,” mma mbọrọ ntre.

Akwa owo ukara kiet ama ọdọhọ ete, “Ọfọn mbufo ẹka iwiwa, mîdịghe ntre mbufo ẹdika ke idiọkini.”

Mma mbọrọ nte, “Baba, nyomke ndika. Nnyịn isịn n̄wed inọ Jehovah.”

“Ọfọn, do di disịn n̄wed nọ amia mbuba eken.”

Mma nnam an̄wan̄a nte ke Mme Ntiense Jehovah ẹnen̄ede ẹda san̄asan̄a. Ke ini ẹketịmde ẹfiọk idaha nnyịn, ẹma ẹdori nnyịn ekese mfịghe. Ẹma ẹwụk nnyịn ẹte itre ndinịm mme mbonoesop, ntre nnyịn ima itọn̄ọ ndisop idem ke ndịbe.

Edifiak Nnyọn̄ Obio Emana Nnyịn

Ke 1947 ami ye ubon mi ima ifiak inyọn̄ọ Mbreshtan. Esisịt ini ke oro ebede, ke ata mbịt mbịt uwemeyo December kiet, ẹma ẹkot mi ẹte ndi ọfis Sigurimi (ndedịbe bodisi). Akwa owo bodisi oro ama obụp ete, “Ndi ọmọfiọk ntak emi n̄kotde fi?”

Mma mbọrọ nte, “N̄kere ke edi koro omokop mme edori ikọ aban̄a mi. Edi Bible ọdọhọ ke ererimbot eyesua nnyịn, ntre mme edori ikọ ikpaha mi idem.”—John 15:18, 19.

Enye ama ọbọrọ uyat uyat ete, “Kûtịn̄ ikọ uban̄a Bible unọ mi. Nyebom fi ibuot.”

Akwa owo oro ye mbonutom esie ẹma ẹdan̄a edi ẹdọhọ mi ẹte n̄wọrọ nda ke mbịt mbịt an̄wa oro. Ke esisịt ini ebede enye ama afiak okot mi esịn ke ọfis esie onyụn̄ owụk mi ete itre ndinịm mme mbonoesop ke ufọk nnyịn. Enye ama obụp ete, “Owo ifan̄ ẹdụn̄ ke obio mbufo?”

Mma ndọhọ nte, “Owo 120.”

“Ewe ido ukpono ke mmọ ẹsika?”

“Orthodox eke Albania.”

“Afo esika ewe?”

“Ami ndi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah.”

“Owo 120 ẹka afan̄ kiet ndien afo aka efen?” Ekem enye ama owụk mi ete mfọp tiande ke ufọkabasi. Ke ini n̄kọdọhọde ke ndinamke, enye ama ọtọn̄ọ ndida esan̄ mmia mi. Ekedi ke n̄kpọ nte n̄kanika kiet usenubọk ke ẹkesana mi ẹyak ke akpatre.

Ẹtre Edinọ Mme N̄wed

Ke Ekọn̄ Ererimbot II ama okokụre, nnyịn ima ifiak itọn̄ọ ndibọ Enyọn̄-Ukpeme nto ndutịm unọ n̄wed, edi ke akpatre owo ikọnọhọ aba mme magazine. Ekem, okoneyo kiet ke n̄kanika duop, ndedịbe bodisi ẹma ẹmụm mi. Ẹma ẹsian mi ẹte, “Magazine ke usem Greek ama edibehe, ndien nnyịn ikpama fi anam se enye aban̄ade an̄wan̄a.”

Mma ndọhọ nte, “Nnen̄ekede mfiọk usem Greek. Mbọhọidụn̄ mi otịm ọfiọk. Iso-ọfọn enye ekeme ndin̄wam mbufo.”

“Baba, nnyịn iyom fi anam emi an̄wan̄a,” ntem ke akwa owo kiet ọkọdọhọ ke adan̄aemi okosion̄ode ndusụk Enyọn̄-Ukpeme ke usem Greek edi.

“Oh, mmọemi ẹdi okịmmọ!” ntem ke n̄kofiori. “Nte ededi, mmekeme ndinam emi an̄wan̄a. Idịghe ẹmekụt, magazine ẹmi ẹto Brooklyn, New York, ẹdi. Do ke ibuot itieutom Mme Ntiense Jehovah odu. Ami ndi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah. Edi etie nte mmọ ẹma ẹnam ndudue ke adres. Ẹkpekenọ magazine ẹmi ẹsọk mi, idịghe mbufo.”

Mmọ ikọnọhọ mi mme magazine oro, ndien ọtọn̄ọde ke ini oro tutu osịm 1991, ke se ibede isua 40, nnyịn ikọbọhọ mme n̄wed Bible ekededi ke Albania. Ke kpukpru isua oro, nnyịn ima ika iso ndikwọrọ ikọ, ikamade Bible nnyịn kpọt. N̄kpọ nte Ntiense 20 ẹkedu ke ufọk-n̄kpọkọbi ke 1949; ndusụk mmọ ẹkenyene n̄kpọkọbi isua ition.

Nsọn̄ọn̄kpọ Ọsọn̄ Ubọk

Ke mme iduọk isua 1950, ẹma ẹwụk mme owo ẹte ẹsikama mme n̄kpọ idiọn̄ọ oro ẹwụtde ke mmọ ẹnọ ekọn̄ ibetedem. Edi Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹsịn ndikama mme utọ n̄kpọ idiọn̄ọ oro. Ke ntak emi, ami ye Brọda Komino ima ibiat ọfiọn̄ iba efen ke ufọk-n̄kpọkọbi.

Ke ini oro ukara akayakde ndusụk ido ukpono ẹdu, nnyịn ima inyene ndusụk udomo ifụre. Nte ededi, ke 1967 ẹma ẹkpan kpukpru ido ukpono, anamde Albania edi ọyọhọ ọyọhọ idụt oro mînịmke edidu Abasi ke akpanikọ. Mme Ntiense ẹma ẹka iso ẹdomo ndinịm mme mbonoesop, edi ama akabade ọsọn̄ etieti. Ndusụk nnyịn ima ikịm san̄asan̄a ekpat idian ke ọfọn̄ esịt jaket nnyịn man ikeme ndidịp ekpri Bible. Ekem nnyịn iyaka in̄wan̄ ikokot enye.

Ẹma ẹmụm Mme Ntiense ke Tiranë, ndien ẹma ẹbiere isua ition ẹnọ owo ita ke mme nsannsan itienna utom. Nte utịp, ubon mmọ ẹma ẹbọ ufen. Owo ikadaha ndusụk nnyịn oro itode n̄kpri, nsannsan obio-in̄wan̄ idaha sia owo mîkadaha nnyịn nte akwa n̄kpọndịk. Edi nnyịn ndida san̄asan̄a ama ada okosịm edisio enyịn̄ nnyịn mfep ke n̄wed unọ udia. Ntem, uwem ama ọsọn̄ etieti. N̄ko, nditọ nnyịn iba efen efen ẹma ẹkpan̄a. Kpa ye oro nnyịn ikekereke ke Jehovah ọkpọn̄ nnyịn.

Ndịk ama enen̄ede ọsọn̄ ubọk ke Albania. Ẹkekpekpeme kpukpru owo, ndien mme ndedịbe bodisi ẹma ẹwet mme ntọt ẹban̄a owo ekededi emi ekededede etịn̄ ekikere emi ekedide isio ye n̄ka oro akakarade. Ntre nnyịn ima inen̄ede idu ke ukpeme iban̄a ntọt oro ẹwetde-wet ẹban̄a utom nnyịn. Nnyịn ikekemeke ndisop idem kaban̄a nsịnudọn̄ eke spirit ke mme otu oro ẹkewakde ẹkan owo iba m̀mê ita. Kpa ye oro, akananam nnyịn iketreke ndikwọrọ ikọ.

Ke ukeme ndisịn ndutịme ke otu nditọete, mme ndedịbe bodisi ẹma ẹsuan ufụmikọ ẹte ke ọwọrọiso Ntiense kiet ke Tiranë ekedi uyep. Emi ama anam ndusụk owo ẹnana mbuọtidem ama onyụn̄ otịmede edidianakiet nnyịn ke ndusụk udomo. Ke ntak edidu ye unana n̄wed ukpep Bible ndondo emi ndomokiet ye unana edinyene ebuana ye esop Jehovah oro ẹkụtde ke enyịn, ibat ibat owo ẹma ẹyak idem ẹnọ ndịk.

Ke adianade do, ukara ama asuan ufụmikọ oro nte ke Spiro Vruho, ebiowo Christian oro ẹkenen̄erede ẹkpono ke Albania, ama owot idem. Mmọ ẹkedọhọ ẹte, “Omokụt, idem Vruho amakpa mba.” Ke ukperedem ama edina in̄wan̄în̄wan̄ nte ke ẹkewowot Brọda Vruho.

Ke 1975, ami ye Argjiro ikodụn̄ ye eyeneren nnyịn ke Tiranë ke ọfiọn̄ ifan̄. Ke ini umekowo, ukara obio oro ẹma ẹnyịk nnyịn ebe ke nditịn̄ ikọ ndịghe nte: “Edieke mbufo mîsịnke n̄wed, nnyịn iyebọ eyen fo utom.”

Mma mbọrọ nte: “Eyen mi amanam utom ke isua 25. Mbufo ẹmenyene ọyọhọ n̄wetnnịm n̄kpọ ẹban̄ade enye ye ubon esie. Ami nsịnke n̄wed ke se ibede isua 40. Ntọt ẹmi ẹsidu ke mme n̄wetnnịm n̄kpọ ẹban̄ade owo. Edieke mîdụhe, do mme n̄wetnnịm n̄kpọ mbufo isan̄ake ọfọn. Edieke ẹdude ke n̄wetnnịm n̄kpọ mbufo, do mbufo inamke akpanikọ inọ n̄ka oro akarade ke ndiyak enye anam utom ke ediwak isua ntre.” Ke ẹkopde emi, ukara ẹma ẹdọhọ ke edieke nnyịn ifiakde inyọn̄ọ Mbreshtan, ke mmimọ idikaha iso ye n̄kpọ emi.

Mme Ndyọ Ndyọ Ukpụhọde

Ke 1983 nnyịn ima iwọrọ ke Mbreshtan ikodụn̄ ke akwa obio Laç. Esisịt ini ke oro ebede, ke 1985, akara ukara ufịk oro ama akpa. Enye akakara ọtọn̄ọde ke akpa umekowo oro ẹkenyịkde-nyịk owo do ke 1946. Nte ini akade, ẹma ẹmen mbiet esie, emi okodude ke akpan akwa an̄wa ke Tiranë, ye eke Stalin, ẹfep.

Ke mme isua oro ẹkedoride ukpan ke utom nnyịn, ẹma ẹnam n̄kpọ ibak ibak ye ediwak Ntiense, ẹma ẹnyụn̄ ẹwot ndusụk. Eren kiet ama ọdọhọ Mme Ntiense ke efak ete: “Ke ini Ukara Communist, kpukpru nnyịn ima ikpọn̄ Abasi. Mme Ntiense Jehovah kpọt ẹkenam akpanikọ ẹnọ enye kpa ye mme idomo ye nsọn̄ọn̄kpọ.”

Nte ẹkenọde ifụre efen efen, owo usụkkiet ẹkenọ ntọt ibatutom ke utom ukwọrọikọ Christian ke June 1991. Ke June 1992, ọfiọn̄ kiet ke ẹma ẹkemenede ukpan oro, owo 56 ẹkebuana ke utom ukwọrọikọ. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua oro nnyịn ima inen̄ede ikop idatesịt ndinyene owo 325 ẹdụkde Editi n̄kpa Christ. Ọtọn̄ọde ke ini oro ibat mbon oro ẹkwọrọde ikọ ọmọkọri awak ebe 600, ndien ofụri ibat owo 3,491 ẹkedụk Editi ke April 14, 1995! Ke mme isua ndondo emi edi n̄kpọ idatesịt oro inua mîkemeke nditịn̄ ọnọ mi ndikụt nte ata ediwak n̄kparawa owo ntre ẹdụkde ẹdi mme esop nnyịn.

Argjiro amaka iso anam akpanikọ ọnọ Jehovah omonyụn̄ anam akpanikọ ọnọ mi ke adan̄a ediwak isua ẹmi. Ke adan̄aemi n̄kodude ke ufọk-n̄kpọkọbi m̀mê n̄kade isan̄ ukwọrọikọ, enye ke ime ama esise aban̄a mme udọn̄ ubon nnyịn ye unana n̄kụni. Kiet ke otu nditọiren nnyịn ye n̄wan esie ẹma ẹna baptism ke 1993. Oro ama anam nnyịn inen̄ede ikop inemesịt.

Nda Nnọ Obio Ubọn̄ Abasi Kpọt

Mmenen̄ede n̄kop idatesịt ndikụt esop Jehovah ke Albania adianade kiet ntre onyụn̄ adarade uforo eke spirit. Etie mi ke idem nte eketiede akanieren oro Simeon ke Jerusalem emi mbemiso enye akakpade ẹkenọde ọsọn̄urua ifet edikụt Messiah oro ẹken̄wọn̄ọde ke anyanini. (Luke 2:30, 31) Idahaemi ke ini ẹbụpde mi m̀mê ewe orụk ukara ke mma, nsidọhọ: “Mmaha ukara Communist nnyụn̄ mmaha ukara capitalist. Edide owo m̀mê ukara enyene idụt idịghe akpan n̄kpọ. Ukara esisiak usụn̄, ẹda ikan̄ ilektrik ẹsọk mme nsannsan obio-in̄wan̄, ẹnyụn̄ ẹnam ndusụk orụk ndutịm odu. Nte ededi, ukara Jehovah, Obio Ubọn̄ esie eke heaven, edi n̄kukụre usọbọ ke n̄kpọsọn̄ mfịna oro Albania ọkọrọ ye ofụri ikpehe ererimbot eken ẹsobode.”

Se mme asan̄autom Abasi ẹnamde ke ofụri isọn̄ ke ndikwọrọ mban̄a Obio Ubọn̄ Abasi idịghe utom owo ekededi. Emi edi utom Abasi. Nnyịn idi mme asan̄autom esie. Okposụkedi nnyịn ikenyenede ediwak mfịna ke Albania mîkonyụn̄ inyeneke nneme ye esop Jehovah oro ẹkụtde ke enyịn ke anyanini, akananam enye ikọkpọn̄ke nnyịn. Spirit esie ama esidu mi kpukpru ini. Enye ama esikpeme kpukpru ikpat nnyịn. Mmokụt emi ke ofụri eyouwem mi.