Ndi Ama Ọfiọk?
Didie ke mme brik oro ẹkekụtde ke Babylon eset ye nte ẹkenamde mmọ ẹsọn̄ọ se Bible etịn̄de?
KE ITIE emi Babylon eset okodude, mme ọdọkisọn̄ nyom n̄kpọeset ẹbụhọde ata ediwak brik emi ẹkefọpde ke ikan̄, emi ẹkedade ẹbọp obio oro. Ọdọkisọn̄ nyom n̄kpọeset kiet emi ekerede Robert Koldewey ọdọhọ ke itie emi ẹkesifọpde utọ brik oro ekedi ke ‘edem obio; mbat emi ẹkesidade ẹnam brik ama ọfọn etieti do, ndien owo ikesifiọn̄ọke-fiọn̄ọ ubọk iyom se ẹdade ẹbara ikan̄ ẹfọp.’
Mme ọdọkisọn̄ nyom n̄kpọeset ẹkụt n̄kpọ emi owụtde ke ikpọ owo ukara Babylon ẹma ẹsitiene ẹda mme itie oro ẹnam n̄kpọ emi ekesisiode owo mbọribọ ke idem. Prọfesọ Paul-Alain Beaulieu emi ekpepde n̄wed ke University of Toronto, onyụn̄ enen̄erede ọdiọn̄ọ mbụk mbon Assyria eset ye usem mmọ ọdọhọ ete: ‘Mme n̄kpọ emi mbon Babylon ẹkewetde ẹnịm ẹwụt ke edidem ama esinọ uyo ete ẹtop owo ekededi emi ọsọn̄de ibuot ye enye, m̀mê emi mîkponoke mme abasi Babylon ẹsịn ke ikan̄.’ Ke uwụtn̄kpọ, n̄kpọ kiet emi ẹkewetde ke eyo Edidem Nebuchadnezzar ọdọhọ: ‘Sobo mmọ, fọp mmọ, n̄wan mmọ, bara ikan̄ itie usan̄uyo enen̄ede ọsọn̄ ubọk. Top mmọ dọn̄ do fọp ẹdada ẹkụt nsụn̄ikan̄ mmọ ọdọkde ikpaenyọn̄.’
Emi eti mbon emi ẹsikotde Bible se idude ke Daniel ibuot 3. Itie Bible oro ọdọhọ ke Edidem Nebuchadnezzar ama anam ata akamba mbiet gold owụk ke unaisọn̄ Dura. Itie oro ikodụhe ke esịt Babylon, okodu ke edem obio. Ini n̄kparawa Hebrew ita emi ẹkekerede Shadrach, Meshach, ye Abednego mîkenyịmeke ndituak ibuot nnọ mbiet oro, Nebuchadnezzar ama ofụt esịt onyụn̄ ọnọ uyo ete ẹnam ikan̄ ọsọn̄ “utịm ikatiaba akan nte akam esidide,” onyụn̄ anam ẹtop mmọ “ẹdọn̄ ke akwa ikan̄ eke asakde.” Idụhe se ikpakakpande mmọ ndikpa, edi okopodudu angel kiet ama edinyan̄a mmọ.—Dan. 3:1-6, 19-28.
© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source
Brik emi ẹkefọpde ke ikan̄, emi ẹwetde enyịn̄ Nebuchadnezzar
Mme brik emi ẹkekụtde ke Babylon ẹtiene ẹsọn̄ọ se Bible etịn̄de. Mme n̄kpọ emi ẹkewetde ẹtoro edidem ẹdu ke idem ata ediwak brik oro. Kiet ke otu se ẹkewetde edi: “Nebuchadnezzar, Edidem Babylon . . . Ufọk ubọn̄ emi ami Akwa Edidem mbọpde . . . Nditọ mi ye nditọ nditọ mi ẹkpekam ẹtie do ẹkara ke nsinsi nsinsi.” Ikọ oro enen̄ede ebiet se ẹwetde ke Daniel 4:30, emi Nebuchadnezzar ọkọkpọtde inua ete: “Nte emi idịghe Akwa Babylon, emi ndade akwa odudu mi mbọp kaban̄a ufọk ubọn̄ ye kaban̄a uku ubọn̄ mi?”