Mma N̄kụt Se Ifọnde Ikan Gold

NTE CHARLES MYLTON OBỤKDE

Usen kiet Papa ama ọdọhọ ete: “Ẹyak nnyịn inọ Charlie aka America emi okụk on̄wụmde ke eto. Enye ekeme ndinyene ndusụk onyụn̄ ọnọ ẹsọk nnyịn!”

KE NDITỊM ntịn̄, mme owo ẹkesikere ke ẹda gold ẹnam mme efak ke America. Uwem ama enen̄ede ọsọn̄ etieti ye mmọ ke n̄kan̄ edem usiahautịn Europe ke ini oro. Ete ye eka mi ẹma ẹnyene ekpri in̄wan̄ ẹnyụn̄ ẹbọk enan̄ ifan̄ ye ndusụk unen. Nnyịn ikenyeneke ikan̄ ilektrik m̀mê mmọn̄ esan̄ukwak ke esịt ufọk. Ndien baba owo kiet odụn̄de ekpere ikenyeneke n̄ko.

Ami n̄kamana ke Hoszowczyk ke January 1, 1893, se ikperede isua 106 ẹmi ẹkebede. Obio nnyịn ekedi ke Galicia, mbahade obio ukara emi ini oro ekedide ubak obio ukara Austria ye Hungary. Idahaemi Hoszowczyk odu ke n̄kan̄ edem usiahautịn Poland ekperede Slovakia ye Ukraine. Ini etuep do ama esisọn̄ ubọk etieti, ice onyụn̄ awak. Ke ini n̄kedide n̄kpọ nte isua itiaba, mma nsisan̄a n̄kpọ nte ubak kilomita kiet n̄ka edịk nnyụn̄ nda ekụri n̄kap odudu ke ice man n̄koi mmọn̄. Nyada enye nnyọn̄ ufọk man Mama ada etem udia onyụn̄ ada eyet n̄kpọ. Enye ekesiyet ọfọn̄ ke edịk oro, ada ikpọ ebok ice nte itiat utịm ọfọn̄.

Ufọkn̄wed ikodụhe ke Hoszowczyk, edi mma n̄kpep ndisem Polish, Russian, Slovak, ye Ukrainian. Ẹkebọk nnyịn nte mbon ufọkabasi Greek Orthodox, ndien n̄kanam utom nte andin̄wam oku ke ini edinam ido ukpono. Edi idem ke ndide ata ekpri, esịt ama esiyat mi aban̄a mme oku ẹmi ẹkedọhọde nnyịn ikûta unam ke Friday edi ẹmi mmọ ke idemmọ ẹkesitade.

Ndusụk ufan nnyịn ẹma ẹnyọn̄ọ utom ẹkekade ke United States ẹdi ẹsan̄ade ye okụk ndida ndiọn̄ ufọk mmọ nnyụn̄ ndep mme ukwakutom utọin̄wan̄. Emi akanam Papa etịn̄ aban̄a ndinọ mi nsan̄a ye ndusụk mbọhọidụn̄ ẹmi ẹkediomide ndifiak n̄ka America. Oro ekedi ke 1907 ke ini n̄kedide isua 14.

N̄kpaidem ke America

Ke mîbịghike mma ndụk nsụn̄ikan̄, ndien ke urua iba nnyịn ima ibe Atlantic. Ke ini oro, akana owo enyene dollar 20, mîdịghe ntre ẹyenọ enye afiak ọnyọn̄ obio emana esie. Mma nnyene mbak silver ẹdide dollar 20, ndien ke ntem ami n̄kedi kiet ke otu ediwak miliọn owo oro ẹkebede Ellis Island, New York, inuaotop adade esịm America. Nte ededi, okụk ikon̄wụmke ke eto, owo ikonyụn̄ idaha gold inam mme efak. Ke akpanikọ, owo ikakam idiọn̄ke-diọn̄ ediwak mmọ!

Nnyịn ima idụk tren akade Johnstown, Pennsylvania. Iren oro n̄kadade nsan̄a ẹma ẹkaka do ẹma ẹnyụn̄ ẹfiọk ufọk emi n̄kpekemede ndidụn̄. Mma nnyene ekikere ndiyom eyeneka mi an̄wan emi okodụn̄de ke Jerome, Pennsylvania, emi n̄kedide ndifiọk ke okoyom usụn̄ ke n̄kpọ nte kilomita 25 kpọt. Edi n̄kesikot Yarome, utu ke Jerome, koro ẹkot “J” nte “Y” ke usem obio emana mi. Akananam owo ndomokiet ikopke iban̄a Yarome, ntre n̄kodu ke esenidụt, ekperede ndidi n̄kemeke nditịn̄ Ikọmbakara nnyụn̄ nnyeneke ekese okụk.

Mma nsida kpukpru usenubọk nyom utom. Ke ọfis uda owo ke utom, owo iba m̀mê ita kpọt ke ẹkesida ke utom ke otu ediwak owo oro ẹkedade ke udịm ke an̄wa. Ntre kpukpru usen nyafiak nnyọn̄ ufọkisen oro ndikpep Ikọmbakara ye un̄wam mme n̄wed ẹmi ẹnọde ọkpọkpọ un̄wam. Ndusụk ini mma nsinyene mme utom oro mîbịghike, edi ediwak ọfiọn̄ ẹyebe, ndien okụk mi eyekpere ndikụre.

Edidianakiet ye Nditọeka

Usen kiet mma nsan̄a mbe ke ufọkisen enyenede itie un̄wọn̄ mmịn emi ekperede itiembehe tren. Ufuọn̄ udia ama enen̄ede enem! Ndomuyo oro ẹdọn̄de ndien ke esịt, unam, ye mme n̄kpọ eken ẹkedi ke mfọn ke itie un̄wọn̄ mmịn oro edieke owo edepde beer, emi ekedide cent ition ke akamba akrasi. Okposụk mmen̄kekemke isua udep mmịn, anyam n̄kpọ do ama okop mbọm aban̄a mi onyụn̄ anyam beer ọnọ mi.

Ke adan̄aemi n̄kadiade udia, ndusụk iren ẹma ẹdụk ẹdi ẹdọhọde: “Sọp n̄wọn̄ ma! Tren edikade Jerome ke edi.”

Mma mbụp, “Ẹdọhọ Yarome?”

Iren oro ẹma ẹdọhọ, “Baba, Jerome.” Ini oro ndien ke n̄kọfiọk ebiet emi eyeneka mi an̄wan okodụn̄de. Ke akpanikọ, ke itie un̄wọn̄ mmịn oro, mma nsobo eren oro okodụn̄de ubet ita kpọt ke ẹbede esie! Ntre mma ndep tiket tren nnyụn̄ n̄kụt eyeneka mi an̄wan ke akpatre.

Eyeneka mi an̄wan ye ebe esie ẹma ẹnyene ufọkisen emi mme ọdọk ukan̄ ẹkedụn̄de, ami n̄konyụn̄ ndụn̄ ye mmọ. Mmọ ẹma ẹnọ mi utom ndikpeme esan̄ukwak emi okosiode mmọn̄ ke obube udọk ukan̄ oro. Ini ekededi oro enye akabiarade, akana n̄kot mekanik. Ẹkesikpe cent 15 ke usen ke utom oro. Ekem mma nnam utom ke usụn̄ tren, ke itie unam kọrikọri, nnyụn̄ n̄kam nnam utom nte owo insurance. Ekem mma n̄wọrọ idụn̄ n̄ka Pittsburgh emi Steve eyeneka mi okodụn̄de. Do, nnyịn ikanam utom ke itie udiọn̄ ukwak. Akanam n̄kan̄wanake okụk oro awakde ekem ndinọ ndusụk ẹka ufọk.

Ubon ye Ubụkowo

Ke adan̄aemi n̄kasan̄ade n̄ka utom usen kiet, mma n̄kụt ekpri eyenufọk kiet adade ke iso ufọk emi enye akanamde utom. Mma n̄kere nte, ‘Nte fi, eyenan̄wan emi eye-o.’ Urua ita ke ukperedem, ke 1917, ami ye Helen ima idọ ndọ. Ke isua duop oro ẹketienede, nnyịn ima inyene nditọ itiokiet, kiet ama akpa ke adan̄aemi okosụk edide nsek.

Ke 1918 Pittsburgh Railways ẹma ẹda mi ke utom nte awat o-moto umen owo. Itie unyamudia emi owo ekemede ndin̄wọn̄ kọfi ama odu ekpere itie ubon moto oro. Ke esịt ufọk, eketie nte iren Greece iba ẹmi ẹkenyenede itie oro ikọdọn̄ke enyịn m̀mê afo omoyom n̄kpọ ekededi, ama akam edi mmọ ẹma ẹda Bible ẹkwọrọ ikọ ẹnọ fi. Mma nsidọhọ: “Ndi mbufo ẹyom ndidọhọ ke ofụri ererimbot ọdiọk ndien ke mbufo mbiba kpọt ẹdi mbon ẹmi ẹnende?”

“Ọfọn, se ke Bible!” ntem ke mmọ ẹkesidọhọ. Edi ke ini oro, mmọ ikekemeke ndinam mi nnịm ke akpanikọ.

Ke mfụhọ, ke 1928, edima Helen mi ama ọdọn̄ọ. Man ẹtịm ẹse ẹban̄a nditọ nnyịn, mma ntan̄ mmọ n̄ka man ẹkedụn̄ ye eyeneka mi ye ebe esie ke Jerome. Etisịm ini emi mmọ ẹma ẹdep in̄wan̄. Mma nsika n̄kese nditọ oro ndien ndien nnyụn̄ nnọ okụk kpukpru ọfiọn̄ man ẹda ẹdep udia mmọ. Mma nsinọ ọfọn̄ ẹsọk mmọ n̄ko. Ke mfụhọ, idaha Helen ama etetịm ọdiọk, ndien enye ama akpa ke August 27, 1930.

Mma n̄kop ndobo idem onyụn̄ etịmede mi. Ke ini n̄kakade mbịne oku man n̄kanam ndutịm ubụkowo, enye ama ọdọhọ ete: “Afo udịghe aba owo ufọkabasi emi. Afo ukpehe etịbe ke se ibede isua kiet.”

Mma nnam an̄wan̄a nte ke n̄wan mi ama ọdọn̄ọ ke anyan ini ye nte ke mma nsinọ nditọ mi nyọhọ-nsụhọ okụk ekededi man mmọ ẹkpetịp ke ufọkabasi ke Jerome. Kpa ye oro, mbemiso oku ekenyịmede ndise mban̄a ubụkowo oro, n̄kenyene ndibuọt dollar 50 man n̄kpe isọn etịbe oro n̄kakamade. Oku oro n̄ko ama oyom dollar 15 efen efen man enịm Mass ke ufọk eyeneka an̄wan mi emi mme ufan ye ubon ẹkediomide ndisop idem man ẹnọ Helen akpatre ukpono. N̄kekemeke ndinyene dollar 15 oro, edi oku oro ama enyịme ndinịm Mass oro edieke ndinọde imọ okụk oro ke usen ukpe okụkọfiọn̄.

Ke usen ukpe okụkọfiọn̄ ama ekedisịm n̄kenyene ndida okụk oro ndep ikpaukot ye ọfọn̄ nnọ nditọ mi man ẹka n̄wed. Nte ededi, n̄kpọ nte urua iba ke ukperedem, oku oro ama odụk moto umen owo oro n̄kawatde. Enye ama ọdọhọ ete, “Afo ke osụk akakama mi dollar 15 oro.” Ekem, ke enye ama ọkọwọrọ ke ebiet oro enye eketrede, enye ama etịn̄ ikọ ndịghe ete, “Mmọn̄ n̄ka mbịne eteutom fo n̄kọdọhọ ẹsio okụk oro ke okụkọfiọn̄ fo.”

Ke utom usen oro okụrede, mma n̄ka mbịne eteutom mi n̄kasian enye se iketịbede. Idem okposụkedi enye ekedide owo Catholic, enye ama ọdọhọ ete, “Edieke oku oro edide mi, nyanam enye ọfiọk se idide ekikere mi kaban̄a idiọk edu esie!” Oro ama anam mi ntọn̄ọ ndikere, ‘Mme oku ẹyom okụk nnyịn kpọt, edi akananam mmọ ikpepke nnyịn n̄kpọ ekededi iban̄a Bible.’

Ndikpep Akpanikọ

Isan̄ efen oro n̄kafiakde n̄ka itie unyamudia iren Greece iba oro, nnyịn ima ineme iban̄a ifiọk n̄kpọntịbe mi ye oku oro. Nte utịp, mma ntọn̄ọ ndikpep n̄kpọ ye Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible, nte ẹkekotde Mme Ntiense Jehovah ini oro. Mma nsitaba idap ofụri okoneyo n̄kot Bible ye mme n̄wed Bible. Mma n̄kpep nte ke Helen ikọbọhọ ufen ke purgatory, nte oku oro ọkọdọhọde, edi ke enye ekedede ke n̄kpa. (Job 14:13, 14; John 11:11-14) Ke akpanikọ, mma n̄kụt se ifọnde ikan gold—enye ekedi akpanikọ!

Urua ifan̄ ke ukperedem, ke akpa mbono esop oro n̄kodụkde ye Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ke Garden Theatre ke Pittsburgh, mma mmenede ubọk nnyụn̄ ndọhọ, “Mmekpep ekese n̄kpọ mban̄a Bible mbubịteyo emi n̄kan nte n̄kekpepde ke ofụri isua oro n̄kodude ke ufọkabasi.” Ke ukperedem, ke ini ẹkebụpde m̀mê mmanie ẹkeyom ndibuana ke utom ukwọrọikọ ke ndan̄nsiere, mma mfiak mmenede ubọk.

Ekem, ke October 4, 1931, mma nyarade uyakidem mi nnọ Jehovah ebe ke baptism mmọn̄. Kan̄a ke emi mma n̄keme ndibọ ufọk nnyụn̄ ntan̄ nditọ mi ẹfiak ẹdidụn̄ ye ami, n̄kpede eyenufọk man an̄wam ese aban̄a mmọ. Kpa ye mme mbiomo ubon, ọtọn̄ọde ke January 1932 esịm June 1933, mma mbuana ke orụk san̄asan̄a utom ẹkotde usiakusụn̄ unọ un̄wam, emi n̄kabiatde hour 50 esịm 60 ke ọfiọn̄ kiet kiet ndinyene nneme ye mbon en̄wen mban̄a Bible.

Ke n̄kpọ nte ini emi mma ntọn̄ọ ndise ekpri ediye eyenan̄wan kiet emi eketiede nte ekesidụk moto mi kpukpru ini aka onyụn̄ ọnyọn̄ utom. Enyịn nnyịn ama esisobo ye eke kiet eken ke ukụtiso moto. Nte ami ye Mary ikosobode edi oro. Nnyịn ima itọn̄ọ uyomima inyụn̄ idọ ndọ ke August 1936.

Etisịm 1949 idaha mi ke itieutom nte akwa owo ama anam n̄keme ndimek ndutịm utom oro akayakde mi n̄keme ndisiak usụn̄, nte ẹkotde utom ukwọrọikọ uyọhọ ini. N̄kpri-n̄kan eyenan̄wan mi, Jean, ama ọtọn̄ọ usiakusụn̄ ke 1945, ndien ima isiak usụn̄ ọtọkiet. Ekem, Jean ama osobo ye Sam Friend, emi akanamde utom ke Bethel, ibuot itieutom ofụri ererimbot eke Mme Ntiense Jehovah ke Brooklyn, New York.a Mmọ ẹma ẹdọ ndọ ke 1952. Mma n̄ka iso ndisiak usụn̄ ke Pittsburgh nnyụn̄ nnịm ediwak ukpepn̄kpọ Bible, nnịmde ke ini kiet ye nsio nsio ubon 14 ke urua kiet kiet. Ke 1958, mma n̄kpọn̄ utom uwat moto efak. Ke oro ebede, usiakusụn̄ ekedi mmemmem n̄kpọ, sia mmen̄kenyeneke ndinam aba utom idịbi udia ke hour itiaita ke usen.

Ke 1983, Mary ama ọdọn̄ọ. Mma ndomo ndise mban̄a enye nte enye eketịmde ese aban̄a mi ke se ikperede isua 50. Ke akpatre, ke September 14, 1986, enye ama ebe efep.

Ndiyom Obio Emana Mi

Ke 1989, Jean ye Sam ẹma ẹmen mi nsan̄a ye mmọ n̄ka mme mbono ke Poland. Nnyịn ima ika n̄ko ikese ebiet emi n̄kọkọride. Ke ini mbon Russia ẹkedade ikpehe ererimbot oro ẹnyene, mmọ ẹma ẹkpụhọ mme enyịn̄ obio ẹnyụn̄ ẹnọ mme owo ẹka mme idụt en̄wen. Ẹma ẹnọ kiet ke otu nditọeka mi iren aka Istanbul ẹnyụn̄ ẹnọ eyeneka mi an̄wan aka Russia. Ndien mbon oro nnyịn ikobụpde ikọfiọkke enyịn̄ obio mi.

Ekem ama etie nte ke mma ndiọn̄ọ obot ẹmi ẹkedude nsannsan. Nte nnyịn ikasan̄ade ikpere, mma ndiọn̄ọ mme n̄kpọ en̄wen—obot, ebiet emi usụn̄ asiahade iba, ufọkabasi, ebọp ebede inyan̄. Ke mbuari, ke edide n̄kpọ n̄kpaidem ọnọ nnyịn, nnyịn ima ikụt idiọn̄ọ ndausụn̄ emi ọkọdọhọde “Hoszowczyk”! Esisịt ini ke mbemiso, odudu ukara Communist ama okụre, ndien ẹma ẹfiak ẹnọ mme akpasarade enyịn̄ obio.

Ufọk nnyịn ikodụhe aba, edi itie usan̄uyo oro ikesidade item n̄kpọ ke an̄wa ama odu, obụhọde ubak ubak ke isọn̄. Ekem mma nnyan ubọk ke akamba eto nnyụn̄ ndọhọ: “Sese eto oko. Ami n̄kọtọ enye mbemiso ndahade America. Sese nte enye ọkọride okpon!” Ke oro ebede, nnyịn ima ika ikese mme udi, iyomde mme enyịn̄ mbon ubon, edi nnyịn ikekwe ndomokiet.

Ndinịm Akpanikọ Akpa

Ke ini ebe Jean akakpade ke 1993, enye ama obụp mi m̀mê mmoyom imọ ikpọn̄ Bethel man idise iban̄a mi. Mma nsian enye nte ke oro ekpedi ndiọkn̄kan n̄kpọ oro enye ekemede ndinam, ndien ekikere mi osụk edi oro. N̄kodụn̄ ikpọn̄ tutu nsịm isua 102, edi ekem ama oyom ẹmen mi ẹka ufọk ukpeme. Nsụk ndi ebiowo ke Esop Bellevue ke Pittsburgh, ndien nditọete ẹsidi ẹdimen mi ẹka mme mbono esop ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ke mme Sunday. Okposụkedi utom ukwọrọikọ mi idahaemi edide ata esisịt, nsụk ndu ke otu mme asiakusụn̄ oro ẹdọn̄ọde.

Ke ofụri isua ẹmi, mmodụk mme san̄asan̄a ufọkn̄wed oro Watch Tower Society odiomide ẹmi ẹnọde mme esenyịn ukpep. December isua oko, mma ndụk ndusụk ikpehe Ufọkn̄wed Utom Obio Ubọn̄ eke mbiowo esop. Ndien ke April 11 emi ebede, Jean ama emen mi aka Editi n̄kpa Christ, usọrọ oro mmade ndibuana kpukpru isua toto ke 1931.

Ndusụk ke otu mbon oro n̄kekpepde Bible ẹnam utom idahaemi nte mbiowo, mbon eken ẹdi mme isụn̄utom ke Edem Usụk America, ndien ndusụk ẹdi mme ete ete ye eka eka, ẹnamde utom Abasi ye nditọ mmọ. Ita ke otu nditọ mi—Mary Jane, John, ye Jean—ọkọrọ ye nditọ ye nditọ nditọ mmọ ke ẹnam n̄kpọ Jehovah Abasi ke edinam akpanikọ. Akam mi edi nte usen kiet eyen mi an̄wan eken ye kpukpru nditọ nditọ ye nditọ nditọ nditọ ẹkpekam ẹnam kpasụk ntre.

Idahaemi ke ndide isua 105 ke emana, nsụk nsịn udọn̄ nnọ kpukpru owo nte ẹkpep Bible ẹnyụn̄ ẹneme ye mbon en̄wen ẹban̄a se mmọ ẹkpepde. Ih, mmenịm ke akpanikọ nte ke edieke afo esịkde ekpere Jehovah, tutu amama afo udukwe edikpu. Adan̄aoro afo n̄ko emekeme ndinyene se ifọnde ikan gold emi ekemede ndibiara—kpa akpanikọ emi ekemede ndinam nnyịn inyene ọsọn̄urua itie ebuana ye Ọnọ-Uwem nnyịn, kpa Jehovah Abasi.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 25]

Ke ini n̄kawatde moto umen owo

[Ndise ke page 26]

Ke ufọk ukpeme emi ndụn̄de idahaemi

[Ndise ke page 27]

Idiọn̄ọ ndausụn̄ oro nnyịn ikokụtde ke 1989