Λουί Παστέρ—Τι Αποκάλυψε το Έργο Του — ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της Σκοπιάς

Λουί Παστέρ—Τι Αποκάλυψε το Έργο Του

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ

ΜΠΟΡΕΙ να εμφανιστεί ζωή μέσω αυτόματης γένεσης; Το 19ο αιώνα, μερικοί επιστήμονες το πίστευαν αυτό. Νόμιζαν ότι η ζωή μπορεί να γεννηθεί μόνη της από νεκρή ύλη, χωρίς την παρέμβαση κάποιου δημιουργού.

Αλλά ένα ανοιξιάτικο βράδυ του Απριλίου του 1864, το ακροατήριο που βρισκόταν σε μια αίθουσα στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης στο Παρίσι άκουσε κάτι διαφορετικό. Σε μια αριστοτεχνική παρουσίαση ενώπιον μιας επιτροπής επιστημόνων, ο Λουί Παστέρ κατέρριψε με επιτυχία, βήμα προς βήμα, τη θεωρία της αυτόματης γένεσης.

Αυτή η διάλεξη και μετέπειτα ανακαλύψεις τον έκαναν «έναν από τους μεγαλύτερους επιστήμονες του κόσμου», σύμφωνα με την Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια του Βιβλίου (The World Book Encyclopedia). Αλλά γιατί έκανε τόση εντύπωση στους συγχρόνους του αυτός ο άντρας, και πώς έγινε γνωστός παγκόσμια; Με ποιον τρόπο ωφελούμαστε εμείς τώρα από μερικές ανακαλύψεις του;

Πρώτες Έρευνες

Ο Λουί Παστέρ γεννήθηκε το 1822 στη μικρή πόλη Ντολ της ανατολικής Γαλλίας. Ο πατέρας του που ήταν βυρσοδέψης είχε φιλοδοξίες για το γιο του. Παρά το ότι έκλινε προς τις τέχνες και είχε πραγματικό ταλέντο, ο Λουί ασχολήθηκε με τις επιστήμες. Έγινε διδάκτωρ επιστημών σε ηλικία 25 ετών.

Οι πρώτες του έρευνες στράφηκαν γύρω από το τρυγικό οξύ, ένα μείγμα το οποίο υπάρχει στην τρυγία που απομένει στα βαρέλια του κρασιού. Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας τα χρησιμοποίησαν άλλοι ερευνητές λίγα χρόνια αργότερα για να θέσουν τη βάση για τη σύγχρονη οργανική χημεία. Ο Παστέρ κατόπιν ασχολήθηκε με τη μελέτη των παραγόντων της ζύμωσης.

Πριν από τις έρευνες του Παστέρ, ήταν γνωστή η παρουσία παραγόντων της ζύμωσης όπως η μαγιά. Αλλά νόμιζαν ότι αυτοί ήταν αποτέλεσμα της ζύμωσης. Ωστόσο, ο Παστέρ απέδειξε ότι αυτοί οι παράγοντες της ζύμωσης δεν ήταν το αποτέλεσμα αλλά η αιτία της ζύμωσης. Έδειξε ότι κάθε τύπος παράγοντα ζύμωσης προξενούσε διαφορετικό είδος ζύμωσης. Η έκθεση που δημοσίευσε σχετικά με αυτό το 1857 θεωρείται σήμερα «το πιστοποιητικό γέννησης της μικροβιολογίας».

Από τότε, το έργο και οι ανακαλύψεις του επιταχύνθηκαν. Λόγω της φήμης του, οι παραγωγοί ξιδιού στην Ορλεάνη του ζήτησαν να λύσει τα πολλά τεχνικά προβλήματά τους. Ο Παστέρ απέδειξε ότι ο παράγοντας που ευθυνόταν για τη μετατροπή του κρασιού σε ξίδι ήταν αυτό που σήμερα ονομάζεται μικροοργανισμός, ο οποίος υπήρχε στην επιφάνεια του υγρού. Στο τέλος της έρευνάς του, παρουσίασε στους παραγωγούς ξιδιού και στις αρχές της πόλης το περίφημο «Μάθημα για την Παρασκευή Ξιδιού από Κρασί».

Παστερίωση

Οι έρευνες του Παστέρ γύρω από τη ζύμωση του έδωσαν τη δυνατότητα να συμπεράνει ότι τα περισσότερα προβλήματα μόλυνσης στη βιομηχανία τροφίμων τα προξενούσαν μικρόβια. Τα μικρόβια υπήρχαν στον αέρα ή σε δοχεία που δεν είχαν πλυθεί καλά. Ο Παστέρ υπέδειξε ότι η αλλοίωση των τροφίμων από βακτήρια μπορούσε να προληφθεί με βελτίωση της υγιεινής, και ότι η αλλοίωση των υγρών μπορούσε να προληφθεί με διατήρηση θερμοκρασίας μεταξύ 50 και 60 βαθμών Κελσίου για λίγα λεπτά. Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιήθηκε πρώτα στο κρασί για να αποτρέψει την αφύσικη ζύμωση. Τα κύρια μικρόβια σκοτώνονταν χωρίς να αλλάζει πολύ η γεύση ή το άρωμα.

Αυτή η διαδικασία την οποία κατοχύρωσε ο Παστέρ, και ονομάστηκε παστερίωση, αποτέλεσε επανάσταση στη βιομηχανία τροφίμων. Σήμερα αυτή η τεχνική δεν χρησιμοποιείται πλέον για το κρασί αλλά παραμένει κατάλληλη για πολλά προϊόντα όπως το γάλα ή ο χυμός φρούτων. Ωστόσο, μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν άλλες μέθοδοι, όπως η αποστείρωση σε πολύ υψηλότερη θερμοκρασία.

Μια άλλη μεγάλη βιομηχανία που ωφελήθηκε από τις έρευνες του Παστέρ ήταν η ζυθοποιία. Εκείνη την εποχή, οι Γάλλοι είχαν πολλά προβλήματα στην παραγωγή και αντιμετώπιζαν σκληρό ανταγωνισμό από τους Γερμανούς. Ο Παστέρ καταπιάστηκε με αυτά τα προβλήματα και έδωσε πολλές συμβουλές στους ζυθοποιούς. Πρότεινε να προσέχουν την καθαρότητα του μούστου της μπίρας και τη γενική καθαριότητα του γύρω αέρα. Η επιτυχία ήταν άμεση, και έπειτα από αυτό απέκτησε πολλά διπλώματα ευρεσιτεχνίας.

Η Ζωή Προέρχεται από Ζωή

Από την αρχαιότητα, είχαν προταθεί οι πιο ευφάνταστες ιδέες για να εξηγηθεί η εμφάνιση εντόμων, σκωλήκων και άλλων πλασμάτων σε ύλη που βρισκόταν σε κατάσταση αποσύνθεσης. Για παράδειγμα, το 17ο αιώνα ένας Βέλγος χημικός καυχιόταν ότι είχε κάνει να εμφανιστούν ποντίκια βάζοντας μια βρώμικη μπλούζα μέσα σε ένα βάζο με σιτάρι!

Την εποχή του Παστέρ η διαμάχη μαινόταν στους επιστημονικούς κύκλους. Το να αντιμετωπίσει κάποιος τους υποστηρικτές της αυτόματης γένεσης ήταν πραγματική πρόκληση. Αλλά ως αποτέλεσμα των όσων είχε μάθει από τις έρευνές του γύρω από τη ζύμωση, ο Παστέρ ήταν σίγουρος. Έτσι, έκανε πειράματα με σκοπό να θέσει τέρμα στην ιδέα της αυτόματης γένεσης μια και καλή.

Το πείραμα που έκανε χρησιμοποιώντας μπουκάλια με γυριστό λαιμό είναι ένα από τα πιο ξακουστά. Μια ρευστή θρεπτική ουσία που μένει εκτεθειμένη στον αέρα σε ένα ανοιχτό μπουκάλι γρήγορα μολύνεται από μικρόβια. Ωστόσο, όταν τη βάλουμε σε ένα μπουκάλι που καταλήγει σε γυριστό λαιμό, η ίδια ρευστή θρεπτική ουσία μένει αμόλυντη. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Η εξήγηση του Παστέρ ήταν απλή: Περνώντας μέσα από το γυριστό λαιμό, τα βακτήρια του αέρα κάθονται στην επιφάνεια του γυαλιού, έτσι ώστε ο αέρας είναι αποστειρωμένος όταν φτάνει στο υγρό. Τα μικρόβια που αναπτύσσονται σε ένα ανοιχτό μπουκάλι δεν παράγονται αυτόματα από τη ρευστή θρεπτική ουσία αλλά μεταφέρονται με τον αέρα.

Για να δείξει τη σημασία του αέρα ως μεταφορέα μικροβίων, ο Παστέρ πήγε στο Μερ ντε Γκλας, έναν παγετώνα στις Γαλλικές Άλπεις. Σε υψόμετρο περίπου 2.000 μέτρων, άνοιξε τα σφραγισμένα μπουκάλια του και τα άφησε στον αέρα. Από τα 20 μπουκάλια, μόνο ένα μολύνθηκε. Κατόπιν πήγε στους πρόποδες των βουνών Ιούρας και επανέλαβε το ίδιο πείραμα. Εδώ, στο πολύ μικρότερο υψόμετρο, οχτώ μπουκάλια μολύνθηκαν. Έτσι απέδειξε ότι, λόγω του καθαρότερου αέρα που υπάρχει στα μεγαλύτερα υψόμετρα, ο κίνδυνος μόλυνσης ήταν μικρότερος.

Με τέτοια πειράματα ο Παστέρ κατέδειξε πειστικά ότι η ζωή προέρχεται μόνο από προϋπάρχουσα ζωή. Ποτέ δεν έρχεται σε ύπαρξη αυτόματα, δηλαδή από μόνη της.

Μάχη Κατά των Μολυσματικών Ασθενειών

Επειδή η ζύμωση προϋποθέτει την παρουσία μικροβίων, ο Παστέρ σκέφτηκε ότι το ίδιο έπρεπε να συμβαίνει και με τις μεταδοτικές ασθένειες. Οι έρευνές του γύρω από τις ασθένειες των μεταξοσκωλήκων, ένα σοβαρό οικονομικό πρόβλημα για τους μεταξοπαραγωγούς στη νότια Γαλλία, απέδειξαν ότι είχε δίκιο. Μέσα σε λίγα χρόνια, ανακάλυψε τα αίτια δύο ασθενειών και πρότεινε αυστηρές μεθόδους για την επιλογή υγιών μεταξοσκωλήκων. Αυτή η επιλογή θα απέτρεπε τις επιδημίες.

Ενώ μελετούσε τη χολέρα των πουλερικών, ο Παστέρ πρόσεξε ότι μια καλλιέργεια του μικροβίου που ήταν μόνο λίγων μηνών δεν έκανε τις κότες να αρρωσταίνουν αλλά απεναντίας τις προστάτευε από την ασθένεια. Στην ουσία, ανακάλυψε ότι μπορούσε να τις ανοσοποιήσει με μια εξασθενημένη μορφή του μικροβίου.

Ο Παστέρ δεν ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον εμβολιασμό. Ο Άγγλος Έντουαρντ Τζένερ τον είχε χρησιμοποιήσει προηγουμένως. Αλλά ο Παστέρ ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον ίδιο τον παράγοντα της ασθένειας σε εξασθενημένη μορφή αντί να χρησιμοποιήσει ένα παρόμοιο μικρόβιο. Επίσης είχε επιτυχία στον εμβολιασμό εναντίον του άνθρακα, μιας μολυσματικής ασθένειας των θερμόαιμων ζώων όπως τα βοοειδή και τα πρόβατα.

Στη συνέχεια, άρχισε την τελευταία και πιο ξακουστή του μάχη, κατά της λύσσας. Μολονότι δεν το είχε συνειδητοποιήσει, αντιμετωπίζοντας τη λύσσα, ο Παστέρ μπήκε σε έναν κόσμο πολύ διαφορετικό από τον κόσμο των βακτηρίων. Τώρα ασχολούνταν με τους ιούς, έναν κόσμο τον οποίο δεν μπορούσε να δει στο μικροσκόπιο.

Στις 6 Ιουλίου 1885 μια μητέρα έφερε το εννιάχρονο αγοράκι της στο εργαστήριο του Παστέρ. Το παιδί μόλις το είχε δαγκώσει ένα λυσσασμένο σκυλί. Παρά τις ικεσίες της μητέρας, ο Παστέρ δίσταζε να βοηθήσει το αγόρι. Δεν ήταν γιατρός και κινδύνευε να τον κατηγορήσουν ότι ασκούσε παράνομα την ιατρική. Το σημαντικότερο ήταν ότι δεν είχε δοκιμάσει ακόμη τις μεθόδους του σε κάποιον άνθρωπο. Τελικά, ζήτησε από το συνεργάτη του, τον Δρ Γκρανσέ, να εμβολιάσει το αγοράκι. Το εμβολίασε, με καλά αποτελέσματα. Από τους 350 ανθρώπους που υποβλήθηκαν σε θεραπεία σε λιγότερο από ένα έτος, μόνο ένας—τον οποίο έφεραν πολύ αργά—δεν έζησε.

Στο μεταξύ, ο Παστέρ εξέταζε τις συνθήκες υγιεινής των νοσοκομείων. Ο επιλόχειος πυρετός προκαλούσε το θάνατο πολλών γυναικών κάθε χρόνο στο μαιευτήριο του Παρισιού. Ο Παστέρ σύστησε την ασηψία καθώς και την αυστηρή υγιεινή, ιδιαίτερα των χεριών. Μετέπειτα έρευνες του Άγγλου χειρουργού Τζόζεφ Λίστερ και άλλων απέδειξαν την ακρίβεια των συμπερασμάτων του Παστέρ.

Πολύτιμο Έργο

Ο Παστέρ πέθανε το 1895. Αλλά το έργο του ήταν πολύτιμο, και εμείς ωφελούμαστε από κάποιες πλευρές του ακόμη και σήμερα. Γι’ αυτό ονομάστηκε «ευεργέτης της ανθρωπότητας». Το όνομά του εξακολουθεί να συνδέεται με τα εμβόλια και τις μεθόδους τις οποίες γενικά θεωρείται ότι εκείνος επινόησε.

Το Ινστιτούτο Παστέρ, που ιδρύθηκε στο Παρίσι ενώ ζούσε ο Παστέρ για τη θεραπεία της λύσσας, είναι σήμερα ένα πολύ φημισμένο κέντρο μελέτης των μολυσματικών ασθενειών. Είναι ιδιαίτερα γνωστό για το έργο του στον τομέα των εμβολίων και των φαρμάκων—και ιδιαίτερα μετά το 1983 οπότε μια ομάδα επιστημόνων του, με επικεφαλής τον καθηγητή Λικ Μοντανιέ, απομόνωσε για πρώτη φορά τον ιό του AIDS.

Η διαμάχη σχετικά με την αυτόματη γένεση της ζωής, στην οποία αναμείχτηκε ο Παστέρ και από την οποία βγήκε νικητής, δεν ήταν απλώς μια επιστημονική μικροδιαφωνία. Ήταν κάτι περισσότερο από ένα ενδιαφέρον σημείο συζήτησης ανάμεσα σε λίγους επιστήμονες ή διανοουμένους. Είχε πολύ μεγαλύτερη σπουδαιότητα—περιλάμβανε αποδείξεις που είχαν σχέση με την ύπαρξη του Θεού.

Ο Φρανσουά Νταγκονιέ, Γάλλος φιλόσοφος με ειδίκευση στις επιστήμες, παρατηρεί ότι «οι αντίπαλοι [του Παστέρ], τόσο υλιστές όσο και άθεοι, πίστευαν ότι μπορούσαν να αποδείξουν πως ένας μονοκύτταρος οργανισμός μπορούσε να προκύψει από μόρια που βρίσκονταν σε κατάσταση αποσύνθεσης. Αυτό τους επέτρεπε να σβήνουν τον Θεό από τη δημιουργία. Ωστόσο, τουλάχιστον όσον αφορά τον Παστέρ, δεν υπήρχε πιθανό πέρασμα από το θάνατο στη ζωή».

Μέχρι σήμερα όλες οι αποδείξεις από τα πειράματα, την ιστορία, τη βιολογία, την αρχαιολογία και την ανθρωπολογία εξακολουθούν να δείχνουν αυτό που κατέδειξε ο Παστέρ—ότι η ζωή μπορεί να προκύψει μόνο από προϋπάρχουσα ζωή, όχι από άψυχη ύλη. Και οι αποδείξεις δείχνουν επίσης σαφώς ότι η ζωή αναπαράγεται ‘κατά το είδος αυτής’, όπως δηλώνει η Βιβλική αφήγηση της Γένεσης. Οι απόγονοι είναι πάντοτε του ίδιου ‘είδους’, ή τύπου, με τους γονείς.—Γένεσις 1:11, 12, 20-25.

Έτσι, εν γνώσει ή εν αγνοία του, μέσω του έργου του ο Λουί Παστέρ παρείχε ισχυρές αποδείξεις και μαρτυρίες που τάσσονται εναντίον της θεωρίας της εξέλιξης και υποστηρίζουν ότι είναι απολύτως αναγκαίο να υπάρχει ένας δημιουργός προκειμένου να εμφανιστεί ζωή στη γη. Το έργο του αντανακλούσε τα όσα παραδέχτηκε ο ταπεινός ψαλμωδός: ‘Γνωρίσατε ότι ο Ιεχωβά είναι ο Θεός· αυτός έκαμεν ημάς, και ουχί ημείς’.—Ψαλμός 100:3.

[Εικόνες στη σελίδα 25]

Η συσκευή που φαίνεται παραπάνω χρησιμοποιήθηκε για την παστερίωση κρασιού, σκοτώνοντας τα ανεπιθύμητα μικρόβια· επισημαίνεται στην κάτω εικόνα

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Τα πειράματα του Παστέρ κατέρριψαν τη θεωρία της αυτόματης γένεσης

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 24]