Ndinọ Jehovah Se Enye Odotde Ndibọ
NTE TIMOLEON VASILIOU OBỤKDE
Ẹma ẹmụm mi ke ntak emi n̄kekpepde mme owo Bible ke obio-in̄wan̄ Aidhonochori. Mme bodisi ẹma ẹsion̄o mi ikpaukot ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndimia mi ekaikpat. Nte umia emi akakade iso, ibikpai ama odoro mi ke ukot ndien n̄kokopke aba ubiak. Mbemiso nnamde an̄wan̄a se ikadade ikesịm esuene emi, oro ekedide ọsọ n̄kpọ ke Greece ke ini oro, yak mbụk nte n̄kakabarede ndi andikpep ukpepn̄kpọ Bible.
ESISỊT ini ke mma n̄kamana ke 1921, ubon nnyịn ama ọwọrọ idụn̄ aka obio Rodholívos, ke edere edere Greece. Ke ini uyen mi, n̄kodu uwem nsọn̄ibuot. Ke ini n̄kedide isua 11, mma ntọn̄ọ ndin̄wọn̄ sika. Ekem mma n̄kabade ndi owo mmịn ye ebre mbre mfọniso, nnyụn̄ n̄ka idat idat usọrọ ke ekperede ndidi kpukpru okoneyo. Mma nnyene ndammana ukeme ukwọ ikwọ, ntre mma ndụk n̄ka ikwọ n̄kann̄kụk. Ke n̄kpọ nte isua kiet, mma n̄keme ndibre ata ediwak ke otu n̄kpọ mbre n̄ka ikwọ oro. Edi, ke ukem ini oro, mma nsịn idem n̄kpep n̄wed nnyụn̄ mma unenikpe.
Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ 1940, ke adan̄aemi Ekọn̄ Ererimbot II okosụk ọsọn̄de ubọk, ẹma ẹkot n̄ka ikwọ nnyịn edibre ikwọ ke itie n̄kpa ekpri n̄kaiferi kiet. Ke itie udi, iman ye mme ufan ẹma ẹtuan̄a ẹnyụn̄ ẹfụhọ ke usụn̄ emi owo mîkekemeke ndikpan. Idaha unana idotenyịn mmọ ama otụk mi ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ. Mma ntọn̄ọ ndikere, ‘Ntak emi nnyịn ikpade? Nte n̄kpọ efen ekededi odu ke uwem akan ibio ibio uwem nnyịn? M̀mọ̀n̄ ke n̄keme ndikụt mme ibọrọ?’
Usen ifan̄ ke ukperedem, mma n̄kụt Obufa Testament kiet ke n̄kpọ udọn̄ n̄wed ke ufọk mi. Mma ndorode enye nnyụn̄ ntọn̄ọ ndikot. Ke ini n̄kokotde ikọ Jesus ke Matthew 24:7 nte ke ekọn̄ ke akamba udomo edi ubak idiọn̄ọ edidu esie, ama ọtọn̄ọ ndin̄wan̄a mi nte ke anaedi mme ikọ esie ẹnyene n̄kpọ ndinam ye eyo nnyịn. Ke mme urua oro ẹketienede, mma n̄kot N̄wed Abasi Christian Usem Greek emi ediwak ini.
Ekem ke December 1940, mma n̄kese ubon kiet okodụn̄de ekpere—ebeakpa ye nditọ esie ition. Mma n̄kụt ekpri n̄wed kiet ẹkotde A Desirable Government, emi Watch Tower Bible and Tract Society okosiode, ke otu n̄kpri n̄wed ke ubet enyọn̄ mmọ. Mma ntie ke ubet enyọn̄ oro n̄kot ekpri n̄wed oro n̄kụre. Mma nnịm ke akpanikọ ọyọhọ ọyọhọ nto se n̄kokotde nte ke nnyịn inen̄ede idu uwem ke se Bible okotde “ukperedem ini” ye nte ke ibịghike Jehovah Abasi ayada editịm n̄kpọ emi ekesịm utịt onyụn̄ owụk edinen obufa ererimbot ke itie esie.—2 Timothy 3:1-5; 2 Peter 3:13.
Se ikotụkde mi akpan akpan ekedi uyarade N̄wed Abasi oro nte ke mme anam-akpanikọ ẹyedụn̄ ke paradise isọn̄ ke nsinsi ye nte ke ndutụhọ ye n̄kpa ididụhe aba ke obufa ererimbot oro ke idak ukara Obio Ubọn̄ Abasi. (Psalm 37:9-11, 29; Ediyarade 21:3, 4) Nte n̄kosụk n̄kotde, mma n̄kọm Abasi ke akam mban̄a mme n̄kpọ ẹmi, nnyụn̄ ndọhọ enye owụt mi se enye oyomde. Mma ndifiọk nte ke Jehovah Abasi odot ndibọ utuakibuot ofụri ukpọn̄ mi.—Matthew 22:37.
Ndinam Se N̄kekpepde
Ọtọn̄ọde ke ini oro ka iso, mma ntre ndin̄wọn̄ sika, ntre ndikpa mmịn, nnyụn̄ ntre ndibre mbre mfọniso. Mma ntan̄ nditọ ebeakpa ition oro ye n̄kpri nditọeka mi ita mbok ọtọkiet, nnyụn̄ nnam se n̄kekpepde nto ekpri n̄wed oro an̄wan̄a mmọ. Ikebịghike kpukpru nnyịn ima itọn̄ọ ndisuan esisịt se nnyịn ikọfiọkde. Ẹma ẹdidiọn̄ọ nnyịn ke n̄kann̄kụk oro nte Mme Ntiense Jehovah, okposụkedi akananam nnyịn mîkosoboke ye Mme Ntiense. Toto ke ntọn̄ọ, mma nsịn se ibede hour ikie kpukpru ọfiọn̄ ke ndisian mbon efen mme utịbe utịbe n̄kpọ oro n̄kekpepde.
Kiet ke otu oku Greek Orthodox n̄kann̄kụk ama aka nditọt nnyịn nnọ ọbọn̄ obio. Edi nnyịn ikọfiọkke ite ke usen ifan̄ mbemiso oro, ekpri akparawa Ntiense kiet ama ọfiọhọ enan̄-mbakara oro okosopde onyụn̄ ada ọsọk mme andinyene. Nte utịp utọ edinam akpanikọ oro, ọbọn̄ obio ama okpono Mme Ntiense, ndien enye ama esịn ndikpan̄ utọn̄ nnọ oku oro.
Usen kiet ke n̄kpọ nte October 1941, ke adan̄aemi n̄kọnọde ikọ ntiense ke an̄waurua, owo kiet ama etịn̄ aban̄a Ntiense Jehovah emi okodụn̄de ke n̄kpet n̄kpet obio kiet. Enye ekedi akani owo bodisi emi ekekerede Christos Triantafillou. Mma n̄ka n̄kese enye nnyụn̄ mfiọk nte ke enye ama ededi Ntiense toto ke 1932. N̄kokop inemesịt didie ntem ke ini enye ọkọnọde mi ediwak n̄kani n̄wed Watch Tower! Mmọ ẹmi ẹma ẹnen̄ede ẹn̄wam mi ndinam n̄kọri eke spirit.
Ke 1943, mma nyarade uyakidem mi nnọ Abasi ebe ke mmọn̄ baptism. Ini oro n̄kesinịm ukpepn̄kpọ Bible ke n̄kpet n̄kpet obio-in̄wan̄ ita—Dhravískos, Palaeokomi, ye Mavrolofos. N̄kada n̄wed oro The Harp of God nte un̄wam ukpepn̄kpọ Bible nnyịn. Nte ini akakade, mma nnyene ifet ndikụt ẹsiakde esop Mme Ntiense Jehovah inan̄ ke n̄kann̄kụk emi.
Ndikwọrọ Ikọ Kpa ye Mme N̄kpọ Ubiọn̄ọ
Ke 1944, Greece ama ọwọrọ ke idak Germany, ndien esisịt ini ke ukperedem, ẹma ẹfiak ẹkeme ndinyene nneme ye ọfis n̄kọk itieutom Watch Tower Society ke Athens. Ọfis n̄kọk itieutom ama ọnọ mi ikot ndibuana ke utom ukwọrọikọ ke efakutom emi ekperede ndidi owo ndomokiet ikokopke etop Obio Ubọn̄. Ke mma n̄kaka do, mma nnam utom ke in̄wan̄ ke ọfiọn̄ ita nnyụn̄ mbiat kpukpru ọfiọn̄ eken ke isua oro ke utom ukwọrọikọ.
Ke isua oro mma n̄kop inemesịt ndikụt eka mi ọkọrọ ye ebeakpa oro ye nditọ esie ẹnade baptism, ibọhọke ekperedem eyen esie Marianthi, emi akanade baptism ke 1943 onyụn̄ akabarede edi edima n̄wan mi ke November isua oro. Isua 30 ke ukperedem, ke 1974, ete mi n̄ko ama akabade edi Ntiense oro anade baptism.
Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ 1945 nnyịn ima ibọ akpa Enyọn̄-Ukpeme oro ẹkefiakde-fiak ẹmịn̄ ito n̄kọk itieutom. Ẹkekot akpan ibuotikọ esie “Ẹka, Ẹkenam Kpukpru Idụt Ẹdi Mbet.” (Matthew 28:19, The Emphatic Diaglott) Ami ye Marianthi ima isọsọp ikpọn̄ ebietidụn̄ nnyịn ika ndinam utom ke nsannsan efakutom ke edem usiahautịn Akpa Strymon. Ekem Mme Ntiense efen ẹma ẹdidiana ye nnyịn.
Nnyịn ikesiwak ndisan̄a ukpọk ikpat man isịm obio-in̄wan̄, isan̄ade ediwak kilomita isụhọde mme ebeden̄ inyụn̄ idọkde mme ikpọ obot. Nnyịn ikesinam emi man ikpaukot nnyịn ebịghi koro ke ini mmọ ẹtahade, nnyịn ikenyeneke efen ndikpụhọ. Ke ufọt isua ọtọn̄ọde ke 1946 esịm 1949, ekọn̄ mbio obio ke ọkọsọn̄ ubọk ke Greece, okonyụn̄ edi ata n̄kpọndịk ndika isan̄. Ikedịghe esen n̄kpọ ndikụt mme okpo owo ẹbonode ke ọkpọusụn̄.
Utu ke ndiyak mme mfịna ẹmi ẹnam idem emem nnyịn, nnyịn ima ika iso ndinam utom ifịk ifịk. Ediwak ini eketie mi ke idem ukem nte eketiede andiwet psalm emi ekewetde ete: “Ndien n̄ko ke ini ndisan̄ade ke itịghede mfụt n̄kpa, ndifeheke idiọk: koro afo odude ye ami; edi eto fo ye esan̄ fo ẹdidọn̄ mi esịt.” (Psalm 23:4) Ke ikpehe ini emi nnyịn ima isiwak ndikpọn̄ ufọk ediwak urua, ndien ke ndusụk ini mma nsibiat hour 250 ke ọfiọn̄ ke utom ukwọrọikọ.
Utom Ukwọrọikọ Nnyịn ke Aidhonochori
Kiet ke otu obio-in̄wan̄ ẹmi nnyịn ikakade ke 1946 ekedi Aidhonochori, odorode ke enyọn̄ obot. Do ke nnyịn ikosobo eren kiet emi akasiande nnyịn nte ke odu iren iba ke obio-in̄wan̄ oro ẹmi ẹkeyomde ndikop etop Bible. Nte ededi, ke ntak okokopde ndịk aban̄a mbọhọidụn̄ esie, enye ikamaha ndida nnyịn n̄kowụt ebiet mmọ ẹdude. Nte ededi, nnyịn ima isịm ufọk mmọ ndien ẹma ẹkama nnyịn esen. Ke akpanikọ, ke minit ifan̄ ẹma ẹkebe, mme owo ẹma ẹyọhọ ufọtufọk! Mmọ ẹkedi mme iman m̀mê mme ufan. Idem ama enen̄ede akpa mi ndikụt nte mmọ ẹketiede sụn̄ ẹkpan̄ utọn̄ ẹnọ nnyịn. Ibịghike nnyịn ima idifiọk nte ke mmọ ẹma ẹsitie ye ọkpọsọn̄ udọn̄ ẹbet ndisobo ye Mme Ntiense Jehovah, edi ke ini Germany akakande idụt emi ada enyene, ndomokiet ikoduhe ke n̄kann̄kụk oro. Nso ikedemede udọn̄ mmọ?
Ibuot ubon iba ẹmi ẹkedi mme ọwọrọ iso owo ke n̄ka ukara Communist n̄kann̄kụk, ndien mmọ ẹma ẹmen mme ekikere Communist ẹwụt mme owo. Edi ekem mmọ ẹma ẹkụt n̄wed oro Government, emi Watch Tower Society okosiode. Nte utịp edikot n̄wed oro, mmọ ẹma ẹnịm ke akpanikọ ete ke Obio Ubọn̄ Abasi edi n̄kukụre idotenyịn kaban̄a mfọnmma, edinen ukara.
Nnyịn ima itaba idap inyene nneme ye iren ẹmi ye mme ufan mmọ tutu esịm ufọt okoneyo. Mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹkop uyụhọ ke mme ibọrọ ẹkọn̄ọde ke Bible oro ẹkenọde ke mme mbụme mmọ. Nte ededi, ikebịghike ke oro ebede, mbon ukara Communist ke obio-in̄wan̄ oro ẹma ẹdiomi ndiwot mi koro mmọ ẹkekere ke ami n̄kanam n̄kani mme adausụn̄ mmọ ẹkabade esịt. Kamse, eren oro eketịn̄de ọnọ mi aban̄a mbon oro ẹkenyenede udọn̄ ke obio-in̄wan̄ oro ama etiene odu ke akpa okoneyo oro. Ke akpatre enye ama anam n̄kọri ke ifiọk Bible, ana baptism, ndien ekem akabade edi ebiowo Christian.
Ibak Ibak Ukọbọ
Ikebịghike nte ikosobo ye n̄kani mbon ukara Communist ẹmi, bodisi iba ẹma ẹbụmede ẹdụk ufọk emi nnyịn ikenịmde mbono esop. Ye ikan̄ ke ubọk, mmọ ẹma ẹmụm nnyịn mbinan̄ ẹnyụn̄ ẹda nnyịn ẹka itieutom mme bodisi. Do akamba owo bodisi, oro ekenyenede n̄kpet n̄kpet itie ebuana ye ọkwọrọ ederi Greek Orthodox, ama ọtọk nnyịn. Ke akpatre, enye ama obụp ete, “Ọfọn, nso ke ndinam mbufo?”
“Yak imia mmọ etieti!” ntre ke mme bodisi eken ẹmi ẹkedade ke edem nnyịn ẹkefiori ke uyo kiet.
Emi ekedi ke okoneyo ndien eyo ama ọsọn̄. Mme bodisi oro ẹma ẹkọbi nnyịn ke ufọk idak isọn̄ ẹnyụn̄ ẹka itie un̄wọn̄ mmịn ke udiana ubet. Ke ini ẹkenen̄erede ẹkpa mmịn, mmọ ẹma ẹfiak ẹdi ẹdida mi ẹdọk ufọkenyọn̄.
Ke n̄kụtde idaha oro mmọ ẹkedude, mma ndiọn̄ọ nte ke mmọ ẹkeme ndiwot mi ini ekededi. Ntre mma mbọn̄ akam nte Abasi ọnọ mi ukeme ndiyọ se ededi oro ndisobode. Mmọ ẹma ẹda ndusụk nnyan eto ẹtọn̄ọ ndimia mi ekaikpat, nte n̄ketịn̄de ke ntọn̄ọ. Ke oro ebede mmọ ẹma ẹmia mi ofụri idem, ndien ekem ẹfiak ẹtop mi ẹsịn ke ubet idak isọn̄ oro. Ekem mmọ ẹma ẹsio owo efen ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndimia.
Kan̄a ke emi, mma nda ifet oro nditịm n̄kparawa Ntiense iba eken idem ndisobo idomo oro ekedide ke iso. Edi utu ke oro mme bodisi ẹma ẹmek ndifiak nda mi n̄ka ufọkenyọn̄. Mmọ ẹma ẹsion̄o mi ọfọn̄ ke idem, ndien mmọ mbition ẹma ẹmia mi ke n̄kpọ nte hour kiet ẹdade ikpaukot ekọn̄ mmọ ẹdịghi mi ibuot. Ekem mmọ ẹma ẹtop mi ẹduọk ke udịghi ukot ufọkenyọn̄ oro, ndien ke ebiet emi mma nsụhọ ke n̄kpọ nte hour 12.
Ke ini ẹkesion̄ode nnyịn ke akpatre, ubon kiet ke obio-in̄wan̄ emi ama emen nnyịn esịn ke ufọk ke okoneyo oro onyụn̄ ese aban̄a nnyịn. Ke ndan̄nsiere, nnyịn ima inyọn̄ ufọk. Ima inen̄ede ikop mmemidem inyụn̄ ikpa mba ke ntak umia oro tutu isan̄ oro, emi ekesidade hour iba, akada nnyịn hour itiaita. Mma nnen̄ede mfụt ke ntak umia oro tutu Marianthi ikọsọpke idiọn̄ọ mi.
N̄kọri Kpa ye Ubiọn̄ọ
Ke adan̄aemi ekọn̄ mbio obio okosụk akade iso ke 1949, nnyịn ima iwọrọ ika Thessalonica. Ẹma ẹmek mi nnam utom nte udiana asan̄autom esop ke kiet ke otu esop inan̄ ẹmi ẹkedude ke obio oro. Ke isua kiet ebede, esop emi ama ọkọri tutu nnyịn ibahade esop, ndien ẹma ẹmek mi nte asan̄autom esop, m̀mê esenyịn oro etiede ibuot. Isua kiet ke ukperedem obufa esop oro ama ekpere ndiwak utịm ikaba, ndien ẹma ẹfiak ẹbahade!
Mme andibiọn̄ọ ẹma ẹyat esịt ye n̄kọri Mme Ntiense Jehovah ke Thessalonica. Usen kiet ke 1952, ke ini n̄kọnyọn̄de utom ndi, ẹma ẹfọp ufọk nnyịn ofụri ofụri. Akayak esisịt Marianthi ikpọbọhọke ye uwem. Ke mbono esop mbubịteyo oro, nnyịn ikenyene ndinam an̄wan̄a ntak emi nnyịn ikesịnede mbabari ọfọn̄ idi—nnyịn ima itaba kpukpru n̄kpọ. Nditọete Christian nnyịn ẹma ẹnen̄ede ẹkop mbọm ẹnyụn̄ ẹnọ nnyịn un̄wam.
Ke 1961, ẹma ẹnọ mi n̄kanam utom emi ẹsan̄ade-san̄a, n̄kade nsio nsio esop ke urua kiet kiet, man nsọn̄ọ nditọete idem ke n̄kan̄ eke spirit. Ke isua 27 ẹmi ẹketienede, ami ye Marianthi ima isan̄a ise mme circuit ye mme district ke Macedonia, Thrace, ye Thessaly. Okposụkedi edima Marianthi mi mîkekwe usụn̄ ọfọn ọtọn̄ọde ke 1948, enye ama anam utom ye ami uko uko, ọyọde ediwak idomo mbuọtidem. Ẹma ẹmụm enye n̄ko, ẹkpe ikpe ẹnọ, ẹnyụn̄ ẹkọbi ediwak ini. Ekem idem esie ama ọtọn̄ọ ndidiọk, ndien enye ama akpa ke 1988 ke ama ọkọdọn̄ọ kansa ke anyan ini.
Kpasụk ke isua oro, ẹma ẹmek mi ndinam utom nte akpan asiakusụn̄ ke Thessalonica. Idahaemi, ke se ibede isua 56 ke utom Jehovah, mmekeme ndisụk nnam utom ọkpọsọn̄ nnyụn̄ mbuana ke kpukpru ikpehe utom ukwọrọikọ. Ndusụk ini, mma nsinịm n̄kpọ nte ukpepn̄kpọ Bible 20 ye mbon oro ẹnyenede udọn̄ ke urua kiet kiet.
Mmedikụt nte ke nnyịn inen̄ede idu ke ntọn̄ọ akwa ndutịm unọ ukpep emi edikade iso tutu esịm obufa ererimbot Jehovah ye ke tọsịn isua. Kpa ye oro, n̄kere ke emi idịghe ini ndisụhọde ubọk, ndisịk mme n̄kpọ mbon, m̀mê ndibiat ini nnyịn nyụhọ mme udọn̄ obụkidem nnyịn. Mmọkọm Abasi ke ndin̄wam mi nnịm un̄wọn̄ọ oro n̄kanamde ke ata ntọn̄ọ koro Jehovah ke akpanikọ odot ndibọ utuakibuot ye utom ofụri ukpọn̄ nnyịn.
[Ndise ke page 24]
Ke nnọde utịn̄ikọ ke adan̄aemi ẹkedoride ukpan ke utom ukwọrọikọ nnyịn
[Ndise ke page 25]
Ye n̄wan mi, Marianthi