Μια Θάλασσα Απαράμιλλη—Αλλά Νεκρή!
ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΟ ΙΣΡΑΗΛ
ΑΠΟ όλους τους υδάτινους όγκους στη γη, αυτός είναι ο αλμυρότερος, ο χαμηλότερος, ο πιο αφιλόξενος και, για μερικούς, ο πιο ευεργετικός για την υγεία. Ανά τους αιώνες έχει ονομαστεί Δύσοσμη Θάλασσα, Θάλασσα του Διαβόλου και Ασφαλτίτις Λίμνη. Η Αγία Γραφή την αποκαλεί Αλμυρή Θάλασσα και θάλασσα της Αραβά. (Γένεση 14:3· Ιησούς του Ναυή 3:16) Σύμφωνα με κάποια παράδοση, η οποία επιβεβαιώνεται από πολλούς λόγιους, τα ερείπια των Σοδόμων και των Γομόρρων βρίσκονται στα βάθη της. Γι’ αυτό, είναι επίσης γνωστή ως Θάλασσα των Σοδόμων ή Θάλασσα του Λωτ, ο οποίος ήταν ένα Βιβλικό πρόσωπο που συμπεριλήφθηκε στο αρχαίο δράμα εκείνων των πόλεων.—2 Πέτρου 2:6, 7.
Μερικά από αυτά τα ονόματα δεν φέρνουν στο μυαλό ακριβώς την εικόνα ενός ευχάριστου μέρους το οποίο μπορεί να επισκεφτεί κάποιος. Ωστόσο, κάθε χρόνο χιλιάδες άνθρωποι συρρέουν σε αυτόν τον ασυνήθιστο υδάτινο όγκο, που σήμερα είναι κοινώς γνωστός ως Νεκρά Θάλασσα ή Αλμυρή Θάλασσα. Γιατί είναι τόσο αλμυρή; Είναι πράγματι νεκρή, και ταυτόχρονα είναι άραγε τα νερά της ευεργετικά για την υγεία;
Η Χαμηλότερη και Αλμυρότερη Θάλασσα
Η Νεκρά Θάλασσα βρίσκεται στο βορειότερο σημείο του ρήγματος της Μεγάλης Ρηξιγενούς Κοιλάδας το οποίο εκτείνεται προς τα νότια ως την Ανατολική Αφρική. Ο Ιορδάνης Ποταμός ελίσσεται προς τα κάτω από το βορρά μέχρι που φτάνει στο χαμηλότερο σημείο της επιφάνειας της γης—σχεδόν 418 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Εκεί η θάλασσα της ενδοχώρας έχει στις δυο πλευρές της τα τοιχώματα του ρήγματος—τους λόφους της Ιουδαίας από τα δυτικά και τα όρη του Μωάβ στον Ιορδάνη από τα ανατολικά.
Αλλά τι καθιστά τη Νεκρά Θάλασσα τόσο αλμυρή; Άλατα—κυρίως χλωριούχο μαγνήσιο, χλωριούχο νάτριο και χλωριούχο ασβέστιο—μεταφέρονται στη Νεκρά Θάλασσα μέσω του νερού το οποίο ρέει από τον Ιορδάνη Ποταμό και από άλλα μικρότερα ποτάμια, ρεύματα και πηγές. Υπολογίζεται ότι ο Ιορδάνης Ποταμός και μόνο εναποθέτει την απίστευτη ποσότητα των 850.000 τόνων αλάτων κάθε χρόνο. Εφόσον η θάλασσα βρίσκεται σε τόσο χαμηλό σημείο, το νερό δεν μπορεί να φύγει από κάπου. Ο μόνος τρόπος διαφυγής είναι η εξάτμιση. Σε μια ζεστή καλοκαιρινή μέρα, εφτά ολόκληρα εκατομμύρια τόνοι νερού εξατμίζονται, πράγμα που εξηγεί το γιατί δεν αυξάνεται ο όγκος της λίμνης. Αν και το νερό εξαφανίζεται, τα άλατα και τα μεταλλικά στοιχεία παραμένουν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την πιο αλμυρή θάλασσα στη γη, με αλατότητα περίπου 30 τοις εκατό, αρκετές φορές πιο αλμυρή από τους ωκεανούς.
Από την αρχαιότητα οι άνθρωποι δείχνουν ενδιαφέρον για τα μοναδικά χαρακτηριστικά της Νεκράς Θαλάσσης. Ο φιλόσοφος Αριστοτέλης άκουσε ότι η Θάλασσα ήταν «τόσο πικρή και αλμυρή ώστε κανένα ψάρι δεν [ζούσε] εκεί». Λόγω της ασυνήθιστα υψηλής συγκέντρωσης αλάτων δημιουργείται πυκνότητα η οποία προκαλεί αυξημένη φυσική άνωση, κάνοντας έτσι εύκολο το να επιπλέουν ακόμη και όσοι δεν ξέρουν κολύμπι. Ο Ιουδαίος ιστορικός Φλάβιος Ιώσηπος αναφέρει πώς θέλησε ο Ρωμαίος στρατηγός Βεσπασιανός να εξακριβώσει αυτό το φαινόμενο ρίχνοντας τους αιχμαλώτους πολέμου στη θάλασσα.
Σε αυτό το σημείο ίσως να αναρωτιέστε πώς μπορεί αυτός ο υδάτινος όγκος να είναι νεκρός αλλά συγχρόνως ευεργετικός για την υγεία.
Η Πιο Ευεργετική Θάλασσα για την Υγεία;
Οι ταξιδευτές του Μεσαίωνα επέστρεφαν στον τόπο τους διηγούμενοι ιστορίες για μια στείρα θάλασσα χωρίς πουλιά, ψάρια και βλάστηση. Μάλιστα οι άνθρωποι πίστευαν ότι οι αναθυμιάσεις από τη λίμνη ήταν θανατηφόρες. Αυτό, βέβαια, διέδωσε την εικόνα μιας δυσώδους θάλασσας η οποία ήταν νεκρή. Είναι αλήθεια ότι λόγω της υψηλής αλατότητάς της μόνο απλοί οργανισμοί, όπως μερικές ανθεκτικές μορφές βακτηρίων, μπορούν να επιβιώσουν στα νερά της, και οποιαδήποτε άτυχα ψάρια παρασύρονται στη θάλασσα μαζί με το εισερχόμενο νερό πεθαίνουν γρήγορα.
Η θάλασσα αδυνατεί να συντηρήσει τη ζωή, αλλά δεν μπορεί να λεχθεί το ίδιο για τη γύρω περιοχή. Αν και μεγάλο μέρος αυτής της περιοχής είναι άγονο, υπάρχουν τμήματα γης που ξεχωρίζουν ως πυκνόφυτες οάσεις με καταρράκτες και τροπικά φυτά. Επίσης, η περιοχή έχει αναγνωριστεί ως βιότοπος ακμάζουσας άγριας ζωής. Υπάρχουν 24 είδη θηλαστικών που ζουν κοντά στη θάλασσα, όπως η αγριόγατα της άμμου, ο αραβικός λύκος και ο ίβηξ, ο οποίος συναντάται συχνά. Πηγές γλυκού νερού παρέχουν το φυσικό περιβάλλον για πολλά αμφίβια, ερπετά και ψάρια. Η Νεκρά Θάλασσα βρίσκεται πάνω σε μια κύρια αποδημητική διαδρομή, και ως αποτέλεσμα έχουν αναγνωριστεί εδώ πάνω από 90 είδη πουλιών, όπως είναι ο μαυροπελαργός και ο λευκοπελαργός. Σε αυτό το μέρος μπορεί επίσης να εντοπίσει κανείς το όρνιο (γυψ ο πυρρόχρους) καθώς και τον αιγυπτιακό γύπα.
Αλλά με ποια έννοια είναι η Νεκρά Θάλασσα ο πιο ευεργετικός για την υγεία υδάτινος όγκος; Λέγεται ότι στην αρχαιότητα οι άνθρωποι έπιναν το νερό πιστεύοντας ότι είχε θεραπευτικές ιδιότητες—πράγμα που προφανώς δεν συστήνεται σήμερα! Σύμφωνα με μια πιο λογική εκδοχή, λέγεται ότι τα λουτρά στο αλμυρό νερό συμβάλλουν στον καθαρισμό του σώματος. Οι άνθρωποι εγκωμιάζουν πολύ τις θεραπευτικές ιδιότητες ολόκληρης της περιοχής. Το χαμηλό υψόμετρο έχει ως αποτέλεσμα το φυσικό εμπλουτισμό της ατμόσφαιρας με οξυγόνο. Η υψηλή συγκέντρωση βρωμιδίων στον αέρα λέγεται ότι ασκεί χαλαρωτική επίδραση, ενώ τόσο η πλούσια σε μεταλλικά στοιχεία μαύρη λάσπη όσο και οι θερμές θειούχες πηγές κατά μήκος των ακτών χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία πολλών ασθενειών του δέρματος και αρθριτικών παθήσεων. Επιπλέον, το βαλσαμοφόρο δέντρο, το οποίο φυόταν στην περιοχή, θεωρούνταν ανέκαθεν πολύτιμο και χρησιμοποιούνταν στα καλλυντικά καθώς και για φαρμακευτικούς σκοπούς.
Άσφαλτος από τη Θάλασσα
Ένα από τα πιο παράξενα φαινόμενα της Νεκράς Θαλάσσης είναι οι αναβλύσεις βιτουμενίων (ασφάλτου), τα οποία παρατηρούνται περιστασιακά να επιπλέουν στην επιφάνεια σε μορφή σβόλων.a Το 1905, το περιοδικό Ο Βιβλικός Κόσμος (The Biblical World) ανέφερε ότι μια μάζα βιτουμενίων που ζύγιζε περίπου 2.700 κιλά είχε εκβραστεί στη στεριά το 1834. Λέγεται ότι τα βιτουμένια είναι «το πρώτο παράγωγο πετρελαίου που χρησιμοποιήθηκε ποτέ από την ανθρώπινη φυλή». (Ο Κόσμος της Σάουντι Αράμκο [Saudi Aramco World], Νοέμβριος/Δεκέμβριος 1984) Μερικοί πίστευαν ότι λόγω των σεισμών ξεκολλούσαν κομμάτια ασφάλτου από τον πυθμένα της Νεκράς Θαλάσσης και έπειτα επέπλεαν. Το πιθανότερο είναι ότι η άσφαλτος περνάει μέσα από διαπυρικές πτυχές ή από ρωγμές και φτάνει στον πυθμένα της θάλασσας μαζί με συμπαγείς μάζες ορυκτού άλατος. Έπειτα, όταν αυτές οι μάζες διαλύονται στο νερό, τα κομμάτια ασφάλτου ανέρχονται στην επιφάνεια.
Ανά τους αιώνες τα βιτουμένια έχουν χρησιμοποιηθεί με διάφορους τρόπους—όπως στη στεγανοποίηση σκαφών, στην οικοδόμηση, ακόμη και ως εντομοαπωθητικό. Πιστεύεται ότι στα μέσα του τέταρτου αιώνα Π.Κ.Χ. περίπου, οι Αιγύπτιοι άρχισαν να χρησιμοποιούν ευρύτατα τα βιτουμένια για την ταρίχευση, αν και αυτή η άποψη αμφισβητείται από κάποιους ειδικούς. Εκείνη την εποχή οι Ναβαταίοι, ένας αρχαίος νομαδικός λαός ο οποίος κατοικούσε στα μέρη της Νεκράς Θαλάσσης, είχαν το μονοπώλιο στην περιοχή. Έβγαζαν τα βιτουμένια στη στεριά, τα τεμάχιζαν και έπειτα τα μετέφεραν στην Αίγυπτο.
Η Νεκρά Θάλασσα είναι πράγματι μια απαράμιλλη θάλασσα. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι αυτή η θάλασσα είναι η αλμυρότερη, η χαμηλότερη, η πιο αφιλόξενη και ίσως η πιο ευεργετική για την υγεία. Ασφαλώς είναι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες θάλασσες του πλανήτη μας!
[Υποσημείωση]
a Τα βιτουμένια που προέρχονται από το πετρέλαιο ονομάζονται επίσης άσφαλτος. Ωστόσο, σε πολλές περιοχές ο όρος άσφαλτος αναφέρεται σε βιτουμένια αναμειγμένα με ορυκτές μάζες όπως η άμμος ή το χαλίκι, υλικά που χρησιμοποιούνται συχνά στην οδοποιία. Σε αυτό το άρθρο χρησιμοποιούμε τις λέξεις βιτουμένια και άσφαλτος εναλλάξ αναφερόμενοι στο ακατέργαστο προϊόν.
[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 27]
ΔΙΑΤΗΡΗΘΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΑΛΜΗ
Οι ιστορικοί αναφέρουν ότι η Νεκρά Θάλασσα ήταν κάποτε πολυσύχναστη εμπορική οδός—ισχυρισμός που επιβεβαιώνεται από την πρόσφατη ανακάλυψη δύο ξύλινων αγκυρών.
Αυτές οι άγκυρες βρέθηκαν στις ακτές της Νεκράς Θαλάσσης όπου το νερό υποχωρεί, κοντά στο σημείο όπου βρισκόταν κάποτε το αρχαίο λιμάνι της Εν-γαδί. Η μία άγκυρα πιστεύεται ότι είναι περίπου 2.500 χρόνων, η πιο παλιά άγκυρα που ανακαλύφτηκε ποτέ στην περιοχή της Νεκράς Θαλάσσης. Η δεύτερη υπολογίζεται ότι είναι περίπου 2.000 χρόνων και πιστεύεται ότι έχει κατασκευαστεί σύμφωνα με την τελευταία λέξη της ρωμαϊκής τεχνολογίας της εποχής.
Οι ξύλινες άγκυρες συνήθως αποσυντίθενται στο φυσιολογικό θαλασσινό νερό ενώ οι μεταλλικές διατηρούνται. Ωστόσο, η έλλειψη οξυγόνου στη Νεκρά Θάλασσα καθώς και η αλατότητά της έχουν κρατήσει σε αξιοσημείωτα καλή κατάσταση το ξύλο και τα σχοινιά που ήταν δεμένα πάνω του.
[Εικόνα]
Ξύλινη άγκυρα που τοποθετείται χρονικά μεταξύ του 7ου και του 5ου αιώνα Π.Κ.Χ.
[Ευχαριστίες]
Photograph © Israel Museum, Courtesy of Israel Antiquities Authority
[Εικόνα στη σελίδα 26]
Καταρράκτες σε θερμή πηγή
[Εικόνα στη σελίδα 26]
Αρσενικός ίβηξ
[Εικόνα στη σελίδα 26]
Διαβάζουν εφημερίδα ενώ επιπλέουν στο νερό