Θερμότης από Τύρφην

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στην Ουρουγουάη

ΘΕΡΜΟΤΗΣ από τι; «Από ΤΥΡΦΗΝ!» «Τι είναι αυτό; Από πού προέρχεται; Πώς χρησιμοποιείται;» μπορεί να ρωτήσετε;

Η τύρφη σημαίνει θερμότητα για τους κατοίκους των Νήσων Φάλκλαντ, μερικών μερών της Σκωτίας και Ιρλανδίας και μερικών άλλων τόπων. Σε μερικές περιπτώσεις είναι το μόνο τους καύσιμο.

Η τύρφη είναι ένα αποσυντεθειμένο φυτικό μίγμα, που περιέχει μεγάλη ποικιλία καυσίμων υλικών. Σε διάστημα εκατό, ίσως χιλίων ετών, σάπια χλόη, καλάμια, βρύα ή υδρόβια φυτά μαζί με περιττώματα πτηνών και ζώων ή κάποιον συνδυασμό απ’ αυτά, έχουν συσσωρευθή κάτω από ιδεώδεις συνθήκες υγρασίας και ετησίου μέσου όρου θερμοκρασίας 45 βαθμών περίπου Φαρενάιτ για ν’ αποσυντεθούν και να σχηματίσουν σωρούς ή βάλτους από τύρφην.

Η ποιότης της τύρφης επηρεάζεται κυρίως από τα είδη των σαπισμένων φυτών, από τον χρόνο της αποσυνθέσεως και το ποσόν της πιέσεως από υλικά που είναι από πάνω. Ενώ ένας βάλτος τύρφης είναι συνήθως υγρός, λασπώδης ή σπογγώδης, είναι αρκετά στερεός για να κρατήση ένα φορτηγό όχημα. Πραγματικά, ο βάλτος μοιάζει μ’ ένα συνηθισμένο χωράφι ή λιβάδι. Εν τούτοις, η τύρφη αφού ξηραθή είναι καύσιμος όπως το κάρβουνο.

Βακτήρια και άλλοι ζωντανοί οργανισμοί βοηθούν στην αποσύνθεσι του φυτικού υλικού που είναι στην επιφάνεια. Πιο βαθιά όμως δεν φαίνεται καμμιά μορφή ζωής. Η τύρφη που λαμβάνεται από την επιφάνεια μοιάζει συνήθως με χορταριασμένον βώλο. Είναι πορώδης, γεμάτος ρίζες και άλλη βλάστησι και καίεται γρήγορα. Όταν κανείς σκάψη βαθύτερα, φαίνονται λιγώτερες ρίζες και η τύρφη είναι καλύτερης ποιότητος.

Η τύρφη μπορεί να ποικίλλη από ένα ωχρό κίτρινο ή καφέ ινώδες και σπογγώδες μέρος στην επιφάνεια του βάλτου έως σκούρο καφέ ή σχεδόν μαύρο εύθραυστο στερεό στο βάθος. Αυτή η καλύτερης ποιότητος σχεδόν μαύρη τύρφη, όταν ξηραθή, θρυμματίζεται όπως το κάρβουνο. Σχηματίζεται σε στρώματα που μπορούν να διαχωρισθούν μάλλον σε λεπτά φύλλα. Όπως ο στενός συγγενής της, το κάρβουνο, μπορεί να συσσωρευθή σε μια θερμάστρα και να διατηρήση τη φωτιά όλο το διάστημα μιας ψυχρής χειμωνιάτικης νύχτας. Εν τούτοις, η τύρφη παράγει το μισό περίπου της θερμότητος ως η ίδια ποσότης άνθρακος κατά βάρος. Η θερμαντική της αξία είναι κατά προσέγγισιν μεταξύ ξύλου και άνθρακος.

Οι σωροί ή οι βάλτοι της τύρφης ποικίλλουν πολύ σε βάθος. Κοντά στο Πορτ Στάνλεϋ των Νήσων Φάλκλαντ, σπανίως φθάνουν σε βάθος δώδεκα ποδών, και συνήθως κατά μέσον όρον περίπου σε βάθος τριών ποδών. Σε άλλα νησιά λέγουν ότι κατεβαίνει περίπου σαράντα πόδια. Στρώματα τύρφης στη νήσο Σάουθ Τζεόρτζια υπολογίζεται ότι είναι ηλικίας χιλιάδων ετών και έχουν βάθος δεκατρία πόδια.

Καύσιμο που Αποκτάται Εύκολα

Σε πολλές από τις Νήσους Φάλκλαντ οι άνθρωποι μπορούν να βγουν από το σπίτι τους και να πάρουν όση τύρφη θέλουν. Στην πόλι του Πορτ Στάνλεϋ, όμως, η κυβέρνησις διαχειρίζεται τη χρήσι της τύρφης και διανέμεται σε κάθε σπίτι χωρίς επιβάρυνσι από έναν υπάλληλο που ονομάζεται «υπάλληλος της τύρφης» ή «υπάλληλος των καυσίμων.» Όταν αγοράζεται ή πωλήται ένα σπίτι, το αντίστοιχο τμήμα του βάλτου της τύρφης πηγαίνει αυτομάτως με την πώλησι ή την αγορά. Όταν χτίζωνται νέα σπίτια, παραχωρείται σ’ αυτά ένα μέρος από τον βάλτο της τύρφης· και όταν εξαντληθή ένα τμήμα, παραχωρείται ένα άλλο. Μπορεί κανείς να χρησιμοποιήση όση τύρφη θέλει.

Η έκτασις για τον εφοδιασμό των κατοίκων αρχίζει από την άκρη της πόλεως και εκτείνεται σε μίλια. Αν και η κυβέρνησις έχει τον έλεγχο των βάλτων της τύρφης, κάθε οικογένεια είναι υπεύθυνη να κόψη, να μεταφέρη και ν’ αποθήκευση το μερίδιό της για ιδιωτική χρήσι. Μια μέτρια οικογένεια χρειάζεται 150 ως 200 ή και περισσότερες κυβικές γυάρδες το έτος.

Προετοιμασία της Τύρφης για Χρήσι

Η τύρφη μετράται και κόβεται από τον βάλτο σε κυβικές γυάρδες. Ύστερα από το πρώτο κόψιμο, κόβεται ένα άλλο στρώμα τριών ποδών βάθους και αυτό επαναλαμβάνεται ώσπου οι εργάται να τελειώσουν την τύρφη ή να φθάσουν σε πέτρινο πυθμένα. Αυτά τα στρώματα ονομάζονται «Πρώτο Κόψιμο,» «Δεύτερο Κόψιμο» και ούτω καθεξής. Η καλύτερη ποιότης τύρφης προέρχεται από τα βαθύτερα κοψίματα.

Το κόψιμο ή η εκσκαφή πρέπει να γίνη έτσι ώστε να επιτρέπη την κατάλληλη αποστράγγισι του βάλτου. Αν και έχουν γίνει μερικές προσπάθειες να σκάβουν ή να κόβουν την τύρφη με μηχανή, η σίγουρη τσάπα του χεριού παραμένει ακόμη η πιο αποτελεσματική μέθοδος που χρησιμοποιείται σ’ αυτή την περιοχή. Η τσάπα είναι κοφτερή και χρησιμοποιείται για να κόβη τις τσαπιές σε ομοιόμορφα μεγέθη, συνήθως εννέα επί εννέα επί έξη ίντσες. Κατόπιν αυτές οι υγρές λασπώδεις τσαπιές απλώνονται για να ξηραθούν λίγο. Έπειτα στοιβάζονται σε μικρούς σωρούς αναποδογυρίζοντας την πλευρά της βάσεως για να ξηραθούν καλά.

Αφού ξηραθή σ’ ένα μήνα περίπου η τύρφη, την παίρνουν στο σπίτι και την αποθηκεύουν προσεκτικά σε «υπόστεγο για τύρφη,» όπου είναι έτοιμη για χρήσι. Είναι ακόμη αρκετά υγρή για να διατηρή το αρχικό της σχήμα χωρίς να θρυμματίζεται. Αν οι τσαπιές της τύρφης ξηρανθούν πολύ και θρυμματίζωνται, είναι δύσκολο να τις πάρουν με το χέρι και θα χρειασθή να τις μαζέψουν με το φτυάρι όπως το χώμα. Αυτό το λεπτό χώμα καίει έντονα σε μια θερμάστρα και αφήνει πολλές σκουριές αντί της συνηθισμένης ερυθρόφαιης στάχτης.

Το οικογενειακό υπόστεγο για την τύρφη γίνεται με σανίδες που απέχουν δύο ίντσες μεταξύ των για να επιτρέπουν άφθονο αερισμό. Αυτά τα υπόστεγα μπορούν να χωρέσουν αρκετή τύρφη για ένα ή δυο χρόνια. Τώρα η τύρφη είναι έτοιμη για να παράγη θερμότητα είτε σε μια θερμάστρα μαγειρεύματος είτε θερμάνσεως είτε σε τζάκι.

Η ετοιμασία της τύρφης είναι μια καθημερινή απασχόλησις της οικογενείας. Όταν παίρνουν την τύρφη από το υπόστεγο, την κομματιάζουν σε μέγεθος που θέλουν. Για να έχουν δυνατή φωτιά γρήγορα, η τύρφη κόβεται σε μικρότερα κομμάτια για να καίη γρήγορα. Τα μεγαλύτερα κομμάτια καίουν πιο αργά και παράγουν μια σταθερή θερμότητα.

Πόσο συναρπαστικό είναι να κάθεται κανείς μπροστά σ’ ένα τζάκι το βράδυ μόνο με το φως που δίνει η τύρφη που καίει και να παρακολουθή τις λαμπρές πράσινες, μπλε, πορτοκαλιές και κίτρινες φλόγες να σπινθηρίζουν τις σκιές των γύρω στο δωμάτιο! Πράγματι, υπάρχει κάτι το απολαυστικό και ευχάριστο σ’ ένα άνετο σπίτι που θερμαίνεται με τύρφη.

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Σωροί ξηράς τύρφης στον αγρό περιμένοντας να μεταφερθούν με φορτηγό αυτοκίνητο σε υπόστεγα τύρφεως