Watchtower LIBRARY EKE INTANET
Watchtower
LIBRARY EKE INTANET
Efịk
Ẹ,Ê,Ị,Ọ,Ụ,Û,N̄
  • Ẹ
  • ẹ
  • Ê
  • ê
  • Ị
  • ị
  • Ọ
  • ọ
  • Ụ
  • ụ
  • Û
  • û
  • N̄
  • n̄
  • BIBLE
  • MME N̄WED
  • MBONO ESOP
  • w99 2/1 p. 30-31
  • “Jehovah” m̀mê “Yahweh”?

Vidio ndomokiet idụhe mi.

Kûyat esịt, n̄kpọ anam vidio emi okûbre.

  • “Jehovah” m̀mê “Yahweh”?
  • Enyọn̄-Ukpeme Ọnọ Ntọt Obio Ubọn̄ Jehovah—1999
  • N̄kpri Ibuotikọ
  • Ukem Ibuot Nneme
  • Ke Ntọn̄ọ Eneni Oro
  • Nso Isịne ke Enyịn̄?
  • Ntak Emi Ikpokotde Enyịn̄ Abasi Sia Owo Mîtịmke Ifiọk nte Ẹkesikotde Enye?
    Enyọn̄-Ukpeme Ọnọ Ntọt Obio Ubọn̄ Jehovah—2008
  • Enyịn̄ Abasi—Se Enye Ọwọrọde ye Nte Ẹkotde
    Enyịn̄ Abasi Oro Edibịghide ke Nsinsi
  • Anie Edi Jehovah?
    Mme Mbụme Bible Oro Ẹbọrọde
  • Ndi “Owo Ikpokotke Enyịn̄ Emi”?
    Enyọn̄-Ukpeme Ọnọ Ntọt Obio Ubọn̄ Jehovah—2008
Enyọn̄-Ukpeme Ọnọ Ntọt Obio Ubọn̄ Jehovah—1999
w99 2/1 p. 30-31

“Jehovah” m̀mê “Yahweh”?

“UTỊP-UDỌN̄,” “mbuaha uduot,” “esen esen.” Nso ikpanam nditọ ukpepn̄kpọ Bible usem Hebrew ẹda utọ n̄kpọsọn̄ ikọ oro? Se ẹnenide ẹban̄a edi m̀mê “Jehovah” edi nnennen nte ẹkotde enyịn̄ Abasi ke Ikọ Efịk. Eneni emi amaka iso ke se ibede isua ikie. Mfịn, etie nte ata ediwak nditọ ukpepn̄kpọ ẹma “Yahweh” emi enyenede ikpehe ikọ iba. Edi ndi usụn̄ edikot oro “Jehovah” enen̄ede edi “esen esen” ntre?

Ke Ntọn̄ọ Eneni Oro

Nte Bible ọdọhọde, Abasi ke idemesie akayarade enyịn̄ oro ọnọ ubonowo. (Exodus 3:15) Uyarade N̄wed Abasi owụt ke mme asan̄autom Abasi eke eset ẹma ẹsida enyịn̄ oro ifụre ifụre. (Genesis 12:8; Ruth 2:4) Mme idụt en̄wen ẹma ẹdiọn̄ọ enyịn̄ Abasi n̄ko. (Joshua 2:9) Emi ekenen̄ede edi ntre ke mme Jew oro ẹkenyọn̄de ntan̄mfep ke Babylon ẹdi ẹma ẹkesobo ye mme owo ke ediwak idụt. (Psalm 96:2-10; Isaiah 12:4; Malachi 1:11) The Interpreter’s Dictionary of the Bible ọdọhọ ete: “Ndusụk udomo uyarade ẹdu nte ke ediwak isenowo ẹma ẹdinyene udọn̄ ke ido ukpono mme Jew ke ikpehe ini oro mmọ ẹma ẹkenyọn̄ ntan̄mfep ẹdi.” Nte ededi, etisịm akpa isua ikie E.N., nsunsu ekikere ama edemede aban̄a enyịn̄ Abasi. Nte ini akade, idụt mme Jew iketreke ndida enyịn̄ Abasi an̄wan̄wa kpọt edi ndusụk owo ẹma ẹkam ẹsịn ndikokot enye. Ke ntre nnennen nte ẹkotde enye ama osop—nte ama osop?

Nso Isịne ke Enyịn̄?

Ke usem Hebrew, ẹwet enyịn̄ Abasi nte יהוה. Ẹwak ndikot leta inan̄ ẹmi, emi ẹtode ke nnasia ẹkot ẹka ufien, Tetragrammaton. Ediwak enyịn̄ mme owo ye mme itie ẹsiakde ke Bible ẹsịne ibio ibio usụn̄ ediwet enyịn̄ Abasi. Nte mme ata enyịn̄ ẹmi ẹkeme ndinọ ndusụk ndausụn̄ kaban̄a nte ẹkekotde enyịn̄ Abasi?

Nte George Buchanan, akani prọfesọ ke Ufọkn̄wed Ukpepn̄kpọ Ido Ukpono eke Wesley, Washington, D.C., U.S.A. ọdọhọde, ibọrọ edi ih. Prọfesọ Buchanan anam an̄wan̄a ete: “Ke eset, mme ete ye eka ẹma ẹsiwak ndida mme enyịn̄ abasi mmọ nsio nditọ mmọ. Oro ọwọrọ nte ke mmọ ẹkenyene ndikot enyịn̄ nditọ mmọ ke usụn̄ oro ẹkesikotde enyịn̄ abasi mmọ. Ẹma ẹsidian Tetragrammaton ke enyịn̄ mme owo, ndien mmọ ẹkesiwak ndida enyene-uyo abisi emi odude ke ufọt.”

Kere ban̄a ibat ibat uwụtn̄kpọ ata enyịn̄ ẹmi ẹdude ke Bible ẹmi ẹsịnede ibio ibio usụn̄ ediwet enyịn̄ Abasi. Jonathan, emi odude nte Yoh·na·thanʹ m̀mê Yehoh·na·thanʹ ke Bible usem Hebrew, ọwọrọ “Yaho m̀mê Yahowah ọmọnọ,” ntre ke Prọfesọ Buchanan ọdọhọ. Enyịn̄ prọfet Elijah edi ʼE·li·yahʹ m̀mê ʼE·li·yaʹhu ke usem Hebrew. Nte Prọfesọ Buchanan ọdọhọde, enyịn̄ emi ọwọrọ: “Abasi mi edi Yahoo m̀mê Yahoo-wah.” Ukem ntre, enyịn̄ Jehoshaphat ke Hebrew edi Yehoh-sha·phatʹ, emi ọwọrọde “Yaho emebiere.”

Edikot Tetragrammaton ke ikpehe ikọ iba nte “Yahweh” idiyakke enyene-uyo abisi oro o odu nte ubak enyịn̄ Abasi. Edi ke ediwak enyịn̄ Bible oro ẹsịnde enyịn̄ Abasi, enyene-uyo abisi emi odude ke ufọt mi odu ke akpasarade ye ibio ibio usụn̄ ediwet, kpa nte edide ke Jehonathan ye Jonathan. Ntem, Prọfesọ Buchanan etịn̄ aban̄a enyịn̄ Abasi ete: “Idụhe idaha ndomokiet emi ẹkesiode enyene-uyo abisi oro oo m̀mê oh ẹfep. Ndusụk ini ẹkesiwet ikọ oro ibio ibio nte ‘Ya,’ edi akananam owo iwetke nte ‘Ya-weh.’ . . . Ke ini ẹkesikotde Tetragrammaton ke ikọ oro edide ikpehe kiet enye ekesidi ‘Yah’ m̀mê ‘Yo.’ Ke ini ẹkesikotde ke ikọ oro edide ikpehe ita ekesidi ‘Yahowah’ m̀mê ‘Yahoowah.’ Ke edide akananam ẹma ẹwet enye ibio ibio ke ikọ edide ikpehe iba ekpekedi ‘Yaho.’”—Biblical Archaeology Review.

Se ẹtịn̄de ẹmi ẹn̄wam nnyịn ndifiọk se Gesenius, eyen ukpepn̄kpọ Hebrew eke ọyọhọ isua ikie 19 eketịn̄de ke Hebrew and Chaldee Lexicon to the Old Testament Scriptures esie: “Mbon oro ẹkerede nte ke יְהוָֹה [Ye-ho-wah] ekedi ata ata usụn̄ nte ẹkekotde [enyịn̄ Abasi] inanake isọn̄ ofụri ofụri ndida nsọn̄ọ ekikere mmọ. Ke usụn̄ emi ke ikpehe ikọ ẹmi ẹwetde ibio ibio mi יְהוֹ [Ye-ho] ye יוֹ [Yo], emi ediwak ata enyịn̄ ẹtọn̄ọde, edi se ẹkemede ndinam an̄wan̄a ke usụn̄ emi etịmde ọnọ uyụhọ.”

Nte ededi, ke ntọn̄ọikọ edikabade eke The Five Books of Moses esie eke ndondo emi, Everett Fox owụt ete: “N̄kani ye mbufa ukeme oro ẹsịnde ndidiọn̄ọ ‘nnennen’ nte ẹkekotde enyịn̄ [Abasi] ke usem Hebrew ikwe unen; owo inyụn̄ ikemeke nditịm nsọn̄ọ ‘Jehovah’ oro ẹsikopde ndusụk ini m̀mê ‘Yahweh’ oro mme ọfiọkn̄wed ẹmekde.”

Nte eyịghe mîdụhe eneni mme ọfiọkn̄wed ayaka iso. Mme Jew ẹma ẹtre ndikot enyịn̄ ata Abasi mbemiso mme Masorete ẹkesiode usụn̄ edidọn̄ mme enyene-uyo abisi ẹdi. Ntem, akpan usụn̄ idụhe ndisọn̄ọ m̀mê mme enyene-uyo abisi ewe ẹkesan̄a ye mme anana-uyo abisi ẹmi YHWH (יהוה). Edi, ata enyịn̄ mme owo eke Bible—emi nte ẹkekotde nnennen mîdehe-de isop—ọnọ ata ndausụn̄ ke nte ẹkekotde enyịn̄ Abasi ke eset. Ke ntak emi, ndusụk nditọ ukpepn̄kpọ ke nsụhọde n̄kaha ẹnyịme ẹte ke ndikot “Jehovah” idịghe “esen esen.”

[Mme ndise ke page 31]

“Jehovah” edi usụn̄ edikot enyịn̄ Abasi oro ẹdiọn̄ọde ẹkan

    Mme N̄wed Ikọ Efịk (1982-2025)
    Wọrọ
    Dụk
    • Efịk
    • Share
    • Mek nte amade
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nte Ẹkpedade Ikpehe Intanet Emi Ẹnam N̄kpọ
    • Ediomi
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Dụk
    Share