Ndịk N̄kpa Ama Esinam Mi—Idahaemi Nditie Mbet “Nsinsi Uwem”
Nte Piero Gatti obụkde
UYOM emi ọkọtọn̄ọde sụn̄sụn̄ ama ọdọdiọn̄ ọsọn̄ nsịtnsịt. Ekem ima ikop ndadiari ifiom emi ọkọtọtde mme owo man ẹyom itie ẹdịbe. Ke oro ebede, ima ikop uyom bọmb ye nsobo ye uyom emi esịride owo utọn̄ ke ntak oyomonsia.
Kpukpru emi ẹketịbe ke Milan ke Italy ke 1943 ye 1944. Sia n̄kedide obufa owoekọn̄ emi n̄kesidade ke ataya udakibuot, ẹma ẹsinọ mi uyo ẹte ntan̄ okpo mbon oro ẹkekpan̄ade ke ataya oro ẹkeduọn̄ọde bọmb, bọmb onyụn̄ anuakde mmọ tutu owo ifiọkke mmọ aba. Idịghe n̄kpan̄a mbon en̄wen kpọt ke n̄kada enyịn mi n̄kụt. Ndusụk ini ekesiyak nsịn̄ ami ke idemmi ndikpa. Mma nsibọn̄ akam ke mme ini oro nnyụn̄ ndọhọ Abasi ke edieke mbọhọde utọ akpakịp uwotowo oro, ke nyanam uduak esie.
Ndikan Ndịk N̄kpa
Ẹkebọk mi ke obio-in̄wan̄ emi edide n̄kpọ nte kilomita duop ọtọn̄ọde ke Como ke Italy, ke mbọhọ adan̄a Switzerland. Ke ini n̄kedide eyenọwọn̄, mma nsinen̄ede mfụhọ n̄kpa nnyụn̄ n̄kop ndịk n̄kpa. Efiomnsa ama owot adiaha ye udun̄wan eka mi. Ekem, ke 1930, ke ini n̄kedide isua itiokiet kpọt, eka mi, emi ekekerede Luigia, ama akpa. Sia ẹkebọkde mi nte eyen Catholic, mma nsinịm mme ibet ido ukpono nnyụn̄ ndụk Mass kpukpru urua. Edi ekedi ke ediwak isua ẹma ẹkebe ke ẹkenam mi ntre ndikop ndịk n̄kpa—ke itie ufatidet, idịghe ke ufọkabasi.
Ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba ke okowot owo etieti ke 1944. Ami n̄kedi kiet ke otu ediwak mbonekọn̄ Italy oro ẹkefen̄ede ẹkpọn̄ iso ekọn̄ ẹka Switzerland, emi mîketieneke in̄wana ekọn̄ oro. Ke ima ikesịm do, ẹma ẹtan̄ nnyịn ẹka nsio nsio itienna mbon itọkekọn̄. Ẹkenọ mi n̄ka enye oro odude ekpere Steinach, ke edere n̄kan̄ usiahautịn idụt oro. Ẹma ẹnọ nnyịn ukeuke ifụre do. Afatidet kiet do ke Steinach ama oyom owo edin̄wam imọ ke ibio ini. N̄kodụn̄ nnyụn̄ nnam utom ye enye ke ọfiọn̄ kiet kpọt, edi ọfiọn̄ kiet oro ama ekem mi ndinyene ufan oro okokpụhọrede uwem mi.
Adolfo Tellini, eyen Italy emi okodụn̄de ke Switzerland, ekedi kiet ke otu mbon oro ẹkesifatde idet do. Adolfo ekedi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah. Akananam n̄kokopke mban̄a Mme Ntiense Jehovah, ndien emi ikakpaha owo idem sia mmọ mîkebehe owo 150 ini oro ke ofụri Italy. Adolfo ama etịn̄ mme utịbe utịbe akpanikọ Bible ọnọ mi, kpa mme un̄wọn̄ọ emem ye eke “nsinsi uwem.” (John 10:10; Edi. 21:3, 4) Mma nnen̄ede mma se n̄kokopde mban̄a ini iso oro ekọn̄ ye n̄kpa mîdidụhe aba. Ke ini n̄kafiakde nnyọn̄ itienna mbon itọkekọn̄, mma n̄keneme n̄kpọ emi ye akparawa Italy efen emi ekekerede Giuseppe Tubini, enye ama onyụn̄ ama n̄ko. Adolfo ye Mme Ntiense en̄wen ẹma ẹsidi ẹdise nnyịn ke itienna oro ndien ndien.
Adolfo ama emen mi aka Arbon, emi ekedide n̄kpọ nte kilomita duop ọtọn̄ọde ke Steinach, emi ekpri otu Mme Ntiense ẹkesinịmde mbono esop ke usem Italian. Se n̄kokopde do ama enem mi tutu nsan̄a ke ukot n̄ka do urua efen. Nte ini akakade, mma ndụk mbono Mme Ntiense Jehovah ke efe mbono ke Zurich. N̄kpọ emi okotụkde mi akan ekedi ndise slide mme itienna uwotowo, emi ẹkewụtde akpakịp okpo owo. Mma ndifiọk ke ẹma ẹwot ediwak Mme Ntiense emi ẹtode Germany ke ntak mbuọtidem mmọ. Mma nsobo Maria Pizzato ke mbono oro. Mbon ukara Fascist ke Italy ẹma ẹbiere n̄kpọkọbi isua 11 ẹnọ enye ke ntak edinam Mme Ntiense.
Ke ini ekọn̄ oro okokụrede, mma mfiak nnyọn̄ Italy n̄kodu ke ekpri esop oro okodude ke Como. Owo ikekpepke mi Bible ke nde ke nde, edi mma nnen̄ede mfiọk mme akpan ukpepn̄kpọ Bible. Maria Pizzato okodu n̄ko ke esop oro. Enye ama asian mi ke oyom Christian ana baptism onyụn̄ ọdọhọ n̄ka n̄kokụt Marcello Martinelli, emi okodụn̄de ke Castione Andevenno ke mbahade obio ukara Sondrio. Marcello ekedi anam-akpanikọ eyenete emi ẹyetde aran, emi ukara ufịk ekebierede n̄kpọkọbi isua 11 ọnọ. N̄kenyene ndiwat kilomita 80 ke enan̄ukwak man n̄kese enye.
Marcello ama ada Bible anam an̄wan̄a mi se inamde owo odot ndina baptism, ndien ke oro ebede ima ibọn̄ akam inyụn̄ ika Akpa Adda, ami nnyụn̄ nna baptism do. Ekedi ke September 1946. Usen oro ekedi ata akpan usen! Mma nnen̄ede n̄kop idatesịt mban̄a ubiere oro n̄kanamde ndinam n̄kpọ Jehovah ye ke ndinyene ata idotenyịn idahaemi kaban̄a ini iso tutu ke ini eyo okokụtde, n̄kọfiọkke ke mma n̄wat enan̄ukwak nsịm kilomita 160 usen oro!
Ke May 1947, ẹma ẹnịm akpa mbono ke Italy ke Milan ke ekọn̄ oro ama okokụre. N̄kpọ nte owo 700 ẹkedụk, esịnede ediwak mbon oro ẹkedude ke ini ukọbọ mbon Fascist. Esen esen n̄kpọ kiet ama etịbe ke mbono oro. Giuseppe Tubini oro n̄kọkwọrọde ikọ nnọ ke itienna mbon itọkekọn̄ ọkọnọ utịn̄ikọ baptism—ndien enye ke idemesie ama ana baptism ke ama ọkọnọ utịn̄ikọ oro!
Mma n̄kụt Brọda Nathan Knorr, emi okotode Bethel Brooklyn edi, ke mbono oro. Enye ama esịn udọn̄ ọnọ mi ye Giuseppe ndisịn ofụri uwem nnyịn ke utom Abasi. Mma mbiere nditọn̄ọ utom uyọhọ ini ke ufan̄ ọfiọn̄ kiet. Ke nsịmde ufọk, mma nsian ubon mi se n̄kebierede ndinam, ndien kpukpru mmọ ẹma ẹdomo ndikpan mi. Edi mma mbebiere mma. Ntem ke ọfiọn̄ kiet ebede mma ntọn̄ọ utom ke Bethel ke Milan. Isụn̄utom inan̄ ẹkenam utom do: Giuseppe (Joseph) Romano ye Angelina n̄wan esie; Carlo Benanti ye Costanza n̄wan esie. Ọyọhọ owo ition do ekedi Giuseppe Tubini, emi akakade do ndondo oro, ndien ami n̄kedi ọyọhọ owo itiokiet.
Ke mma n̄kanam utom Bethel ọfiọn̄ kiet, ẹma ẹmek mi esenyịn circuit—akpa eyen Italy emi ekedide esenyịn circuit ke idụt oro. Brọda George Fredianelli emi ekedide akpa isụn̄utom ndito United States ndi Italy ke 1946 ama ededi esenyịn oro asan̄ade-san̄a. Enye ama ada urua ifan̄ kpọt ọnọ mi ukpep, ndien ekem mma ntọn̄ọ ndika n̄kese mme esop ke idemmi. Mmenen̄ede nti Faenza—akpa esop oro n̄kakade n̄kese. Kam kere se iketịbede! Akananam n̄kakam nnọhọ utịn̄ikọ ke esop! Kpa ye oro, mma nsịn udọn̄ nnọ mbon oro ẹkedude do, esịnede ediwak n̄kpri owo, ndikere mban̄a utom uyọhọ ini. Nte ini akakade, ndusụk ke otu n̄kpri owo oro ẹma ẹbọ ikpọ ifetutom ke Italy.
Mma ntọn̄ọ aduai-owo-idem utom nte esenyịn oro asan̄ade-san̄a. Utom emi akasan̄a ye ediwak n̄kpọ n̄kpaidem, ukpụhọde, n̄kpọ-ata, ye idatesịt, ndien ndima nditọete mi ẹma ẹnen̄ede ẹma mi.
Idaha Ido Ukpono ke Ekọn̄ Ama Okokụre ke Italy
Yak nsian fi mban̄a idaha ido ukpono ke Italy ini oro. Ufọkabasi Catholic akakara, ndien ufọkabasi en̄wen ikenyeneke uyo. Kpa ye oro ẹkebọpde obufa ibet ke 1948, owo ikabiatke ibet Fascist emi akakpande Mme Ntiense ndikwọrọ ikọ ifep tutu ke 1956. Ẹma ẹsiwak nditịmede mme mbono circuit nnyịn ke ntak nsọk emi mme ọkwọrọ ederi ẹkesisịnde. Edi ndusụk ini ukeme oro mmọ ẹkesịnde ama esikpu idiọk idiọk, nte okokpude ke 1948 ke Sulmona, ekpri obio emi odude ke ufọt ufọt Italy.
Ẹkenịm mbono oro ke akwa efe ndise kiet. Ami n̄kedi etieibuot okpokoro ke usenubọk Sunday oro, ndien Giuseppe Romano ọkọnọ utịn̄ikọ an̄wa. Mme owo ẹma ẹwak ini oro. Ke ini emi mme asuanetop mîkakam iyọhọke 500 ke ofụri idụt oro, owo 2,000 ẹma ẹdiyọhọ efe ndise oro. Ke ẹma ẹkekụre utịn̄ikọ oro, ekpri akparawa oro oku ido ukpono iba emi ẹkedide do ẹkedọn̄de utom ama ọfrọ ọdọk mbot utịn̄ikọ. Ekem enye ọtọn̄ọ ndisio n̄kpo man anam ndutịme odu. Mma nsọsọp ndọhọ enye nte, “Edieke enyenede se oyomde nditịn̄, ka kọbọ efe fo ndien emekeme ndida do ntịn̄ se amama.” Mme owo ikamaha se enye akanamde, ntre mmọ ẹma ẹkụni ndien n̄kụni mmọ ikayakke ẹkop uyo esie. Ntem enye ama afiak ọfrọ osụhọde ke mbot utịn̄ikọ ekem owo ikekwe enye aba.
Ikesimemke ndika isan̄ ini oro. Ndusụk ini n̄kesisan̄a ke ukot nto esop kiet nsịm en̄wen, ndusụk ini n̄wat ke enan̄ukwak mi, ndụk ntaha bọs emi mme owo ẹwakde ẹkaha, mîdịghe nsan̄a ke tren. Ndusụk ini, n̄kesidụn̄ ke ufọk ufene m̀mê ke itie ubon n̄kpọutom. Ekọn̄ ndikosụk n̄kụre ekedi oro, ndien ediwak mbon Italy ikenyeneke n̄kpọ. Nditọete ikawakke, ndien mmọ n̄ko ikenyeneke n̄kpọ. Edi ndinam n̄kpọ Jehovah ama enem etieti.
Ubọ Ukpep ke Gilead
Ke 1950, ẹma ẹkot mi ye Giuseppe Tubini ididụk ọyọhọ otu 16 ke ufọkn̄wed isụn̄utom Gilead. Toto ke editọn̄ọ, mma ndiọn̄ọ ke ọyọsọn̄ mi ndikpep Ikọmbakara. Mma nnen̄ede nsịn ukeme, edi ikememke utom. Ikenyene ndikot ofụri Bible ke Ikọmbakara. Man n̄keme ndinam emi, mma nsitre udia uwemeyo ndusụk ini man n̄kekpep ndikot n̄wed uyo ọwọrọ. Ke akpatre, ini ama edikem ami ndinọ utịn̄ikọ. Nsụk nteti se andikpep nnyịn eketịn̄de nte n̄kpọ emi eketịn̄de n̄kpọn̄ emi ebede: “Nte afo adade idem etịn̄ ikọ onyụn̄ enyenede ufiopesịt ọfọn etieti, edi Ikọmbakara fo ikan̄wan̄ake baba owo kiet!” Kpa ye emi, mma nsịn ukeme n̄kụre ukpep oro. Ke oro ebede, ẹma ẹnọ mi ye Giuseppe ifiak ikanam utom ke Italy. N̄kaiso ukpep oro ikọbọde do ama anam nnyịn inen̄ede idot ndinam n̄kpọ nnọ nditọete nnyịn.
Ke 1955, mma ndọ Lidia emi n̄kọnọde utịn̄ikọ baptism esie isua itiaba ke edem. Domenico ete esie ekedi edima eyenete oro ekesịnde ifịk an̄wam nditọ esie mbitiaba ẹdu ke esop, kpa ye oro ẹkekọbọde enye ke ini ukara Fascist, ẹkenyụn̄ ẹbịnde enye ẹsio ke obio ke isua ita. Lidia n̄ko ama ọsọn̄ọ ada an̄wana aban̄a akpanikọ. Ẹma ẹkot enye ikpe ikata mbemiso ẹkenọde nnyịn unen ndikwọrọ ikọ ke ufọk ke ufọk. Ke ima ikọdọ ndọ ke isua itiokiet, Beniamino akpan nnyịn ama amana. Ke 1972, Marco udọ nnyịn ama amana. Esịt enem mi koro mmọ ye ubon mmọ ke ẹsịn ifịk ẹnam n̄kpọ Jehovah.
Ndika Iso Nnam Utom Jehovah
Mma nnyene ediwak nti ifiọkutom ke ini oro n̄kasan̄ade utom nnọ mbon efen. Ke uwụtn̄kpọ, ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọk isua 1980, ete n̄wan mi ama ewet n̄wed ọnọ ẹsọk Sandro Pertini, adaibuot ukara Italy. Ke ini ukara ufịk Fascist, ẹma ẹbịn mmọ mbiba ẹka Isuo Ventotene, emi ẹkesinọde mbon emi ẹkerede ke ẹsua ukara ẹka. Ete n̄wan mi okoyom ndinam ndụn̄ọde ye adaibuot ukara man ọkpọnọ enye ikọ ntiense. Ke ini ẹkenyịmede eben̄e esie, mma nsan̄a ye enye, ndien ẹma ẹdara nnyịn etieti—akananam mmọ idarake nnyịn ntre. Adaibuot ukara ama enen̄ede afat ete n̄wan mi. Ndien ima itịn̄ se inịmde ke akpanikọ inọ enye inyụn̄ inọ enye mme n̄wed.
Ke 1991, ke mma n̄kanam utom nte esenyịn oro asan̄ade-san̄a ke isua 44, mma n̄kpọn̄ utom circuit, ke mma n̄kasan̄a nse mme esop ke ofụri Italy. Ke isua inan̄ oro ẹketienede, n̄kedi esenyịn Ufọk Mbono tutu udọn̄ọ anam n̄kpọn̄ ndusụk ifetutom. Edi ke ntak mfọnido Jehovah, ami nsụk ndodu ke utom uyọhọ ini. Mmodomo ndinam ofụri ukeme mi ke ndikwọrọ nnyụn̄ n̄kpep mme owo eti mbụk, ndien ke nsụk nnenịm mme ukpepn̄kpọ Bible. Nditọete ẹsisụk ẹdọdọhọ ke utịn̄ikọ mi esinen̄ede otụk owo onyụn̄ enyene ufiop. Mmọkọm Jehovah sia usọn̄ mîbọhọ mi odudu.
Ndịk n̄kpa ama esinen̄ede anam mi ke ini n̄kedide uyen, edi ndifiọk akpanikọ Bible anam mi nnen̄ede nnyene idotenyịn “nsinsi uwem,” nte Jesus ọkọdọhọde. (John 10:10) Se ndoride enyịn mban̄a edi oro idahaemi—ata uwem emi asan̄ade ye emem, ifụre, ye inemesịt, ọkọrọ ye akpakịp edidiọn̄ emi ẹtode Jehovah. Ofụri ukpono enyene edima Andibot, emi nnyịn inyenede ifet ndikere enyịn̄ esie.—Ps. 83:18.
[N̄wed ndise obio 22, 23]
(Ama oyom ndikụt nte enye enen̄erede etie, se n̄wed)
SWITZERLAND
BERN
Zurich
Arbon
Steinach
ITALY
ROME
Como
Milan
Akpa Adda
Castione Andevenno
Faenza
Sulmona
Ventotene
[Ndise ke page 22]
Ini ikakade Gilead
[Ndise ke page 22]
Ami ye Giuseppe ke Gilead
[Ndise ke page 23]
Usen ndọ nnyịn
[Ndise ke page 23]
Edima n̄wan mi emebere ye ami ke se ibede isua 55