Akpanikọ Aban̄ade Jesus

ETIE nte utịt idụhe inọ mme ekikere ẹban̄ade se Jesus ekedide ye se enye akanamde. Edi nso kaban̄a Bible ke idemesie? Nso ke enye etịn̄ ọnọ nnyịn aban̄a Jesus Christ?

Se Bible Etịn̄de

Ke ndikot Bible ye ntịn̄enyịn, afo oyokụt mme akpan n̄kpọ ẹmi:

◻ Jesus edi ikpọn̄îkpọn̄ edibon Eyen Abasi, akpa ke otu kpukpru edibotn̄kpọ.—John 3:16; Colossae 1:15.

◻ Ke n̄kpọ nte tọsịn isua iba ẹmi ẹkebede, Abasi ama okpụhọde uwem Jesus esịn ke idịbi eyenan̄wan Jew oro mîkọfiọkke erenowo man edimana nte owo.—Matthew 1:18; John 1:14.

◻ Jesus ikedịghe eti owo kpọt. Enye ke kpukpru usụn̄ ekedi anam-akpanikọ andiwụt ediye edu Ete esie, Jehovah Abasi.—John 14:9, 10; Mme Hebrew 1:3.

◻ Ke ini utom ukwọrọikọ esie eke isọn̄, Jesus ke ima ama ese aban̄a mme udọn̄ mbon oro ẹkefịkde. Enye ke utịbe utịbe usụn̄ ama anam mbon udọn̄ọ ẹkop nsọn̄idem idem anamde mme akpan̄kpa ẹset.—Matthew 11:4-6; John 11:5-45.

◻ Jesus ama atan̄a Obio Ubọn̄ Abasi nte n̄kukụre idotenyịn ubonowo oro odude ke nnanenyịn, ndien enye ama ọnọ mme mbet esie ukpep ndika iso nnam utom ukwọrọikọ emi.—Matthew 4:17; 10:5-7; 28:19, 20.

◻ Ke Nisan 14 (n̄kpọ nte April 1), 33 E.N., ẹma ẹmụm Jesus, ẹkpe ikpe esie, ẹbiere, ẹnyụn̄ ẹwot enye ke nsunsu edori ikọ eke edibiat ukara.—Matthew 26:18-20, Mt 26:48–27:50.

◻ N̄kpa Jesus anam n̄kpọ nte ufak, osiode ubonowo oro ẹnịmde ke akpanikọ efep ke idaha idiọkn̄kpọ mmọ ntem ebererede usụn̄ nsinsi uwem ọnọ kpukpru mbon oro ẹbuọtde idem ye enye.—Rome 3:23, 24; 1 John 2:2.

◻ Ke Nisan 16, ẹma ẹnam Jesus eset, ndien esisịt ini ke oro ebede enye ama afiak ọdọk ke heaven man ekekpe ekọmurua ufak mfọnmma uwem esie eke owo ọnọ Ete esie.—Mark 16:1-8; Luke 24:50-53; Utom 1:6-9.

◻ Nte Edidem oro Jehovah emekde, Jesus oro ẹnamde eset enyene ọyọhọ odudu ndinam akpa uduak Abasi kaban̄a owo osu.—Isaiah 9:6, 7; Luke 1:32, 33.

Ntem, Bible owụt Jesus nte akpan owo ke edisu mme uduak Abasi. Edi didie ke afo ekeme nditịm mfiọk nte ke emi edi ata Jesus—kpa Jesus oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke mbụk, emi akamanade ke Bethlehem onyụn̄ odude ke isọn̄ emi ke n̄kpọ nte isua 2,000 ẹmi ẹkebede?

Isọn̄ Ndinyene Mbuọtidem

Ẹkeme ndikan ediwak eyịghe oro ẹnyenede ebe ke ndikam n̄kot N̄wed Abasi Christian Usem Greek ye in̄wan̄în̄wan̄ esịt. Ke ndinam ntre, afo oyokụt ete ke mbụk Bible idịghe mbụk n̄kpọntịbe oro mîn̄wan̄ake owo, nte edide ye n̄ke. Utu ke oro, ẹsiak mme enyịn̄, mme akpan ini, ye mme nnennen ebiet. (Ke uwụtn̄kpọ, se Luke 3:1, 2.) N̄ko-n̄ko, ẹwụt mme mbet Jesus nte ẹnyenede n̄wọrọnda edu akpanikọ, ye eti uwem oro anamde andikot enyene mbuọtidem. Mme andiwet ikedịpke mbụk aban̄ade owo ndomokiet—kpa ye eke idemmọ—ke ntak udọn̄ edinyene n̄wetnnịm n̄kpọ oro enende. Ih, afo oyokụt nte ke akpanikọ esịne ke Bible.—Matthew 14:28-31; 16:21-23; 26:56, 69-75; Mark 9:33, 34; Galatia 2:11-14; 2 Peter 1:16.

Kpa ye oro ekese ẹdu. Mme n̄kpọ ẹdọkde ke isọn̄ ẹsọn̄ọ n̄wetnnịm n̄kpọ Bible ndien ndien. Ke uwụtn̄kpọ, edieke afo akade Israel ekese Itie Ubon N̄kpọeset ke Jerusalem, afo emekeme ndikụt itiat oro enyenede uwetn̄kpọ emi asiakde Pontius Pilate. Mme n̄kpọ efen oro ẹdọkde ke isọn̄ ẹsọn̄ọ Lysanias ye Sergius Paulus, ẹmi Bible asiakde, nte ẹdide mme ata owo utu ke edibotn̄kpọ n̄ke eke mme akpa Christian. Mme n̄kpọntịbe oro ẹtọtde ke N̄wed Abasi Christian Usem Greek (Obufa Testament) ẹnyene akpakịp nsọn̄ọ ke mme n̄wed eke mme ewetn̄wed eset, ẹsịnede Juvenal, Tacitus, Seneca, Suetonius, Ekpri Pliny, Lucian, Celsus, ye ewetmbụk owo Jew oro Josephus.a

Ediwak tọsịn owo ẹmi ẹkedude uwem ke akpa isua ikie ẹma ẹnyịme mme mbụk oro ẹwetde ke N̄wed Abasi Christian Usem Greek ye unana mfan̄a. Idem mme asua Ido Ukpono Christ ikenenike nte ke se ẹdọhọde nte Jesus eketịn̄de onyụn̄ anamde idịghe akpanikọ. Amaedi editịn̄ oro ẹtịn̄de nte ke ekeme ndidi mme mbet ẹma ẹtịn̄ ikọ ke n̄kponinua ẹban̄a utọ owo emi Jesus ekedide ke enye ama akakpa, Prọfesọ F. F. Bruce ọdọhọ ete: “Ikpekekemeke ndidi mmemmem n̄kpọ ntre nte ndusụk mme ewetn̄wed ẹkemede ndikere nte ke ẹketetịbi mme ikọ ye mme edinam oro Jesus akanamde ẹtịn̄ ke mme ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua oro, ke ini ata ediwak ke otu mbet Esie ẹkesụk ẹdude ke uwem, emi ẹkekemede nditi se iketịbede ye se mîketịbeke. . . . Mme mbet ikpokoyomke ndinam ndudue (idịghe nditetịn̄ mban̄a edikokoi n̄kwan̄a akpanikọ), emi mbon oro ẹkpekopde inemesịt ndinam ntre ẹkpekesọpde-sọp ẹyarade.”

Ntak Emi Mmọ Mînịmke ke Akpanikọ

Nte ededi, ndusụk nditọ ukpepn̄kpọ ẹsụk ẹnyenyene eyịghe. Ke adan̄aemi mmọ ẹkerede ke n̄wetnnịm n̄kpọ Bible edi nsu, mmọ ẹsọsọp ẹnyịme mme uwetn̄kpọ n̄wed oro mîdịghe ubak edisana uwetn̄kpọ ẹnyụn̄ ẹnyịme mmọemi nte ẹdide akpanikọ! Ntak-a? Nte an̄wan̄ade, n̄wetnnịm n̄kpọ Bible ọdọn̄ọ mme n̄kpọ oro mme ọfiọkn̄kpọ owo eyomfịn mîyomke ndinịm ke akpanikọ.

Ke Union Bible Companion esie, emi ẹkesiode ke 1871, S. Austin Allibone ama enịm n̄kpọ-ata ọnọ mbon eyịghe. Enye ekewet ete: “Bụp owo ekededi oro ọdọhọde ke imeyịk akpanikọ eke mbụk Gospel ntak emi enye enyenede ndinịm nte ke Cæsar akakpa ke Akwa Ufọkmbet, m̀mê ke Pope Leo III. akayari Charlemagne Andikara anyanya nte Andikara Edem Usoputịn ke 800? . . . Nnyịn imenịm kpukpru se . . . ẹtịn̄de ẹban̄a iren ẹmi; ndien inịm koro nnyịn imenyene uyarade mbụk iban̄a edidi oro mmọ ẹdide akpanikọ. . . . Edieke, ke ediwụt utọ uyarade oro nte enyeemi, owo ekededi osụk esịn ndinịm ke akpanikọ, nnyịn ida mmọ nte nditen̄ mbon nsọn̄ibuot m̀mê mbon unana ifiọk oro mînyeneke idotenyịn. Nso, ndien, ke nnyịn iditịn̄ iban̄a mbon oro edide, kpa ye ekese uyarade oro ẹwụtde idahaemi ẹban̄a edidi oro Edisana N̄wed Abasi edide akpanikọ, ẹdọhọde ke mmimọ inịmke ke akpanikọ? . . . Mmọ iyomke ndinịm se isụhọrede ntan̄idem mmọ, edinyụn̄ enyịkde mmọ ndidu isio isio uwem.”

Ih, ndusụk mbon oro ẹnyenede eyịghe ẹnyene idiọk ekikere ke ndisịn ndinyịme N̄wed Abasi Christian Usem Greek. Mfịna oro mmọ ẹnyenede idịghe m̀mê enye edi akpanikọ edi edi ye mme edumbet esie. Ke uwụtn̄kpọ, Jesus eketịn̄ aban̄a mme anditiene enye ete: ‘Mmọ idịghe eke ererimbot, kpa nte Ami mmendịghe eke ererimbot.’ (John 17:14) Nte ededi, ediwak mbon oro ẹdọhọde ke idi mme Christian ẹnen̄ede ẹsịn idem ke mbubehe ukaraidem ererimbot emi, idem ẹsịnde idem ke mme ekọn̄ uduọkiyịp. Utu ke ndinam n̄kpọ ekekem ye mme edumbet Bible, ediwak owo ẹyom Bible enyịme ye mme edumbet idemmọ.

Kere, n̄ko, ban̄a n̄kpọ ẹban̄ade ido uwem. Jesus ama ọnọ esop ke Thyatira ọkpọsọn̄ item ke ndikenyịme edinam use. Enye ọkọdọhọ mmọ ete: “Ami ndi Andidụn̄ọde ekpụt ye esịt; nyenyụn̄ nnọ mbufo kiet kiet nte ekemde ye utom mbufo.”b (Ediyarade 2:18-23) Edi, nte idịghe akpanikọ nte ke ediwak owo oro ẹdọhọde ke idi Christian ẹsịn mme edumbet ido uwem? Mmọ ẹkam ẹmek nditre ndinam se Jesus ọkọdọhọde utu ke nditre oburobụt usụn̄uwem mmọ.

Ke ẹsịnde Jesus eke Bible, nditọ ukpepn̄kpọ ẹmebot Jesus eke idemmọ. Mmọ ẹnyene ubiomikpe nsunsu n̄ke aban̄ade se mmọ ke nsu ẹdoride mme andiwet Gospel ikọ. Mmọ ẹsọn̄ọ ẹyịre ye mme ikpehe uwem Jesus oro mmọ ẹyomde ndinyịme, ẹsịn mmọ eken, ẹnyụn̄ ẹdian ibat ibat n̄kpọ eke mmọ. Ke nditịm ntịn̄, ọfiọkn̄kpọ owo mmọ m̀mê anam-ukpụhọde n̄kaowo idịghe Jesus eke mbụk oro mmọ ẹdọhọde nte iyomde; utu ke oro, enye n̄kukụre edi owo oro mme atan̄idem nditọ ukpepn̄kpọ ẹkerede-kere.

Ndikụt Ata Jesus

Jesus ama odomo ndidemede esịt mbon oro ẹkenen̄erede ẹkop biọn̄ akpanikọ ye edinen ido. (Matthew 5:3, 6; 13:10-15) Mme utọ owo oro ẹyere ikot Jesus emi: “Ẹtiene Mi, kpukpru mbufo ẹmi ẹkpade mba ẹnyụn̄ ẹbiomde edidobi mbiomo, ndien Ami nyenọ mbufo nduọk-odudu. Ẹmen ọkpọnọ Mi ẹkọn̄ọ ke itọn̄ mbufo, ẹnyụn̄ ẹkpebe Mi; koro mmenyene ifụre-ifụre ido nnyụn̄ nsụhọde idem ke esịt; ndien mbufo ẹyekụt nduọk-odudu ẹnọ ukpọn̄ mbufo. Koro ọkpọnọ Mi ememem, mbiomo Mi onyụn̄ efefere.”—Matthew 11:28-30.

Owo ikwe ata Jesus ke mme n̄wed oro nditọ ukpepn̄kpọ eyomfịn ẹwetde; owo inyụn̄ ikwe enye ke mme ufọkabasi Christendom, ẹmi ẹkabarede ẹdi ebiet emi item owo etịbide ọwọrọ. Afo emekeme ndikụt ata Jesus ke Bible fo. Nte afo ayama ndikpep ekese mban̄a enye? Mme Ntiense Jehovah ẹyekop inemesịt ndin̄wam fi ndinam ntre.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ekebe ke page 6]

EDIWAK ISUA UKỤT NDUDUE NNỌ

Edikụt ndudue nnọ N̄wed Abasi Christian Usem Greek ọkọtọn̄ọ ke se iwakde ikan isua 200 ẹmi ẹkebede, ke ini owo akwaifiọk Germany oro Hermann Samuel Reimarus (1694-1768) ọkọsọn̄ọde etịn̄ ete: “Nnyịn imenen ke ndiwụt ata ukpụhọde oro odude ke mme uwetn̄kpọ mme Apostle ye se Jesus ke Idemesie ke eyouwem Esie akatan̄ade onyụn̄ ekpepde.” Toto ke ini Reimarus, ẹma ẹkpep ediwak nditọ ukpepn̄kpọ ndikere kpasụk ntre.

N̄wed oro The Real Jesus ọdọhọ ete ke ediwak mme okụt ndudue ke eset ikabatke idemmọ nte mbon nsọn̄ibuot. Utu ke oro, “mmọ ẹkeda idemmọ nte mme ata Christian ke ndikekịbe mbọhọ mme ubiọn̄ọ ẹdide nsunsu ukpepn̄kpọ ye ekikere.” Mmọ ẹkeda nte ke akwa nsụkuyo edi “orụk Ido Ukpono Christ oro ẹkenamde asana.”

N̄kpọ mfụhọ edi nte ke Christendom amakabade edi eti ebiet emi item owo etịbide ọwọrọ. Mme ukpepn̄kpọ ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi, Abasi-Ita-ke-Kiet, ye ikan̄îkan̄ hell ẹdi sụk ndusụk ke otu ukpepn̄kpọ oro ẹdude ke ntuaha ye Bible. Edi idịghe mme andiwet N̄wed Abasi Christian Usem Greek ẹnyene nduduọhọ kaban̄a edisabade akpanikọ emi. Ke edide isio, mmọ ẹma ẹbiọn̄ọ ntọn̄ọ ntọn̄ọ nsunsu ukpepn̄kpọ ke ufọt ufọt akpa isua ikie, ke ini Paul ekewetde ete ke nsọn̄ibuot ke otu mbon oro ẹdọhọde nte idide mme Christian ama ‘ọtọtọn̄ọ utom.’ (2 Thessalonica 2:3, 7) Nnyịn imekeme ndinyene mbuọtidem nte ke se idude ke N̄wed Abasi Christian Usem Greek edi n̄wetnnịm n̄kpọ oro edide mbụk ye ukpepn̄kpọ akpanikọ.

[Ekebe ke page 7]

INI EWE KE ẸKEWET MME GOSPEL?

Ediwak mme okụt ndudue nnọ Obufa Testament ẹsọn̄ọ ẹyịre nte ke ẹkewet mme Gospel anyanini ke mme n̄kpọntịbe oro mmọ ẹbụkde ẹma ẹkeda itie ndien ke ntre ekpere ndidi akpanikọ nte ke mmọ ẹsịne nsu.

Nte ededi, uyarade ọnọ ekikere nte ke ẹma ẹbak ẹwet Matthew, Mark, ye Luke. Udiana uwetn̄kpọ ke ndusụk uwetn̄kpọ Matthew ẹwụt nte ke akpasarade uwetn̄kpọ akada itie ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ nte 41 E.N. Ekeme ndidi ẹkewet Luke ke ufọt 56 ye 58 E.N., koro n̄wed Utom (emi ekemede ndidi ẹkekụre ke 61 E.N.) owụt nte ke ewetn̄wed oro, Luke, ama ewewet ‘akpa mbụk’ esie, kpa Gospel. (Utom 1:1) Ẹda nte ke ẹketịm Gospel Mark ke Rome ke akpa m̀mê udiana ini emi ẹkesịnde Paul ke ufọk-n̄kpọkọbi—ekemede ndidi ke ufọt 60 ye 65 E.N.

Prọfesọ Craig L. Blomberg enyịme ye ntọn̄ọ ntọn̄ọ usenọfiọn̄ eke mme Gospel oro. Enye ọdọhọ ete ke idem ke ini idiande Gospel John, emi ẹketịmde ke utịt akpa isua ikie, “nnyịn isụk itetịm ikpere akpasarade n̄kpọntịbe ikan ke ẹmende ẹdomo ye ediwak mbụk eyouwem eset. Ke uwụtn̄kpọ, Arrian ye Plutarch, akpa owo iba ẹmi ẹdide mme andiwet mbụk eyouwem Akwa Alexander, ẹkewet ke se ibede isua ikie inan̄ ke Alexander ama akakpa ke 323 M.E.N., kpa ye oro mme ewetmbụk eset ẹwak ndida mmọ nte ẹdide akpanikọ. Mme utịbe utịbe mbụk ẹban̄ade uwem Alexander ẹkewọrọ ẹdi ke anyanini ebede, edi ata ekese ke otu mmọ ẹkewọrọ ẹdi n̄kukụre ke ediwak isua ikie ẹma ẹkebe ke ewetn̄wed iba ẹmi ẹma ẹkewet ekemmọ ẹma.” Mbụk ẹdude ke mme ikpehe N̄wed Abasi Christian Usem Greek ẹnen̄ede ẹdot ke nsụhọde n̄kaha ndidi se ẹnịmde ke akpanikọ kpa nte edide ye mme mbụk ererimbot.

[Ndise ke page 8]

Idara oyokpon ọnọ kpukpru owo ke Paradise isọn̄ oro edide