Mbụk Eyouwem

Eyenakpa Oro Ẹkesịnde Enyene Edima Ete

NTE DIMITRIS SIDIROPOULOS OBỤKDE

Owoekọn̄ kiet ama anyan mi ikan̄ ke iso onyụn̄ ọdọhọ ke iyatesịt ete: “Bọ ikan̄ emi top.” Mma nsịn ye unana edisịn editịm. Ndịk ama anam mbonekọn̄ oro ẹkedade ẹse, ke ini mmọ ẹkekụtde nte itiat ikan̄ oro owoekọn̄ emi okotopde ẹkebede mi fiuu fiuu ke utọn̄. N̄kekere ke mmọn̄ n̄kpa. Edi esịt ama enem mi ndibọhọ. Emi ikedịghe akpa ini oro uwem mi okodude ke itiendịk.

UBON nnyịn ẹketo ekpri ekpụk oro ẹkedụn̄de ẹkpere Kayseri, ke Cappadocia, Turkey. Etie nte ndusụk owo oro ẹkedụn̄de mi ẹkenyịme Ido Ukpono Christ ke akpa isua ikie E.N. (Utom 2:9) Nte ededi, etisịm ntọn̄ọ ntọn̄ọ ọyọhọ isua ikie 20, mme n̄kpọ ẹma ẹnen̄ede ẹkpụhọde.

Mma N̄kabade Ndi Owo Itọkekọn̄ ye Eyenakpa

Esisịt ini ke mma n̄kamana ke 1922, en̄wan ekpụk ama anam ubon nnyịn efehe aka Greece. Ndịk ama anam ete ye eka mi ẹfehe ẹkpọn̄ kpukpru se mmọ ẹkenyenede, ẹmende mi kpọt oro n̄kedide nsekeyen ọfiọn̄ ifan̄. Mmọ ẹma ẹyọ nsọn̄ọn̄kpọ oro inua mîkemeke ndibụk, ẹkenyụn̄ ẹdu ke ata idiọk idaha ke ini ẹkedide ẹdisịm obio-in̄wan̄ Kiria, emi ekperede obio Drama, ke edem edere Greece.

Ete mi ama akpa ke udọeka mi ama akamana, ndien ami n̄kedi isua inan̄ ini oro. Papa ekedi isua 27 kpọt, edi nnanenyịn ini nsọn̄ọn̄kpọ oro ama anam idem enen̄ede ọdiọk enye. N̄kpọ ama enen̄ede ọsọn̄ ye Mama, ndien ikebịghike enye ama akpa n̄ko. Ami ye udọeka mi ima ikabade idi ọkpọikpọi ubuene. Ẹma ẹsimen nnyịn ẹto itie ubọk nditọakpa kiet ẹka en̄wen; ndien ke ini n̄kedide isua 12, ẹma ẹnọ mi n̄ka enye oro okodude ke Thessalonica, ebiet emi n̄kekpepde utom udiọn̄ ubomisọn̄.

Nte n̄kọkọride n̄kpon ke itie ubọk nditọakpa emi ẹkesinamde n̄kpọ nsọn̄ido nsọn̄ido, mma nsikere ntak emi ndusụk owo ẹkụtde ekese ndutụhọ ye ufịk ntre. Mma nsibụp idemmi ntak emi Abasi ayakde utọ ndiọi idaha emi ẹdu. Ẹkesikpep nnyịn ke ukpepn̄kpọ ido ukpono ẹte ke Abasi enyene akakan odudu, edi owo ikanamke ntak emi idiọkn̄kpọ odude onyụn̄ akade iso nditọt an̄wan̄a nnyịn ke usụn̄ oro owụtde ifiọk. Ọwọrọetop ufiet kiet ọkọdọhọ ke Ufọkabasi Greek Orthodox edi mfọnn̄kan ido ukpono. Edi, mma mbụp nte: “Edieke Ufọkabasi Orthodox edide mfọnn̄kan ido ukpono, ntak emi kpukpru owo mîdịghe mbon Orthodox?” Owo ikọnọhọ mi eti ibọrọ.

Nte ededi, andikpep nnyịn ama enyene ntotụn̄ọ ukpono ọnọ Bible, ama esinyụn̄ ọsọn̄ọ etịn̄ ọnọ nnyịn ke Bible edi edisana n̄wed. Andise mban̄a itie ubọk nditọakpa emi ama enyene ntotụn̄ọ ukpono n̄ko ọnọ Bible, edi nnyịn ikọfiọkke ntak oro enye mîkesibuanake ke mme edinam ido ukpono. Ke ini n̄kobụpde ntak, ẹma ẹsian mi ẹte ke enye ama esikpep n̄kpọ ini kiet ko ye Mme Ntiense Jehovah, kpa ido ukpono oro mmen̄kọfiọkke.

N̄kedi isua 17 ke ini n̄kokụrede ukpep udiọn̄ ubomisọn̄ ke itie ubọk nditọakpa ke Thessalonica. Ekọn̄ Ererimbot II ama ọtọn̄ọ, ndien Greece okodu ke idak ukara Nazi. Biọn̄ ama owot mme owo obon ke efak. Mbak biọn̄ ediwot mi, mma mfehe n̄ka obio-in̄wan̄ n̄kanam utom ke in̄wan̄; ẹkenyụn̄ ẹkpe mi esisịt okụk.

Bible Ọnọ Ibọrọ

Ke ini n̄kafiakde nnyọn̄ Thessalonica ke April 1945, Paschalia, adiahaeka ufan ini uyen mi kiet oro nnyịn ikodụn̄de ntre ke ediwak itie ubọk nditọakpa ama edi edise mi. Enye ama asian mi ke imọ ikwe eyeneka imọ onyụn̄ obụp mi m̀mê mma mfiọk ebiet oro enye okodude. Nte ikosụk inemede nneme, enye ama asian mi ke imọ idi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah onyụn̄ ọdọhọ ke Abasi enyene udọn̄ ke idem mme owo.

Edi, n̄kamaha se enye ekenemede, ntre mma mbụp enye ediwak mbụme. Ntak emi n̄kọtọn̄ọde ke ini uyen n̄kụt ukụt? Ntak emi n̄kedide eyenakpa? Abasi esidu ke m̀mọ̀n̄ ke ini emi nnyịn inen̄erede iyom enye? Enye ama ọbọrọ ete: “Ndi afo ekere ke Abasi edi ntak mme n̄kpọ emi?” Enye ama ada Bible esie owụt mi ke idịghe Abasi edi ntak oro mme owo ẹkụtde ndutụhọ. Enye ama an̄wam mi mfiọk ke Andibot ama mme owo ndien ke enye ọyọsọp ndinam mme n̄kpọ ẹfọn. Enye ama ada mme itie N̄wed Abasi nte Isaiah 35:5-7 ye Ediyarade 21:3, 4 owụt mi ke ibịghike ekọn̄, utọk, udọn̄ọ, ye n̄kpa ididụhe aba, ye nte ke mbon akpanikọ ẹyedụn̄ ke isọn̄ ke nsinsi.

Mmenyene Ubon Oro Ọnọde Mi Ibetedem

Mma ndifiọk ke mbon ntịme oro ẹken̄wanade ye ukara ẹkewot eyeneka Paschalia. Mma n̄ka ndikọdọn̄ ubon mmọ esịt, edi mmọ ẹkekam ẹda N̄wed Abasi ẹdọn̄ mi esịt. Mma mfiak n̄ka man n̄kọbọ ndọn̄esịt efen efen ke Bible, ndien ikebịghike mma n̄kabade ndi ubak ekpri otu Mme Ntiense Jehovah oro ẹkesisopde idem ke ndịbe man ẹkpep Bible ẹnyụn̄ ẹtuak ibuot ẹnọ Abasi. Kpa ye oro ẹkesọnde Mme Ntiense, mma mbiere ndika iso mbuana ye mmọ.

Otu mme osụhọdeidem Christian oro ẹketie nte ufiop ufiop ye ima ima ubon oro n̄katabade. Mmọ ẹma ẹnọ mi ibetedem ye un̄wam eke spirit oro n̄koyomde ke mbrenyịn. Mma n̄kụt ke mmọ ẹkedi mme ufan oro ẹkekerede ẹban̄a, emi ẹkeben̄ede idem ẹkenyụn̄ ẹnyịmede ndin̄wam nnyụn̄ ndọn̄ mi esịt. (2 Corinth 7:5-7) Ke edide akpan n̄kpọ akan, mmọ ẹma ẹn̄wam mi ndinen̄ede nsan̄a n̄kpere Jehovah, emi ami ndade idahaemi nte edima Ete mi eke heaven. Mma nnen̄ede mma mme edu esie nte ima, esịtmbọm, ye ntotụn̄ọ udọn̄ oro enye enyenede aban̄a mme owo. (Psalm 23:1-6) Mma ndinyene ubon eke spirit ye edima Ete ke akpatre! Esịt ama enen̄ede enem mi. Ikebịghike emi ama anam mi nyak idemmi nnọ Jehovah, nnyụn̄ nna baptism ke September 1945.

Edidụk mme mbono esop Christian ama anam mi nnen̄ede nnyene ifiọk onyụn̄ ọsọn̄ọ mbuọtidem mi. Sia n̄kpọisan̄ mîkodụhe, ediwak nnyịn ima isisan̄a n̄kpọ nte kilomita itiaba ito obio-in̄wan̄ oro ikodụn̄de ika ebiet oro ikesidụkde mme mbono esop, inemede mme nneme eke spirit oro nnyịn mîdifreke. Mma ntọn̄ọ usiakusụn̄ ke utịt utịt 1945, ke ini ifet edinam utom ukwọrọikọ uyọhọ ini ekebererede. Ama oyom nnyene ata n̄kpet n̄kpet itie ebuana ye Jehovah, koro ikebịghike ẹkenyene ndinen̄ede ndomo mbuọtidem ye nsọn̄ọnda mi.

Ubiọn̄ọ Enyene Nti Utịp

Mme bodisi ẹma ẹsiwak ndibụmede ndụk itie oro ikesinịmde mbono esop ẹnyụn̄ ẹnam nte ke imọn̄ itop nnyịn. Mbonekọn̄ ẹkekara Greece ke ntak ekọn̄ mbio obio. Mme otu oro ẹkebaharede ẹda ẹma ẹda ọkpọsọn̄ usua ẹn̄wan̄a ye kiet eken. Mme ọkwọrọ ederi ẹma ẹda ifet oro ẹnam ukara enịm ke nnyịn ikedi mbon Communist; mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹnam ukara ọkọbọ nnyịn idiọk idiọk.

Ke ufan̄ isua iba, ẹma ẹmụm nnyịn ediwak ini, ndien ẹma ẹbiere n̄kpọkọbi ẹnọ nnyịn utịm ikotiokiet, emi kpukpru ẹkedide ọfiọn̄ inan̄. Nte ededi, mbon n̄kpọkọbi ukara ẹma ẹyọyọhọ ufọk-n̄kpọkọbi, ntre ẹma ẹsana nnyịn ẹyak. Nnyịn ima ida ifụre oro nnyịn mîkodorike enyịn ndinyene do ika iso ikwọrọ ikọ, edi ke esisịt ini ebede ẹma ẹtọn̄ọ ntak ẹmụm nnyịn—utịm ikata ke urua kiet. Nnyịn ima idifiọk ke ẹma ẹbịn ediwak nditọete nnyịn ẹkedọn̄ ke mme isuo oro ẹkedude nsannsan. Ndi nyenyene ọkpọsọn̄ mbuọtidem ndiyọ utọ idomo oro?

N̄kpọ ama enen̄ede ọsọn̄ ke ini ẹkedọhọde nsika n̄kowụt mme bodisi idem ke itieutom mmọ kpukpru usen. Man ẹkụt ke ẹnen̄ede ẹkpeme mi, ukara ọkọdọhọ nsika itieutom mme bodisi ke Evosmos, ke mbọhọ Thessalonica. Mma mbọ ubet kiet oro okodude ekpere ke ukpe okụk, ndien man nse mban̄a idemmi, mma nsisan̄a ke ebiet ke ebiet nnam utomusọ, ntụk mme eso okpoho esem. Ke adan̄aemi n̄kanamde utom usiakusụn̄ ke mme obio-in̄wan̄ oro ẹkedude ke mbọhọ oro, ubọkutom emi ama anam mi n̄keme ndidụk ufọk mme owo mmemmem mmemmem ye unana mme bodisi ndinyene eyịghe mban̄a mi. Nte utịp, ediwak owo ẹma ẹkop eti mbụk ẹnyụn̄ ẹda se ẹkopde ẹnam n̄kpọ. Se iwakde ibe owo duop ẹma ẹkabade ẹdi mme andituak ibuot nnọ Jehovah oro ẹma ẹkeyak idem ẹnọ.

Isua Duop, Ufọk-N̄kpọkọbi Itiaita

Mme bodisi ẹma ẹka iso ndikpeme mi tutu esịm utịt 1949, ndien mma mfiak nnyọn̄ Thessalonica, ama onyụn̄ enen̄ede ọdọn̄ mi ndika iso ke utom ukwọrọikọ uyọhọ ini. Ke ini n̄kosụk n̄kerede ke afanikọn̄ mi ama okụre, ke mbuari ẹma ẹdọhọ ndidụk ekọn̄ ke 1950. Ke ntak edida san̄asan̄a nte Christian, mma mbiere ke ‘ndikpepke ekọn̄.’ (Isaiah 2:4) Ntre, ndutụhọ anyan ini oro edinamde mi nsịm ndusụk ndiọkn̄kan ufọk-n̄kpọkọbi ke Greece, ama ọtọn̄ọ.

Kpukpru emi ọkọtọn̄ọ ke obio Drama. Ke akpa urua oro n̄kesịnede ke ufọk-n̄kpọkọbi do, mbufa mbon oro ẹkenyịkde ẹsịn ke ekọn̄ ẹma ẹtọn̄ọ ndibọ ukpep utop ikan̄. Usen kiet, ẹma ẹmen mi ẹka ebiet oro ẹsikpepde nte ẹtopde ikan̄. Owoekọn̄ kiet ama anyan mi ikan̄ ke iso ete mbọ ntop. Ke ini n̄kesịnde, enye ama ọtọn̄ọ nditop mi. Ke ini mbonekọn̄ eken ẹkekụtde ke ami ndikpụhọkede ekikere, mmọ ẹma ẹtọn̄ọ mi ita ibak ibak. Mmọ ẹma ẹdomo sika ẹnyụn̄ ẹda ekaubọk mi ẹnịme mmọ. Ke oro ebede, mmọ ẹma ẹsịn mi ikpọn̄ ke ufọk-n̄kpọkọbi. Mmọ ẹma ẹsinam emi ke usen ita. Ikan̄ sika oro akatade mi ekaubọk ama anam mi nnen̄ede n̄kop ubiak, ndien mbọn oro ẹma ẹdu ke ekaubọk mi ke ediwak isua.

Mbemiso esopikpe mbonekọn̄ ekekpede ikpe ọnọ mi, ẹma ẹmen mi ẹka itienna mbonekọn̄ ke Iráklion, Crete. Ke ebiet emi, mmọ ẹma ẹmia mi idiọk idiọk man n̄kan̄ mbuọtidem. Sia idem ekenyekde mi ke mmekeme ndikan̄ mbuọtidem, mma n̄kọbọ ke akam nnyụn̄ mben̄e Ete mi eke heaven nte ọsọn̄ọ mi idem. Mma nti ikọ Jeremiah 1:19 emi: “Mmọ ẹyen̄wana ekọn̄ ye afo; edi idikemeke ubọk ye afo; koro ami ndude ye afo, man nnyan̄a fi: uyo Jehovah edi emi.” “Emem Abasi” oro ọnọde ndọn̄esịt ama osụk mi esịt onyụn̄ anam nnyene ifụre. Mma mfiọk ke owụt eti ibuot ndibuọt idem ọyọhọ ọyọhọ ke Jehovah.—Philippi 4:6, 7; Mme N̄ke 3:5.

Ke ẹma ẹkekpe ikpe ẹnọ mi, ẹma ẹbiere nsinsi n̄kpọkọbi ẹnọ mi. Ẹkeda Mme Ntiense Jehovah nte ndiọkn̄kan “asua Ukara.” N̄kọtọn̄ọ nsinsi n̄kpọkọbi mi ke ufọk-n̄kpọkọbi mme abiatibet ke Itsedin, ọwọrọde ọkpọn̄ obio Canea, ndien ẹkekọbi mi ikpọn̄ ke ubet ufọk-n̄kpọkọbi. Itsedin ekedi akani ufọk-ukpeme, ndien eku ama ọyọhọ ubet oro ẹkekọbide mi. Mma nsifụhọ ntaha akani abran̄kịn ke ofụri idem mbak mme eku ẹditụk mi idem ke ini mmọ ẹdọkde mi. Mma nsinen̄ede ndọn̄ọ obuwụhọ. Abiausọbọ ọkọdọhọ ke n̄kenyene ndiwebe eyo, ntem emi ama anam n̄keme ndinyene nneme ye ediwak mbon n̄kpọkọbi oro ẹkedude ke okụre oro. Nte ededi, idem mi ama enen̄ede ọdiọk, ndien ke iyịp ama ọkọwọrọ mi etieti ke obufre, ẹma ẹmen mi ẹka ufọkibọk ke Iráklion.

Ubon mi eke spirit, kpa ekemmọ mme Christian, ẹma ẹtọn̄ọ ntak ẹn̄wam mi. (Colossae 4:11) Nditọete ke Iráklion ẹma ẹsidi ẹdise mi kpukpru ini, ẹdọn̄ mi esịt ẹnyụn̄ ẹsịn udọn̄ ẹnọ mi. Mma nsian mmọ ke mmoyom mme n̄wed man nda n̄kwọrọ ikọ nnọ mbon oro ẹnyenede udọn̄. Mmọ ẹma ẹda ekpatisan̄ emi ekenyenede itie oro n̄kekemede ndidịp mme n̄wed edifọn edifọn ẹsọk mi. Esịt ekenem mi didie ntem koro ke ini oro n̄kodude ke mme ufọk-n̄kpọkọbi oro, ima in̄wam ke nsụhọde n̄kaha mbon n̄kpọkọbi itiokiet ẹkabade ẹdi ata mme Christian!

Ke ekọn̄ mbio obio ama okokụre, ẹma ẹsụhọde n̄kpọkọbi mi ẹkenịm ke isua duop. N̄kabiat nyọhọ-nsụhọ isua n̄kpọkọbi mi ke ufọk-n̄kpọkọbi Rethimno, Genti Koule, ye Cassandra. Ẹma ẹsana mi ẹyak ke mma n̄kabiat n̄kpọ nte isua duop ke ufọk-n̄kpọkọbi itiaita, ndien mma mfiak nnyọn̄ Thessalonica. Ndima nditọete Christian ke Thessalonica ẹma ẹdara mi etieti.

Ndiforo ke Otu Nditọete Christian

Ke ini ẹkesiode mi ke ufọk-n̄kpọkọbi, Mme Ntiense ke Greece ẹma ẹnyene ukeuke ifụre ndituak ibuot nnọ Jehovah. Mma nsọsọp nda ifet oro ekebererede mi n̄ka iso ke utom ukwọrọikọ uyọhọ ini. Ikebịghike, mma nnyene edidiọn̄ efen nte n̄kedide ndifiọk Katina, anam-akpanikọ Christian an̄wan, emi akamade Jehovah okonyụn̄ enyenede ifịk etieti ke utom ukwọrọikọ. Nnyịn ima idọ ndọ ke October 1959. Agape adiaha nnyịn ndimana, ye ami ndinyene ubon idemmi ama anam mfre ndiọi idaha oro n̄kosobode nte eyenakpa. Ke akande kpukpru n̄kpọ, ubon nnyịn ama okop inemesịt ndinam n̄kpọ nnọ edima Ete nnyịn eke heaven, kpa Jehovah, emi ekekpemede nnyịn.—Psalm 5:11.

Ke ntak mme idaha oro mmen̄kekemeke ndinyan̄a, mma ntre usiakusụn̄ edi mma nnọ n̄wan mi ibetedem man aka iso ke utom usiakusụn̄. Ata akpan n̄kpọ ama etịbe ke uwem mi nte Christian ke 1969, ke ini ẹkenịmde akamba mbono ofụri ererimbot eke Mme Ntiense Jehovah ke Nuremberg, Germany. Nte n̄keben̄ede idem ndika mbono oro, mma nsịn n̄wed nyom n̄wedisan̄. Ke ini n̄wan mi akakade itieutom mme bodisi okobụp ntak emi owo mîkọnọhọ mi n̄wedisan̄ ke se iwakde ikan ọfiọn̄ iba ẹma ẹkebe, owo bodisi kiet ama osio ndodobi efọkn̄wed kiet ke esịt drọwa esie onyụn̄ ọdọhọ ete: “Ndi ọdọhọ inọ owo emi n̄wedisan̄ man enye aka akakabade mme owo esịt ke Germany? Nnyịn ikemeke ndinam utọ n̄kpọ oro! Eren emi edi n̄kpọndịk.”

Ye un̄wam Jehovah ọkọrọ ye eke ndusụk nditọete, ẹma ẹsịn mi enyịn̄ ke n̄wedisan̄ otu ndien mma n̄keme ndidụk utịbe utịbe mbono emi ke akpatre. N̄wakn̄kan ibat owo oro ẹkedụkde ẹma ẹbe 150,000, mma nnyụn̄ nnen̄ede n̄kụt nte spirit Jehovah akadade otu nditọete eke ofụri ererimbot emi usụn̄ ye nte enye akadiande mmọ ọtọkiet. Nte ini akakade, mma ndinen̄ede n̄kụt ufọn otu nditọete Christian.

Edima n̄wan kpa anam-akpanikọ nsan̄a mi ama ebe efep ke 1977. Mma nsịn ọkpọsọn̄ ukeme ndida mme edumbet Bible mbọk adiaha mi, edi n̄kanamke emi ikpọn̄. Ubon mi eke spirit ẹma ẹtọn̄ọ ntak ẹn̄wam mi. Nyaka iso ndiwụt esịtekọm mban̄a un̄wam oro nditọete ẹkenọde mi ke ini nnanenyịn oro. Ndusụk mmọ ẹma ẹkam ẹdidụn̄ ke ufọk nnyịn ke ndusụk ini man ẹse ẹban̄a adiaha mi. Ndifreke ima n̄waidem mmọ tutu amama.—John 13:34, 35.

Ke Agape ama okokpon, enye ama ọdọ Elias. Mmọ ẹnyene nditọiren inan̄, ndien kpukpru mmọ ẹdu ke akpanikọ. Ke mme isua ndondo emi, mmọdọn̄ọ akpauben̄ ekpo ediwak ini ndien idem mi ọdọdiọn̄ ọdiọk. Adiaha mi ye ubon esie ẹtịm mi ẹkama. Kpa ye unana nsọn̄idem mi, nsụk nnyenyene ediwak ntak ndidat esịt. Mmeti ini oro n̄kpọ nte nditọete ikie kpọt ẹkedude ke ofụri Thessalonica, ẹsopde idem ke ndịbe ke ufọk mme owo. Edi n̄kpọ nte ifịk ifịk Mme Ntiense tọsịn ition ẹdu idahaemi ke ikpehe oro. (Isaiah 60:22) Ke ini nsidụkde ikpọ mbono, n̄kparawa Christian ẹsidi ẹdibụp mi ẹte: “Ndi emeti ini oro ekesidade mme magazine edi ufọk nnyịn?” Okposụkedi ekemede ndidi mme ete ye eka mmọ mîkesikotke mme magazine oro, nditọ mmọ ẹma ẹsikot ẹnyụn̄ ẹnam n̄kọri eke spirit!

Ke ini n̄kụtde n̄kọri oro odude ke esop Jehovah, n̄kere ke kpukpru idomo oro n̄kọyọde itakke. Mmesidọhọ nditọ nditọ mi ye mme uyen eken kpukpru ini nte ẹti Ete mmọ eke heaven ke ini uyen, ke enye idikpọn̄ke mmọ tutu amama. (Ecclesiastes 12:1) Jehovah ama osu ikọ esie ke ndikabade ndi “ete nditọ-akpa” nnọ mi. (Psalm 68:5) Okposụkedi n̄kedide eyenakpa oro ẹkesịnde ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ uwem mi, mma ndinyene edima Ete ke akpatre!

[Ndise ke page 22]

N̄kedi etemudia ke ufọk-n̄kpọkọbi obio Drama

[Ndise ke page 23]

Ami ye Katina ke usen ndọ nnyịn ke 1959

[Ndise ke page 23]

Mbono ke akai emi ekperede Thessalonica, ke utịt utịt 1960

[Ndise ke page 24]

Ye adiaha nnyịn, ke 1967