Mme Ido N̄kann̄kụk ye Mme Edumbet Christian Nte Mmọ Ẹkem Ye Kiet Eken?

ẸMA ẹnọ Stephen, Ntiense otode Edem Edere Europe, aka idụt kiet ke Africa nte isụn̄utom. Ke adan̄aemi akasan̄ade ke isọn̄ obio ye eyenete n̄kann̄kụk kiet, idem ama akpa enye ke ini eyenete oro okomụmde enye ubọk.

Ekikere edimụm erenowo en̄wen ubọk nsan̄a ke efak oro mme owo ẹyọhọde ama akpa Stephen idem. Ke idụt mmọ utọ ido edinam oro enyene ebuana ye idan̄ ukemuduot. (Rome 1:27) Nte ededi, ye eyenete Africa, edimụm kiet eken ubọk ekedi ikpîkpu idiọn̄ọ itie ufan. Ndisịn ndimụm ubọk ọkpọwọrọ ndisịn itie ufan oro.

Ntak emi mme ukpụhọde ke ido edinam ẹkpebehede nnyịn? Akpa kan̄a koro ikọt Jehovah ẹnen̄ede ẹnyene udọn̄ ndikụre utom oro Abasi ọnọde mmọ ete ‘ẹnam kpukpru mme idụt ẹdi mbet.’ (Matthew 28:19) Man ẹnam utom emi ẹma, ndusụk owo ẹma ẹwọrọ idụn̄ ẹka ndinam utom ke ebiet emi udọn̄ kaban̄a mme asan̄autom okponde akan. Man ẹkụt unen ke obufa n̄kann̄kụk mmọ, ana mmọ ẹfiọk ẹnyụn̄ ẹda ẹkekem ye nsio nsio ido edinam oro mmọ ẹsobode. Do mmọ ẹyekeme ndinam utom ke n̄kemuyo ye mme ekemmọ nditọete iren ye iban, ke adan̄aemi ẹtịmde ẹnyene uforo n̄ko ke an̄wan̄wa utom ukwọrọikọ.

N̄ko-n̄ko, ke ntịme ntịme ererimbot emi, ediwak owo ẹmefen̄e ẹkpọn̄ obio emana mmọ oro afanikọn̄ odude ke mme ntak ukaraidem m̀mê eke ndutịm uforo ẹnyụn̄ ẹka ẹkedụn̄ ke mme idụt en̄wen. Ntre ekeme ndinen̄ede ndi nte ke adan̄aemi nnyịn ikwọrọde ikọ inọ mbufa mbọhọidụn̄ ẹmi, nnyịn isobo ye mbufa ido edinam. (Matthew 22:39) Nnyịn ndisobo nsio nsio usụn̄ ke akpa ini ekeme ndida n̄kesịm ndutịme kaban̄a mbufa ido edinam.

Mme Ikpehe Ẹnamde An̄wan̄a

Ido edinam edi akpan ubak ndutịm n̄kaowo. Ke ntem, nso ikpîkpu edinam ke ekpedi ntem, ‘ndinịm idem ke eti owo n̄kan’ nnyụn̄ ndụn̄ọde kpukpru n̄kpri ido edinam man ẹbiere m̀mê enye odu ke n̄kemuyo ye mme edumbet Bible!—Ecclesiastes 7:16.

Ke n̄kan̄ eken, oyom ẹfiọk mme ido edinam n̄kann̄kụk ẹmi ẹbiatde mme edumbet Abasi in̄wan̄în̄wan̄. Nte ededi, ke ofụri ofụri, oro idịghe ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndinam, sia Ikọ Abasi odude ‘ndinam owo ẹsan̄a nte enende.’ (2 Timothy 3:16) Ke uwụtn̄kpọ, edi ido ndidọ ediwak iban ke ndusụk idụt, edi kaban̄a mme ata Christian idaha N̄wed Abasi edi eren ndinyene n̄wan kiet kpọt emi odude ke uwem.—Genesis 2:24; 1 Timothy 3:2.

Kpasụk ntre, mme ata Christian inyịmeke ndusụk edinam ubụkowo ẹmi ẹnamde man ẹbịn mme idiọk spirit ẹfep, m̀mê ẹmi ẹkọn̄ọde ke edinịm ke akpanikọ eke ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi. Ndusụk owo ẹsifọp incense mîdịghe ẹbọn̄ akam ẹnọ akpan̄kpa man ẹbịn ndiọi spirit ẹfep. Ndusụk owo ẹsikpeme okpo mîdịghe ẹkam ẹnam edibụk ọyọhọ ikaba ye uduak edin̄wam akpan̄kpa etịm idem ọnọ uwem ‘ke ererimbot en̄wen.’ Nte ededi, Bible ekpep ete ke ini owo akpade, enye “ifiọkke baba n̄kpọ kiet,” ndien ke ntem ikemeke ndinam owo ekededi eti m̀mê ibak.—Ecclesiastes 9:5; Psalm 146:4.

Edi akpanikọ, odu ediwak ido edinam ẹmi ẹkemde ye Ikọ Abasi. Edi se inọde nduọkodudu didie ntem ke ini nnyịn ikụtde mme ido edinam ẹmi edu ntatubọk osụk ọkọride, emi edide ido edinam ndikọm ekpededi esenowo ufiop ufiop ye nte, ke ini oyomde, ẹnọ enye ikot edi ufọk! Ke ini ẹnamde n̄kpọ ntre ye afo ke akpa ini, nte idọn̄ke fi nditiene uwụtn̄kpọ emi? Edieke ọdọn̄de fi, oro eyenen̄ede ofori edu Christian fo.—Mme Hebrew 13:1, 2.

Anie owo ke otu nnyịn oyom esibiat ini esie? Ke ndusụk idụt emi isiwakke nditịbe koro ẹdade edika n̄kpọ ke ini nte akpan n̄kpọ. Bible asian nnyịn ete ke Jehovah edi Abasi ndutịm. (1 Corinth 14:33) Mmọdo, enye emenịm ‘usen ye hour’ nditre idiọkido, enye onyụn̄ ọn̄wọn̄ọ ọnọ nnyịn ete ke n̄kpọntịbe emi ‘idibehe ini.’ (Matthew 24:36; Habakkuk 2:3) Mme ido edinam oro ẹsịnde udọn̄ ẹnọ edika n̄kpọ ke ini ẹn̄wam nnyịn ndinam n̄kpọ ke nde ke nde nnyụn̄ n̄wụt nnennen ukpono nnọ mbon en̄wen ye ini mmọ, emi ke akpanikọ odude ke n̄kemuyo ye mme edumbet N̄wed Abasi.—1 Corinth 14:40; Philippi 2:4.

Nso Kaban̄a Mme Ido Edinam Ẹmi Mîyatke Owo Esịt?

Ke adan̄aemi ndusụk ido edinam ẹkemde ye usụn̄ udu uwem Christian, mbon eken ikemke. Edi nso kaban̄a mme ido edinam ẹmi owo mîkemeke ndidọhọ ke ẹdi nti m̀mê ndiọi? Ediwak ido edinam edi se mîyatke owo esịt, m̀mê se mînọhọ unan, ndien edu nnyịn kaban̄a mmọ ekeme ndiwụt nte nnyịn idade ukem ukem ke n̄kan̄ eke spirit.

Ke uwụtn̄kpọ, ediwak orụk ekọm ẹdu—edikọm ubọk, edinụhọ, ntịminua, m̀mê idem edifat owo. Kpasụk ntre, ata ediwak nsio nsio ido edinam ini udia ẹdu. Ke ndusụk idụt mme owo ẹsidọn̄ ubọk ke usan kiet ẹdia udia. Ke ndusụk idụt ẹnyịme—idem ẹma—ẹbehe ibehe nte usụn̄ ediwụt esịtekọm, ke adan̄aemi owo mînyịmeke ke mme idụt en̄wen ẹnyụn̄ ẹkam ẹbatde nte kiet ke otu akpatre idiọk edu.

Utu ke ndibiere m̀mê ewe ke otu ido edinam ẹmi mînọhọ unan mi ke afo ke idemfo ama m̀mê umaha, wụk ntịn̄enyịn ke ndinyene nnennen edu kaban̄a mmọ. Nsinsi item odude ke Bible eteme ete nnyịn ‘ikûnam baba n̄kpọ kiet ke ndomo-idem m̀mê ke ntan̄-idem, edi yak nnyịn ida nsụhọde-esịt ibat ite, owo en̄wen ọfọn akan nnyịn.’ (Philippi 2:3) Kpasụk ntre, Eleanor Boykin, ke n̄wed esie oro This Way, Please—A Book of Manners, ọdọhọ ete: “Akpa n̄kpọ oro owo oyomde edi esịt mbọm.”

Edu nsụhọdeidem emi ayakpan nnyịn ndise mme ido edinam mbon en̄wen ke usụhọde. Oyonụk nnyịn ndinam mme usio-ukot ndikpep nte mbon en̄wen ẹdude uwem, ibuana mme ido edinam mmọ inyụn̄ itabi udia mmọ ise utu ke ndikama idem ke ufat m̀mê ndinyene eyịghe mban̄a kpukpru n̄kpọ oro ẹtiede nte ẹdi isio. Ebede ke ndinyene in̄wan̄în̄wan̄ esịt nnyụn̄ nnyịme ndidomo mbufa usụn̄ nse, nnyịn iwụt esịtekọm inọ andikama nnyịn esen m̀mê mme mbọhọidụn̄ nnyịn ẹtode isen idụt. Nnyịn inọ idem nnyịn ufọn n̄ko nte nnyịn ‘inyenede in̄wan̄în̄wan̄ esịt’ inyụn̄ inamde ifiọk nnyịn atara.—2 Corinth 6:13.

Edieke Ido Edinam Ọbiọn̄ọde N̄kọri eke Spirit

Nso edieke nnyịn isobode mme ido edinam ẹmi ke idemmọ mîtuahake ye N̄wed Abasi, edi mmọ iyakke ẹnam n̄kọri eke spirit? Ke uwụtn̄kpọ, ke ndusụk idụt mme owo ẹkeme ndinen̄ede nnyene ntụhọ edisịk n̄kpọ nnịm. Edu nnam-se-mmade emi ekeme ndisụhọde mfịghe, edi ekeme ndidi enye ayanam edi ata ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ nnyịn ndinam utom ukwọrọikọ nnyịn ‘mma.’—2 Timothy 4:5.

Didie ke nnyịn ikeme ndisịn udọn̄ nnọ mbon en̄wen ndifep ndisịk mme akpan n̄kpọ nnịm tutu “n̄kpọn̄”? Ti ete ke “akpa n̄kpọ oro owo oyomde edi esịt mbọm.” Ke idide se ima onụkde, nnyịn imekeme ndinịm uwụtn̄kpọ ndien ekem ke mfọnido inam mme ufọn editre ndisịk n̄kpọ oro ẹkpenamde mfịn nnịm tutu n̄kpọn̄, an̄wan̄a. (Ecclesiastes 11:4) Ke ukem ini oro, ana nnyịn idu ke ukpeme mbak ididuọk ibetedem ye mbuọtidem edem mbiba ke ntak edinam n̄kpọ eke ọwọrọde usụn̄. Edieke mbon en̄wen mîsọpke ida mme ekikere nnyịn, nnyịn ikpenyeneke ndinyịk mmọ m̀mê ndin̄wan̄a edikpu nnyịn mfụk mmọ. Ana ima edi akpan n̄kpọ kpukpru ini akan edinam n̄kpọ ọfọn.—1 Peter 4:8; 5:3.

Ndikere Mban̄a Se Mbon N̄kann̄kụk Ẹmade

Oyom nnyịn itịm ifiọk ke ekikere ekededi oro inọde edi eti inyụn̄ idịghe sụk ukeme isịnde ndiwụt se nnyịn imade ọkpọkpọ. Ke uwụtn̄kpọ, n̄kon̄ine ọfọn̄ okpụhọde akamba akamba. Ke ediwak ikpehe edi nnennen n̄kpọ eren oro ọkwọrọde eti mbụk ndisịn urụkitọn̄, edi ke ndusụk idụt ẹmi eyo esifiopde, ẹkeme ndise nte ebe-ubọk edinam n̄kpọ ke nnennen usụn̄. Ndikere mban̄a se idide nnennen usịnen̄kpọ inọ ataifiọk oro anamde mbubehe ye mme owo ke n̄kann̄kụk ayawak ndidi n̄kpọ un̄wam. “Eti ibuot” edi akpan n̄kpọ ke ini nnyịn inamde n̄kpọ iban̄a ekikọhọ ekikọhọ n̄kpọ aban̄ade usịnen̄kpọ.—1 Timothy 2:9, 10.

Nso edieke nnyịn mîmaha ido edinam? Nte akpana isịn enye inikiet inikiet? Inen̄ekede idi ntre. Ido edinam aban̄ade irenowo ndimụm ubọk, oro ikasiakde ke mbemiso, ekedi se ẹnen̄erede ẹnyịme ke ikpehe Africa oro. Ke ini isụn̄utom oro okokụtde ke iren eken ẹkemomụm ubọk ẹsan̄a, enye ama enyene ifụre.

Ke mme ntatara isan̄ isụn̄utom esie, apostle Paul ama aka ekese mme esop ẹmi mme andibuana ẹketode nsio nsio idaha ke uwem. Nte eyịghe mîdụhe, mme ntuaha ido edinam ẹma ẹsidu ndien ndien. Ntem, Paul ama esikpụhọ ada ekekem ye mme ido edinam ekededi oro enye ekekemede ke adan̄aemi ọsọn̄ọde eyịre ye mme edumbet Bible. Enye ọkọdọhọ ete: “Mmakabade ndi kpukpru n̄kpọ nnọ kpukpru owo, man nte ededi n̄kpekeme ndinyan̄a ndusụk owo.”—1 Corinth 9:22, 23; Utom 16:3.

Mme akpan mbụme ifan̄ ẹkeme ndin̄wam nnyịn ibiere nte nnyịn ikpanamde n̄kpọ iban̄a mbufa ido edinam. Ebede ke nnyịn nditiene akpan ido edinam kiet—m̀mê nditre ndinam ntre—nso ekikere ke nnyịn inọ mbon oro ẹsede? Ndi etop Obio Ubọn̄ eyedemede mmọ udọn̄ ke ntak oro mmọ ẹkụtde nte nnyịn idomode ndida ido edinam mmọ? Ke n̄kan̄ eken, edieke nnyịn idade ido edinam n̄kann̄kụk, ndi mme ‘owo ẹyetịn̄ n̄kpọ ẹbiat utom eke inamde?’—2 Corinth 6:3.

Edieke ọdọn̄de nnyịn “[ndikabade] ndi kpukpru n̄kpọ nnọ kpukpru owo,” ekeme ndiyom nnyịn ikpụhọde ndusụk n̄kpọsọn̄ ekikere inyenede iban̄a se inende ye se mînenke. Ediwak ini “nnennen” ye “ukwan̄” usụn̄ ndinam n̄kpọ ọkọn̄ọ ke ebiet emi nnyịn idụn̄de. Ntem, ke idụt kiet irenowo ndimụm ubọk edi ediwụt itie ufan, ke adan̄aemi ke ediwak idụt efen oro ke akpan okposụhọde uku etop Obio Ubọn̄.

Nte ededi, odu mme ido edinam en̄wen oro ẹnyịmede ke nsio nsio ikpehe oro ẹnyụn̄ ẹkemede ndidi nnennen nnọ mme Christian; edi ana nnyịn iwụt ukpeme.

Kpeme Idem Mbak Udube Adan̄a!

Jesus Christ ọkọdọhọ ete ke okposụkedi owo mîkekemeke ndisio mme mbet esie mfep ke ererimbot, mmọ ẹkenyene ndika iso ntre ‘ndidi eke ererimbot.’ (John 17:15, 16) Nte ededi, ndusụk ini isidịghe mmemmem n̄kpọ ndifiọk ukpụhọde ke se idide akpan ubak ikpehe ererimbot Satan ye se idide ikpîkpu ido edinam. Ke uwụtn̄kpọ, ikwọ ye unek ẹkara ke ekperede ndidi ofụri ido edinam, okposụkedi mmọ ẹdide mme ata akpan n̄kpọ ke ndusụk idụt.

Nnyịn imekeme ndisọsọp nnam ubiere—ọkọn̄ọde ke idaha eke uwem utu ke nti ntak N̄wed Abasi. Ẹkenọ Alex, eyenete otode Germany, aka akanam utom ke Spain. Ke akani n̄kann̄kụk esie, unek ikenen̄ekede idi ọsọ n̄kpọ, edi oro edi ubak ido edinam ke Spain. Ke ini enye ke akpa ini okokụtde eyenete eren ye eyenete an̄wan ẹnen̄erede ẹnek unek n̄kann̄kụk, emi ama afịna enye. Ndi unek emi ama akwan̄a m̀mê eyedi ekedi eke ererimbot? Ndi enye oyosụhọde mme idaha esie edieke enye etienede ido edinam emi? Alex ama ekpep nte ke okposụkedi ikwọ ye unek ẹmi ẹkedide isio, ntak ikodụhe ndikere ke nditọete esie iren ye iban ẹtode Spain ẹma ẹsụhọde mme idaha Christian. Se ikafịnade enye okoto ukpụhọde odude ke mme ido edinam.

Nte ededi, Emilio, eyenete eren emi amade unek mbon Spain, ọfiọk ete ke n̄kpọndịk odu. “Mmokụt ke ediwak orụk unek oyom eren ye n̄wan ẹnen̄ede ẹkpere kiet eken,” ntem ke enye anam an̄wan̄a. “Nte owo oro mîdọhọ ndọ, mmọfiọk ke emi ekeme ndifịna mme ntụk ke nsụhọde n̄kaha eke owo kiet ke otu owo iba oro. Ndusụk ini, ẹkeme ndida unek nte ifet ndiwụt ima nnọ owo emi afo amade. Ndikụt nte ke ikwọ ọfọn ye nte ke owo inen̄ekede ikpere owo idem ekeme ndinam n̄kpọ nte ukpeme. Nte ededi, nnyene ndinyịme nte ke ini otu n̄kparawa nditọete iren ye iban ẹnekde unek ọtọkiet, edi ata ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndimụm idaha ukara Abasi n̄kama.”

Ke akpanikọ, nnyịn idiyomke ndida ido edinam nnyịn nte ifet ndisịn idem ke mme edu ererimbot. Ikwọ ye unek ẹma ẹnyene itie ke ido edinam nditọ Israel, ndien ke ini ẹkefakde nditọ Israel ẹsio ke Egypt ke Ididuot Inyan̄, idara mmọ ama esịne ikwọ ye unek. (Exodus 15:1, 20) Nte ededi, usụn̄ ikwọ ye unek mmọ ama okpụhọde ye eke ererimbot ukpono ndem oro akakande mmọ okụk.

Ke mfụhọ, ke adan̄aemi ẹkebetde Moses oto Obot Sinai edi, nditọ Israel ẹma ẹnana ime, ẹnam eyen enan̄ o-gold, ndien ke ẹma ẹkedia n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄ “ẹdaha ke enyọn̄ ẹkebre mbre.” (Exodus 32:1-6) Ke ini Moses ye Joshua ẹkekopde n̄kpo ikwọ mmọ, oro ama afịna mmọ inikiet inikiet. (Exodus 32:17, 18) Nditọ Israel ẹma ẹbe “adan̄a” oro, ndien orụk ikwọ ye unek mmọ idahaemi okowụt edu ererimbot ukpono ndem oro akakande mmọ okụk.

Kpasụk ntre mfịn, ikwọ ye unek ẹkeme ndidi se ẹnyịmede ke ofụri ofụri ke n̄kann̄kụk ẹnyụn̄ ẹkeme nditre ndifịna ubieresịt mbon en̄wen. Edi edieke ẹnamde un̄wana ikan̄ okûtịm ayama, ẹsịn mme emịnen̄mịnen̄ ikan̄, mîdịghe ẹbre ikwọ emi enyenede isio isio n̄kukwak, se ẹkenyịmede ke akpa ekeme ndiwụt edu ererimbot. Owo ekeme ndidọhọ ete, “Akam edi ido edinam nnyịn.” Aaron ama ada ukem ikọ unyan̄a idem oro ke ini enye ekenyịmede mme orụk unọ idem inemesịt ye utuakibuot mme okpono ndem, ọdọhọde nte mînenke ke mmọ ẹkedi “usọrọ Jehovah.” Ikpîkpu ntak emi ikenyeneke ufọn. Kamse, ‘mme asua mmọ ẹkekam ẹsasak’ edu uwem mmọ.—Exodus 32:5, 25.

Ido Edinam Enyene Itie Esie

Isen isen ido edinam ke akpa ẹkeme ndikpa nnyịn idem, edi iwọrọke ke kpukpru mmọ ẹdiọk. Ye emi ‘ima ikọkọ ifiọk ndidiọn̄ọ se ifọnde ye se idiọkde,’ nnyịn imekeme ndibiere mme ido edinam oro ẹkemde ye mme edumbet Christian ye mmọ oro mîkemke. (Mme Hebrew 5:14) Ke ini nnyịn iwụtde esịt mbọm oro ọyọhọde ye ima inọ ekemmọ owo, nnyịn iyanam n̄kpọ nte odotde ke ini isobode mme ido edinam oro mînọhọ unan.

Nte nnyịn ikwọrọde eti mbụk Obio Ubọn̄ inọ mme owo ke ikpehe n̄kann̄kụk nnyịn m̀mê ke esenidụt, edida ukem ukem ke nsio nsio ido edinam ayan̄wam nnyịn ndikabade “ndi kpukpru n̄kpọ nnọ kpukpru owo.” Ndien nte eyịghe mîdụhe nnyịn iyokụt ke nte nnyịn idarade nsio nsio ido edinam, oro eyetịp esịn ke nnyịn ndinyene uwem oro ọnọde uyụhọ, esịnede inem, onyụn̄ akamade nduaidem.

[Ndise ke page 20]

Mme ekọm Christian ẹkeme ndidi ke nsio nsio usụn̄ oro enende

[Ndise ke page 23]

Ekikere adade ukem ukem kaban̄a nsio nsio ido edinam ekeme ndida n̄kesịm uwem oro ọnọde uyụhọ onyụn̄ esịnede inem