Mbuọtidem Ye Ini Iso Fo
“Mbuọtidem ọwọrọ ete, nnyịn itịm ibụre ifiọk ite iyọbọ se nnyịn idoride enyịn ke esịt.”—MME HEBREW 11:1.
1. Ata ediwak owo ẹyom nso orụk ini iso?
NTE afo emenyene udọn̄ ke ini iso? Ata ediwak owo ẹnyene. Se mmọ ẹdoride enyịn ẹban̄a edi ini iso oro enyenede emem, edibọhọ ndịk, nti idaha udu uwem, utom oro enyenede uforo ye inem, nsọn̄idem ye anyan uwem. Nte eyịghe mîdụhe kpukpru emana ke mbụk ẹma ẹyom mme n̄kpọ oro. Ndien mfịn, ke ererimbot emi ọyọhọde ntem ye mfịna, ẹtetịm ẹyom mme utọ idaha oro ẹkan nte akanam ẹyomde.
2. Didie ke owo ukara kiet eketịn̄ ekikere kiet kaban̄a ini iso?
2 Nte ubonowo asan̄ade ekpere ọyọhọ isua ikie 21, ndi usụn̄ ekededi odu ndibiere nte ini iso editiede? Owo ukara America oro Patrick Henry ama etịn̄ usụn̄ kiet ke se iwakde ikan isua 200 ẹmi ẹkebede. Enye ọkọdọhọ ete: “Mfiọkke usụn̄ ndomokiet ndida mbiere ini iso ke ibọhọke ebe ke ndida ini edem.” Nte ekemde ye ekikere emi, ẹkeme ndifiọk ini iso ubon owo ke ndusụk udomo ebe ke se owo akanamde ke ini edem. Ediwak owo ẹnyịme ye ekikere oro.
Ini Edem Eketie Didie?
3. Nso ke n̄wetnnịm n̄kpọ eke mbụk owụt kaban̄a idotenyịn ini iso?
3 Edieke ini iso editiede nte ini edem, ndi afo omokụt nte oro edemerede udọn̄? Ndi ini iso ama etịm ọfọn ọnọ mme emana oro ẹkebede ke ofụri eyo? Ikenen̄ekede ifọn. Kpa ye mme idotenyịn oro mme owo ẹkenyenede ke ediwak tọsịn isua ndien kpa ye uforo n̄kpọ eke obụk ke ndusụk itie, mbụk ọyọhọ ye ufịk, ubiatibet, afai, ekọn̄, ye unana. Ererimbot emi omosobo nsio nsio afanikọn̄, akpan akpan oro mme ukara owo ẹmi mînọhọ uyụhọ ẹdade ẹdi. Bible etịn̄ nte enende ete: ‘Owo akara owo tutu ọnọ enye unan.’—Ecclesiastes 8:9, NW.
4, 5. (a) Ntak emi mme owo ẹkenyenede idotenyịn ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ọyọhọ isua ikie 20? (b) Nso iketịbe inọ idotenyịn mmọ kaban̄a ini iso?
4 Akpanikọ edi nte ke idiọk mbụk ubonowo aka iso ndifiak ntịbe—edi ke udomo etịmde-tịm okpon akan onyụn̄ akamade nsobo akan. Ọyọhọ isua ikie 20 emi edi uyarade kaban̄a oro. Ndi ubonowo ekpep n̄kpọ oto onyụn̄ efep mme ndudue ini edem? Ọfọn, ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua ikie emi, ediwak owo ẹkekọn̄ mbuọtidem ke ini iso oro ọfọnde akan koro ini emem oro ọkọniọn̄de esisịt ama odu ye ke ntak n̄kọri ke usiakifia, ifiọk ntaifiọk, ye ukpepn̄wed. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọk isua 1900, nte prọfesọ ufọkn̄wed ntaifiọk kiet ọkọdọhọde, ẹkenịm ke akpanikọ ẹte ke ekọn̄ idin̄wanake aba koro “mme owo ẹma ẹtat enyịn ẹkaha.” Akani akpan isụn̄utom ukara Britain kiet ama etịn̄ aban̄a ekikere oro mme owo ẹkenyenede ke ini oro ete: “Kpukpru n̄kpọ ẹdidọdiọn̄ ẹfọn. Emi ekedi ererimbot oro n̄kamanade ndidụk.” Edi ekem enye ama ọdọhọ ete: “Ke mbuari, ke unana idotenyịn, usenubọk kiet ke 1914 ofụri n̄kpọ ama edisịm utịt.”
5 Kpa ye oro mbuọtidem ke ini iso oro ọfọnde akan emi ekedide ọsọ ke ini oro, obufa isua ikie oro ikakam itọn̄ọke-tọn̄ọ kan̄a ke ini ererimbot ọkọduọde enyịne ke ndiọkn̄kan unọmọ oro akanam owo adade edi—Ekọn̄ Ererimbot I. Nte uwụtn̄kpọ mbiet esie, kere ban̄a se iketịbede ke 1916 ke ekọn̄ kiet ke ini udịmekọn̄ Britain ẹkedade ekọn̄ ẹtiene udịmekọn̄ Germany ke ekperede Akpa Somme ke France. Ke hour ifan̄ kpọt Britain ama ataba owo 20,000, ndien ẹma ẹwot ediwak owo ke n̄kan̄ Germany. Uwotowo ke isua inan̄ ama ada se ikperede ndisịm uwem mbonekọn̄ miliọn duop ye ediwak mbio obio. Ibat owo France ama osụhọde ke esisịt ini ke ntak ediwak irenowo oro ẹketakde. Ẹma ẹbiat ndutịm uforo, adade ekesịm Akwa Iduọ Ndutịm Uforo ke mme iduọk isua 1930. Eyịghe idụhe ndusụk owo ẹdọhọde ẹte ke usen emi Ekọn̄ Ererimbot I ọkọtọn̄ọde ke ererimbot akadama idat!
6. Nte uwem ama ọfọn akan ke Ekọn̄ Ererimbot I ama ekebe?
6 Ndi emi ekedi ini iso emi emana oro okodoride enyịn aban̄a? Baba-o. Idotenyịn mmọ ama abiara; kpukpru oro ikonyụn̄ idaha ikesịm n̄kpọ ndomokiet oro ọkọfọnde akan. Isua 21 kpọt ke Ekọn̄ Ererimbot I ama okokụre, m̀mê ke 1939, unọmọ oro owo adade edi emi ọkọdiọkde akan ama etịbe—Ekọn̄ Ererimbot II. Enye ama ada uwem n̄kpọ nte irenowo, iban, ye nditọwọn̄ miliọn 50. Akpakịp editop bọmb ama osobo mme obio. Ke Ekọn̄ Ererimbot I, ẹma ẹwot ediwak tọsịn mbonekọn̄ ke ekọn̄ kiet ke n̄kpasịp hour ifan̄, ke adan̄aemi edide ke Ekọn̄ Ererimbot II, bọmb atọm iba kpọt ẹma ẹsọhi se ibede uwem owo 100,000 ke sekọn ifan̄ kpọt. Se ediwak owo ẹkerede nte akakam ọdiọkde akan oro ekedi ediwot ediwak miliọn owo ke nde ke nde ke mme itienna ekikere Nazi.
7. N̄kpọ enen̄ede etie didie ke ofụri isua ikie emi?
7 Ndusụk ebiet ntọt otode ẹdọhọ ẹte ke edieke nnyịn isịnde mme ekọn̄ ke ufọt mme idụt, mme en̄wan mbio obio, ye ediwot oro mme ukara ẹwotde nditọisọn̄ mmọ, mbon oro ẹwotde ke isua ikie emi ẹyesịm n̄kpọ nte miliọn 200. Itie kiet ntọt otode akam ọnọ ekikere ke ibat oro esịm miliọn 360. Kere ban̄a ọkpọsọn̄ ndịk oro akande ofụri ofụri—ubiak, mmọn̄eyet, editịmede esịt, ye uwem oro ẹsobode ẹfep! Ke adianade do, ke ẹbaharede ukem ukem, n̄kpọ nte owo 40,000, n̄wakn̄kan ẹdide nditọwọn̄, ẹsikpan̄a kpukpru isua ẹto mme ntak ẹmi ẹnyenede ẹbuana ye ubuene. Ẹwot se iwakde ntre utịm ikata ebe ke usion̄o idịbi kpukpru usen. N̄ko, n̄kpọ nte owo biliọn kiet ẹbuene ẹkaha ndinyene udia oro ẹyomde man ẹnam utom usen oro ekemde. Kpukpru mme idaha ẹmi ẹdi uyarade kaban̄a se ẹkebemde iso ẹtịn̄ ke prọfesi Bible nte ke nnyịn idu ke “ukperedem ini” eke idiọk editịm n̄kpọ emi.—2 Timothy 3:1-5, 13; Matthew 24:3-12; Luke 21:10, 11; Ediyarade 6:3-8.
Mme Usọbọ Ẹtode Owo Idụhe
8. Ntak emi mme adausụn̄ ẹdide owo mîkemeke ndikọk mme mfịna ererimbot?
8 Nte ọyọhọ isua ikie 20 emi asan̄ade ekpere utịt esie, nnyịn imekeme ndidian ifiọk n̄kpọntịbe esie ke eke mme isua ikie oro ẹkebede. Ndien nso ke ofụri mbụk oro asian nnyịn? Enye asian nnyịn ete ke mme adausụn̄ ẹdide owo akananam ikọkke mme akpan mfịna ererimbot, nte ke mmọ ikọkke mmọ idahaemi, ye nte ke mmọ idikọkke mmọ ke ini iso. Enye akam akan ukeme mmọ ndinọ orụk ini iso oro nnyịn iyomde, inamke n̄kpọ m̀mê mmọ ẹkeme ndinyene eti uduak adan̄a didie. Ndien ndusụk owo ẹmi ẹdude ke ukara inen̄ekede inyene eti uduak; mmọ ẹyom idaha ye odudu kaban̄a udọn̄ idemmọ ye edinyene mme n̄kpọ obụkidem, idịghe ke ufọn mbon en̄wen.
9. Ntak emi ntak odude ndiyịk nte ke ifiọk ntaifiọk enyene ibọrọ ọnọ mme mfịna owo?
9 Ndi ifiọk ntaifiọk enyene usọbọ? Inyeneke edieke nnyịn ikerede iban̄a ini edem. Ifiọk ntaifiọk ukara amabiat ekese okụk, ini, ye ukeme ndisio akama-nsobo n̄kpọekọn̄ eke mmọn̄ibọk, eke edisuan n̄kpri unam udọn̄ọ, ye mme orụk efen oro ẹnyenede ndịk ndi. Mme idụt, esịnede mbon oro mîkemeke ndidep, ẹsibiat se ibede biliọn dollar 700 ke n̄kpọekọn̄ kpukpru isua! N̄ko, ‘n̄kọri ifiọk ntaifiọk’ etịp n̄kpọ ubak ubak esịn ke ndinyene mme mmọn̄ibọk ẹtịpde ẹsịn ke edisabade ofụm, isọn̄, mmọn̄, ye udia.
10. Ntak emi idem ubọ ukpep mînọhọ nsọn̄ọ iban̄a ini iso oro ọfọnde akan?
10 Nte nnyịn imekeme ndidori enyịn nte ke mme ufọkn̄wed ererimbot ẹyen̄wam ẹbọp ini iso oro ọfọnde akan ebe ke ndikpep mme n̄kokon̄ ido uwem, edikere mban̄a mbon en̄wen, ye ima mbọhọidụn̄? Baba. Utu ke oro, mmọ ẹwụk ntịn̄enyịn ke mme ubọkọkọ, ke edin̄wana okụk. Mmọ ẹkọri ata edu umia mbuba, idịghe eke edidianakiet; mme ufọkn̄wed inyụn̄ ikpepke nti ido uwem. Utu ke oro, ediwak mmọ ẹnyịme ifụre unam idan̄, emi adade akwa n̄kọri uyomo idịbi mme uyen ye mme udọn̄ọ ẹmende ẹto idan̄ ẹdi.
11. Didie ke n̄wetnnịm n̄kpọ aban̄ade mme itie unam mbubehe ẹkama eyịghe kaban̄a ini iso?
11 Ndi ẹyenụk ikpọ itie unam mbubehe ererimbot inikiet inikiet nditịm nse mban̄a ekondo nnyịn nnyụn̄ n̄wụt ima nnọ mbon en̄wen ebe ke ndinam mme n̄kpọ oro ẹditịmde ẹnyene ufọn inyụn̄ idịghe kaban̄a udori kpọt? Etie nte ididịghe ntre. Ndi mmọ ẹyetre ndision̄o mme edinam ekebe ndise oro ẹyọhọde ye afai ye oburobụt ido ndi oro ẹtịpde n̄kpọ ẹsịn ke ndibiat ekikere mme owo, akpan akpan n̄kpri owo? Ini edem eke ndondo emi inọhọ nsịnudọn̄ ke baba usụn̄ kiet koro, ke n̄kponn̄kan idaha, TV amakabade edi ifụm oburobụt ido ye afai.
12. Nso idi idaha owo kaban̄a udọn̄ọ ye n̄kpa?
12 N̄ko-n̄ko, inamke n̄kpọ m̀mê mme dọkta ibọkusọbọ ẹnyene esịt akpanikọ adan̄a didie, mmọ ikemeke ndikan udọn̄ọ ye n̄kpa. Ke uwụtn̄kpọ, ke utịt Ekọn̄ Ererimbot I, mmọ ikekemeke ndikpan efiomnsa; ke ofụri ererimbot, enye ama ada n̄kpọ nte uwem owo miliọn 20. Mfịn, udọn̄ọ esịt, kansa, ye mme akama-n̄kpa udọn̄ọ eken ẹdu ntatara ntatara. N̄ka mme ọnọ ibọkusọbọ inyụn̄ ikanke nnama eyomfịn edide AIDS. Ke edide isio, ntọt otode U.N. oro ẹkemịn̄de ke November 1997 ama eberi ete ke udomo oro n̄kpri ifọt udọn̄ọ AIDS asuanade awak utịm ikaba akan akpa ibat oro ẹkekerede. Kan̄a ke emi, ediwak miliọn owo ẹkpan̄a ẹto enye. Ke isua ndondo emi, enye ọnọmọ owo miliọn ita efen.
Nte Mme Ntiense Jehovah Ẹsede Ini Iso
13, 14. (a) Didie ke Mme Ntiense Jehovah ẹse ini iso? (b) Ntak emi mme owo mîkemeke ndida ini iso oro ọfọnde akan ndi?
13 Nte ededi, Mme Ntiense Jehovah ẹnịm ke akpanikọ nte ke ubonowo enyene nyayama ini iso, ata mfọnn̄kan! Edi mmọ idorike enyịn ini iso oro ọfọnde akan do ndidi ebe ke mme ukeme owo. Utu ke oro, mmọ ẹdori enyịn ke Andibot, Jehovah Abasi. Enye ọfiọk nte ini iso editiede, ndien enye edidi kiet oro enyenede ndyọ! Enye ọfiọk n̄ko ete ke mme owo ikemeke ndida utọ ini iso oro ndi. Sia edide Abasi okobot mmọ, enye ọfiọk mme ukeme mmọ etịm ọfọn akan owo efen ekededi. Ke Ikọ esie, enye etịn̄ ọnọ nnyịn in̄wan̄în̄wan̄ ete ke imọ ikobotke owo ye ukeme ndikara uforo uforo ye unana ndausụn̄ Abasi. Abasi ndiyak owo akara ke anyan ini ye unana ediberi edem ke enye owụt unana ukeme oro ke usụn̄ oro eyịghe ndomokiet mîdụhe. Ewetn̄wed kiet ama enyịme ete: “Ekikere owo odomo kpukpru ntan̄ndian orụk ukara oro ẹdude ese, ndien edi ikpîkpu.”
14 Ke Jeremiah 10:23, nnyịn ikot mme ikọ odudu spirit eke prọfet oro ite: “O Jehovah, mmọfiọk nte ke usụn̄ owo idụhe owo ke ubọk: owo eke asan̄ade inyụn̄ ikemeke ndinen̄ede ikpat esiemmọ.” N̄ko, Psalm 146:3 ọdọhọ ete: “Mbufo ẹkûbuọt idem ye mbọn̄, ẹkûbuọt ye eyen owo, emi edinyan̄a mîdụhe enye ke idem.” Ke akpanikọ, ke ntak emi nnyịn idade-da unana mfọnmma imana, nte Rome 5:12 owụtde, Ikọ Abasi akpan nnyịn ete ikûbuọt idem ke idem nnyịn n̄ko. Jeremiah 17:9 ọdọhọ ete: “Esịt abian̄a akan kpukpru n̄kpọ, onyụn̄ abiara fap.” Ntem, Mme N̄ke 28:26 etịn̄ ete: “Owo eke ọbuọtde idem ye esịt esiemmọ edi ndisịme owo: edi owo eke asan̄ade ke ifiọk ọyọbọhọ.”
15. M̀mọ̀n̄ ke nnyịn ikeme ndikụt ọniọn̄ oro ọnọde nnyịn ndausụn̄?
15 M̀mọ̀n̄ ke nnyịn ikeme ndikụt ọniọn̄ emi? “Editọn̄ọ eti ibuot edi uten̄e Jehovah: ndien ndifiọk Ata Edisana onyụn̄ edi asian.” (Mme N̄ke 9:10) Jehovah ikpọn̄îkpọn̄ enyene ọniọn̄ oro ekemede ndida nnyịn usụn̄ mbe mme enyene-ndịk ini ẹmi. Ndien enye amanam nnyịn ikeme ndinyene ọniọn̄ esie ebe ke Edisana N̄wed Abasi, emi enye ọkọnọde odudu ẹwet ke ufọn nnyịn.—Mme N̄ke 2:1-9; 3:1-6; 2 Timothy 3:16, 17.
Ini Iso eke Ukara Owo
16. Anie ebiere ini iso?
16 Nso, ndien, ke Ikọ Abasi asian nnyịn aban̄a ini iso? Enye asian nnyịn ete ke ini iso ke ofụri akpanikọ iditiehe nte se mme owo ẹkenamde ke ini edem. Ntre ekikere Patrick Henry ama akwan̄a. Idịghe mme owo, edi edi Jehovah Abasi, edibiere ini iso isọn̄ emi ye eke kpukpru owo ẹmi ẹdude ke enye. Ẹyenam uduak esie ke isọn̄, idịghe uduak mme owo m̀mê idụt ekededi ke ererimbot emi. “Ediwak ekikere ẹdu owo ke esịt: edi edi uduak Jehovah edisu.”—Mme N̄ke 19:21.
17, 18. Nso idi uduak Abasi inọ ini nnyịn?
17 Nso idi uduak Abasi kaban̄a ini nnyịn? Enye aduak ndida utịt nsọk afai afai, oburobụt editịm n̄kpọ oro odude ke emi. Itie ukara Abasi ọyọsọp ndida itie idiọk ukara eke owo emi ebịghide ke ediwak isua ikie mi. Prọfesi oro ẹkụtde ke Daniel 2:44 ọdọhọ ete: “Ke eyo ndidem oro [ẹdude mfịn], Abasi enyọn̄ ayanam ubọn̄ eke mîdisoboke ke nsinsi, adaha ada [ke heaven]: ndien idikpọn̄ke ubọn̄ emi inọ mbio efen: enye ayanuak onyụn̄ ama kpukpru mme idụt ẹmi, ndien enye ayada ke nsinsi.” Obio Ubọn̄ oro oyosio n̄ko idiọk odudu Satan kpa Devil, n̄kpọ emi mme owo mîkekemeke ndinam tutu amama. Itie edikara esie ke ererimbot emi eyetre ke nsinsi.—Rome 16:20; 2 Corinth 4:4; 1 John 5:19.
18 Tịm fiọk ete ke ukara eke heaven oro ayanuak kpukpru orụk ukara owo. Owo idikpọn̄ke edikara isọn̄ emi inọ mme owo. Ke heaven, mbon oro ẹnamde Obio Ubọn̄ Abasi ẹyekara kpukpru mbubehe isọn̄ kaban̄a ufọn ubonowo. (Ediyarade 5:10; 20:4-6) Ke isọn̄, mme owo oro ẹnyenede mbuọtidem ẹyetiene ndausụn̄ Obio Ubọn̄ Abasi. Emi edi itie edikara oro Jesus ekekpepde nnyịn ndibọn̄ akam mben̄e ke ini enye ọkọdọhọde ete: “Yak Ubọn̄ Fo edi; yak inam uduak Fo; nte ẹnamde ke heaven, yak inam ke isọn̄ kpasụk ntre.”—Matthew 6:10.
19, 20. (a) Didie ke Bible etịn̄ aban̄a ndutịm Obio Ubọn̄? (b) Nso ke ukara esie edinam ọnọ ubonowo?
19 Mme Ntiense Jehovah ẹkọn̄ mbuọtidem mmọ ke Obio Ubọn̄ Abasi. Enye edi “obufa enyọn̄” oro apostle Peter ekewetde aban̄a ete: “Nnyịn itie ibet obufa enyọn̄ ye obufa isọn̄, nte un̄wọn̄ọ esie edide; ndien edi do ke edinen ido edidụn̄.” (2 Peter 3:13) “Obufa isọn̄” oro edi obufa n̄kaowo oro obufa enyọn̄, Obio Ubọn̄ Abasi, edikarade. Emi edi ndutịm oro Abasi akayararede ke n̄kukụt ọnọ apostle John, emi ekewetde ete: “Ekem n̄kụt obufa enyọn̄ ye obufa isọn̄; koro akpa enyọn̄ ye akpa isọn̄ ẹma ẹbe ẹfep . . . [Abasi] ọyọkwọhọde kpukpru mmọn̄eyet ke enyịn mmọ ẹfep. N̄kpa idinyụn̄ idụhe aba; eseme ye ntuan̄a ye ubiak idinyụn̄ idụhe aba; koro ebe iso n̄kpọ ẹma ẹbe ẹfep.”—Ediyarade 21:1, 4.
20 Tịm fiọk ete ke obufa isọn̄ oro edidi edinen. Edinam Abasi, Armageddon, oyosio kpukpru n̄kpatan̄a n̄kpọ ukwan̄ido efep. (Ediyarade 16:14, 16) Prọfesi oro ke Mme N̄ke 2:21, 22 esịn enye ke usụn̄ emi: “Mbon edinen ido ẹyedụn̄ ke obio, mmọ eke ẹfọnde ẹma ẹyenyụn̄ ẹbịghi ke esịt. Edi ẹyesobo mme idiọkowo ke isọn̄ ẹfep, ẹnyụn̄ ẹsọhi mbon abian̄a ẹfep ke esịt.” Ndien Psalm 37:9 ọn̄wọn̄ọ ete: “Ẹyekpok mme idiọkowo ẹfep: edi mmọ eke ẹbetde Jehovah ẹyeda isọn̄ ẹnyene.” Nte afo ukpamaha ndidụn̄ ke utọ obufa ererimbot oro?
Kọn̄ Mbuọtidem ke Mme Un̄wọn̄ọ Jehovah
21. Ntak emi nnyịn ikemede ndikọn̄ mbuọtidem ke mme un̄wọn̄ọ Jehovah?
21 Nte nnyịn imekeme ndikọn̄ mbuọtidem ke mme un̄wọn̄ọ Jehovah? Kpan̄ utọn̄ ke se enye ọdọhọde ebe ke prọfet esie Isaiah: “Mbufo ẹti akpa n̄kpọ ke eset; koro ami ndide Abasi, efen mînyụn̄ idụhe; ndi Abasi, ndien baba kiet eke ebietde mi idụhe. Emi nsiakde akpatre ke akpa, ndien ke eset nsiak se mînamke kan̄a, nte ke uduak mi ayada, ndien nyanam kpukpru se mmade.” Utịt utịt Isa 46 ufan̄ikọ 11 ọdọhọ ete: “N̄kọm mma ndọhọ, nyonyụn̄ nnam enye edi n̄ko; mma mbot, nyonyụn̄ nnam enye.” (Isaiah 46:9-11) Ih, nnyịn imekeme ndinyene mbuọtidem ke Jehovah ye mme un̄wọn̄ọ esie ukem ukem nte n̄kpọ eke edide mme un̄wọn̄ọ oro ẹma ẹsosu. Bible etịn̄ enye ke usụn̄ emi: “Mbuọtidem ọwọrọ ete, nnyịn itịm ibụre ifiọk ite iyọbọ se nnyịn idoride enyịn ke esịt, inyụn̄ itịm inịm ite se idịbede owo ke enyịn ododu.”—Mme Hebrew 11:1.
22. Ntak emi nnyịn ikemede ndinyene mbuọtidem nte ke Jehovah oyosu mme un̄wọn̄ọ esie?
22 Mbon nsụhọdeidem ẹwụt utọ mbuọtidem oro koro mmọ ẹfiọkde ẹte ke Abasi oyosu mme un̄wọn̄ọ esie. Ke uwụtn̄kpọ, ke Psalm 37:29, nnyịn ikot ite: “Nti owo ẹyeda isọn̄ ẹnyene, ẹnyụn̄ ẹdụn̄ ke esịt ke nsinsi.” Nte nnyịn imekeme ndinịm emi ke akpanikọ? Ih, koro Mme Hebrew 6:18 ọdọhọ ete: “Abasi [ikemeke] ndisu nsu.” Ndi Abasi enyene isọn̄ emi, man edi se enye edidade enye ọnọ mbon nsụhọdeidem? Ediyarade 4:10b ọdọhọ ete: “Afo [okobot] kpukpru n̄kpọ; ndien oto uduak Fo ke mmọ ẹdu, ẹkenyụn̄ ẹboro.” Ntem, Psalm 24:1 ọdọhọ ete: “Isọn̄ ye se iyọhọde ke esịt ẹnyene Jehovah.” Jehovah okobot isọn̄ emi, enyene enye, onyụn̄ ada enye ọnọ mbon oro ẹnyenede mbuọtidem ke enye. Man an̄wam nnyịn inyene mbuọtidem ke emi, ibuotikọ emi etienede oyowụt nte Jehovah okosude mme un̄wọn̄ọ esie ọnọ ikọt esie ke ini edem ọkọrọ ye ke eyo nnyịn ye ntak emi nnyịn ikemede ndinyene ọyọhọ mbuọtidem nte ke enye ayanam ntre ke ini iso.
Mme N̄kpọ Ndida Nnam Ndụn̄ọde
◻ Nso itịbe inọ idotenyịn mme owo ke ofụri mbụk?
◻ Ntak emi nnyịn mîkpodorike enyịn ke mme owo kaban̄a ini iso oro ọfọnde akan?
◻ Nso idi uduak Abasi kaban̄a ini iso?
◻ Ntak emi nnyịn inyenede idotenyịn nte ke Abasi oyosu mme un̄wọn̄ọ esie?
[Mme ndise ke page 10]
Bible etịn̄ nte enende ete: “Owo eke asan̄ade . . . ikemeke ndinen̄ede ikpat esiemmọ.”—Jeremiah 10:23
[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]
Bọmb: foto U.S. National Archives; nditọwọn̄ ẹkpan̄ade biọn̄: WHO/OXFAM; mbon itọkekọn̄: UN PHOTO 186763/J. Isaac; Mussolini ye Hitler: foto U.S. National Archives