Ndiyom Ntịn̄nnịm Ikọ Oro Ẹkemede Ndiberi Edem

IKEBỊGHIKE ke edidem Macedonia emi ẹkedide ẹdidiọn̄ọ nte Akwa Alexander ama ọkọdọk ebekpo ubọn̄ ke 336 M.E.N., enye ama aka ufọk idiọn̄ oro odude ke Delphi, ke ufọt ufọt Greece. Akpan uduak ini iso esie ekedi ndikan akamba ubak ikpehe ererimbot ini oro. Edi enye ama oyom nsọn̄ọ otode abasi nte ke akwa mbubehe oro iyomde ndisịn ubọk oyokụt unen. Nte mbụk ọdọhọde, owo ikesiyakke ẹbre idiọn̄ ke usen oro enye akakade Delphi. Sia mîkoyomke ndinyọn̄ ye unana ibọrọ, Alexander ama ọsọn̄ọ eyịre, enyịkde oku an̄wan oro etịn̄ ini iso. Enye ama ofiori ke ntak edikpu ete: “Oh, eyen, afo edi owo emi owo mîkemeke ndikan!” Edidem ekedide ekpri akparawa mi ama ada oro nte mfọniso—kiet oro ọnọde idotenyịn ubịnikọt edikan ke ekọn̄.

Nte ededi, Alexander ekpekenyene ntọt oro ọfọnde akan aban̄a utịp ubịnikọt esie edieke ekpedide enye ama odụn̄ọde mme ntịn̄nnịm ikọ oro ẹkụtde ke n̄wed Daniel eke Bible. Mmọ ẹma ẹbem iso ẹtịn̄ ẹban̄a mme usọp usọp edikan esie ke ata nnennen usụn̄. Mbụk eset ọdọhọ nte ke Alexander ke akpatre ama enyene ifet ndikụt se Daniel ekewetde aban̄a enye. Nte ewetmbụk owo Jew oro Josephus ọdọhọde, ke ini edidem Macedonia oro okodụkde Jerusalem, ẹma ẹwụt enye ntịn̄nnịm ikọ Daniel—emi ẹdọhọde ke ekedi ibuot 8 ke n̄wed oro. (Daniel 8:5-8, 20, 21) Nte mbụk ọdọhọde, ke ntak emi, akama-nsobo udịmekọn̄ Alexander ikosoboke obio emi.

Ndammana Udọn̄ Owo

Edidem m̀mê usụhọde owo, eke eset m̀mê eke eyomfịn—owo enyene udọn̄ aban̄a mme ntịn̄nnịm ikọ oro ẹkemede ndiberi edem kaban̄a ini iso. Nte mme enyene-ifiọk edibotn̄kpọ, nnyịn mme owo imesidụn̄ọde ini edem, imenyene ifiọk iban̄a idahaemi, inyụn̄ inyene udọn̄ akpan akpan iban̄a ini iso. N̄ke China kiet etịn̄ nte odotde ete: “Owo emi ekemede ndibem iso mfiọk se iditịbede usen ita ke iso eyenyene inyene ke ediwak tọsịn isua.”

Ke ofụri emana, ediwak miliọn owo ẹdomo ndinyụn̄ọ nse ini iso ebe ke ndika mbịne se mmọ ẹkerede nte otode abasi. Da mbon Greece eset nte uwụtn̄kpọ. Mmọ ẹma ẹnyene ediwak ufọk idiọn̄, utọ nte mbon oro ẹkedude ke Delphi, Delos, ye Dodona, emi mmọ ẹkesikade ndibụp mme abasi mmọ n̄kpọ mban̄a mme idaha ukaraidem m̀mê eke ekọn̄ ọkọrọ ye utọ ọkpọkpọ mbubehe nte ukaisan̄, ndọ, ye nditọ. Idịghe ndidem ye mme etubom ekọn̄ kpọt edi ofụri ekpụk ye ikpọ obio ẹma ẹsiyom ndausụn̄ ẹto obio mme spirit ebe ke uka idiọn̄.

Nte prọfesọ kiet ọdọhọde, idahaemi “usọp usọp n̄kọri [odu] ke mme n̄ka oro ẹsịnde idem ke ndinam ndụn̄ọde mban̄a ini iso.” Edi, ediwak owo ẹmek ndifụmi n̄kukụre nnennen ebiet oro ntịn̄nnịm ikọ otode—kpa Bible. Mmọ ẹnen̄ede ẹsịn ekikere oro nte ke mme ntịn̄nnịm ikọ Bible ẹkeme ndisịne akpan ntọt oro mmọ ẹyomde. Ndusụk nditọ ukpepn̄kpọ ẹka anyan ẹkesịm edimen ntịn̄nnịm ikọ Bible ndomo ye mme ntịn̄nnịm ikọ oro mbiaidiọn̄ eset ẹketịn̄de. Ndien mbon eyịghe eyomfịn nte ido edide ẹsiwak ndinyene ukwan̄ ekikere mban̄a ntịn̄nnịm ikọ Bible.

Nnyịn imọnọ fi ikot ndidụn̄ọde n̄wetnnịm n̄kpọ emi ke idemfo. Nso ke edimen mme ntịn̄nnịm ikọ Bible ndomo ye idiọn̄ ẹmi mme owo ẹbrede ayarade? Nte afo emekeme ndiberi edem ke ntịn̄nnịm ikọ Bible n̄kan mme idiọn̄ eset? Ndien nte afo ye mbuọtidem emekeme ndikọn̄ uwem fo ke mme ntịn̄nnịm ikọ Bible?

[Ndise ke page 3]

Bible ama ebem iso etịn̄ aban̄a mme usọp usọp edikan Alexander

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Cortesía del Museo del Prado, Madrid, Spain

[Ndise ke page 4]

Akwa Alexander

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Musei Capitolini, Roma

[Ebiet ẹdade ndise ẹto ke page 2]

IKPAEDEM: Etuobom Titus ye Akwa Alexander: Musei Capitolini, Roma