Ο Δούναβις—Ο Ποταμός Γίγας της Ευρώπης

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Γερμανία

ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ τόνοι του βαλς του Στράους Ο Γαλάζιος Δούναβις έσβησαν ήρεμα. Όταν επισκεφθήκαμε τη Βιέννη ήμασταν ανυπόμονοι να μάθωμε περισσότερα γι’ αυτόν τον Γαλάζιο Δούναβι, ο οποίος έχει εμπνεύσει επί έτη τους χορευτάς του βαλς. Περιπλανώμενοι στους δρόμους και στις λεωφόρους της Αυστριακής πρωτευούσης συναντούμε αναπόφευκτα τον ποταμό. Ακόμη και στην εσπερινή ομίχλη ο Ντόναου (όπως ονομάζεται στη Γερμανική) είναι μυστηριώδης.

Η πηγή του Δουνάβεως βρίσκεται στον Μέλανα Δρυμό της Γερμανίας όπου οι σταλαγματιές γίνονται ρύακες και γεννώνται οι ποταμοί. Ο Δούναβις αυξάνει σε γιγάντιο μήκος 1.770 μιλίων και εκχύνει 300.000 κυβικά πόδια νερό στη Μαύρη Θάλασσα κάθε δευτερόλεπτο. Είναι ο σπουδαιότερος ποταμός της Ευρώπης όσον αφορά τον όγκο της ροής του, ενώ ο Βόλγας τον ξεπερνά στο μήκος. Από το Ρέγκενσμπουργκ της Γερμανίας μια σειρά φορτηγίδων του Δουνάβεως μπορεί να μεταφέρη ένα φορτίο πενήντα σιδηροδρομικών οχημάτων σε απόστασι 1.625 μιλίων, διά μέσου τμημάτων οκτώ παραδουνάβιων χωρών, προς τον Εύξεινο Πόντο.

Όπως καθόμαστε εδώ στην όχθη κάποιο απόγευμα, παρατηρούμε μια σειρά φορτηγίδων να διαπλέη τον ποταμό. Μερικές σημαίες με κόκκινες, άσπρες και πράσινες γραμμές δείχνουν ότι προέρχονται από την Ουγγαρία. Οι ναύτες που ήσαν πλήρωμα ωνόμαζαν τον ποταμό Ντουνα. Οι Γιουγκοσλάβοι και οι Βούλγαροι τον αποκαλούν Ντούναβ. Οι Ρουμάνοι αλιείς απλώνουν τα δίκτυα των στον Ντουναρέα. Οι Τσεχοσλοβάκοι φοιτηταί της γεωγραφίας τον μελετούν ως Ντιούναζ, και οι Ρώσοι αποκαλούν τον ποταμό Ντιούνεϊ. Αλλ’ άσχετα με τις ποικιλίες των ονομάτων που του αποδίδονται ή με τον τρόπον ζωής των παραδουνάβιων κατοίκων, ο γίγας αυτός αποτελεί μια δεσμευτική αλυσίδα μεταξύ των εθνών.

Βλέπετε τα μεταλλικά εκείνα δοχεία επάνω στις φορτηγίδες που σπινθηροβολούν στη Βιέννη τη νύχτα; Αυτά τα σαράντα ποδών μήκους «φορτηγά δοχεία,» όπως λέγονται, είναι ειδικώς κατασκευασμένα για τη μεταφορά εμπορευμάτων με σιδηροδρόμους, ποταμούς και ωκεανούς προς τη Μικρά Ασία χωρίς να ξεφορτωθούν. Οι ανατολικές χώρες του Δουνάβεως έχουν αυξήσει σταθερά το εμπόριό των με την Δυτική Ευρώπη και ομοίως εμπορεύματα από τη Δύσι φαίνονται επάνω στις φορτηγίδες με προορισμό τη Γιουγκοσλαβία, Ουγγαρία, Βουλγαρία και Ρουμανία.

Κάνει κρύο εδώ στην όχθη του ποταμού. Αλλά το θέλγητρο του Δουνάβεως μας γοητεύει, καθώς οι ήχοι του βαλς του Στράους δεν ξεκολλούν από τη διάνοιά μας. Αποφασίζομε ένα ταξίδι με πλοίο προς τα κάτω του Δουνάβεως.

Το Πρώτο Σκέλος του Ταξιδιού

Επιβιβαζόμεθα σ’ ένα ωραίο εκδρομικό πλοίο που θα μας μεταφέρη σε έξη μέρες σε απόστασι 1.250 μιλίων επί του Δουνάβεως ως τη Σοβιετική πόλι Ισμαήλ που βρίσκεται κοντά στο στόμιο του Δουνάβεως στον Εύξεινο Πόντο.

Το πλοίο μας προχωρεί προς τα κάτω και αμέσως ενώνεται στη μεγάλη κίνησι μιας σειράς φορτηγίδων με την κυανή, κίτρινη και κόκκινη σημαία της Ρουμανίας. Εντός ολίγου μπαίνομε στην Τσεχοσλοβακία και ανατολικά της Βιέννης ερχόμεθα στην Μπρατισλάβα.

Το αυξανόμενο πλάτος της υδάτινης λεωφόρου αρχίζει να μας κάνη εντύπωσι. Από τη Γερμανική του παιδική ηλικία και την Αυστριακή του νεότητα έχει αναπτυχθή ένας ενήλικος Τσεχικός Δούναβις. Οι αυξανόμενες δυσκολίες ενός ποταμού που περιορίζεται από τη στενότητα της κοιλάδος μεταξύ της άνω και κάτω Αυστρίας ανήκουν τώρα στο παρελθόν.

Ύστερα από λίγα μίλια που κυλά εντός της Τσεχοσλοβακίας, ο Δούναβις καθίσταται σε λίγο το σύνορο μεταξύ της χώρας εκείνης και της Ουγγαρίας. Αργότερα στρέφεται προς Νότον ενώ εμείς προχωρούμε προς την Ουγγρική πρωτεύουσα της Βουδαπέστης, μιας από τις παλαιότερες πόλεις της Ευρώπης. Η Βούδα, το μικρότερο τμήμα της πόλεως που κείται επί του λόφου, και η Πέστη, το μεγαλύτερο τμήμα που εκτείνεται προς τις πεδιάδες, και τα δύο σχηματίζουν μια μεγάλη πόλι, της οποίας κάθε οδός και λεωφόρος φαίνεται να οδηγή προς τον ποταμό.

Εδώ μπορούμε ν’ αφήσωμε το πλοίο για να παρακολουθήσωμε μια ωραία θέα. Ένας περίπατος διά μέσου της πόλεως αποκαλύπτει τους κατοίκους της Ανατολικής Ευρώπης οι οποίοι έχουν μεγάλη κλίσι προς τα ήθη και έθιμα των Δυτικών. Μερικοί λέγουν ότι η Βουδαπέστη είναι το Παρίσι της Ανατολής, όπου οι τσιγγάνοι μπορούν με επιδεξιότητα ν’ απεικονίσουν τη ζωή των ανθρώπων επάνω στα βιολιά των.

Το σφύριγμα του πλοίου μάς απαγορεύει μια εκδρομή έξω από τη Βουδαπέστη προς τη λίμνη Μπαλατόν, που έχει έκτασι 231 τ.μ. και την καθιστά τη μεγαλύτερη λίμνη της Κεντρικής Ευρώπης. Αντί τούτου, ο ποταμός μας προσφέρει μια άποψι των τεράστιων Ουγγρικών πεδιάδων που ονομάζονται Άλφολντ. Προς τα αριστερά αρχίζουν χλοερά εδάφη. Εδώ βρίσκονται οικισμοί εθνικών φυλών που παρέμειναν νομάδες ακόμη και ως σήμερα.

Κάτω από το Σημείον του Σταυρού

Καθόσον ο ποταμός εξακολουθεί να ευρύνεται, βλέπομε μακρυά ένα σταυρό στην παραλία. Το θρησκευτικό αυτό σύμβολο φέρει τις σκέψεις μας πίσω σ’ ένα φοβερό δράμα φρίκης. Πλοία φορτωμένα με πολεμικούς ίππους και βαγόνια κινούνταν προς Νότον κάτω από το σημείον αυτό του σταυρού—-οι Σταυροφόροι! Ο Γκόδφρεϊ οφ Μπουγιόν, Δουξ της Λωρραίνης, ο οποίος επρόκειτο να γίνη ο πρώτος Δυτικός βασιλεύς της Ιερουσαλήμ, εχρησιμοποίησε τον ποταμόν αυτόν για να φθάση στον Εύξεινο Πόντο, πριν αποπλεύση προς την Αγία Γη.

Η χρησιμοποίησις του Δουνάβεως για τη μεταφορά στρατευμάτων εξηκολούθησε επί αιώνες, αλλά τα νερά του δεν μπορούν να κατηγορηθούν για τους ποταμούς του ανθρωπίνου αίματος που έχει χυθή. Τελικά, στον δέκατο τέταρτο αιώνα, ένα υπόλοιπο ηττημένων σταυροφόρων εκυνηγήθησαν προς την άνοδο του ποταμού από τους Τούρκους, οι οποίοι με το σπαθί των ώθησαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία πέραν της κοιλάδος του Δουνάβεως ως τη Βιέννη. Οι κωδωνοκρουσίες εκκλησιών στη διαδρομή του ποταμού έγιναν ο κώδων του κινδύνου αναγγέλλοντας πένθιμα την ερχόμενη συμφορά επί του ποταμού.

Εμπρός Προς τη Σιδηρά Πύλη

Αλλά ζούμε σήμερα, και το χαρακτηριστικό σκεπασμένο πηγάδι με τον κουβά από πάνω ελκύει την προσοχή μας στην Ουγγρική «πούσζτα.» Εδώ σ’ αυτούς τους μεγάλους βοσκότοπους η ανατροφή αλόγων κατέχει εξέχουσα θέσι. Γυναίκες με τις χρωματιστές φούστες των και άνδρες με πλατειά πανταλόνια ασχολούνται με τις μικροδουλειές των, ενώ είκοσι καθαρόαιμοι επιβήτορες αντιλαμβάνονται την παρουσία μας.

Εξακολουθώντας κατ’ ευθείαν προς νότον, μπαίνομε στη Γιουγκοσλαβία, και την τρίτη μέρα του ταξιδιού μας φθάνομε στο Βελιγράδι, πρωτεύουσα της χώρας. Η πόλις αυτή κατέχει μια σημαντική θέσι στο πήγαινε-έλα Ανατολής και Δύσεως. Τα ζωηρών χρωμάτων πανταλόνια των ανδρών και οι χαρούμενες φορεσιές των γυναικών αντανακλούν την ποικιλία του τοπίου, μια ποικιλία με την κοινή της έννοια: Μια ζωή σκληρής εργασίας.

Ο επιβλητικός μας γίγας με πλάτος ενός μιλίου και ενός τετάρτου του μιλίου στρέφεται τώρα προς ανατολάς και αποτελεί το σύνορο μεταξύ Γιουγκοσλαβίας και Ρουμανίας. Κατόπιν, με θάρρος στρέφει την τροχιά του προς τα Καρπάθια Όρη.

Στη Σιδηρά Πύλη αρχίζει να κατέρχεται σε λίγες μόνο εκατοντάδες πόδια. Το θορυβώδες νερό επαναστατεί, με στροβίλους, δίνες και σκοπέλους, που ήσαν τρόμος για τους ναύτες των παλαιοτέρων αιώνων. Εν τούτοις τα περισσότερα φράγματα στη Σιδηρά Πύλη ανετινάχθησαν κατά το τέλος του δεκάτου ενάτου αιώνος και ο πυθμήν εκβαθύνθηκε. Ωστόσο όμως όλοι οι επιβάται παραμένουν άφωνοι με τη δυναμική επίδειξι του νερού.

Εδώ Ρουμανία, Εκεί Βουλγαρία

Κοντά στην αρχαία Ρωμαϊκή πόλι Τούρνου—Σεβερίν, ο Δούναβις στρέφεται και πάλι προς νότον. Ύστερα από λίγα μίλια στρέφεται και πάλι προς ανατολάς και σχηματίζει το σύνορο μεταξύ Ρουμανίας και Βουλγαρίας. Τα βουνά και οι κρημνοί οπισθοχωρούν με ευγένεια, καθόσον οδηγούμεθα προς χαμηλότερα εδάφη, συνοδευόμενοι από τα λαούτα των ψαράδων.

Εδώ βρίσκομε φτωχούς, ταπεινούς ανθρώπους στην υπηρεσία της πολυτελείας του κόσμου. Η αλιεία των είναι ο οξύρυγχος, το οποίο σημαίνει χαβιάρι για τα μαγειρεία του κόσμου. Είναι άνθρωποι με φιλικά αισθήματα και των οποίων τα εργατικά χέρια πλέκουν χρωματιστά σάλια και μπέρτες. Βλέπομε καλλιτέχνας που προσπαθούν να συλλάβουν με τον χρωστήρα εκείνα που εδημιούργησε ο Θεός. Η ζωή των είναι συνυφασμένη με την ιστορία του ποταμού.

Κάποιος από τους δικούς μας λέγει: «Η Βουλγαρία είναι μικρή, αλλά το πνεύμα της είναι μεγάλο.» Το πνεύμα αυτό εσπινθηροβόλησε σε μια γοργή ανάπτυξι της χώρας αυτής μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Άρχισε η βιομηχανοποίησις, ιδρύθηκαν εργοστάσια και διανοίχθηκαν λεωφόροι πρώτης τάξεως.

Το Τελευταίο Σκέλος του Ταξιδιού

Αντί να εξακολουθήση τη διαδρομή του προς ανατολάς στον Εύξεινο Πόντο, ο Δούναβις στρέφεται προς βορράν περνώντας μέσω της Ρουμανίας προς τα Σοβιετικά σύνορα. Στη Τσέρναβοδα ο άνθρωπος έχει κατασκευάσει τη μεγαλύτερη γέφυρα επάνω στον ποταμό. Το πλοίο προχωρεί προς την πόλι του Γαλαζίου, απ’ όπου στρεφόμεθα προς ανατολάς στον Εύξεινο Πόντο.

Σε λίγο παρατηρούμε ότι ο ποταμός κατακτά την ξηρά και εξακολουθεί να κυλά μέσα σ’ ένα σύμπλεγμα φλεβών και τριχοειδών. Είναι το δέλτα! Η περιοχή του δέλτα που έχει εκτασι χιλίων τετραγωνικών μιλίων κατοικείται από ανθρώπους που μένουν σε καλύβες με λάσπη, από βατράχια, ψάρια, μπεκάτσες, γλάρους και πελαργούς, οι οποίοι από ένστικτο καταλαμβάνουν τα τζάκια. Και βλέπομε ένα άστρο, το κόκκινο Σοβιετικό άστρο, σαν υπενθύμισι ότι το Κρεμλίνο ελέγχει το δέλτα.

Αφήνομε το πλοίο για να ιδούμε περισσότερα και να συλλογισθούμε εκείνα που έχομε ιδεί. Ελάβαμε πείρα της σφυγούσης ζωής των πολυάσχολων πόλεων και της απλής χωρικής ζωής της υπαίθρου. Ο ποταμός μάς μετέφερε όχι μόνο διά μέσου εθνικών συνόρων αλλ’ επίσης και διά μέσου των αιώνων. Όχι, ο Δούναβις δεν μας απογοήτευσε.

Ο ποταμός αυτός, να το πούμε έτσι, μιλεί επτά γλώσσες, κατέχει πολιτικά δικαιώματα σε οκτώ χώρες, ενώ συγχρόνως τρέφει τον Βούλγαρο χωρικό και τον Παρισινό εκατομμυριούχο. Παίζει σπουδαίο ρόλο στη ζωή του Λονδρέζου εμπορευομένου και τον Ούγγρου αλογοτρόφου. Υπηρέτησε με αμεροληψία τους στρατούς των νομαδικών φυλών και των παγκοσμίων δυνάμεων. Αλλά και ενέπνευσε έναν άνθρωπο να συνθέση ωραία μουσική που χορεύεται σε όλον τον κόσμο: Τον Γαλάζιο Δούναβι.

[Χάρτης στη σελίδα 9]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

ΤΣΕΧΟΣΛΟΒΑΚΙΑ

ΑΥΣΤΡΙΑ

ΟΥΓΓΑΡΙΑ

ΡΟΥΜΑΝΙΑ

ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ

Μαύρη Θάλασσα

Αδριατική Θάλασσα

Μεσόγειος Θάλασσα

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Ο Δούναβις καθώς ελίσσεται μέσω της Αυστρίας