Se Akpanamde Man Udumen Udọn̄ọ

Kpukpru usen, editịbe emi odude nnyịn ke idem esin̄wana ye n̄kpri unam udọn̄ọ emi ẹbede ẹdụk nnyịn idem. N̄kpri unam udọn̄ọ emi ẹkeme ndinam nnyịn idọn̄ọ udọn̄ọ emi ekemede ndiwot owo. Nnyịn isifiọkke se ikade iso ke esịt idem nnyịn sia editịbe emi odude nnyịn ke idem esiwot n̄kpri unam udọn̄ọ emi man mmọ idinam nnyịn idọn̄ọ. Edi ndusụk ini, mmọ ẹsikan editịbe emi ubọk ẹnyụn̄ ẹnam nnyịn idọn̄ọ. Ke ini emi etịbede, esiyom imen ibọk mîdịghe inam n̄kpọ en̄wen man editịbe emi odude nnyịn ke idem etetịm okop odudu.

Ke eset, mme owo ikọdiọn̄ọke n̄kpọ ndomokiet iban̄a n̄kpri unam udọn̄ọ. Edi ke n̄kpọ nte isua 200 emi ebede, ntaifiọk ẹma ẹdikụt ke n̄kpri unam emi ẹkeme ndinam owo ọdọn̄ọ. Ndien ima itọn̄ọ ndikpep se ikpanamde man nnyịn ididọn̄ọ. Ntaifiọk ẹnam nnyịn idiọn̄ọ nte ikpekpemede idem mbak ndusụk udọn̄ọ emi ẹsibede owo idibe nnyịn, utọ udọn̄ọ nte mfatito ye mbụn̄ọ nditọwọn̄. Edi ke ndondo emi, utọ udọn̄ọ nte utoenyịn ekpo afiak ọtọn̄ọ ndisọn̄ ubọk. Ntak-a? Se ndusụk ntak mi:

• Kpukpru isua, ata ediwak owo ẹsika isan̄ ke nsio nsio itie ke ererimbot. Mmọ isiyakke udọn̄ọ mmọ inịm ke ufọk mbemiso ẹdahade. Ntre, udọn̄ọ mmọ esisuana esịm nsio nsio idụt. N̄wed emi ẹkotde Clinical Infectious Diseases ọdọhọ ke ubomofụm anam mme owo ẹkeme ndimen n̄kpri unam udọn̄ọ ẹto idụt kiet ẹkesuan ke idụt en̄wen.

• Ibọk emi ẹkesidade ẹwot ndusụk n̄kpri unam udọn̄ọ ikemeke aba ndiwot mmọ sia mmọ ẹsọn̄ odudu ẹkan ibọk emi. Esop Emi Ẹsede Ẹban̄a Nsọn̄idem Ererimbot ẹdọhọ ke ibịghike, nnyịn idinyeneke aba ibọk emi ekemede ndiwot n̄kpri unam udọn̄ọ ke idem nnyịn.

• Ndutịme ke obio ye unana okụk isiyakke ukara ẹkeme nditre ndusụk udọn̄ọ.

• Ediwak owo idiọn̄ọke se ẹkpenamde man idimen udọn̄ọ.

Kpa ye ofụri se itịn̄de emi, odu se afo ye mbonufọk fo ẹkemede ndinam man idimen udọn̄ọ. Ibuotikọ oro etienede ayanam idiọn̄ọ n̄kpri n̄kpri n̄kpọ oro afo ekemede ndinam, idem edieke odụn̄de ke idụt oro mînyeneke okụk, man udumen udọn̄ọ.