1-3. (a) Ntak emi ẹkemede ndidọhọ ke Joshua ama enịm eti uwụtn̄kpọ ke ndinam nnennen ubiere? (b) Nso ke ikpeti ke ini anade inam ubiere?

“ẸMEK” edi ata akamba ikọ. Owo ndimek n̄kpọ ọwọrọ ke nsio nsio n̄kpọ ẹdu, ndien ke enye enyene unen ndida emi m̀mê oko. Ke uwụtn̄kpọ: Yak idọhọ ke owo emi asan̄ade ke usụn̄ edikụt ke mbuari ke usụn̄ oro asiaha iba. Ewe ke enye edidụk? Edieke owo oro enyenede akpan ebiet emi akade, ọwọrọ kiet ke otu usụn̄ oro ayada enye aka ebiet emi enye akade ke adan̄aemi enye eken akade ebiet en̄wen.

² Bible enyene ediwak uwụtn̄kpọ mme owo emi ẹkedude ke utọ idaha oro. Ke uwụtn̄kpọ, Cain ekenyene ndimek m̀mê imọ iyaka iso inam n̄kpọ ke ifụtesịt m̀mê iyakara esịt imọ. (Gen. 4:6, 7) Joshua ekenyene ndimek ndinam n̄kpọ nnọ ata Abasi m̀mê ndituak ibuot nnọ mme nsunsu abasi. (Josh. 24:15) Uduak Joshua ekedi ndisọn̄ọ nda ye Jehovah; ntem, enye ekemek usụn̄ emi edidade enye isịm uduak oro. Cain ikenyeneke utọ uduak oro, ntre enye ekemek usụn̄ emi ekenen̄erede adian̄ade enye ọkpọn̄ Jehovah.

³ Ndusụk ini, ekeme ndiyom inam ubiere emi etiede nte ndimek afan̄ ke ebiet emi usụn̄ asiahade ediwak. Ke edide ntre, ti ebiet emi akade, m̀mê uduak fo—ndinọ Jehovah ubọn̄ ke kpukpru se anamde nnyụn̄ mfep n̄kpọ ekededi emi ediwọn̄ọrede fi ikpọn̄ enye. (Kot Mme Hebrew 3:12.) Ke ibuotikọ emi ye enye oro etienede, iyeneme ikpehe itiaba emi mîkpanaha iyak n̄kpọ ndomokiet adian̄ade nnyịn ọkpọn̄ Jehovah.

UTOM YE UBỌKỌKỌ

4. Ntak emi ndiyom n̄kpọ udu uwem edide akpan n̄kpọ?

⁴ Ana mme Christian ẹse ẹban̄a idemmọ ye ubon mmọ. Bible ọdọhọ ke edieke owo mîyomke nditịm n̄kpọ nnọ ikọt esie, ke enye ọdiọk akan owo eke mînịmke ke akpanikọ. (2 Thess. 3:10; 1 Tim. 5:8) Ana in̄wan̄-in̄wan̄ ke utom idịbi udia edi akpan n̄kpọ, edi edieke mûkpemeke, utom ye ubọkọkọ ẹkeme ndidian̄ade fi n̄kpọn̄ Jehovah. Didie?

5. Nso idi akpan n̄kpọ oro ikpekerede iban̄a ke ini iyomde utom?

⁵ Yak idọhọ ke afo oyom utom. Edieke afo odụn̄de ke idụt emi utom ananade, emekeme ndinyịme akpa utom emi ẹnọde fi—oro edi, utom ekededi—oro ẹnọde fi. Edi nso ke akpanam edieke utom oro atuahade ye mme edumbet Bible? Nso ke akpanam edieke ndutịm utom oro m̀mê isan̄ utom oro mîdiyakke fi esịn idem ke mme utom Christian, m̀mê edinamde fi ọwọrọ ọkpọn̄ ubon fo? Ndi ekpenyịme utom oro, ekere ke idiọk utom ọfọn akan nditetre ndinyene utom? Ti ete ke ndimek idiọk usụn̄ ekeme ndidian̄ade fi n̄kpọn̄ Jehovah. (Heb. 2:1) Edide afo oyom utom m̀mê afiak etie ekere aban̄a utom oro anamde idahaemi, didie ke afo ekeme ndinam nti ubiere?

6, 7. (a) Mme utịtmbuba ewe ke owo ekeme ndinịm kaban̄a utom idịbi udia? (b) Ewe utịtmbuba edinam fi enen̄ede ekpere Jehovah, ndien ntak-a?

⁶ Nte ima iketetịn̄, kere ban̄a uduak fo. Bụp idemfo ete, ‘Nyom utom m̀mê ubọkọkọ ada mi aka m̀mọ̀n̄?’ Edieke afo adade utom idịbi udia nte n̄kpọ ndida n̄n̄wam idemfo ye ubon fo ke utom Jehovah, enye ọyọdiọn̄ ukeme oro esịnde. (Matt. 6:33) Jehovah ọfiọk nte edin̄wamde fi ke ini afo atabade utom m̀mê ke ini n̄kpọ ọsọn̄de ye afo ke mbuari. (Isa. 59:1) Enye “ọfiọk nte anyan̄ade mbon oro ẹten̄ede Enye osio ke idomo.”—2 Pet. 2:9.

⁷ Edi nso edieke se afo oyomde edide ndidi imọ owo? Omonyụn̄ ekeme ndidi imọ owo. Edi idem ke edide ntre, ti ete ke utọ edikụt inua-okot unen oro ayakpa fi n̄kpọ—kpa n̄kpọ emi afo mûkpamaha ndiyak atak. (Kot 1 Timothy 6:9, 10.) Ndima inyene ye ubọkọkọ n̄kaha ayadian̄ade fi ọkpọn̄ Jehovah.

8, 9. Nso ke mme ete ye eka ẹkpekere ẹban̄a edu mmọ kaban̄a utom idịbi udia? Nam an̄wan̄a.

⁸ Edieke afo edide ete m̀mê eka, kere ban̄a nte uwụtn̄kpọ fo editụkde nditọ fo. Afo okụt ke nso idi ata akpan n̄kpọ ke uwem fo—ubọkọkọ fo m̀mê ufan fo ye Jehovah? Edieke mmọ ẹkụtde ke enyịn̄, uku, ye inyene ẹdi akpa n̄kpọ ke uwem fo, ndi mmọ idikpebeke fi? Ndi mmọ ẹyekeme ndinen̄ede n̄kpono fi? Ekpri Christian kiet ọkọdọhọ ete: “Toto ke uyen mi, se n̄kụtde edi ke ete mi ekesinam utom kpukpru ini. Ke akpa, eketie nte ke enye anam utom ọkpọsọn̄ man ubon nnyịn enyene ata nti n̄kpọ. Enye okoyom ndinen̄ede nse mban̄a nnyịn. Edi n̄kpọ okpụhọde ke mme isua ndondo emi. Enye anam utom etieti, ndien ekem edep ikpọ n̄kpọ oro nnyịn mînen̄ekede iyom edi. Emi anam ẹdiọn̄ọ nnyịn nte ubon oro enyenede okụk etieti utu ke ndidiọn̄ọ nnyịn nte ubon oro esisịnde udọn̄ ọnọ mbon en̄wen ẹnam n̄kpọ Abasi. Mmama ete mi anam n̄kpọ Abasi n̄kan okụk esie.”

⁹ Mme ete ye eka, ẹkûma ubọkọkọ mbufo ẹkaha sia emi ayadian̄ade mbufo ọkpọn̄ Jehovah. Ẹdu uwem ke usụn̄ oro owụtde nditọ mbufo ke akakan inyene oro ikemede ndinyene edi mme n̄kpọ eke spirit, idịghe inyene obụkidem.—Matt. 5:3.

10. Nso ke akparawa owo ekpekere aban̄a ke ini oyomde ndimek ubọkọkọ?

¹⁰ Edieke afo edide akparawa owo emi oyomde ndimek ubọkọkọ, didie ke afo ekpemek nnennen usụn̄? Nte ima ikeneneme, oyom ọfiọk se idide uduak fo. Ndi ukpep ye utom ke ubọkọkọ oro emekde ọyọnọ fi ifet ndinam utom Obio Ubọn̄ ọyọhọ ọyọhọ, mîdịghe ndi enye ayadian̄ade fi ọkpọn̄ Jehovah? (2 Tim. 4:10) Ndi utịtmbuba fo edi ndikpebe mme owo emi inemesịt mmọ otode adan̄a okụk oro mmọ ẹnyenede ke ban̄k m̀mê nte mbubehe mmọ okponde eketre? Mîdịghe ndi eyemek ndinyene mbuọtidem nte David, emi ekewetde ete: “N̄kedi eyenọwọn̄, mmonyụn̄ nsọn̄, edi akanam n̄kwe nte ẹkpọn̄de edinen owo ofụri ofụri, m̀mê nte nditọ esie ẹben̄ede udia”? (Ps. 37:25) Ti ete ke usụn̄ kiet ayadian̄ade fi ọkpọn̄ Jehovah, edi enye eken ada fi aka mfọnn̄kan uwem. (Kot Mme N̄ke 10:22; Malachi 3:10.) Ewe ke afo edimek?a

EDINAM INI NDUỌKODUDU YE UNỌ IDEM INEMESỊT

11. Nso ke Bible etịn̄ aban̄a edinam ini nduọkodudu ye unọ idem inemesịt, edi nso ke inyene nditi?

¹¹ Bible ikpanke owo ndikop inemesịt; enye inyụn̄ idọhọke ke edinam ini nduọkodudu ye unọ idem inemesịt edi ubiatini. Paul ekewet Timothy ete: “Edisịn̄ede idem enyene esisịt ufọn.” (1 Tim. 4:8) Bible akam ọdọhọ ke odu “ini eke ẹsakde imam” ye “ini eke ẹnekde unek,” onyụn̄ ọdọhọ ke ọfọn ẹduọk odudu nte odotde. (Eccl. 3:4; 4:6) Edi edieke mûkpemeke, edinam ini nduọkodudu ye unọ idem inemesịt ẹkeme ndidian̄ade fi n̄kpọn̄ Jehovah. Didie? Ekese afanikọn̄ ẹto n̄kpọ iba—utọ emi emekde ye adan̄a ini emi abiatde ke enye.

12. Nso ke ekpekere aban̄a ke ini oyomde ndimek orụk edinam ini nduọkodudu ye unọ idem inemesịt oro oyomde ndinam?

¹² Akpa, kere ban̄a utọ oro emekde. Emekeme ndikụt nti edinam ini nduọkodudu ye unọ idem inemesịt. Edi akpanikọ ke ata ediwak ke otu se idude ẹsịn udọn̄ ẹnọ mme n̄kpọ oro Abasi mîmaha, emi ẹsịnede afai, ubụpekpo, ye oburobụt idan̄. Mmọdo, ana etịn̄ enyịn odụn̄ọde orụk edinam ini nduọkodudu ye unọ idem inemesịt oro afo anamde. Nso utịp ke enye enyene ke idem fo? Ndi enye anam fi enyene edu afai, idat idat ndomoidem, m̀mê ufreidụt? (N̄ke 3:31) Ndi enye atahade okụk fo? Ndi enye ekeme ndinam mbon en̄wen ẹtuak ukot ẹduọn̄ọ? (Rome 14:21) Nso utọ owo ke orụk edinam ini nduọkodudu ye unọ idem inemesịt emi afo emekde anam fi odụk nsan̄a? (N̄ke 13:20) Ndi enye anam ọdọn̄ fi ndinam idiọk?—Jas. 1:14, 15.

13, 14. Nso ke oyom ekere aban̄a ke se iban̄ade ini oro abiatde ke edinam ini nduọkodudu?

¹³ Kere n̄ko ban̄a ini emi abiatde ke edinam ini nduọkodudu ye unọ idem inemesịt. Bụp idemfo ete, ‘Ndi mmesibiat ekese ini nnọ idem inemesịt tutu nnyeneke aba ini ndinam mme n̄kpọ eke spirit?’ Edieke emekde ndibiat ekese ini ke edinam ini nduọkodudu ye unọ idem inemesịt, oyokụt ke ini nduọkodudu fo idinemke nte ekpenemde. Ke nditịm ntịn̄, edinam ini nduọkodudu esikam enem mbon oro ẹdade eti ibuot ẹduọk odudu akan. Ntak-a? Sia mmọ ẹfiọk ke mmimọ imananam mme n̄kpọ emi ẹdide ‘akpan n̄kpọ ẹkan,’ ntre esịt ibiomke mmọ ke ini mmọ ẹduọkde odudu.—Kot Philippi 1:10, 11.

¹⁴ Okposụkedi emi ekemede nditie nte enem ndibiat ekese ini ke mme edinam ini nduọkodudu, ndimek usụn̄ enye oro ekeme ndidian̄ade fi n̄kpọn̄ Jehovah. Se ikọwọrọde Kim, eyenete an̄wan kiet emi edide isua 20, ama anam enye ọfiọk ke emi edi akpanikọ. Enye ọdọhọ ete: “N̄kesika kpukpru usọrọ. Kpukpru utịturua, ana akpan n̄kpọ kiet etịbe—Friday, Saturday, ye Sunday. Edi idahaemi mmokụt ke odu ata ediwak akpan n̄kpọ oro nnyenede ndinam. Ke uwụtn̄kpọ, sia ndide asiakusụn̄, nsidemede ke n̄kanika itiokiet usenubọk n̄ka an̄wautom, ntre n̄kemeke ndinọ idem inemesịt tutu n̄kanika kiet m̀mê iba usenubọk. Mmọfiọk ke idịghe kpukpru edinam unọ idem inemesịt ẹdiọk, edi mmọ ẹkeme ndinen̄ede n̄wọn̄ọde owo ntịn̄enyịn. Ẹnyene ndida eti ibuot nnam mmọ, kpa nte edide ye mme n̄kpọ eken.”

15. Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndin̄wam nditọ mmọ ẹnam edinam ini nduọkodudu ye unọ idem inemesịt oro ọfọnde?

¹⁵ Mme ete ye eka ẹnyene ndise mban̄a idemmọ ye nditọ mmọ ke kpukpru usụn̄. Oro esịne ndiyom ini nduọk odudu. Edieke afo edide ete m̀mê eka, kûbiat inemesịt mbon en̄wen ke ndidọhọ ke kpukpru edinam ini nduọkodudu ifọnke. Edi kpeme mbak ẹdikpebe ndiọi edu. (1 Cor. 5:6) Edieke ebemde iso etie ekere, oyokụt eti edinam ini nduọkodudu ye unọ idem inemesịt oro ẹnen̄erede ẹfọn ye ubon fo.b Ntem ke afo ye nditọ fo ẹdimek usụn̄ emi edinamde mbufo ẹsan̄a ẹkpere Jehovah.

EBUANA KE UBON

16, 17. Nso n̄kpọ ubiak iwọrọ ediwak ete ye eka, ndien nnyịn isan̄a didie ifiọk ke Jehovah ọfiọk nte etiede mmọ ke idem?

¹⁶ Ima eyen ye eka okpon tutu Jehovah ada oro owụt nte imọ imade ikọt imọ. (Isa. 49:15) Mmọdo, an̄wan̄a ntak emi esinen̄erede abiak owo ke ini owo ke ubon ọkpọn̄de Jehovah. Eyenete an̄wan kiet emi ẹkesiode eyen esie an̄wan ke esop ọdọhọ ete: “Ibuot ama oyon̄ mi. Mma n̄kere nte, ‘Nso ikpanam enye ọkpọn̄ Jehovah?’ Esịt ama obiom mi, nnyụn̄ nduọhọ idemmi.”

¹⁷ Jehovah ọfiọk nte abiakde fi. ‘Esịt ama ayat enye’ ke idemesie ke ini Adam, ndien ekem ata ediwak owo oro ẹkedude uwem mbemiso Ukwọ, ẹkesọn̄de ibuot. (Gen. 6:5, 6) Ekeme ndisọn̄ mbon oro akanam orụk n̄kpọ oro mîwọrọke mmọ ndifiọk nte abiakde owo eketre. Kpa ye oro, ikpowụtke eti ibuot ndiyak idiọk edinam owo nnyịn emi ẹsiode ẹfep ke esop adian̄ade nnyịn ọkpọn̄ Jehovah. Didie, ndien, ke afo ekeme ndiyọ utọ akwa ubiak emi esisan̄ade ye owo ke ubon ndikpọn̄ Jehovah?

18. Ntak emi ete ye eka mîkpọduọhọke idemmọ edieke eyen mmọ ọkpọn̄de Jehovah?

¹⁸ Kûduọhọ idemfo uban̄a se iketịbede. Jehovah ama ọnọ mme owo se anade mmọ ẹmek, ndien ana owo kiet kiet ke ubon emi ama akayak idem ọnọ onyụn̄ ana baptism ‘obiom mbiomo idemesie.’ (Gal. 6:5) Idịghe afo—edi anamidiọk oro—edi owo emi edinamde ibat inọ Jehovah kaban̄a se enye ekemekde. (Ezek. 18:20) Kûnyụn̄ uduọhọ mbon en̄wen n̄ko. Nyịme ndutịm oro Jehovah anamde man ẹtụnọ owo. Sọn̄ọ da n̄wana ye Devil—idịghe ye mbiowo emi ẹnamde n̄kpọ man ẹkpeme esop.—1 Pet. 5:8, 9.

19, 20. (a) Nso ke mme ete ye eka emi ẹsiode nditọ mmọ ke esop ẹkeme ndinam man ẹyọ ubiak emi? (b) Nso idotenyịn ke mme ete ye eka emi ẹnyene?

¹⁹ Edi edieke afo emekde ndiyat esịt ye Jehovah, afo ayadian̄ade ọkpọn̄ enye. Ke nditịm ntịn̄, se owo fo oro oyomde edi ndikụt nte afo ọsọn̄ọde ada ama Jehovah akan n̄kpọ en̄wen ekededi—esịnede ima eyen ye eka m̀mê ete. Ntem, man ọyọ n̄kpọ emi, kụt ete ke emenen̄ede ọsọn̄ idem ke n̄kan̄ eke spirit. Kûdian̄ade ukpọn̄ nditọete fo emi ẹnamde akpanikọ. (N̄ke 18:1) Tịn̄ nte etiede fi ke idem nọ Jehovah ke akam. (Ps. 62:7, 8) Kûyom ntak unọ man odụk ndụk ye owo fo oro ẹsiode ke esop, ke uwụtn̄kpọ ke ndida telefon m̀mê Intanet nnyene nneme ye mmọ. (1 Cor. 5:11) Sịn idem ofụri ofụri ke mme n̄kpọ eke spirit. (1 Cor. 15:58) Eyenete an̄wan oro iketịn̄de iban̄a ke ikpehe ekikere 16 ọdọhọ ete, “Mmọfiọk ke ana nnen̄ede nsịn idem ke utom Jehovah nnyụn̄ nsọn̄ idem ke n̄kan̄ eke spirit man ke ini eyen mi afiakde ọnyọn̄ etiene Jehovah, ami n̄kpodu ke eti idaha ndin̄wam enye.”

²⁰ Bible ọdọhọ ke ima “ododori enyịn ke kpukpru n̄kpọ.” (1 Cor. 13:4, 7) Idiọkke ndidori enyịn ke owo fo ayafiak ọnyọn̄ edi esop. Kpukpru isua, ediwak mme anamidiọk ẹsikabade esịt ẹnyụn̄ ẹfiak ẹnyọn̄ ẹdi esop Jehovah. Jehovah isitọhọke ke ini mmọ ẹkabarede esịt. Utu ke oro, enye ‘esinyịme ndifen nnọ’ mmọ.—Ps. 86:5.

NAM NTI UBIERE

21, 22. Nso ke afo ebiere ndinam?

²¹ Jehovah ọnọ mme owo ifụre ndimek se ẹnamde. (Kot Deuteronomy 30:19, 20.) Edi ifụre oro asan̄a ye akamba mbiomo. Christian kiet kiet ekpenyene ndibụp idemesie ete: ‘Ewe usụn̄ ke ami nsan̄a? Ndi mmayak utom ye ubọkọkọ, edinam ini nduọkodudu ye unọ idem inemesịt, m̀mê mbọbọ ubon adian̄ade mi ọkpọn̄ Jehovah?’

²² Ima emi Jehovah amade ikọt esie ikemeke ndisehede. N̄kukụre se ikemede ndidian̄ade nnyịn n̄kpọn̄ Jehovah edi edieke imekde ndidụk idiọk afan̄. (Rome 8:38, 39) Edi ikpanaha nnyịn idụk idiọk afan̄! Biere ke imọ idiyakke n̄kpọ ndomokiet adian̄ade imọ ọkpọn̄ Jehovah. Ibuotikọ oro etienede eyeneme ikpehe inan̄ en̄wen emi afo ekemede ndiwụt ke ubiere imọ edi oro.

1, 2. (a) Nso idi “mme n̄kukan” Satan? (b) Nso idin̄wam nnyịn isan̄a ikpere Abasi?

JEHOVAH ABASI okobot owo ye udọn̄ ndisan̄a n̄kpere enye. Edi Satan oyom nnyịn ikere n̄kpọ nte enye ekerede—nte ke nnyịn iyomke Jehovah. Nsu emi Satan osude edi oro toto ke ini emi enye akabian̄ade Eve ke In̄wan̄ Eden. (Gen. 3:4-6) Ndien toto ke ini oro, ata ediwak owo ẹkere ke mmimọ iyomke Jehovah.

² Edi ikpanaha nnyịn iduọ ke afia Satan, koro ‘nnyịn inanake ifiọk iban̄a mme n̄kukan esie.’ (2 Cor. 2:11) Satan odomo ndidian̄ade nnyịn n̄kpọn̄ Jehovah ke ndisịn udọn̄ nnọ nnyịn inam ndiọi ubiere. Edi nte ibuotikọ oro ebede okowụtde, imekeme ndinam nnennen ubiere mban̄a ubọkọkọ, unọ idem inemesịt, ye mme n̄kpọ oro ẹban̄ade ubon. Ibuotikọ enye emi oyowụt nte ndinịm mme n̄kpọ ilektrọnik, usọbọidem, okụk, ye uku ke itie mmọ ẹkemede ndin̄wam nnyịn ‘isan̄a ikpere Abasi.’—Jas. 4:8.

KỌMPUTA YE N̄KPỌ ILEKTRỌNIK

3. Tịn̄ nte ẹkemede ndida kọmputa ye mme n̄kpọ ilektrọnik nnam n̄kpọ nte odotde ye nte mîdotke.

³ Awak-n̄kukọhọ n̄kpọ ilektrọnik ẹdi ọsọ n̄kpọ ke kpukpru ebiet ke ererimbot mfịn. Mme n̄kpọ emi ẹkeme ndinen̄ede nnyene ufọn edieke ẹdade mmọ ẹnam n̄kpọ nte odotde. Edi edieke owo mîdaha mmọ inam n̄kpọ nte odotde, mmọ ẹkeme ndidian̄ade nnyịn n̄kpọn̄ Ete nnyịn eke heaven. Ke uwụtn̄kpọ, ẹkeda kọmputa ẹwet ẹnyụn̄ ẹkabade magazine emi afo okotde mi. Kọmputa ekeme ndifọn etieti ndida nnam ndụn̄ọde nnyụn̄ nnyene nneme, ndien ndusụk ini ekeme ndifọn ndida nnọ idem inemesịt. Edi edieke imade kọmputa ikaha, edidi nnyịn mîkwe kọmputa nnyịn ikopke inemesịt. Mme anyamurua ẹsida n̄kari ẹnam mme owo ẹnịm ke ana mmọ ẹnyene ata obufa oro ẹsiode ẹdi. Akparawa kiet ama oyom obufa nsiondi kọmputa kiet tutu edịbe osio ekpụt esie kiet anyam ada edep. Ufọn utọ n̄waidem oro?

4. Nso ke Christian kiet akanam aban̄a enye ndibiat ini n̄kaha ke kọmputa?

⁴ Se ikam idiọkde ikan oro edi ndiyak ufan fo ye Jehovah atak ke edida mme n̄kpọ ilektrọnik nnam n̄kpọ nte mîdotke m̀mê ndida enye nnam n̄kpọ mbe ubọk. Jon,a Christian emi edide isua 28 ọdọhọ ete: “Mmọfiọk ke Bible ọdọhọ ke akpana ‘idedep ifet’ ida inam mme n̄kpọ eke spirit. Edi amaedi n̄kpọ ke kọmputa, nsikemeke ndinyan̄a.” Jon esitie ke Intanet tutu eyo ọsọn̄. Enye ọdọhọ ete: “Mma nnen̄ede n̄kpa mba, esisọn̄ mi etieti nditre nneme kọmputa m̀mê ndise mbio mbio vidio—emi mîsiwakke ndidi nti.” Man etre idiọk edu emi, enye anam n̄kpọ ke kọmputa esie man ekpenịme ke idemesie ama ekem ini oro enye oyomde ndidụk idap.—Kot Ephesus 5:15, 16.

5, 6. (a) Nso ke ana mme ete ye eka ẹnam ẹnọ nditọ mmọ? (b) Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndikụt nte ke nditọ mmọ ẹnyene nti nsan̄a?

⁵ Mme ete ye eka, iyomke mbufo ẹbiere kpukpru n̄kpọ oro nditọ mbufo ẹyomde ndinam, edi oyom mbufo ẹfiọk nte mmọ ẹdade kọmputa ẹnam n̄kpọ. Ẹkûnọ mmọ ifet ndika ikpehe Intanet emi ẹkemede ndidụk idiọk ndụk, emi ẹwụtde oburobụt edinam, mbre afai, ye ubụpekpo, ke ntak emi mbufo mîyomke mmọ ẹfịna mbufo. Edieke ẹyakde mmọ ẹnam ntre, mmọ ẹkeme ndikere ẹte, ‘Sia Papa ye Mama mîsioroke uyo, ọwọrọ idiọkke.’ Sia mbufo ẹdide ete ye eka, edi utom mbufo ndikpeme nditọ mbufo—esịnede mme uyen—mbiọn̄ọ mme n̄kpọ oro ẹkemede ndidian̄ade mmọ n̄kpọn̄ Jehovah. Akam edi unam ẹsikpeme nditọ mmọ ẹbiọn̄ọ afanikọn̄. Kere se uman bear akpanamde edieke owo okpodomode ndinam nditọ esie n̄kpọ!—Men Hosea 13:8 domo.

⁶ Ẹn̄wam nditọ mbufo ẹdụk nsan̄a ye ata mme Christian, n̄kpri ye ikpọ. Ẹnyụn̄ ẹti ke nditọ mbufo ẹyom mbufo ẹda ini ẹtie ye mmimọ. Ntre, ẹyom ini ẹda ẹsak imam, ẹbre mbre, ẹnam utom, ẹnyụn̄ “ẹsan̄a ẹkpere Abasi” ọtọkiet.b

USỌBỌIDEM

7. Ntak emi kpukpru nnyịn isiyomde idem ọsọn̄ nnyịn?

⁷ “Idem-e?” Ikọ emi ẹsiwakde nditịn̄ mi owụt nte idaha nnyịn ọdiọkde. Kpukpru nnyịn imesidọn̄ọ sia akpa ete ye aka nnyịn ẹkeyakde Satan adian̄ade mmọ ọkpọn̄ Jehovah. Udọn̄ọ edi ke ufọn Satan, sia nnyịn ima idọn̄ọ isimemke utom ndinam n̄kpọ Jehovah. Ndien edieke ikpade, nnyịn ikemeke ndinam n̄kpọ Abasi. (Ps. 115:17) Oro esịn isinam ofụri se ikekeme man ikop nsọn̄idem.c Ndien ikpenyene ndikere n̄ko mban̄a nsọn̄idem ye mfọnọn̄kpọ nditọete nnyịn.

8, 9. (a) Didie ke ikeme nditre ndikere mban̄a nsọn̄idem n̄kaha? (b) Nso idi mme ufọn edikpep ndikop idatesịt?

⁸ Edi inaha ikere iban̄a nsọn̄idem ikaha. Ndusụk owo ẹnen̄ede ẹsịn ifịk ẹmen ndusụk udia, ibọkusọbọ, m̀mê mme ibọk emi ẹnọde owo se udia esinọde ẹwụt mme owo ẹkan idem nte mmọ ẹsịnde ifịk ẹkwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi. Mmọ ẹkeme ndinen̄ede n̄kere ke mmimọ in̄wan̄wam mme owo. Idem ke edide ntre, ikpanaha inyam m̀mê ineme iban̄a ibọkusọbọ m̀mê n̄kpọ mmaidem ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄, n̄kpri, m̀mê ikpọ mbono nnyịn. Ntak-a?

⁹ Nnyịn isisop idem man ineme mme n̄kpọ eke spirit inyụn̄ idọdiọn̄ ikop idatesịt, kpa n̄kpọ emi spirit Abasi esinọde. (Gal. 5:22) Idịghe ndineme ibọkusọbọ ye mme n̄kpọ ntre akada nnyịn aka mme edinam emi. Ndien ndineme n̄kpọ emi, edide owo obụp m̀mê ibụpke, ekeme ndinam owo ikopke idatesịt. (Rome 14:17) Nte owo esede aban̄a idemesie edi mbubehe enyene-idem. Akan oro, idụhe owo emi ọfiọkde ibọk kpukpru udọn̄ọ. Idem mbiausọbọ oro ẹfiọkde ibọk ẹkan ẹsisọn̄ ẹnyụn̄ ẹdọn̄ọ, ekem ẹkpan̄a. Ndien ndikere n̄kaha mban̄a nsọn̄idem nnyịn ikemeke ndinam nnyịn idu uwem ibịghi ikan nte ikpodude. (Luke 12:25) Edi “esịt eke adarade ọkọk ubiak.”—N̄ke 17:22.

10. (a) Mme edu ewe iye Jehovah? (b) Ini ewe ke idinyene mfọnmma nsọn̄idem?

¹⁰ Kpasụk ntre n̄ko, ọfọn ikere iban̄a nte itiede. Edi iyomke isịn ifịk ikaha iyom nditre kpukpru n̄kpọ oro ẹwụtde ke imọsọn̄. Mme n̄kpọ oro ẹkam ẹkeme ndiwụt ke imọkọri isịm ọyọhọ idaha, inyene uku, inyụn̄ inyene nti edu. Ke uwụtn̄kpọ, Bible ọdọhọ ete: “Iwat edi anyanya uyai ke ini ẹkụtde enye ke usụn̄ edinen ido.” (N̄ke 16:31) Nte Jehovah esede nnyịn edi oro, ndien nnyịn ikpenyene ndidomo ndise idem nnyịn nte enye esede nnyịn. (Kot 1 Peter 3:3, 4.) Do, ndi owụt eti ibuot ndika usiakidem m̀mê usọbọ emi asan̄ade ye afanikọn̄ ke ntak uyai kpọt? “Idatesịt Jehovah” anam owo eye ata uyai emi otode esịtidem, inamke n̄kpọ m̀mê owo ọsọn̄ m̀mê isọn̄ke, m̀mê okop nsọn̄idem m̀mê ikopke. (Neh. 8:10) Obio Ubọn̄ Abasi kpọt edinam nnyịn inyene mfọnmma nsọn̄idem ye nsehe ye uyai. (Job 33:25; Isa. 33:24) Tutu ini oro, edieke inyenede ọniọn̄ ye mbuọtidem, emi ayan̄wam nnyịn isan̄a ikpere Jehovah inyụn̄ ida eti ibuot idu uwem idahaemi.—1 Tim. 4:8.

OKỤK

11. Didie ke okụk ekeme ndikabade ekpọ?

¹¹ Okụk idịghe idiọkn̄kpọ, inyụn̄ idiọkke ndinam eti mbubehe. (Eccl. 7:12; Luke 19:12, 13) Edi ‘ndima okụk’ ayadian̄ade nnyịn ọkpọn̄ Jehovah. (1 Tim. 6:9, 10) “Editịmede esịt editịm n̄kpọ emi,” oro edi, edikere n̄kaha mban̄a nte idisan̄ade inyene n̄kpọ udu uwem, ekeme ndibaba mme n̄kpọ eke spirit n̄wot. Kpasụk ntre ye “abian̄a abian̄a odudu inyene,” oro edi, ndikere ke inyene ekeme ndinam owo enyene inemesịt oro ebịghide, n̄kpọ onyụn̄ ọfọn enye ke ini iso. (Matt. 13:22) Jesus ama anam ẹfiọk ke “baba owo kiet” ikemeke ndidụk ufụn nnọ Abasi ye inyene.—Matt. 6:24.

12. Siak mme usụn̄ emi mme owo ẹyomde ndiforo mfịn usọp usọp. Ndien didie ke nnyịn ikeme ndifep mmọ?

¹² Ndida okụk nte akakan n̄kpọ ekeme ndinam owo anam se mîfọnke. (N̄ke 28:20) Ke ntak emi mme owo ẹyomde ndinyene ediwak okụk usọp usọp, mmọ ẹsidep tiket mbre mfọniso. Ndusụk nditọete ẹnam mbubehe oro ẹdọhọde ke ayanam mmọ ẹforo usọp usọp, ẹnyụn̄ ẹkam ẹda nditọete ke esop ẹsịn. Ẹma ẹkam ẹbian̄a ndusụk owo ẹbuọt okụk ẹte ke ẹyenọ mmọ ata akamba udori. Kûyak idiọkitọn̄ anam ẹbian̄a fi. Da mbufiọk nam n̄kpọ. Edieke etiede nte ke se ẹn̄wọn̄ọde ndinọ fi okpon akaha, anaedi ẹbabian̄a fi.

13. Didie ke nte Jehovah esede okụk okpụhọde ye nte ererimbot ẹsede?

¹³ Edieke ibemde iso iyom “obio ubọn̄ ye edinen ido esie,” Jehovah ọyọdiọn̄ ukeme oro isịnde man inyene se idade idu uwem. (Matt. 6:33; Eph. 4:28) Enye iyomke nnyịn ide idap ke mbono esop ke ntak emi inamde utom ikaha, inyụn̄ iyomke itịmede esịt ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ iban̄a okụk. Edi ediwak owo ke ererimbot ẹkere ke ndisịn ibuot nsịn itọn̄ n̄n̄wana okụk edinam mmimọ ikûnyene mfịna ke ini iso. Se mmọ ẹsinyụn̄ ẹsịnde udọn̄ ẹnọ nditọ mmọ ẹnam edi oro. Jesus ama owụt ke utọ ekikere oro iwụtke eti ibuot. (Kot Luke 12:15-21.) Emi ekeme ndinam nnyịn iti Gehazi, emi ekekerede ke imọ imekeme ndidiọk itọn̄ edi isụk ika iso inam n̄kpọ Jehovah.—2 Ndi. 5:20-27.

14, 15. Ntak emi mîfọnke ndikọn̄ idotenyịn ke okụk? Nọ uwụtn̄kpọ.

¹⁴ Mmọn̄ esida ndusụk ntrukpom ke ntak emi mmọ mîmaha ndikpọn̄ iyak emi mmọ ẹdomode ndimụm, edi emi odobide akan mmọ. Ndi orụk n̄kpọ oro ekeme nditịbe nnọ Christian? Ebiowo emi ekerede Alex ọdọhọ ete, “Ami mmọfiọk ndifam n̄kpọ etieti. Edieke ntọhọde suọp uyet idet awak akaha, mmesifiak nyak ndusụk ndọn̄ ke ekpeme.” Edi enyene mbubehe emi Alex ekesịnde idem, ekere ke imọ iyọsọp ikpọn̄ utom imọ man idụk utom usiakusụn̄. Enye ama enen̄ede esịn idem ekpep ekese n̄kpọ aban̄a mbubehe emi. Enye ama ada ofụri okụk emi enye akafamde enịm onyụn̄ ọbuọt mme owo okụk esịn ke mbubehe emi ye idotenyịn ndidia akwa udori. Edi mbubehe emi ama atak enye. Alex ọdọhọ ete: “Mma mbiere ke nyọbọ okụk mi. N̄kekere ke edieke n̄kade iso nsịn idem ke nyafiak ntọn̄ọ ndidia udori.”

¹⁵ Ke ediwak ọfiọn̄, Alex ikekereke n̄kpọ en̄wen ikan okụk esie. Enye ikekemeke ndiwụk ntịn̄enyịn ke mme n̄kpọ eke spirit, ikonyụn̄ ikemeke ndide idap. Edi mbubehe oro ikeseneke enye. Ofụri se enye akafamde enịm ama atak, enye onyụn̄ anyam ufọk esie. Enye ọdọhọ ke ‘ima inam ubon imọ akpakpa ufreke.’ Enyene akpan n̄kpọ emi enye ekekpepde oto emi. Enye ọdọhọ ete: “Idahaemi mmọfiọk ke owo ekededi emi ọbuọtde idem ke editịm n̄kpọ Satan iditreke-tre ndikụt edikpu.” (N̄ke 11:28) Ke akpanikọ, ndikọn̄ idotenyịn nnyịn ke se ifamde inịm, mbubehe, m̀mê ukeme oro inyenede ndin̄wana okụk ke editịm n̄kpọ emi, ọwọrọ ndikọn̄ mbuọtidem ke Satan, kpa “abasi editịm n̄kpọ emi.” (2 Cor. 4:4; 1 Tim. 6:17) Toto ke ini oro, Alex odu mmemmem uwem “ke ntak eti mbụk.” Enye ọdọhọ ke ndidu uwem ntre anam imọ ye ubon imọ inen̄ede ikop inemesịt onyụn̄ anam mmimọ inen̄ede isan̄a ikpere Jehovah.—Kot Mark 10:29, 30.

NTAN̄IDEM

16. Didie ke ndibụre mbụre ke n̄kpọ oro odotde okpụhọde ye ndida idem nnyịn ke n̄kpọ n̄kaha?

¹⁶ Enyene n̄kpọ emi ikemede ndida mbụre mbụre. Ke uwụtn̄kpọ, ikpenyene ndibụre mbụre kpukpru ini ke ntak emi idide Mme Ntiense Jehovah. (Jer. 9:24) Emi esinam ikeme ndinam nti ubiere inyụn̄ ika iso inịm mme edumbet Abasi. Edi ndikere ke ekikere m̀mê idaha nnyịn ọfọn akan ekeme ndidian̄ade nnyịn n̄kpọn̄ Jehovah.—Ps. 138:6; Rome 12:3.

17, 18. (a) Siak mme owo ke Bible oro ẹkesụhọrede idem ye mbon oro ẹketan̄de idem. (b) Didie ke eyenete kiet mîkayakke ntan̄idem adian̄ade enye ọkpọn̄ Jehovah?

¹⁷ Bible ọdọn̄ọ uwụtn̄kpọ mbon oro ẹketan̄de idem ye eke mbon oro ẹkesụhọrede idem. Edidem David ama osụhọde idem eben̄e Jehovah ada imọ usụn̄, ndien Jehovah ama ọdiọn̄ enye. (Ps. 131:1-3) Edi Jehovah ama ekpep Nebuchadnezzar ye Belshazzar emi ẹketan̄de idem nsụhọdeidem. (Dan. 4:30-37; 5:22-30) Mfịn n̄ko, ekeme ndisọn̄ nnyịn ndisụhọde idem ke ndusụk idaha. Ryan, asan̄autom unamutom emi edide isua 32 ama ọwọrọ aka esop en̄wen. Enye ọdọhọ ete, “N̄kekere ke ẹyesọp ẹmek mi ebiowo do, edi isua kiet ama ebe n̄kopke n̄kpọ ndomokiet.” Ndi Ryan ama ayat esịt onyụn̄ ọdiọk esịt ye mbiowo ete ke mmọ inọhọ imọ ukpono oro idotde? Ndi enye ama etre ndisidụk mbono esop onyụn̄ ayak ntan̄idem adian̄ade enye ọkpọn̄ Jehovah ye ikọt Abasi? Ekpedi afo, nso ke akpanam?

¹⁸ Ryan ọdọhọ ete, “Mma n̄kot kpukpru n̄kpọ oro n̄kemede ndikot ke n̄wed nnyịn mban̄a idotenyịn emi akpade mfụhọ.” (N̄ke 13:12) “Mma ndi ndifiọk ke oyom n̄kpep ime ye nsụhọdeidem. N̄kenyene ndiyak Jehovah ọnọ mi ukpep.” Ryan ama etre ndikere mban̄a idemesie onyụn̄ ọtọn̄ọ ndikere nte ikpanamde n̄kpọ inọ mbon en̄wen—ke esop ke ye an̄wautom. Ikebịghike enye ama ọtọn̄ọ ndinịm ediwak nti ukpepn̄kpọ Bible. Enye ọdọhọ ete, “N̄kodorike enyịn ke ini ẹkemekde mi ebiowo ke isua kiet ye ubak ẹma ẹkebe. Nditre ndimek mi ikafịnake mi aba sia utom ukwọrọikọ ama enem mi etieti.”—Kot Psalm 37:3, 4.

KÛDIAN̄ADE UKPỌN̄ JEHOVAH!

19, 20. (a) Nso ke oyom inam mbak mme edinam nnyịn eke usen ke usen edidian̄ade nnyịn ọkpọn̄ Jehovah? (b) Uwụtn̄kpọ mmanie oro ẹkesọn̄ọde ẹda ye Jehovah ke ikeme ndikpebe?

¹⁹ Kpukpru n̄kpọ oro inemede ke ibuotikọ emi ye ke enye oro ekebemde iso idiọkke. Nnyịn imesibụre mbụre ke ntak emi idide mme asan̄autom Jehovah. Inem inem ubon ye nsọn̄idem ẹsịne ke otu akakan enọ Jehovah. Imọfiọk ke utom ye okụk ẹkeme ndin̄wam nnyịn ise iban̄a ubon nnyịn. Imonyụn̄ ifiọk n̄ko ke mme edinam ini nduọkodudu ẹkeme ndinam nnyịn ikop inem uwem ye nte ke mme n̄kpọ ilektrọnik ẹkeme ndinyene ufọn. Edi ndinam ekededi ke otu n̄kpọ emi ke ini oro mîdotke, ndinam mbe ubọk, m̀mê ndinam ke usụn̄ oro mîyakke ituak ibuot nte ikpatuakde, ekeme ndidian̄ade nnyịn n̄kpọn̄ Jehovah.

²⁰ Edi se Satan oyomde edi oro. Edi afo emekeme ndikpan utọ afanikọn̄ oro ndiwọrọ fi ye ubon fo! (N̄ke 22:3) San̄a kpere Jehovah, kûnyụn̄ udian̄ade ukpọn̄ enye. Imenyene ediwak uwụtn̄kpọ ke Bible emi ẹkemede ndin̄wam nnyịn ke afan̄ emi. Enoch ye Noah ẹma ‘ẹsan̄a ye ata Abasi.’ (Gen. 5:22; 6:9) Moses ama “[ọsọn̄ọ] ada nte n̄kpọ eke okụtde Enye emi enyịn owo mîkwe.” (Heb. 11:27) Abasi ama ọnọ Jesus ibetedem kpukpru ini sia enye ekesinamde se inemde Ete nnyịn eke heaven esịt kpukpru ini. (John 8:29) Kpebe mme utọ uwụtn̄kpọ oro. “Ẹdat esịt kpukpru ini. Ẹkûdop ndibọn̄ akam. Ẹnọ ekọm ke kpukpru n̄kpọ.” (1 Thess. 5:16-18) Akpakam afo uyakke baba n̄kpọ kiet adian̄ade fi ọkpọn̄ Jehovah!