Ka Iso Kpeme Man Udûdụk Idomo

1-2. (a) Nso ke Jesus okodụri mme mbet esie utọn̄ aban̄a? (b) Nso ikanam mme mbet Jesus ẹfehe ẹkpọn̄ enye? (Se mme ndise n̄ko.)

“KE AKPANIKỌ, spirit enyịme, edi obụkidem ememem.”a (Matt. 26:41b) Jesus eketịn̄ ikọ oro ndiwụt ke imọ imọdiọn̄ọ ke nnyịn ifọnke ima, ke iyesinam ndudue. Edi enye akada ikọ oro odụri nnyịn utọn̄ n̄ko, ete ikûkere ke inyeneke se ikemede ndinụk nnyịn ntọ. Hour ifan̄ mbemiso enye eketịn̄de ikọ oro, mme mbet esie ẹma ẹtịn̄ ẹkọn̄ ubọk ke esịt ẹte ke mmimọ idikpọn̄ke Eteufọk mmimọ ọkpọkọm edi didie. (Matt. 26:35) Eti n̄kpọ ke mmọ ẹkeduak oro. Edi ikan̄wan̄ake mmọ ke ofụm afanikọn̄ akpabara ọsọn̄ ubọk, ke idem ekeme ndimem mmọ ukọm ibietke ke ikan̄. Oro akanam Jesus odụri mmọ utọn̄ ete: “Ẹdu ke ukpeme ẹnyụn̄ ẹka iso ndibọn̄ akam, mbak mbufo ẹdidụk idomo.”​—Matt. 26:41a.

² Mme mbet ikanamke se Jesus eketịn̄de. Ama ọdiọk etieti. Ini ẹkemụmde Jesus, ndi mmọ ẹma ẹsọn̄ọ ẹda ye enye, mîdịghe ndi ndịk ama anam mmọ ẹsiak itọk? Sia n̄kpọ oro eketịbede ini mmọ mîkodorike enyịn, mmọ ẹma ẹfehe ẹkpọn̄ enye. Se mmọ ẹkedọhọde ke mmimọ idinamke ke mmọ ẹkekam ẹnam.​—Matt. 26:56.

3. (a) Ikpoyom ndika iso nsọn̄ọ nda ye Jehovah, ntak emi anade ikûkere ke idomo ndomokiet ikemeke ndinụk nnyịn ntọ? (b) Idineme nso ke ibuotikọ emi?

³ Ẹyak ikûkere ke idomo ndomokiet ikemeke ndinụk nnyịn ntọ. Imebiere ke nnyịn idiyakke n̄kpọ ndomokiet anam ikpọn̄ Jehovah, edi nnyịn ifọnke ima, ndien ekpri n̄kpọ ekeme ndinam iduọ idụk idomo. (Rome 5:12; 7:21-23) Ini nnyịn mîdorike enyịn, imekeme ndikụt idem ke itie emi anamde idiọkn̄kpọ etie nte eti n̄kpọ. Ikpoyom ndika iso nsọn̄ọ nda ye Jehovah ye Eyen esie, ana inam item Jesus emi ọkọdọhọde yak ika iso ikpeme man nnyịn ididuọ idụk idomo. Ibuotikọ emi ekeme ndin̄wam nnyịn inam item oro. Idibem iso ineme mme n̄kpọ emi anade inen̄ede ikpeme idem. Ekem iyeneme nte ikpekpemede idem man nnyịn ididụk idomo. Akpatre n̄kpọ emi idinemede edi se ikpanamde man ika iso ikpeme idem.

MME N̄KPỌ EMI ANADE INEN̄EDE IKPEME IDEM

4-5. Ntak emi anade ika iso ikpeme idem, idem ye n̄kpri n̄kpri idiọkn̄kpọ?

⁴ Idem ndiọi n̄kpọ emi ẹdide n̄kpri n̄kpri ndiọi n̄kpọ ẹkeme ndinam ikûnen̄ede ukpere Jehovah aba. N̄kpọ en̄wen edi ke mmọ ẹkeme ndinụk nnyịn n̄kesịn ke ndiọi n̄kpọ emi ẹkponde ẹkan oro.

⁵ Idomo unam idiọkn̄kpọ esisịm kpukpru nnyịn. Edi owo kiet kiet enyene itie emi enye ememde emi idomo ekemede ndisọp nnụk enye ntọ, edide edi akwa idiọkn̄kpọ, ndinam ndek ndek n̄kpọ, m̀mê ndiyak ekikere ererimbot otụn enye usụn̄. Ke uwụtn̄kpọ, idomo emi owo kiet osụk an̄wanade man ididụk ekeme ndidi nditre ndisịn efịbe m̀mê ndinam use. Eke owo efen ekeme ndidi nditre ndinam ndek ndek n̄kpọ, utọ nte ndifiọn̄ọ ndido idan̄ m̀mê ndise oburobụt n̄kpọ. Eke owo efen ekeme ndidi ndifehe owo enyịn, ndikere ke ekikere imọ ọfọn akan, ndisisọp iyatesịt, mîdịghe enye edi n̄kpọ en̄wen. James ọkọdọhọ ete: “Idomo esịm owo kiet kiet ke ini udọn̄ idemesie odụride onyụn̄ atapde enye.” Ikanke-kan oro.​—Jas. 1:14.

6. Nso ke nnyịn mîkpabian̄ake idem?

⁶ Ndi ọmọdiọn̄ọ mme n̄kpọ emi ẹkemede ndisọp nsịn ukot nnọ fi ọduọ? Ikpọdọhọ ke se isasan̄a oro, ke nnyịn inyeneke mfịna ndomokiet mîdịghe ke imenen̄ede isọn̄ idem tutu nnyịn ikemeke ndidụk idomo ndomokiet, ibian̄a idem-o. (1 John 1:8) Paul akakam ọdọhọ ete ke idem mbon emi “ẹdotde ke n̄kan̄ eke spirit” ẹkeme ndiduọ ndụk idomo mmọ mîkpemeke. (Gal. 6:1) Inaha ibian̄a idem, ana inyụn̄ inyịme ke imenyene mme itie emi imemde.​—2 Cor. 13:5.

7. Nso ke ikpenen̄ede itat enyịn ise inam n̄kpọ iban̄a? Nọ uwụtn̄kpọ.

⁷ Ke ima ikọdiọn̄ọ mme n̄kpọ emi ẹkemede ndisọp nsịn ukot nnọ nnyịn yak iduọ, ikpanam nso? Ẹyak isịn idem inam se idin̄wamde nnyịn ikûyak mme n̄kpọ oro ẹnụk nnyịn ẹtọ! Se uwụtn̄kpọ mi. Ke eyo Bible, itie emi mfịna ekekemede ndisọp nto nsịm mme owo ke obio ekedi inuaotop obio. Oro akanam ẹsinyene ediwak mbon ukpeme do. Ukem ntre, ana inen̄ede itat enyịn ise n̄kpọ ekededi emi idiọn̄ọde ke ekeme ndinụk nnyịn ntọ inyụn̄ inam n̄kpọ iban̄a n̄kpọ oro.​—1 Cor. 9:27.

NTE IDISAN̄ADE IKPEME IDEM MAN NNYỊN IDIDỤK IDOMO

8-9. Akparawa emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke Mme N̄ke ibuot 7 akpakanam nso man enye idinam akwa idiọkn̄kpọ oro? (Mme N̄ke 7:8, 9, 13, 14, 21)

⁸ Idisan̄a didie ikpeme idem man nnyịn ididụk idomo? Ẹyak ise se ikemede ndikpep nto akparawa emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke Mme N̄ke ibuot 7. Enye akanam use ye oburobụt mma kiet ntem. Ufan̄ikọ 22 ọdọhọ ke akparawa oro akadaha “wap” ebịne mma oro. Edi se ẹtịn̄de ke mme ufan̄ikọ eken mbemiso ufan̄ikọ 22 oro owụt ke enyene mme n̄kpọ emi enye akanamde emi ẹkemende enye sụn̄sụn̄ sụn̄sụn̄ ẹkenyịni ke idiọkn̄kpọ oro.

⁹ Akadaha didie yak akparawa oro akanam akwa idiọkn̄kpọ oro? Akpa, mbubreyo ke enye akadaha “[akasan̄a] ebe ke inụk efak emi ekperede [oburobụt] n̄wan oro.” Ekem enye ama amia isan̄ odụk n̄kan̄ emi ufọk mma oro odude. (Kot Mme N̄ke 7:8, 9.) Ke enye ama okokụt mma oro, enye ikọwọn̄ọkede iso idụk ebiet efen-o. Enye ama atuak ada do ayak mma oro etịm enye inua onyụn̄ etịn̄ nte imọ iwade uwa ebuana; etie nte mma oro eketịn̄ oro man akparawa oro ekere ke imọ idịghe idiọkowo. (Kot Mme N̄ke 7:13, 14, 21.) Ekpedi akparawa oro ama ọkọhọde mme n̄kpọ emi ẹkekpatde enye sụn̄sụn̄ ẹkesịm idiọkn̄kpọ oro, etie nte enye ikpokodụkke idomo oro man okoto do enye akanam utọ akwa idiọkn̄kpọ oro.

10. Didie ke owo ekeme ndinam ukem ndudue emi akparawa oro akanamde mfịn?

¹⁰ Se Solomon eketịn̄de ke n̄wed Mme N̄ke oro ekeme ndiwọrọ asan̄autom Jehovah ekededi. Enye ekeme ndika n̄kanam akwa idiọkn̄kpọ edi aka ko ekere ke kpukpru n̄kpọ ẹketịbe ntre “wap” m̀mê ke akababuat imọ. Edi enye ekpetịm ekere, ekeme ndidi enye okpokụt ke etie nte mme n̄kpọ emi enye akanamde itịmke ikere ẹkemen enye ẹkesịn ke fehesan̄ oro. Ekeme ndidi n̄kpọ nte ndiọi nsan̄a, ndiọi fim, ikwọ, ye n̄wed, m̀mê enye ndikodụk itie emi mîfọnke, edide ke Intanet mîdịghe asasan̄a ke ukot okodụk ekedi mfịna. Onyụn̄ ekeme ndidi enye ama etre ndisibọn̄ akam, ndisikot Bible, ndisidụk mbono esop, m̀mê ndisitiene n̄ka ukwọrọikọ. Kpa nte ekedide ye akparawa emi iketịn̄de iban̄a ke n̄wed Mme N̄ke, ekeme ndidi idiọkn̄kpọ emi enye akanamde ikabuatke enye nte enye ekerede oro.

11. Nnyịn mîyomke ndiduọ ndụk idiọkn̄kpọ, nso ke ikpọkọhọde?

¹¹ Nso ke ikpep? Idịghe idiọkn̄kpọ kpọt ke idikpeme idem, ana ikpeme idem n̄ko ke mme n̄kpọ emi ẹsinamde owo akanam idiọkn̄kpọ. Solomon ama anam inen̄ede ikụt oro ke utịt mbụk akparawa oro ye oburobụt mma oro. Item emi enye ọkọnọde aban̄a mma oro edi emi: “Kûyo udụk ọkpọusụn̄ esie.” (N̄ke 7:25) Kop n̄ko se enye eketịn̄de aban̄a n̄wan efen emi onyụn̄ ọdiọkde ukotisan̄ nte mma enye oko. Enye ọkọdọhọ ete: “Du anyan usụn̄ kpọn̄ enye, kûnyụn̄ usan̄a ukpere enyịnusụn̄ ufọk esie.” (N̄ke 5:3, 8) Nnyịn mîyomke ndinam idiọkn̄kpọ, ana ikọhọde mme n̄kpọ emi ẹsinamde owo akanam idiọkn̄kpọ.b Oro ekeme ndisịne n̄ko ndikọhọde mme itie m̀mê mme n̄kpọ emi ẹdide Christian akpaka mîdịghe akpanam idịghe idiọkn̄kpọ, edi imọdiọn̄ọ ke ikpaka do mîdịghe inam n̄kpọ oro, iyọduọ idụk idomo.​—Matt. 5:29, 30.

12. Nso ke Job ekebiere ndinam? Didie ke oro akan̄wam enye okûdụk idomo? (Job 31:1)

¹² Man ikeme ndikọhọde mme n̄kpọ emi ẹdinamde ikanam idiọkn̄kpọ, ana inen̄ede ibiere ke idikpekpeme se inamde. Job akanam ntre. Enye ama ‘odiomi ediomi ye enyịn esie’ ete ke imọ idisehe n̄wan en̄wen yak itọn̄ adaha imọ. (Kot Job 31:1.) Enye ndisọn̄ọ nda nnam se enye ekebierede oro ikayakke enye ekesịn efịbe. Nnyịn n̄ko imekeme ndibiere ndikọhọde n̄kpọ ekededi emi ekemede ndinam ikodụk idomo.

13. Ntak emi anade ikpekpeme se ikerede? (Se mme ndise n̄ko.)

¹³ N̄kpọ en̄wen edi ke ana ikpekpeme se ikerede. (Ex. 20:17) Ndusụk owo ẹkere ke owo ekpekere oburobụt n̄kpọ ke esịt esie, ekekere kpọt-o, inamke-nam, ke inyeneke se idiọkde do. Edi utọ ekikere oro ọdiọk-o. Owo emi esitiede ekere ndiọi n̄kpọ emi ẹdọn̄de enye ananam mme n̄kpọ oro ẹtịm ẹdọn̄ enye. Etie nte enye ada ubọk esie ọkọk afia ọnọ idemesie, ekem editịme nte enye ediwọrọde ke afia oro. Imọdiọn̄ọ ke ndusụk ini ndiọi ekikere ẹyesidụk nnyịn esịt. Ama odụk, akpan n̄kpọ emi anade inam edi ndisio ekikere oro unyọn̄ usọp usọp inyụn̄ ikere nti n̄kpọ. Ima inam ntre, nnyịn idiyakke ndiọi n̄kpọ emi ikerede ẹdisọn̄ ubọk tutu nnyịn ikemeke ndikan mmọ ubọk, ndien ekeme ndito ke oro nnyịn ikanam akwa idiọkn̄kpọ.​—Phil. 4:8; Col. 3:2; Jas. 1:13-15.

14. Nso en̄wen ikeme ndin̄wam nnyịn ikpekpeme se inamde man nnyịn ididụk idomo?

¹⁴ Nso en̄wen ke ikeme ndinam man ikpekpeme se inamde man nnyịn ididụk idomo? Edi ndinen̄ede nnịm ke ima inịm ibet Jehovah, ke inyeneke nte nnyịn mîdidiaha ufọn. Ndusụk ini ekeme ndisọn̄ nnyịn ndinam se ikerede ye se idọn̄de nnyịn ẹkem ye se Abasi enyịmede. Edi ima ikeme ndinam, emem emi idinyenede ke esịt idem ididịghe ekpri.

15. Didie ke ndinam mme n̄kpọ emi ẹdinamde nti n̄kpọ ẹdọn̄ nnyịn edin̄wam nnyịn ikûdụk idomo?

¹⁵ Ana inam se idinamde nti n̄kpọ ẹtetịm ẹdọn̄ nnyịn. Edieke ikpepde ‘ndisua se idiọkde nnyụn̄ mma se ifọnde,’ iyenen̄ede ibiere ndinam nnennen n̄kpọ inyụn̄ ikọhọde mme n̄kpọ emi ẹdinamde ikanam idiọkn̄kpọ. (Amos 5:15) Nti n̄kpọ emi ẹdọn̄de nnyịn ẹyen̄wam nnyịn inen̄ede isọn̄ọ ida ye Abasi idomo ekpesịm nnyịn ini nnyịn mîkodorike enyịn, m̀mê ini emi nnyịn mînyeneke se ikemede ndinam mban̄a idomo oro.

16. Didie ke ndinam mme n̄kpọ emi ẹdinamde itetịm ima Jehovah ekeme ndin̄wam nnyịn ika iso ikpeme man nnyịn ididụk idomo? (Se mme ndise n̄ko.)

¹⁶ Idinam nso man nti n̄kpọ ẹtetịm ẹdọn̄ nnyịn? Edi nnyịn ndisịn idem nnam mme n̄kpọ emi ẹdinamde inen̄ede ima Jehovah. Ima idu ke mbono esop mîdịghe ika ukwọrọikọ, edisọsọn̄ nnyịn ndiduọ ndụk idomo. Mme n̄kpọ ntre ẹsikam ẹnanam ọdọn̄ nnyịn ndinam se inemde Jehovah esịt. (Matt. 28:19, 20; Heb. 10:24, 25) Ima ikot Ikọ Abasi, ikpekpep, inyụn̄ itie ikere se ikotde, oro ayanam inen̄ede ima se ifọnde inyụn̄ isua se idiọkde. (Josh. 1:8; Ps. 1:2, 3; 119:97, 101) Ti ke Jesus ọkọdọhọ mme mbet esie ete: “Ẹka iso ndibọn̄ akam, mbak mbufo ẹdidụk idomo.” (Matt. 26:41) Adan̄a nte idade ini ibọn̄ akam inọ Ete nnyịn emi odude ke heaven, nnyịn inam enye ekeme ndin̄wam nnyịn, iyonyụn̄ inen̄ede ibiere ndinam se inemde enye esịt.​—Jas. 4:8.

KA ISO KPEME MAN UDÛDỤK IDOMO

17. Ewe mfịna ikesikan Peter ubọk?

¹⁷ Etie nte enyene ndusụk n̄kpọ emi nnyịn ikemede ndikan ubọk ofụri ofụri. Edi enyene mbon en̄wen emi ikemede ndikụt ke ẹsụk ẹdedi n̄kpọ mfịna ẹnọ nnyịn. Kop uwụtn̄kpọ apostle Peter. Ndịk akanam enye efehe owo enyịn akan̄ Jesus utịm ikata. (Matt. 26:69-75) Ini Peter ọkwọrọde ikọ uko uko ke Sanhedrin, etie nte enye ama akan ndịk ubọk ini oro. (Utom 5:27-29) Edi ke isua ifan̄ ebede, enye ama “[efehe] mbon emi ẹnade mbobi” enyịn, etre kan̄a ndidia n̄kpọ ye mme Gentile emi ẹkedide mme Christian. (Gal. 2:11, 12) Ndịk emi ekesinamde Peter ama afiak esịn iso. Etie nte enye ikekemeke ndikan ndịk oro ubọk ofụri ofụri.

18. Nso ikeme nditịbe ke ima ikekere ke ima ikan ndusụk ndiọi n̄kpọ ubọk?

¹⁸ Se ikọwọrọde Peter ekeme ndiwọrọ nnyịn. Didie? N̄kpọ emi ikekerede ke ima ikan ubọk ekeme ndifiak ndisịn ukot nnọ nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, brọda kiet ọdọhọ ete: “Mma ntre ndise oburobụt ndise ofụri isua duop nnyụn̄ ndọhọ idemmi ke mmakan mfịna enye oro ubọk. Edi n̄kọdiọn̄ọke ke udọn̄ oro ke oyom itie edịbe, ebet ifet ọwọrọ edi yak afiak onụk mi ọtọ.” Se ifọnde edi ke brọda oro ikayakke idem emem enye. Enye ama edikụt ete ke edi se imọ itịmede kpukpru usen ndikan idiọkn̄kpọ oro ubọk, ke onyụn̄ ekeme ndidi se imọ itịmede ke ofụri eyo uwem imọ ke idiọk ererimbot emi. N̄wan esie ye mbiowo ẹma ẹn̄wam enye enen̄ede ekpeme se anamde man enye idifiak ikese oburobụt ndise.

19. Ikpanam nso ekpedi enyene n̄kpọ emi nnyịn mîkemeke ndikan ubọk kan̄a?

¹⁹ Ikpanam nso ekpedi enyene n̄kpọ emi nnyịn mîkemeke ndikan ubọk kan̄a, man n̄kpọ oro idinam ikanam idiọkn̄kpọ? Edi nnyịn ndinam item emi Jesus ọkọnọde aban̄a idomo ete: “Ẹdu ke ukpeme.” Idem ke mme ini emi ekerede ke n̄kpọ ndomokiet ikemeke ndinụk fi ntọ, ka iso kọhọde mme n̄kpọ emi ẹkemede ndinam okodụk idomo. (1 Cor. 10:12) Ka iso nam mme n̄kpọ emi ẹn̄wamde fi etie tutu emi udụkke idomo. Mme N̄ke 28:14 ọdọhọ ete: “Owo emi enyenede mbak kpukpru ini okop inemesịt.”​—2 Pet. 3:14.

UFỌN EMI IDIDIADE IMA IKA ISO IKPEME IDEM MAN NNYỊN IDIDỤK IDOMO

20-21. (a) Ima ika iso ikpeme man nnyịn ididụk idomo, nso ufọn ke ididia? (b) Ima inam udeme nnyịn, nso ke Jehovah edinam inọ nnyịn? (2 Corinth 4:7)

²⁰ Ima ika iso ikpeme man ididụk idomo, edifọn ye nnyịn. Idiọkn̄kpọ ekeme ndinam owo okop “inemesịt . . . ke ibio ini,” edi nnyịn ndidu uwem nte Jehovah ọdọhọde edinam ikop ata inemesịt. (Heb. 11:25; Ps. 19:8) Ntak edi ke ẹkebot nnyịn ndidu uwem nte Abasi oyomde idu. (Gen. 1:27) Ima inam ntre, esịt idimiaha nnyịn ufen, iyonyụn̄ isịne ke otu mbon emi ẹdoride enyịn ndidu uwem ke nsinsi.​—1 Tim. 6:12; 2 Tim. 1:3; Jude 20, 21.

²¹ Edi akpanikọ ke “obụkidem ememem,” edi oro iwọrọke ke eke nnyịn okụre. Jehovah adada ke ikpat ndinọ nnyịn odudu ikan se ededi. (Kot 2 Corinth 4:7.) Ndi ama okụt ke odudu emi Abasi ọnọde nnyịn edi odudu emi ebede ukeme owo? Amaedi odudu emi ididade itịme ndikpeme idem nsio ke idomo kpukpru usen, enye oro edito nnyịn. Ima inam ukeme nnyịn, imenịm ke ima inen̄ede iyom odudu ndida nyọ se ededi, ke Jehovah eyeyere akam nnyịn onyụn̄ ọnọ nnyịn odudu oro. (1 Cor. 10:13) Jehovah ayan̄wam nnyịn ika iso ikpeme idem man nnyịn ididụk idomo.