Ndi Ama Ọfiọk?
Ntak emi idem akakpade mme owo ndikụt nte Jesus ekesinamde n̄kpọ ye mbon akpamfia?
Mme Jew ẹkesifefehe utọ akpamfia emi mme owo ẹkesidọn̄ọde ke eyo Bible. Akpamfia oro ama esita owo abiat idem onyụn̄ obiomo owo ndo ke nsinsi. Usọbọ ikodụhe. Ẹkesidọhọ mbon akpamfia ẹkûdụn̄ ẹkpere mme owo ẹnyụn̄ ẹfiori n̄kpo ke ini owo oyomde ndisan̄a n̄kpere mmọ.—Leviticus 13:45, 46.
Mme adaiso ido ukpono mme Jew ẹma ẹbọp nsio nsio ibet ẹdian ke ibet oro Abasi ọkọnọde mbon akpamfia, ndien emi ama anam uwem enen̄ede efek mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, ibet mmọ kiet ọkọdọhọ ke akpana mme owo ẹdu n̄kpọ nte cubit 4, m̀mê ikpat 6, ẹkpọn̄ mbon akpamfia. Edi edieke ofụm efịmede, ẹkpenyene ndidu cubit 100, m̀mê ikpat 150, n̄kpọn̄ mmọ. Ndusụk mbon oro ẹkesinamde ibet mme Jew an̄wan̄a ẹkedọhọ ke N̄wed Abasi ndidọhọ mbon akpamfia ‘ẹdụn̄ ke edem itienna’ ọwọrọ ke mmọ inyeneke ndidụn̄ ke obio emi enyenede ibibene. Ntak edi oro ete kiet emi ekesikpepde mme Jew ibet ekesitopde itiat ọtọ owo akpamfia onyụn̄ ọdọhọ enye ete: “Wọrọ mi, kûnam mbon en̄wen ẹdehe.”
Jesus ikesinamke n̄kpọ ntre ye mbon akpamfia. Enye ama otụk mmọ onyụn̄ anam idem ọsọn̄ mmọ utu ke ndibebịn mmọ.—Matthew 8:3.
Mme adaiso ido ukpono mme Jew ẹkedọhọ ke nso ikpanam ebe osio n̄wan esie ndọ?
N̄wed Usiondọ Emi Ẹkewetde Ke Isua 71/72 C.E.
Mme adaiso ido ukpono mme Jew ẹkenyene nsio nsio ekikere ẹban̄a usiondọ ke eyo Jesus. Ntak edi oro ndusụk mme Pharisee ẹkebụpde Jesus ẹte: “Nte ibet enyịme owo osio n̄wan esie ndọ ke ntak ekededi?”—Matthew 19:3.
Ibet Moses ama enyịme ebe osio n̄wan esie ndọ edieke enye “okụtde [n̄wan esie] mbubiam n̄kpọ ke idem.” (Deuteronomy 24:1) Ke eyo Jesus, ibet emi akan̄wan̄a mme ekpep-ibet mme Jew ke usụn̄ iba. Mbon oro ẹketienede Shammai ẹkedọhọ ke ibet emi ọwọrọ ke efịbe kpọt akpanam ebe osio n̄wan esie ndọ. Edi mbon emi ẹketienede Hillel ẹkedọhọ ke ebe ekeme ndisio n̄wan esie ndọ edieke mmọ ẹtọhọde, ọkpọkọm edi ekpri utọk. Mmọ ẹkenyụn̄ ẹdọhọ ke ebe ekeme ndisio n̄wan esie ndọ edieke n̄wan esie mîtemke udia enem, mîdịghe edieke enye okụtde n̄wan emi eyede akan n̄wan esie.
Didie ke Jesus ọkọbọrọ mbụme oro mme Pharisee ẹkebụpde enye? Enye ama etịn̄ nnennen nnennen ete: “Owo ekededi eke osiode n̄wan esie ndọ, ke mîtoho ke ntak use, onyụn̄ ọdọde efen, esịn efịbe.”—Matthew 19:6, 9.