Μήπως Συγκρίνετε τον Εαυτό σας με Άλλους;
ΠΟΙΟΣ από εμάς δεν έχει γνωρίσει κάποιο άτομο που είναι πιο όμορφο, φαίνεται να είναι πιο δημοφιλές, έχει γρηγορότερη αντίληψη ή παίρνει καλύτερους βαθμούς στο σχολείο; Ίσως άλλοι να έχουν καλύτερη υγεία ή πιο ικανοποιητική εργασία, να είναι πιο επιτυχημένοι ή να φαίνεται πως έχουν περισσότερους φίλους. Μπορεί να έχουν περισσότερα αποκτήματα, περισσότερα χρήματα, πιο καινούριο αυτοκίνητο ή μπορεί να φαίνονται απλώς πιο ευτυχισμένοι. Όταν πρόκειται για τέτοια πράγματα, μήπως συγκρίνουμε τον εαυτό μας με άλλους; Είναι άραγε αναπόφευκτες οι συγκρίσεις; Γιατί πρέπει ίσως να τις αποφεύγει ο Χριστιανός; Και πώς μπορούμε να είμαστε ικανοποιημένοι χωρίς να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με άλλους;
Γιατί και Πότε Μπορεί να Κάνουμε Συγκρίσεις
Ένας λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι μπορεί να συγκρίνουν τον εαυτό τους με άλλους είναι ότι αυτό συμβάλλει στη διατήρηση ή στη βελτίωση της αυτοεκτίμησής τους. Συνήθως οι άνθρωποι ικανοποιούνται όταν διαπιστώνουν ότι είναι εξίσου επιτυχημένοι με τους ανθρώπους που τους περιβάλλουν. Μια άλλη άποψη είναι ότι με τις συγκρίσεις προσπαθούμε να μειώσουμε την ανασφάλειά μας, καθώς και να κατανοήσουμε τι είμαστε σε θέση να κάνουμε και ποια είναι τα όριά μας. Παρατηρούμε τι έχουν καταφέρει οι άλλοι. Αν μας μοιάζουν από πολλές απόψεις και έχουν πετύχει ορισμένους στόχους, ίσως πιστεύουμε ότι μπορούμε και εμείς να πετύχουμε παρόμοιους στόχους.
Τις περισσότερες φορές οι συγκρίσεις γίνονται από άτομα που μοιάζουν το ένα στο άλλο—ανήκουν στο ίδιο φύλο, έχουν σχεδόν την ίδια ηλικία, βρίσκονται σε παρόμοιο κοινωνικό επίπεδο και γνωρίζονται μεταξύ τους. Είναι λιγότερο πιθανό να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με κάποιον άλλον αν η νοητή διαφορά είναι μεγάλη. Με άλλα λόγια, η μέση έφηβη είναι λιγότερο πιθανό να συγκρίνει τον εαυτό της με κάποιο κορυφαίο μοντέλο αντί με τις συμμαθήτριές της, και το μοντέλο είναι απίθανο να συγκρίνει τον εαυτό του με την έφηβη.
Σε ποιους τομείς γίνονται συγκρίσεις; Κάθε απόκτημα ή ιδιότητα που θεωρούνται πολύτιμα σε κάποια κοινωνία—όπως η ευφυΐα, η ομορφιά, ο πλούτος, τα ρούχα—μπορεί να αποτελέσουν τη βάση για σύγκριση. Ωστόσο, τείνουμε να κάνουμε συγκρίσεις για πράγματα που μας ενδιαφέρουν. Παραδείγματος χάρη, προφανώς δεν θα ζηλέψουμε το μέγεθος της συλλογής γραμματοσήμων κάποιου γνωστού μας, εκτός αν ενδιαφερόμαστε ιδιαίτερα για το χόμπι της συλλογής γραμματοσήμων.
Οι συγκρίσεις προκαλούν ένα ολόκληρο φάσμα αντιδράσεων, που ποικίλλουν από ικανοποίηση μέχρι κατάθλιψη, από θαυμασμό και επιθυμία για μίμηση μέχρι ταραχή ή ανταγωνισμό. Μερικά από αυτά τα συναισθήματα είναι επιβλαβή, καθώς και ασυμβίβαστα με τις Χριστιανικές ιδιότητες.
Ανταγωνιστικές Συγκρίσεις
Πολλοί που προσπαθούν να βγουν «νικητές» στις συγκρίσεις εκδηλώνουν ανταγωνιστικό πνεύμα. Θέλουν να είναι καλύτεροι από τους άλλους και δεν ικανοποιούνται μέχρι να νιώσουν ότι όντως είναι. Δεν φέρνει ευχαρίστηση να περιβαλλόμαστε από τέτοια άτομα. Οι φιλίες μαζί τους είναι τεταμένες, οι σχέσεις γεμάτες ένταση. Αυτά τα άτομα, όχι μόνο στερούνται ταπεινοφροσύνης, αλλά συνήθως δεν εφαρμόζουν τη Γραφική συμβουλή να αγαπούν το συνάνθρωπό τους, εφόσον η στάση τους μπορεί να διεγείρει εύκολα στους άλλους αισθήματα κατωτερότητας και ταπείνωσης.—Ματθαίος 18:1-5· Ιωάννης 13:34, 35.
Το να κάνουμε τους ανθρώπους να αισθάνονται «νικημένοι» τους πληγώνει κατά μία έννοια. Σύμφωνα με κάποια συγγραφέα, «οι αποτυχίες μας είναι ακόμη πιο οδυνηρές όταν φαίνεται ότι άνθρωποι που βρίσκονται στην ίδια κατάσταση με εμάς έχουν εξασφαλίσει τα αποκτήματα που εμείς θέλουμε». Έτσι λοιπόν, το ανταγωνιστικό πνεύμα προκαλεί φθόνο, πικρία και δυσαρέσκεια απέναντι σε κάποιον λόγω των υπαρχόντων, της ευημερίας, της θέσης, της φήμης, των προτερημάτων του, και ούτω καθεξής. Αυτό οδηγεί σε περισσότερο ανταγωνισμό και δημιουργείται έτσι ένας φαύλος κύκλος. Η Αγία Γραφή καταδικάζει το να “προκαλούμε σε ανταγωνισμό”.—Γαλάτες 5:26.
Υποβιβάζοντας τις επιτυχίες των ανταγωνιστών τους, τα φθονερά άτομα προσπαθούν να διασώσουν τη δική τους πληγωμένη αυτοεκτίμηση. Τέτοιες αντιδράσεις ίσως φαίνονται ασήμαντες, αλλά αν δεν αναγνωριστούν και δεν ελεγχθούν, μπορούν να οδηγήσουν σε κακόβουλη αδικοπραγία. Εξετάστε δύο Γραφικές αφηγήσεις στις οποίες ένας παράγοντας που έπαιξε ρόλο ήταν ο φθόνος.
Ενόσω κατοικούσε ανάμεσα στους Φιλισταίους, ο Ισαάκ ευλογήθηκε με «ποίμνια προβάτων και κοπάδια βοδιών και πολύ υπηρετικό προσωπικό, ώστε οι Φιλισταίοι άρχισαν να τον φθονούν». Αυτοί αντέδρασαν φράζοντας τα πηγάδια που είχε σκάψει ο πατέρας του Ισαάκ, ο Αβραάμ, και ο βασιλιάς τους ζήτησε από τον Ισαάκ να φύγει από την περιοχή. (Γένεση 26:1-3, 12-16) Ο φθόνος τους ήταν κακεντρεχής και καταστροφικός. Απλώς δεν μπορούσαν να ανεχτούν πια το γεγονός ότι ο Ισαάκ απολάμβανε ευημερία ανάμεσά τους.
Αιώνες αργότερα, ο Δαβίδ διακρίθηκε στο πεδίο της μάχης. Τα επιτεύγματά του εξυμνήθηκαν από τις γυναίκες του Ισραήλ, οι οποίες έψαλλαν: «Ο Σαούλ πάταξε τις χιλιάδες του, και ο Δαβίδ τις δεκάδες χιλιάδες του». Παρότι και ο Σαούλ επαινέθηκε σε κάποιον βαθμό, θεώρησε ότι η σύγκριση τον υποβίβαζε και ανέπτυξε φθόνο στην καρδιά του. Από τότε και έπειτα, έτρεφε εχθρότητα απέναντι στον Δαβίδ. Σύντομα έκανε την πρώτη από αρκετές προσπάθειες για να σκοτώσει τον Δαβίδ. Τι πονηρία μπορεί να προέλθει από το φθόνο!—1 Σαμουήλ 18:6-11.
Γι’ αυτό, αν το να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με άλλους—με τα επιτεύγματα ή τα προτερήματά τους—διεγείρει αισθήματα συναφή με το φθόνο ή την ανταγωνιστικότητα, πρέπει να προσέξουμε! Αυτά είναι αρνητικά συναισθήματα, ασυμβίβαστα με τον τρόπο σκέψης του Θεού. Αλλά προτού εξετάσουμε πώς μπορεί να υπερνικηθεί η εν λόγω νοοτροπία, ας εξετάσουμε κάτι άλλο που προκαλεί συγκρίσεις.
Αξιολόγηση του Εαυτού μας και Ικανοποίηση
“Είμαι εγώ ευφυές άτομο, ελκυστικό, ικανό, με καλή σωματική διάπλαση, αξιοσέβαστο, αξιαγάπητο; Και σε ποιο βαθμό;” Σπάνια στεκόμαστε μπροστά σε έναν καθρέφτη για να κάνουμε τέτοιες ερωτήσεις. Ωστόσο, σύμφωνα με κάποια συγγραφέα, «έμμεσα, τέτοιες ερωτήσεις περνούν συχνά από τη διάνοιά μας και παίρνουν σιωπηλές απαντήσεις που είναι λίγο πολύ ικανοποιητικές». Ένα άτομο που δεν είναι βέβαιο για το τι μπορεί να επιτύχει ίσως συλλογίζεται αυτά τα πράγματα χωρίς τάση ανταγωνισμού ή ίχνος φθόνου. Απλώς αξιολογεί τον εαυτό του. Δεν υπάρχει κατ’ ανάγκην τίποτα το εσφαλμένο σε αυτό. Εντούτοις, ο ορθός τρόπος για να κάνουμε κάτι τέτοιο δεν είναι η σύγκριση του εαυτού μας με άλλους.
Έχουμε διαφορετικές ικανότητες, οι οποίες εξαρτώνται από ποικίλους παράγοντες. Θα υπάρχουν πάντα κάποιοι που φαίνεται ότι τα καταφέρνουν καλύτερα από εμάς. Επομένως, αντί να τους παρατηρούμε φθονερά, πρέπει να μετράμε τις επιδόσεις μας σε σχέση με τους δίκαιους κανόνες του Θεού, οι οποίοι αποτελούν ασφαλή οδηγό όσον αφορά το τι είναι ορθό και καλό. Ο Ιεχωβά ενδιαφέρεται για ό,τι είμαστε ως άτομα. Δεν χρειάζεται να μας συγκρίνει με κανέναν. Ο απόστολος Παύλος μάς συμβουλεύει: «Ο καθένας ας αποδεικνύει τι είναι το δικό του έργο, και τότε θα έχει λόγο για αγαλλίαση σε σχέση με τον εαυτό του μόνο και όχι σε σύγκριση με τον άλλον».—Γαλάτες 6:4.
Καταπολέμηση του Φθόνου
Επειδή όλοι οι άνθρωποι είναι ατελείς, ίσως είναι απαραίτητο να καταβάλλουμε σθεναρές και παρατεταμένες προσπάθειες για να καταπολεμούμε το φθόνο. Άλλο είναι να γνωρίζουμε ότι οι Γραφές μάς λένε: «Στο να αποδίδετε τιμή ο ένας προς τον άλλον, να παίρνετε την πρωτοβουλία», και άλλο είναι να το εφαρμόζουμε. Ο Παύλος αναγνώριζε τη δική του τάση προς την αμαρτία. Για να την καταπολεμάει, χρειαζόταν να “γρονθοκοπάει το σώμα του και να το οδηγεί ως δούλο”. (Ρωμαίους 12:10· 1 Κορινθίους 9:27) Για εμάς, αυτό ίσως σημαίνει να αντιστεκόμαστε στις ανταγωνιστικές σκέψεις, αντικαθιστώντας τες με θετικές. Είναι ανάγκη να προσευχόμαστε, ζητώντας από τον Ιεχωβά να μας βοηθάει “να μη σκεφτόμαστε για τον εαυτό μας κάτι παραπάνω από όσο είναι απαραίτητο να σκεφτόμαστε”.—Ρωμαίους 12:3.
Η μελέτη της Γραφής και ο στοχασμός είναι επίσης υποβοηθητικά. Παραδείγματος χάρη, σκεφτείτε το μελλοντικό Παράδεισο που υπόσχεται ο Θεός. Τότε όλοι θα έχουμε ειρήνη, καλή υγεία, άφθονη τροφή, άνετο σπίτι και ικανοποιητική εργασία. (Ψαλμός 46:8, 9· 72:7, 8, 16· Ησαΐας 65:21-23) Θα νιώθει κανείς τάση για ανταγωνισμό; Ασφαλώς όχι. Δεν θα υπάρχει κανένας λόγος για κάτι τέτοιο. Είναι αλήθεια ότι ο Ιεχωβά δεν μας έχει αποκαλύψει κάθε λεπτομέρεια για το πώς θα είναι η ζωή τότε, αλλά μπορούμε λογικά να υποθέσουμε ότι όλοι θα είναι σε θέση να ασχολούνται με ενδιαφέροντα και τέχνες που τους ταιριάζουν. Κάποιος μπορεί να μελετάει αστρονομία, κάποιος άλλος να σχεδιάζει όμορφα υφάσματα. Γιατί να φθονεί ο ένας τον άλλον; Οι δραστηριότητες των συνανθρώπων μας θα είναι υποκινητικά ερεθίσματα αντί να αποτελούν αιτία πικρίας. Τέτοια αισθήματα θα ανήκουν στο παρελθόν.
Αν αυτή είναι η ζωή που επιθυμούμε, δεν πρέπει να προσπαθούμε να καλλιεργούμε την ίδια στάση τώρα; Ήδη απολαμβάνουμε έναν πνευματικό παράδεισο, απαλλαγμένο από πολλά προβλήματα του κόσμου που μας περιβάλλει. Εφόσον δεν θα υπάρχει ανταγωνιστικό πνεύμα στο νέο κόσμο του Θεού, τότε έχουμε πράγματι λόγο να το αποφεύγουμε τώρα.
Είναι, λοιπόν, εσφαλμένο να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με άλλους; Ή μήπως υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες μπορεί να είναι κατάλληλο αυτό;
Κατάλληλες Συγκρίσεις
Πολλές συγκρίσεις έχουν οδηγήσει σε πικρία ή καταθλιπτικές αντιδράσεις, αλλά δεν χρειάζεται να συμβαίνει πάντοτε αυτό. Σε σχέση με το εν λόγω ζήτημα, προσέξτε τη συμβουλή του αποστόλου Παύλου: «Να είστε μιμητές εκείνων οι οποίοι μέσω πίστης και υπομονής κληρονομούν τις υποσχέσεις». (Εβραίους 6:12) Το να προσπαθούμε να καλλιεργούμε ιδιότητες όπως εκείνες των πιστών αρχαίων υπηρετών του Ιεχωβά μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα. Ομολογουμένως, αυτό ίσως περιλαμβάνει κάποιες συγκρίσεις. Ωστόσο, είναι δυνατόν να μας βοηθήσει να διακρίνουμε παραδείγματα τα οποία μπορούμε να μιμηθούμε και τομείς όπου χρειάζεται να βελτιωθούμε.
Σκεφτείτε τον Ιωνάθαν. Από μία άποψη, είχε λόγο να αισθάνεται φθόνο. Ως ο μεγαλύτερος γιος του Βασιλιά Σαούλ του Ισραήλ, ο Ιωνάθαν ίσως ανέμενε κάποτε να γίνει βασιλιάς, αλλά ο Ιεχωβά επέλεξε έναν άντρα σχεδόν 30 χρόνια μικρότερό του, τον νεαρό Δαβίδ. Αντί να τρέφει μνησικακία, ο Ιωνάθαν ξεχώριζε λόγω της ανιδιοτελούς του φιλίας και της υποστήριξης που παρείχε στον Δαβίδ ως διορισμένο βασιλιά του Ιεχωβά. Ο Ιωνάθαν ήταν αληθινά πνευματικός άνθρωπος. (1 Σαμουήλ 19:1-4) Ανόμοια με τον πατέρα του, ο οποίος έβλεπε τον Δαβίδ ως αντίζηλο, ο Ιωνάθαν αναγνώριζε το χέρι του Ιεχωβά στα ζητήματα και υποτασσόταν στο θέλημά Του. Δεν σύγκρινε τον εαυτό του με τον Δαβίδ ρωτώντας: «Γιατί ο Δαβίδ και όχι εγώ;»
Ανάμεσα στους συγχριστιανούς μας, δεν πρέπει ποτέ να νιώθουμε ότι απειλούμαστε, λες και οι άλλοι προσπαθούν να μας ξεπεράσουν ή να πάρουν τη θέση μας. Η αντιζηλία είναι ακατάλληλη. Οι ώριμοι Χριστιανοί χαρακτηρίζονται από συνεργατικότητα, ενότητα και αγάπη, όχι από ανταγωνισμό. «Η αγάπη είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του φθόνου», λέει ο κοινωνιολόγος Φραντσέσκο Αλμπερόνι. «Αν αγαπάμε κάποιον, θέλουμε το καλό του και είμαστε χαρούμενοι όταν εκείνος είναι επιτυχημένος και ευτυχισμένος». Συνεπώς, αν κάποιος άλλος επιλεχθεί μέσα στη Χριστιανική εκκλησία για ένα συγκεκριμένο προνόμιο, αποτελεί ένδειξη αγάπης το να είμαστε ικανοποιημένοι με αυτό. Έτσι ενεργούσε ο Ιωνάθαν. Όπως εκείνος, θα ευλογηθούμε αν υποστηρίζουμε όσους υπηρετούν πιστά σε υπεύθυνες θέσεις μέσα στην οργάνωση του Ιεχωβά.
Το εξαιρετικό παράδειγμα που θέτουν οι συγχριστιανοί μας μπορούμε να το θαυμάζουμε κατάλληλα. Οι ισορροπημένες συγκρίσεις με αυτούς είναι δυνατόν να μας υποκινήσουν να μιμούμαστε με υγιή τρόπο την πίστη τους. (Εβραίους 13:7) Αλλά αν δεν είμαστε προσεκτικοί, η μίμηση μπορεί να μετατραπεί σε ανταγωνισμό. Αν νιώθουμε ότι κάποιος τον οποίο θαυμάζουμε υπερτερεί σε σχέση με εμάς και προσπαθούμε να τον μειώνουμε ή να τον επικρίνουμε, τότε η μίμηση θα καταντήσει να είναι φθόνος.
Κανένας ατελής άνθρωπος δεν αποτελεί ιδανικό πρότυπο. Γι’ αυτό, οι Γραφές λένε: «Να γίνεστε . . . μιμητές του Θεού, ως αγαπητά παιδιά». Επίσης: «Ο Χριστός υπέφερε για εσάς, αφήνοντάς σας υπόδειγμα για να ακολουθήσετε τα ίχνη του πιστά». (Εφεσίους 5:1, 2· 1 Πέτρου 2:21) Οι ιδιότητες του Ιεχωβά και του Ιησού—η αγάπη, η θέρμη, η συμπόνια και η ταπεινοφροσύνη τους—είναι αυτό που πρέπει να προσπαθούμε να μιμούμαστε. Πρέπει να αφιερώνουμε χρόνο για να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τις ιδιότητές τους, τους σκοπούς τους και τους τρόπους με τους οποίους ενεργούν. Αυτού του είδους η σύγκριση μπορεί να εμπλουτίσει τη ζωή μας, παρέχοντας βέβαιη κατεύθυνση, σταθερότητα και ασφάλεια, και μπορεί να μας βοηθήσει να φτάσουμε στο ανάστημα ώριμων Χριστιανών, αντρών και γυναικών. (Εφεσίους 4:13) Αν συγκεντρώνουμε την προσοχή μας στο να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε για να μιμούμαστε το τέλειο παράδειγμά τους, ασφαλώς θα τείνουμε λιγότερο να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τους συνανθρώπους μας.
[Εικόνα στη σελίδα 28, 29]
Ο Βασιλιάς Σαούλ ανέπτυξε φθόνο για τον Δαβίδ
[Εικόνα στη σελίδα 31]
Ο Ιωνάθαν ποτέ δεν θεώρησε αντίζηλο τον νεότερο Δαβίδ