Mme Mbụme Ẹtode Mme Andikot
Nte Tetragrammaton (abisi usem Hebrew inan̄ adade ọnọ enyịn̄ Abasi) odu ke uwetn̄kpọ usem Hebrew eke Matthew emi Shem-Tob ben Isaac Ibn Shaprut, abiausọbọ owo Jew eke ọyọhọ isua ikie 14, okosion̄ode?
Baba, idụhe. Nte ededi, uwetn̄kpọ Matthew emi ada hash·Shem’ (ẹwetde ọyọhọ ọyọhọ m̀mê ke ibio ibio usụn̄) utịm ike 19, nte ẹwụtde ke page 13 eke Enyọn̄-Ukpeme eke August 15, 1996.
Ikọ Hebrew oro hash·Shem’ ọwọrọ “Enyịn̄ oro,” emi ke akpanikọ etịn̄de aban̄a enyịn̄ Abasi. Ke uwụtn̄kpọ, ke uwetn̄kpọ Shem-Tob, ibio ibio usụn̄ ediwet hash·Shem’ odu ke Matthew 3:3, kpa udọn̄ikọ oro Matthew okotde oto Isaiah 40:3. Owụt eti ibuot ndisịm ubiere nte ke ini Matthew okokotde oto ufan̄ikọ ke N̄wed Abasi Usem Hebrew emi Tetragrammaton odude, enye ama esịn enyịn̄ Abasi ke Gospel esie. Ntre ke adan̄aemi uwetn̄kpọ usem Hebrew oro Shem-Tob ọkọnọde mîdaha Tetragrammaton, enye ndida “Enyịn̄ oro,” nte ke Matthew 3:3, ọsọn̄ọ edida oro ẹdade enyịn̄ “Jehovah” ke N̄wed Abasi Christian Usem Greek.
Shem-Tob okosion̄o uwetn̄kpọ Hebrew eke Matthew esịn ke n̄wed mfan̄a esie oro ʼEʹven boʹchan. Nte ededi, m̀mọ̀n̄ edi ebiet emi uwetn̄kpọ usem Hebrew oro okotode? Prọfesọ George Howard, emi akanamde ndụn̄ọde ntatara ntatara ke n̄kpọ emi, ọnọ ekikere ete ke “usenọfiọn̄ oro ẹkewetde Matthew usem Hebrew eke Shem-Tob edi ke n̄kpọ nte isua ikie inan̄ ke eyo Christian.”a Mbon en̄wen ẹkeme ndifan̄a n̄kpọ emi ye enye.
Howard ọdọhọ ete: “Ẹda ediwak ukpụhọde oro ẹdude ke n̄wed Matthew usem Greek akpan akpan ẹdiọn̄ọ Matthew usem Hebrew oro ẹsịnde ke uwetn̄kpọ emi.” Ke uwụtn̄kpọ, nte ekemde ye uwetn̄kpọ Shem-Tob, Jesus eketịn̄ aban̄a John ete: “Ke akpanikọ, ndọhọ mbufo, ke otu kpukpru owo oro iban ẹmande idụhe ekededi oro adahade ada emi okponde akan John Andinịm Owo Baptism.” Enye isịnke mme ikọ Jesus oro ẹdianade: “Edi owo emi ekpride akan ke obio ubọn̄ heaven okpon akan enye.” (Matthew 11:11) Ke ukem usụn̄ oro, ediwak ukpụhọde ẹdu ke ufọt uwetn̄kpọ usem Hebrew eke N̄wed Abasi Usem Hebrew emi osụk odude ye ikọ ke ukem uwetn̄kpọ oro ke edikabade eke Greek Septuagint. Ke adan̄aemi nnyịn inyịmede mme ukpụhọde oro ẹdude ke mmọ, mme utọ n̄kani uwetn̄kpọ oro ẹnyene ufọn ke ukpepn̄kpọ ndụn̄ọde.
Nte ẹma ẹkebebem iso ẹtịn̄, uwetn̄kpọ Matthew eke Shem-Tob esịn “Enyịn̄ oro” ke mme itie emi eti ntak odude ndinịm ke akpanikọ nte ke Matthew ke akpanikọ akada Tetragrammaton. Ntem, toto ke 1950, ẹda uwetn̄kpọ Shem-Tob nte n̄kpọ ndida nsọn̄ọ edida oro ẹdade enyịn̄ Abasi ke N̄wed Abasi Christian Usem Greek, ndien ke ẹsụk ẹsiak enye ẹsịn ke The New World Translation of the Holy Scriptures—With References.b
[Mme Ikọ idakisọn̄]
a Se n̄ko New Testament Studies, Eboho 43, Nọmba 1, January 1997, page 58-71.
b Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., ekemịn̄ ke 1984.