Ndinem Jehovah Esịt Edi Akpan N̄kpọ Oro Ebehede Mi
NTE THEODOROS NEROS OBỤKDE
Usụn̄ ubet n̄kpọkọbi mi ama ebererede, ndien akwa owo kiet ama ofiori ete: “Anie edi Neros?” Ke ini n̄kọdọhọde ke ami, enye ama ọdọhọ ete: “Daha da. Imọn̄ iwot fi.” Oro eketịbe ke itienna mbonekọn̄ ke Corinth, Greece, ke 1952. Ntak emi uwem mi ke unana iwụk okodude ke utọ itiendịk oro? Mbemiso nnamde oro an̄wan̄a, yak nsian fi esisịt mban̄a idaha mi ke uwem.
KE N̄KPỌ nte 1925, Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible (nte ẹkediọn̄ọde Mme Ntiense Jehovah ini oro) ẹma ẹsobo ye ete mi. Ikebịghike enye ama akabade edi kiet ke otu mmọ onyụn̄ etịn̄ mme edinịm ke akpanikọ esie ọnọ nditọeka esie iren ye iban itiaita, ẹmi kpukpru mmọ ẹkenyịmede akpanikọ Bible. Ete ye eka esie ẹma ẹnyịme n̄ko. Ke oro ebede, enye ama ọdọ ndọ, ndien ami mma mmana ke 1929 ke Agrinio, Greece.
Nso enyene-ndịk isua ke mmọ oro ẹkedi ntem ẹnọ Greece! Akpa ibak ibak ukara ufịk General Metaxas ama odu. Ekem, ke 1939, Ekọn̄ Ererimbot II ama asiaha, ndien ke mîbịghike nte oro ekebe mbon Nazi ẹma ẹda idụt oro ẹnyene. Udọn̄ọ ye biọn̄ ẹma ẹdu ntatara ntatara. Ẹma ẹda n̄kpri wilbaro ẹtan̄ mme akpan̄kpa oro ẹma ẹkefụt ẹfep. Idiọkido ke ererimbot ama ana ata in̄wan̄în̄wan̄, kpa ntre ye udọn̄ kaban̄a Obio Ubọn̄ Abasi.
Uwem Utom Ediyak Idem Nnọ
Ke August 20, 1942, nte otu nnyịn kiet okosopde idem kaban̄a mbono esop ke ọwọrọde ọkpọn̄ Thessalonica, esenyịn nnyịn oro etiede ibuot ama anyan ubọk owụt mme ubomofụm ekọn̄ Britain ẹduọn̄ọde bọmb ke obio onyụn̄ ọsọn̄ọ etịn̄ nte ẹkekpemede nnyịn ebe ke ndikop item oro nte ‘ikûsịn ndisop idem ọtọ kiet.’ (Mme Hebrew 10:25) Ke idaha oro, nnyịn ikosop idem ke mben inyan̄, ndien ami n̄kodu ke otu mbon oro ẹkeyomde ndina baptism. Ke ini nnyịn ikọwọrọde ke mmọn̄, nnyịn ima ida ke udịm, ndien nditọete Christian nnyịn iren ye iban ẹma ẹkwọ ikwọ emi mmọ ẹkedade ẹtoro nnyịn ke ubiere oro nnyịn ikanamde. Nso usen eke owo mîkemeke ndifre ke oro ekedi ntem!
Esisịt ini ke oro ebede, ke ini ami ye eyeneren efen ikawahade itiene mme owo ke ini utom ukwọrọikọ nnyịn eke ufọk ke ufọk, mme bodisi ẹma ẹmụm nnyịn ẹnyụn̄ ẹda nnyịn ẹka itieutom mme bodisi. Man ẹsọn̄ọ nte ke ẹkeda nnyịn nte mbon Communist ye nte ke ẹma ẹkpan utom ukwọrọikọ nnyịn, ẹma ẹmia nnyịn ẹnyụn̄ ẹdọhọ nnyịn: “Mme nditen̄ n̄kpọ, Jehovah edi ukem ye Stalin!”
Ekọn̄ mbio obio ke akan̄wana ini oro ke Greece, ndien ekikere edibiọn̄ọ mbon Communist ama enen̄ede ọsọn̄ ubọk. Ke ndan̄nsiere ẹma ẹdọn̄ nnyịn ebuka ke ubọk ẹda ẹsan̄a ke udịm ẹbe ufọk nnyịn, nte n̄kpọ eke nnyịn ikedide mme abiatibet. Edi idịghe n̄kukụre udomo oro n̄kosobode ẹkedi oro.
Udomo Mbuọtidem ke Ufọkn̄wed
Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ 1944, n̄kosụk ndi eyen ufọkn̄wed, ndien mbon Nazi ẹma ẹka iso ndidu ke Thessalonica. Usen kiet ke ufọkn̄wed, oku ufọkabasi Greek Orthodox, andikpep nnyịn ukpepn̄kpọ ido ukpono, ama ọdọhọ ete ke ẹnyene ndidomo mi nse ke ukpepn̄kpọ usen oro. Nditọwọn̄ eken ẹma ẹdọhọ ẹte: “Enye idịghe Christian eke Orthodox.”
Andikpep oro ama obụp ete: “Nso ke enye edi?”
Mma mbọrọ nte: “Ami ndi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah.”
Nte enye ekefịkde mi omụm onyụn̄ asiakde mi ufia ke iso, enye ama ofiori ete: “Ebua ikọt ke otu mme erọn̄.”
Mma n̄kere nte, ‘Didie ke erọn̄ ekpekeme ndidom ebua ikọt?’
Usen ifan̄ ke oro ebede, n̄kpọ nte nnyịn owo 350 iketie ke okpokoro iben̄e idem udia uwemeyo. Esenyịn ama ọdọhọ ete: “Neros ọyọnọ ekọm.” Mma ntịn̄ inua-okot ‘Ete Nnyịn,’ akam oro Jesus ekekpepde mme anditiene enye, nte ẹwetde ke Matthew 6:9-13. Esenyịn ikamaha emi, ntre enye ama etie ke itie esie ke okpokoro obụp mi ke iyatesịt ete: “Ntak emi afo ọkọbọn̄de akam ntre?”
Mma ndọhọ nte: “Koro ami ndide kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah.” Enye n̄ko ama efịk mi omụm onyụn̄ eyịbi mi ke mfụk. Nte ini akakade ke usen oro andikpep efen ama okot mi aka ọfis esie onyụn̄ ọdọhọ mi ete: “Neros, emetịm anam, sọn̄ọ mụm se afo enịmde ke akpanikọ kama, kûyak idem emem fi.” Okoneyo usen oro, ete mi ama ada mme ikọ apostle Paul ẹmi esịn udọn̄ ọnọ mi: “Kpukpru owo eke ẹyomde ndidu eti uwem ke Christ Jesus ẹnyene ndibiom isịn-enyịn.”—2 Timothy 3:12.
Ke ini n̄kokụrede ufọkn̄wed sekọndri, n̄kenyene ndimek ubọkọkọ oro ndinamde. Ke ntak en̄wan mbio obio ke Greece, n̄kenyene n̄ko ndisobo n̄kpọ aban̄ade edida san̄asan̄a Christian. (Isaiah 2:4; Matthew 26:52) Ke akpatre, ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ 1952, ẹma ẹnọ mi n̄kpọkọbi isua 20 ke ntak n̄kesịnde ndidụk ekọn̄ ke n̄kpọsọn̄ ini oro ke mbụk Greece.
Ẹdomo Edida San̄asan̄a Christian Mi
Ke adan̄aemi ẹkekụkde mi ẹsịn ke mme itienna mbonekọn̄ ke Mesolóngion ye Corinth, mma nnyene ifet ndinam an̄wan̄a ikpọ owo ekọn̄ nte ke ubieresịt mi oro Bible ọnọde ukpep idiyakke mi ndi owoekọn̄ ke ndinọ mme edinam ukaraidem ibetedem. Ke ntịn̄de ntụk 2 Timothy 2:3, mma nnam an̄wan̄a nte, “Ami mmededi owoekọn̄ Jesus.” Ke ini ẹkesịnde udọn̄ ẹnọ mi ẹte mfiak n̄kere, mma ndọhọ ke n̄kanamke ubiere mi ke ebe oro edi ke ekedi ke mma n̄kenen̄ede n̄kere mban̄a ye ekikere ediyak idemmi nnọ Abasi ndinam uduak esie.
Nte utịp, n̄kenyene ndinam utom oro edide amama ye mûmaha, ke usen 20 edi ndia n̄kpọ mfịn ntie biọn̄ n̄kpọn̄, nnyụn̄ nna ke ukpọk isọn̄ simen ubet n̄kpọkọbi emi ekpride esisịt akan mita kiet ke ubom ye mita iba ke uniọn̄. Ndien n̄kabuana ubet n̄kpọkọbi emi ye Ntiense iba en̄wen! Ekedi ke ini emi, ke ini n̄kodude ke itienna ke Corinth, ke ẹkekot mi ẹsio ke ubet n̄kpọkọbi mi ndika n̄kowot.
Nte nnyịn ikasan̄ade ika itie uwotowo, akwa owo ama obụp ete, “Nte udutịn̄ke n̄kpọ ndomokiet?”
Mma mbọrọ nte, “Baba.”
“Uduwetke n̄wed unọ ẹsọk ubon fo?”
Mma mfiak mbọrọ nte, “Baba. Mmọ ẹma ẹfọfiọk ẹte ke ẹkeme ndiwot mi mi.”
Nnyịn ima isịm okụre, ndien ẹma ẹdọhọ mi ẹte ndiana ke ibibene. Ekem, utu ke ndiwụk mbonekọn̄ ete ẹtop, akwa owo oro ama ọnọ uyo ete, “Ẹda enye ẹdụk esịt ufọk.” Ekedi ndomonse uwotowo, ẹkenamde ndidomo ubiere mi nse.
Ekem, ẹma ẹnọ mi n̄ka isuo Makrónisos, emi owo mîkayakke mi nnyene n̄wed efen ekededi ke mîbọhọke Bible. Ẹkedọn̄ Ntiense 13 ke ekpri ufọk ẹbaharede ẹkpọn̄ se ikperede ndisịm mbon n̄kpọkọbi 500 ẹdide mme abiatibet. Edi, nte ededi ẹma ẹsidịbe ẹda mme n̄wed ẹsọk nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, usen kiet ẹma ẹnọ efọk loukoúmia (ọwọrọetop swit) kiet ẹsọk mi. Mme esenyịn ẹma ẹnyene ọkpọsọn̄ udọn̄ nditabi loukoúmia oro tutu mmọ ikwe magazine Enyọn̄-Ukpeme oro ẹkedịpde ke idak. Ntiense kiet ama ọdọhọ ete, “Mbonekọn̄ ẹkedia loukoúmia, edi nnyịn ‘ikadia’ Enyọn̄-Ukpeme!”
N̄wed oro ẹkesiode ke ndondo oro What Has Religion Done for Mankind? ama esịm nnyịn, ndien Ntiense emi ekedide owo n̄kpọkọbi emi ọfiọkde Ikọmbakara ama akabade enye. Nnyịn ima isikpep Enyọn̄-Ukpeme ọtọkiet n̄ko, inịmde mme mbono esop nnyịn ke ndịbe. Nnyịn ikada ufọk-n̄kpọkọbi nte ufọkn̄wed, nte ifet ndifori idaha eke spirit nnyịn. Ke akande kpukpru, nnyịn ima ikop inemesịt koro nnyịn ima ifiọk ite ke usụn̄ uwem edinam akpanikọ nnyịn ama enem Jehovah esịt.
Akpatre ufọk-n̄kpọkọbi oro ẹkekụkde mi ẹsịn ekedi ke Týrintha ke n̄kan̄ edem usiahautịn Pelopónnisos. Mma n̄kụt ekpeme mbon n̄kpọkọbi do emi eketịn̄de enyịn ese nte n̄kenịmde ukpepn̄kpọ Bible ye ekemmọ owo n̄kpọkọbi. Nso n̄kpọ n̄kpaidem ke ekedi ntem ọnọ mi ndisobo ekpeme mbon n̄kpọkọbi oro ediwak isua ke ukperedem ke Thessalonica! Etisịm ini oro enye ekedi Ntiense. Ke ukperedem, ẹma ẹnọ kiet ke otu nditọ esie aka ufọk-n̄kpọkọbi, idịghe man akanam utom nte ekpeme mbon n̄kpọkọbi edi nte owo n̄kpọkọbi. Ẹkekọbi enye ke ukem ntak oro ẹkekọbide mi.
Ndifiak Nsịn Ifịk ke Ẹma Ẹkesana Ẹyak
N̄kodu isua ita kpọt ke se ikanade edi n̄kpọkọbi isua 20 ke akpasarade. Ke ẹma ẹkesana mi ẹyak mma mbiere ndidụn̄ ke Athens. Nte ededi, ikebịghike mma ndọn̄ọ udọn̄ọ ikpanesịt ndien n̄kenyene ndifiak nnyọn̄ Thessalonica. Mma nna ke nna udọn̄ọ ke ọfiọn̄ iba. Nte ini akade mma n̄kụt ediye n̄kaiferi kiet ekerede Koula, ndien nnyịn ima idọ ndọ ke December 1959. Ke 1962 enye ama ọtọn̄ọ ndinam utom nte asiakusụn̄, nte ẹkotde mme asan̄autom uyọhọ ini eke Mme Ntiense Jehovah. Isua ita ke ukperedem ami mma n̄keme nditiene enye nnam utom usiakusụn̄.
Ke January 1965, ẹma ẹnọ nnyịn ika utom circuit, ikade ikese mme esop ndisọn̄ọ mmọ idem ke n̄kan̄ eke spirit. Ke ndaeyo oro nnyịn ima inyene ifet n̄ko ndidụk akpa akamba mbono district nnyịn, ke Vienna, Austria. Iketiehe nte mbon oro ikesinịmde ke Greece emi ikesinyenede ndinịm ke ndịbe ke mme akai koro ẹkedoride ukpan ke utom nnyịn. Ke utịt utịt 1965, ẹma ẹnọ nnyịn ikot ẹte idinam utom ke n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah ke Athens. Nte ededi, ke ntak unana nsọn̄idem ndusụk iman mi, nnyịn ikenyene ndifiak nnyọn̄ Thessalonica ke 1967.
Ke adan̄aemi n̄kesede mban̄a mme mbiomo ubon, nnyịn ima ika iso ndinen̄ede nsịn idem ke utom ukwọrọikọ. Ini kiet, ke ini n̄kenyenede nneme ye Kostas eyen eyeneka ete mi, mma ntịn̄ uyai esop Abasi ye ima, edidianakiet, ye edikop item nnọ Abasi oro odude nnọ enye. Enye ama ọdọhọ ete, “N̄kpọ ẹmi ẹkpefọn etieti edieke ekpedide Abasi odu.” Enye ama enyịme ikot oro n̄kọnọde enye ndidụn̄ọde nse m̀mê Abasi odu m̀mê idụhe. Mma ndọhọ nte ke nnyịn iyodụk mbono mme idụt eke Mme Ntiense Jehovah ke Nuremberg, Germany, ke August 1969. Enye ama obụp m̀mê imọ imekeme nditiene ndi, ndien ufan esie Alekos, emi ekekpepde Bible n̄ko ye nnyịn, ama oyom nditiene ndi n̄ko.
Mbono Nuremberg ekedi n̄wọrọnda edinam! Ẹkenịm mbono oro ke akamba an̄wambre emi Hitler akadade adia mme usọrọ edikan esie ke ekọn̄. Ibat nnyịn oro ikodụkde ama esịm n̄wakn̄kan ibat ekedide se ibede 150,000, ndien spirit Jehovah ama odu ke kpukpru edinam. Esisịt ini ke oro ebede Kostas ye Alekos ẹma ẹna baptism. Mmọ mbiba ẹnam utom idahaemi nte mbiowo Christian, mme ubon mmọ n̄ko ẹdi Mme Ntiense.
Mma ntọn̄ọ ndikpep n̄kpọ ye eyenan̄wan kiet emi ekenyenede udọn̄. Ebe esie ama ọtọt ete ke imọ iyom ndidụn̄ọde mme edinịm ke akpanikọ nnyịn, ndien esisịt ini ke oro ebede enye ama asian mi ete ke imọ ima inọ owo kiet ekerede Ete Sakkos ikot, ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono Greek Orthodox, kaban̄a eneni. Ebe esie okoyom ndibụp nnyịn mbiba ndusụk mbụme. Ete Sakkos akasan̄a ye oku kiet edi. Eren oro nnyịn isikade ikese ọkọtọn̄ọ ke ndidọhọ ete, “Akpa, nyom Ete Sakkos ọbọrọ mbụme ita.”
Ke emenerede edikabade Bible oro nnyịn isikamade ke mme nneme nnyịn, eren oro ama obụp ete, “Akpa mbụme: Ndi eti Bible edi emi, mîdịghe ndi enye edi Bible Mme Ntiense?” Ete Sakkos ama ọbọrọ ete ke ekedi edikabade oro ẹnyịmede, enye ama onyụn̄ anam ẹdiọn̄ọ Mme Ntiense Jehovah nte “mbon oro ẹmade Bible.”
Ke akade iso, eren oro ama obụp ete, “Ọyọhọ mbụme iba: Ndi Mme Ntiense Jehovah ẹdi mbon oro ẹnyenede edisana ido uwem?” Ke nditịm ntịn̄, enye okoyom ndidiọn̄ọ mme orụk owo oro n̄wan esie ọkọtọn̄ọde ndida ndụk ndụk. Ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono oro ama ọbọrọ ete ke mmọ ẹnen̄ede ẹdi mbon oro ẹnyenede edisana ido uwem.
“Ọyọhọ mbụme ita,” ntre ke eren oro akaka iso, “Ndi ẹsikpe Mme Ntiense Jehovah okụk?” “Baba,” ntre ke ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono oro ọkọbọrọ.
“Mmenyene mme ibọrọ ke mme mbụme mi, ndien mmanam ubiere mi,” ntre ke eren oro ekeberi. Ke oro ebede enye ama aka iso ke ukpepn̄kpọ Bible esie ndien ke mîbịghike ama ana baptism nte kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah.
Uforo Uforo Uwem Oro Akamade Utịp
Mma mfiak ntọn̄ọ ndinam utom nte esenyịn circuit ke January 1976. N̄kpọ nte isua itiokiet ke ukperedem, mma nnyene ifet edibuana ke ndida iso ke obufa orụk ukwọrọikọ ke Greece—edinọ ikọ ntiense efak. Ekem, ke October 1991, ami ye n̄wan mi ima itọn̄ọ ndinam utom nte mme akpan asiakusụn̄. Ọfiọn̄ ifan̄ ke ukperedem, n̄kenyene ndika enyene-ndịk edisiak udọn̄ọ esịt, emi ke mfọniso ẹkenamde ẹma uforo uforo. Idahaemi idem enen̄ede ọsọn̄ mi, ndien mma n̄keme ndifiak ntọn̄ọ utom ukwọrọikọ uyọhọ ini. Nnam utom n̄ko nte ebiowo ke kiet ke otu esop oro ẹdude ke Thessalonica, nnyụn̄ nnam utom ye Kọmiti Unyene Nneme ye Mbon Ufọkibọk eke n̄kann̄kụk ndin̄wam mbon oro ẹyomde usọbọ.
Nte mfiakde nse uwem mi, mmokụt nte edide se ikamade uyụhọ ndinam se inemde Ete nnyịn eke heaven esịt. Mmokop idatesịt nte ke ami anyan ini ko mma nyere inem inem ikot esie oro: “Eyen mi, nyene ibuot, nyụn̄ dat mi esịt, man n̄kụt se ndibọrọde owo eke osụn̄ide mi.” (Mme N̄ke 27:11) Ke akpanikọ, adat mi esịt ndikụt n̄kọri ke ofụri ererimbot ke ibat mbon esịt akpanikọ oro ẹdụkde ẹdi esop Jehovah. Ndibuana ke ndinyan̄a mme owo ebe ke akpanikọ Bible ndien ke ntem ẹnọde mmọ idotenyịn nsinsi uwem ke edinen obufa ererimbot enen̄ede edi ifet!—John 8:32; 2 Peter 3:13.
Nnyịn imesidomo kpukpru ini ndisịn udọn̄ nnọ mme uyen asan̄autom Jehovah ndinịm utom uyọhọ ini nte utịtmbuba mmọ, ndinọ Enye ini ye odudu mmọ. Ke akpanikọ, ndibuọt idem ye Jehovah nnyụn̄ nnyene ọyọhọ idatesịt ke ndinam esịt adat enye edi uwem oro enen̄erede akama uyụhọ oro owo ekemede ndinyene!—Mme N̄ke 3:5; Ecclesiastes 12:1.
[Mme ndise ke page 21]
(Ọtọn̄ọde ke ufien aka nnasia)
Ndinam utom ke itie utem udia Bethel ke 1965
Ndinọ utịn̄ikọ ke 1970 ke ini ẹkedoride ukpan ke utom ukwọrọikọ nnyịn
Ye n̄wan mi ke 1959
[Ndise ke page 23]
Ye n̄wan mi, Koula