17. Nso afanikọn̄ ke mme andibiọn̄ọ ẹdisobo, ndien ewe ikọ ke nnyịn idisọp iti?

¹⁷ Edi nnyịn imọfiọk ke en̄wan ikụreke kan̄a. Ndien nnyịn ke ika iso ndikwọrọ eti mbụk—idem ikwọrọde inọ mme andibiọn̄ọ. (Matt. 24:14, 21) Nte ededi, ifet oro ebererede idahaemi ọnọ mme utọ andibiọn̄ọ oro ndikabade esịt nnyene edinyan̄a ọyọsọp ndikụre. Edinam enyịn̄ Jehovah asana edi ata akpan n̄kpọ akan edinyan̄a owo. (Kot Ezekiel 38:23.) Ke ini mme idụt ẹdidianade kiet ke ukeme ofụri ererimbot oro ẹkebemde iso ẹtịn̄ man ẹsobo ikọt Abasi, nnyịn iyeti akam emi andiwet psalm ọkọbọn̄de mi ete: “Bụt ye oyomo-nsia ẹyenam mmọ ke nsinsi; mmọ ẹyekụt esuene, ẹyenyụn̄ ẹsobo mmọ.”—Ps. 83:17.

18, 19. (a) Nso ina ibet mbon oro ẹsọn̄ọde ẹda ẹbiọn̄ọ ukara Jehovah? (b) Didie ke akpatre ini oro Jehovah ediwụtde ke ukara imọ enen ke ini iso otụk fi?

¹⁸ Ata esuene esuene nsobo ke ana ebet mbon oro ẹsịnde ifịk ẹbiọn̄ọ ukara Jehovah. Ikọ Abasi owụt ke mbon oro “mîsụkke ibuot inọ eti mbụk”—ndien ke ntak oro ẹsobo mmọ ke Armageddon—ẹdibọ ufen “nsinsi nsobo.” (2 Thess. 1:7-9) Nsobo mmọ ye edinyan̄a mbon oro ẹtuakde ibuọt ẹnọ Jehovah ke akpanikọ edidi ata uyarade ke Jehovah edi ata Abasi kierakiet. Tutu amama owo idifreke edikan oro ke obufa ererimbot. “Ndinen owo ye mme anam ukwan̄n̄kpọ [oro ẹdisetde] ke n̄kpa” ẹyekop ẹban̄a akwa edinam Jehovah emi. (Utom 24:15) Ke obufa ererimbot, mmọ ẹyekụt akwa uyarade emi owụtde ke edi ọniọn̄ ndidu uwem ke idak ukara Jehovah. Ndien mbon oro ẹsụhọrede idem ke otu mmọ ẹyesọsọp ẹkụt ke Jehovah edi ata Abasi kierakiet.

“Ke Akpanikọ, Emi Edi Ata Edisana ye Akwa Enyịn̄ Abasi”

Nicholas Cusa eketịn̄ ikọ emi ke utịn̄ikọ emi enye ọkọnọde ke 1430.a Enye ekedi owo emi amade ediwak n̄kpọ; ke uwụtn̄kpọ, ama etịn̄ enyịn ekpep mme utọ n̄kpọ nte usem Greek, Hebrew, ukpepn̄kpọ akwaifiọk, ukpepn̄kpọ ido ukpono, ibat, ye ukpepn̄kpọ oro aban̄ade ikpaenyọn̄. Ke ini ekedide isua 22, enye ama enyene n̄weditoro ufọkn̄wed ntaifiọk ọyọhọ ita ke ukpepn̄kpọ ibet Roman Catholic. Ẹma ẹmek enye cardinal ke 1448.

Ke n̄kpọ nte isua 550 emi ẹkebede, Nicholas Cusa ama asiak ufọk ukpeme oro esede aban̄a mbon usọn̄ ke Kues, emi ẹdiọn̄ọde idahaemi nte Bernkastel-Kues, obio emi edide n̄kpọ nte kilomita 130 ke edem usụk Bonn ke Germany. Idahaemi ufọk oro edi Itie Ubon N̄wed Cusa, emi ẹbonde se iwakde ibe n̄kani uwetn̄kpọ 310. Kiet ke otu mmọ edi Ikpan̄wed Cusa 220, emi utịn̄ikọ oro Cusa ọkọnọde ke 1430 esịnede. Nicholas Cusa ekewet Jehovah ntem ke usem Latin “Iehoua” ke utịn̄ikọ oro, Ikọ Okodu ke Editọn̄ọ.b Page 56 etịn̄ ntem aban̄a enyịn̄ Abasi: “Abasi ke idem esiemmọ ọnọ. Enye edi Tetragrammaton, oro edi, enyịn̄ oro edide abisi inan̄. . . . Ke akpanikọ, emi edi ata edisana ye akwa enyịn̄ Abasi.” Ikọ Nicholas Cusa owụt ke edi akpanikọ ke enyịn̄ Abasi odu ke akpasarade N̄wed Abasi Usem Hebrew.—Ex. 6:3.

N̄wed emi ẹkewetde ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ọyọhọ isua ikie 15 mi edi kiet ke otu ata n̄kani uwetn̄kpọ emi ẹsụk ẹdude, emi ẹkabarede Tetragrammaton nte “Iehoua.” N̄wetnnịm n̄kpọ emi edi n̄kaiso uyarade ke nsio nsio usụn̄ emi ẹwetde enyịn̄ Abasi ke usụn̄ emi ẹbietde “Jehovah,” edi ata ọsọ usụn̄ ediwet enyịn̄ Abasi ke ata ediwak isua idahaemi.