Αν οι Φάροι Μπορούσαν να Μιλήσουν
ΑΝΑΜΦΙΒΟΛΩΣ μας έχετε ιδή να στεκώμεθα σαν φρουροί επάνω σε βραχώδεις παραλίες σ’ όλο τον κόσμο. Μπορεί να ήταν στον Καναδά, στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο ανεμοδαρμένο Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδος, στις διασκορπισμένες νήσους των επτά θαλασσών, ή ίσως κοντά στις ελκυστικές και ηλιόλουστες ακρογιαλιές της Πορτογαλίας όπου τυχαίνει να είμεθα τοποθετημένοι. Σε μια ηλιοφώτιστη ημέρα μπορήτε να με ιδήτε να υψώνωμαι σε 177 πόδια πάνω από την επιφάνεια της θαλάσσης στο δυτικώτερο σημείο της Ευρώπης. Είμαι ένας φάρος.
Το αναλάμπον φως μου είναι ένα ευχάριστο θέαμα σ’ εκείνους που βρίσκονται στη σκοτεινή και φουρτουνιασμένη θάλασσα. Ακόμη και ο παραπονιάρικος ήχος της μπουρούς μου είναι παρηγορητικός όταν κάνω σινιάλο στ’ αυτιά εκείνων που δεν μπορούν να ιδούν. Αλλά διερωτηθήκατε ποτέ πώς εμείς οι φάροι βρεθήκαμε, και πότε; Πώς νομίζετε ότι φθάσαμε στην παρούσα μας σπουδαία κατάστασι επάνω στις θαλάσσιες διόδους του κόσμου;
Λίγη Ιστορία των Φάρων
Ένας από τους προγόνους μου είχε αριθμηθή μεταξύ των επτά θαυμάτων του αρχαίου κόσμου. Το έτος 280 μ.Χ. περίπου ο Πτολεμαίος ο Β΄ έκτισε έναν ογκώδη πύργο ύψους 400 ποδών στη νήσο Φάρο ακριβώς έξω από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Στην κορυφή του πύργου ετηρείτο αναμμένη μια φωτιά από ξύλα για την ασφαλή οδηγία της Μεσογειακής ναυτιλίας. Ο Φάρος της Αλεξανδρείας, εκείνος ο αρχαίος φάρος, έλαβε το όνομά του από τη νήσο, και εσημείωσε τη γέννησι της φαρολογίας, της επιστήμης των κατασκευών και της μηχανικής των φάρων. Αυτή η αρχαία ιστορία επίσης αντανακλάται στην Πορτογαλική λέξη φαρόις που σημαίνει φάρος.
Τον δέκατον έκτον αιώνα, εν τούτοις, όταν οι άνθρωποι άρχισαν να διανοίγουν θαλάσσιους δρόμους, εμείς πράγματι εγίναμε δημοφιλείς. Ένας από τους αρχαιότερους και ακόμη διατηρουμένους συντρόφους μου φάρους πρέπει να βρίσκεται στη βορειοδυτική ακτή της Ισπανίας στην Κορούνα. Ξανακτίσθηκε περίπου το έτος 1634 μ.Χ. και περιέχει μέρος του πύργου που είχε κτισθή στη διάρκεια της βασιλείας του Ρωμαίου Αυτοκράτορος Τραϊανού (98-177 μ,Χ.). Αυτός ήταν μόνον ένας από έναν αξιόλογον αριθμό φάρων που οι Ρωμαίοι έκτισαν γύρω στις ακτές της Ευρώπης. Μετά την κατάκτησι της Βρεττανίας, παραδείγματος χάριν, έκτισαν φάρους σε σημεία που τώρα βρίσκονται το Ντόβερ και η Βουλόνη. Ο πρώτος μου Αμερικανός συγγενής είχε εγκατασταθή στη Νήσο Λιττλ Μπρούστερ, κοντά στη Βοστώνη της Μασσατσούσετς, το έτος 1716.
Εν τω μεταξύ τεράστια άλματα έγιναν στην επιστήμη και τεχνική των φάρων. Τα πολλά στάδια που περάσαμε μπορούν να σημειωθούν από τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για τον φωτισμό. Αρχίζοντας μ’ ένα φάρο που καίει ξύλα, έχομε χρησιμοποιήσει από τότε κάρβουνα, κεριά, λάμπες με λάδι, πετρέλαιο και ηλεκτρισμό. Σήμερα είναι σε χρήσι οι ραδιοφάροι και η ατομική ενέργεια.
Τοποθέτησις των Φάρων
Οι άνθρωποι συχνά διερωτώνται ποιος παράγων προσδιορίζει την τοποθέτησι ενός φάρου. Μερικοί είναι σχετικώς κοντά στο επίπεδο της θαλάσσης, ενώ άλλοι τοποθετούνται υψηλά σε πύργους και εξέχουν από το περιβάλλον τους σαν βλήματα έτοιμα για εκτόξευσι στο εξωτερικό διάστημα. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες να λαμβάνονται υπ’ όψιν, από τους οποίους αρκετά μεγάλος είναι η προφύλαξις από τον άμεσο κίνδυνο, όπως είναι οι επικίνδυνοι ύφαλοι ή η δαντελλωτή παραλιακή ακτή. Έπειτα, είναι η γενική διαμόρφωσις της περιβαλλούσης ξηράς. Πολύ ζωτικής σπουδαιότητος, επίσης, είναι η έκτασις που πρέπει να καλύπτεται από το φως μας.
Στον ποταμό Τάγο, παραδείγματος χάριν, οι φάροι δεν είναι σε μεγάλο ύψος, επειδή η έκτασις που πρέπει να καλύπτεται είναι μόνον μια μικρή απόστασις. Το ύψος μου, εξ άλλου, επιτρέπει ώστε το φως μου να παρατηρήται έως τριάντα με τριαντατέσσερα μίλια έξω στη θάλασσα σε μια ξάστερη νύχτα. Είναι αλήθεια ότι ο πύργος μου έχει ύψος μόνον εικοσιδύο πόδια, αλλά στέκεται επάνω σε στερεό βράχο 155 πόδια επάνω από τις εναλλασσόμενες σκιές του κυανού και πράσινου νερού που είναι κάτω.
Η γεωγραφική φωτοβολία ενός φάρου εξαρτάται από δύο πράγματα: Το ύψος του και το ύψος του παρατηρητού επάνω από την επιφάνεια της θαλάσσης. Παραδείγματος χάριν, σε μια διαυγή ημέρα ας φαντασθούμε κάποιον στο κατάστρωμα ενός πλοίου δεκαπέντε πόδια επάνω από την επιφάνεια του νερού. Σ’ εκείνο το ύψος ο ορίζων απέχει 4.44 μίλια. Η απόστασις του ορίζοντος ενός φάρου που βρίσκεται 120 πόδια επάνω από την επιφάνεια της θαλάσσης είναι 12.56 μίλια. Έτσι αν προσθέσωμε τα δυο μαζί, έχομε τη γεωγραφική φωτοβολία του φάρου, δηλαδή, δεκαεπτά ναυτικά μίλια.
Για να Βλέπωνται και ν’ Ακούωνται
Εφόσον ανθρώπινες ζωές εξαρτώνται από το φως μας, κάθε τι. γίνεται για να το διατηρούμε λαμπερό. Σχεδόν κάθε τι που χρειάζεται για να διατηρήται το φως μου έντονο προμηθεύεται διπλό, και μερικές φορές τριπλό. Έχω έξη γεννήτριες, από τις οποίες οι δυο είναι τριάντα ίππων. Εκτός του ότι χρησιμοποιώ συσσωρευτάς, έχω και ένα άλλο σύστημα που βασίζεται στο πετρέλαιο.
Το φως μου παράγεται από ένα λαμπτήρα 3.000 βαττ, στερεωμένον κεντρικά μέσα σ’ ένα διοπτρικό πρισματικό φακό πέντε ποδών διαμέτρου και διαμορφωμένον κάπως όμοια με ένα βαρέλι. Αυτό σημαίνει ότι το είδος του πρισματικού φακού είναι που βοηθεί την όραση με τη διάθλασι και εστίασι του φωτός. Αυτός ο φακός έχει ύψος έξη ποδών. Μέρος του φακού σκοτεινιάζει μ’ ένα παραπέτασμα, ώστε το φως κρύβεται για μερικά δευτερόλεπτα κάθε φορά που ο φακός περιστρέφεται. Μ’ αυτόν τον τρόπο παράγω τέσσερες διαδοχικές αναλαμπές λευκού φωτός, η καθεμία διαρκείας τριών δευτερολέπτων, που ακολουθούνται από σκότος έξη και μισού δευτερολέπτων.
Περίπου είκοσι κύριοι φάροι καλύπτουν την παραλιακή γραμμή της Πορτογαλίας, και καθένας από αυτούς έχει τη δική του διακριτική προσωπικότητα. Πεπειραμένοι θαλασσοπόροι γνωρίζουν από μνήμης τις διαφορετικές συχνότητες του φωτός μας και μπορούν αμέσως να πουν πού βρίσκονται μόλις ιδούν τον τύπο των αναλαμπών μας. Για όσους έχουν λιγώτερη πείρα ή πιο αδύνατη μνήμη, τα χαρακτηριστικά μας αναγράφονται σε καταλόγους των ναυτιλιακών εγχειριδίων και με χάρτες.
Το φως δεν είναι το μόνο μας δώρο για τους θαλασσοπόρους. Όταν η ομίχλη ή άλλες καιρικές συνθήκες σκοτεινιάζουν τα ισχυρά μας φώτα, και τότε ακόμη έχομε να προσφέρωμε τον ήχο. Οι στεριανοί δυνατόν να μη εκτιμούν τη μονότονη βοή της μπουρούς μας, αλλ’ αυτή είναι γλυκειά μουσική σ’ εκείνους που είναι σκεπασμένοι με τη φοβερή ομίχλη πάνω από μια μαύρη σαν πίσσα θάλασσα. Τότε είναι που δείχνεται μια άλλη πλευρά της προσωπικότητάς μου. Εκπέμπω τρία σφυρίγματα, το καθένα διαρκείας τεσσάρων δευτερολέπτων, και έπειτα παραμένω σιωπηλός δεκαεπτά δευτερόλεπτα. Αυτά τα σφυρίγματα θα διαπεράσουν την ησυχία μιας ομιχλώδους νύχτας σε μια απόστασι δεκαεπτά μιλίων.
Αφού είμαι ένας σύγχρονος φάρος σκαρφαλωμένος επάνω σ’ ένα στρατηγικό σημείο της ξηράς, έχω ακόμη έναν άλλο τρόπο να δίνω ‘φως’ σ’ εκείνους που βρίσκονται σε κίνδυνο. Χρησιμοποιώ ραδιοφάρους. Καθένας από μας τους φάρους έχει τον δικό του ραδιοφωνικό ή Μορσικό κώδικα για ν’ αναγνωρίζεται ποιος και πού είναι. Τα ραδιοφωνικά μου σήματα μπορούν να συλλαμβάνωνιαι από πλοία που είναι εξωπλισμένα ραδιοφωνικώς ως μια απόστασι πενήντα τεσσάρων μιλίων. Με το να διαβάζουν ή να συγκρίνουν με οποιοδήποτε άλλο σήμα μπορούν να προσδιορίζουν, μέσα στα όρια μισού μιλίου ή περίπου τόσο, πού ακριβώς βρίσκονται. Εγώ εκπέμπω τον κώδικά μου κάθε είκοσι δευτερόλεπτα. Όταν η κακοκαιρία το απαιτή, εκπέμπω το πολύ εκτιμώμενο σήμα μου κάθε πέντε δευτερόλεπτα.
Το Αφωσιωμένο μας Προσωπικό
Όχι πολλοί από μας τους φάρους μπορούμε να κάμωμε οτιδήποτε για τους εαυτούς μας. Πράγματι, εκτιμούμε τους ανθρώπους που φροντίζουν για μάς και μας διατηρούν πάντοτε έτοιμους να εκτελούμε την υπηρεσία μας διασώσεως. Αυτοί έχουν ωραίες ευκαιρίες για να βλέπουν την ωραιότητα του έργου των χειρών του Θεού κατά τη δύσι ενός κατακόκκινου ήλιου επάνω σε μια ήσυχη, γαλήνια θάλασσα, ή τη δύναμη των κυμάτων καθώς χτυπούν αμείλικτα επάνω στη βραχώδη παραλία. Λέγουν ότι για να προσαρμοσθή ένας στη ζωή της μονώσεως και των συνηθειών ενός φαροφύλακος πρέπει ή να έχη γεννηθή σε φάρο ή να έχη ‘αίμα ναυτικό’ στις φλέβες του. Είναι αυτό αληθινό; Όχι, επειδή οι φαροφύλακες ζουν κάτω από μια μεγάλη ποικιλία συνθηκών.
Πολλά εξαρτώνται από την τοποθεσία του φάρου. Εδώ στο καίηπ-Ροκ είμεθα μόνο σε μιας ώρας απόστασι με αυτοκίνητο από τη Λισσαβώνα. Έτσι οι εννέα άνδρες που φροντίζουν για μένα με κανένα τρόπο δεν είναι απομονωμένοι. Εν τούτοις, υπάρχουν πολλοί φύλακες των οποίων η μόνη επαφή με τον κόσμο είναι μια φορά τον μήνα ή ακόμη λιγώτερο, συχνά όταν το πλοίο εφοδιασμού κάνει την τακτική του επίσκεψι. Η λειτουργία των παλαιοτέρων απομονωμένων φάρων γίνεται τώρα με πλήρως αυτόματον εξοπλισμό που λειτουργεί με εξ αποστάσεως έλεγχο από την ξηρά.
Και η ζωή ενός φαροφύλακος δεν είναι καθόλου ανιαρή. Στη διάρκεια της ημέρας γίνονται παρατηρήσεις σε κανονικά διαστήματα που συμβάλουν στη μετεωρολογική υπηρεσία. Πληροφορίες συναθροίζονται τακτικά για την κατάσταση της θαλάσσης, τη δύναμι και την διεύθυνσι του ανέμου, τη βαρομετρική πίεσι και τις συνθήκες νεφώσεως ώστε να χρησιμοποιούνται τα στοιχεία αυτά για την πρόγνωσι του καιρού. Η αεροπορία, επίσης, ωφελείται από την υπηρεσία μας, διότι στέλλομε ένα φωτεινό σήμα που χρησιμεύει ως ένδειξις για τους πιλότους αεροπλάνων ότι τώρα πλησιάζουν στην Ευρωπαϊκή ήπειρο.
Προτού κλείσω το άρθρο αυτό πρέπει να σας υπενθυμίσω ότι είμαι επίσης τουριστικό αξιοθέατο. Έτσι την επόμενη φορά που θα σας άρεσε να κάμετε κάτι διαφορετικό, κάτι μορφωτικό, γιατί να μη μου κάμετε μια επίσκεψι; Ίσως δεν μπορείτε να έλθετε στην Πορτογαλία, αλλά αν διαμένετε κοντά στην παραλία, εκεί θα έπρεπε να βρίσκεται ένας από τους συγγενείς μου. Είμαι βέβαιος ότι σεις και η οικογένειά σας θα χαρήτε να μάθετε για την οικογένειά μου των φάρων από πρώτο χέρι, και βεβαίως θα ευχαριστηθήτε από την άγρια φυσική ωραιότητα που συνήθως περιβάλλει ένα φάρο. Θα διαπιστώσετε ότι οι άνθρωποι που μας επανδρώνουν είναι όλοι τους ευτυχείς και φιλικοί, και ευχαρίστως θα σας πουν κάτι περισσότερα για τις πολύτιμες υπηρεσίες που εκτελώ, πράγματα που θα ήθελα να σας πω ο ίδιος—αν οι φάροι μπορούσαν να μιλήσουν!