Το Φοινικόδενδρο και Πώς σας Εξυπηρετεί
Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στις νήσους Φίτζι
ΑΣΧΕΤΩΣ με το πού ζήτε, είναι πιθανόν ότι το φοινικόδενδρο (ή Φοινικοκαρυά) κατά κάποιο τρόπο σας εξυπηρετεί. Μερικοί νησιώτες εξαρτώνται από αυτό για τα αναγκαία της ζωής—φαγητό, ποτό, στέγασι, ντύσιμο—και πολλά άλλα πράγματα. Δεν είναι παράξενο γιατί πολλοί το αποκαλούν το δένδρο της ζωής.
Αλλά και στα βιομηχανοποιημένα έθνη επίσης τα προϊόντα του φοινικόδενδρου βρίσκουν εκτεταμένη χρήσι—σε εργοστάσια, αυτοκίνητα, κουζίνες, λουτρά. Χρησιμεύουν για να κάνουν τη ζωή ασφαλέστερη και πιο ευχάριστη.
Στις τροπικές χώρες υπάρχουν πάνω από δέκα εκατομμύρια έικερς με φυτείες φοινικοδένδρων και εξακόσια εκατομμύρια περίπου δένδρων. Σ’ αυτά δεν περιλαμβάνονται αυτά που καλλιεργούνται στα χωριά και αλλού. Αφού ένα δένδρο κανονικά παράγει περίπου πενήντα ως εκατό καρύδες το χρόνο, μια ετήσια παραγωγή από 30 δισεκατομμύρια θα ήταν ένας συντηρητικός υπολογισμός, ή περίπου εννέα καρύδες για κάθε άτομο στη γη κάθε χρόνο.
Το Δένδρο και η Καρύδα Του
Ένα φοινικόδενδρο συνήθως αρχίζει να παράγη καρπό σε επτά ή οκτώ χρόνια περίπου. Αλλά φθάνει στην πλήρη παραγωγή μεταξύ του δεκάτου και δεκάτου πέμπτου έτους. Από εκεί και έπειτα μπορεί να παράγη εκατό καρύδες το έτος για περισσότερα από πενήντα χρόνια. Κατόπιν αρχίζει να μαραίνεται και πεθαίνει γύρω στην ηλικία των ενενήντα ετών.
Το φοινικόδενδρο χρειάζεται άφθονο νερό, λιακάδα και θερμοκρασία τουλάχιστον 72° Φαρενάιτ το περισσότερο έτος. Με τέτοιες συνθήκες υψώνει τον χαριτωμένο, κυρτό χωρίς κλαδιά κορμό του σαράντα ως εκατό πόδια στον αέρα. Η κορυφή του στεφανώνεται με φύλλα σαν φτερά, με άνθη και με καρύδες που αναπτύσσονται. Τα φύλλα μπορεί να φθάσουν σε μήκος είκοσι ποδών. Έχουν μια χονδρή μεσαία ίνα από την οποία βγαίνουν μακρυά φυλλαράκια, που δίνουν την εμφάνισι φτερού.
Οι ώριμες καρύδες είναι μεγάλες και έχουν απαλό και ανοιχτόχρωμο φλοιό. Κάποτε ένας επισκέπτης του νησιού κυττάζοντας ψηλά τις καρύδες ρώτησε, «Τι είναι αυτά;»
Όταν του είπαν, «Καρύδες,» είπε: «Ω, αυτές που αγοράζουμε στην πατρίδα μου είναι πολύ μικρότερες, καφέ και με τραχύ φλοιό.»
Εξεπλάγη μαθαίνοντας ότι η πραγματική καρύδα είναι κλεισμένη μέσα σ’ ένα παχύ προστατευτικό φλοιό. Αυτόν συνήθως τον αφαιρούν όταν οι καρύδες είναι για εξαγωγή. Η καρύδα μόνη της έχει διάμετρο κατά μέσον όρον έξη ως δέκα ίντσες.
Χρειάζεται περίπου ένας χρόνος για να ωριμάση μια καρύδα. Αλλά ένα δένδρο μπορεί πάντοτε να έχη καρύδες σ’ όλα τα στάδια της αναπτύξεως, από ανοιχτά λουλούδια ως την ώριμη καρύδα.
Μολονότι το φοινικόδενδρο μπορεί ν’ αναπτυχθή σε μεσογειακή περιοχή έχει μια αξιοσημείωτη προτίμησι στη θάλασσα. Η μεγάλη πλειονότης απ’ αυτά τα δένδρα αναπτύσσονται στα νησιά στις χερσονήσους και στις παραλίες. Τα νησιά των Φιλιππίνων και της Ινδονησίας είναι οι μεγαλύτεροι παραγωγοί καρύδας και τα νησιά Φίτζι κατέχουν την δεκάτη θέσι.
Σε τι Χρησιμεύει
Οι τρόποι με τους οποίους το φοινικόδενδρο εξυπηρετεί τον άνθρωπο είναι σχεδόν ατέλειωτοι. Μια γευστική σαλάτα παρασκευάζεται από το μπουμπούκι που κάνει το δένδρο να μεγαλώνη και που βρίσκεται ψηλά στην κορυφή του δένδρου. Αυτή η σφιχτοδεμένη δέσμη από σαν λάχανο φύλλα έχει το μέγεθος περίπου του αντιβραχίονος ενός ανδρός. Θα μπορούσε να ονομασθή «καρδιά,» γιατί όταν κοπή ή πάθη βλάβη, όλο το δένδρο πεθαίνει. Έτσι μια σαλάτα που γίνεται από αυτό είναι μια ακριβή ευχαρίστησις!
Τα γιγαντιαία φύλλα χρησιμοποιούνται με πολλούς τρόπους. Μια αυθεντία λέγει ότι με εκατό απ’ αυτά μπορεί να κατασκευασθη μια ευρύχωρος κατοικία. Η καλαμένια στέγη, οι τοίχοι, τα χωρίσματα μεταξύ των δωματίων, τα παράθυρα και οι πόρτες γίνονται όλα από τα φύλλα, καθώς και καλάθια, ψάθες, βεντάλιες, σκούπες και άλλα αντικείμενα που χρησιμοποιούνται στο σπίτι. Ενδύματα, όπως φούστες και καπέλλα, γίνονται επίσης από τα φύλλα. Και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως λαμπάδες και καυσόξυλα.
Από τα κλειστά μπουμπούκια των λουλουδιών γίνεται ένα ωραίο ποτό. Όταν μια τούφα απ’ αυτά δεθή σφιχτά, κοπή και λυγισθή πάνω από ένα δοχείο, αρχίζει να στάζη συνεχώς σταγόνες γλυκού χυμού που καλείται τόντι—αρκετά πάιντς από αυτό κάθε μέρα. Όταν το υγρό αφεθή να υποστή ζύμωση παράγεται ένα οινοπνευματώδες ποτό. Ή μπορεί να βρασθή έως ότου γίνη ένα ωραίο σιρόπι για ν’ αλειφθή στο ψωμί ή σε τηγανίτες. Και αν το υγρό αφεθή μερικές εβδομάδες γίνεται ένα καλό ξύδι.
Τα κλειστά λουλούδια προστατεύονται με ένα περίβλημα από σκληρή και χονδρή ίνα. Αυτό είναι ένα ιδεώδες υλικό για να χρησιμοποιηθή ως κόσκινο ή στραγγιστήρι. Και μπορεί επίσης να μετατραπή σε παπούτσια, κασκέττα ή ακόμα και σ’ ένα είδος πεπιεσμένης περικεφαλαίας.
Σε πέντε ως έξη μήνες η καρύδα φθάνει σε πλήρες μέγεθος και σ’ αυτόν τον καιρό περιέχει κατά προσέγγισιν δυο ποτήρια γεμάτα από ένα αρκετά δροσερό, ελαφρά αρωματικό και γλυκόγευστο «νερό.» Τι αναψυκτικό ποτό είναι αυτό! Και είναι καλό, γιατί περιέχει βιταμίνες, μεταλλικές ουσίες και περίπου δυο κουταλιές ζάχαρι η κάθε καρύδα. Είναι τόσο καταπληκτικά καθαρό και αποστειρωμένο, ώστε χρησιμοποιείται για ν’ αντικαταστήση το υγρό του σώματος στους ανθρώπους και επίσης για την αύξησι του όγκου του πλάσματος στο αίμα.
Όταν αφεθή να ωριμάση, αρχίζει να σχηματίζεται εσωτερικώς η άσπρη ψίχα της καρύδας που γίνεται στερεά όταν η καρύδα είναι ώριμη. Είναι πραγματικά μια πλούσια εύγευστη τροφή! Όταν λεπτοκοπή και συμπιεσθή, παράγεται μια παχειά άσπρη κρέμα που χρησιμοποιείται για να κάνη τα ψάρια, το κρέας και τα λαχανικά πιο εύγευστα. Επίσης από την άσπρη αυτή ψίχα γίνεται ένα ωραίο λάδι που χρησιμοποιείται για μαγείρεμα, για καύσιμα στις λάμπες και για λοσιόν.
Οι κοντές σκληρές κλωστές του φλοιού ονομάζονται κοΐρ (τζίβα). Από αυτές γίνονται σχοινιά, σπάγγοι, ψάθες, σκούπες, βούρτσες και λίπασμα για τα φυτά και επίσης απ’ αυτήν παράγεται ένα χαρτί ταπετσαρίας.
Ο σκληρός φλοιός της καρύδας είναι χρήσιμος με άπειρους τρόπους. Απ’ αυτούς κατασκευάζονται βάζα, καρφίτσες, σκουλαρίκια, περιδέραια, αμπαζούρ, παιγνίδια, σκεύη φαγητού και πολλά άλλα αντικείμενα. Το μισό κέλυφος χρησιμεύει θαυμάσια για μικρή γαβάθα ή για ποτήρι.
Οι κορμοί των φοινικοδένδρων, επειδή είναι απρόσβλητοι από τους τερμίτες, χρησιμεύουν ως θαυμάσια υποστηλώματα των σπιτιών. Κάνουν επίσης μ’ αυτούς γερά καθίσματα στα στάδια και γέφυρες πάνω από χαντάκια και ποτάμια. Ο κορμός δίνει ένα σκληρό, με σκούρο χρώμα ξύλο, που ονομάζεται «σκαντζοχοιρόξυλο» και είναι χρήσιμο για την κατασκευή ντουλαπιών.
Ακόμη και οι ρίζες είναι χρήσιμες. Ένα κομμάτι ρίζας μπορεί να χρησιμοποιηθή ως οδοντόβουρτσα. Και μερικές φορές οι ρίζες χρησιμοποιούνται ως φάρμακο για τη δυσεντερία, ως βαφή και ως οδοντόκρεμα.
Αλλ’ ίσως να σκεφθήτε ’ούτε έχω καν ιδεί ένα πραγματικό φοινικόδενδρο. Δεν μπορώ να καταλάβω σε τι μου χρησιμεύει.’ Ωστόσο πιθανόν σε κάτι σας εξυπηρετεί, και όχι μόνο σαν τριμμένη καρύδα μέσα στα γλυκίσματα, στα κέικ και στις πάστες που τρώτε.
Η άσπρη ψίχα της καρύδας ξηραίνεται για να παραχθή αυτό που ονομάζουν κόπρα—εκατομμύρια τόννοι κάθε χρόνο. Κατόπιν η κόπρα υφίσταται επεξεργασία για να πάρουν το θαυμάσιο λάδι της που είναι πλούσιο σε γλυκερίνη και σε άλλα σύνθετα πράγματα. Το λάδι αυτό βρίσκεται στο υγρό των φρένων των αυτοκινήτων, στα σαμπουάν, στις λοσιόν, στα λιπαντικά, στα απορρυπαντικά, στα σαπούνια, στις κρέμες ξυρίσματος, στις οδοντόπαστες, στα πλαστικά, στα χρώματα, στο παγωτό, στη μαργαρίνη, στις σάλτσες των λαχανικών, πράγματι σε πολυάριθμα πράγματα που πιθανόν να χρησιμοποιήτε ή να τρώτε.
Το φοινικόδενδρο είναι πραγματικά ένα αξιόλογο δένδρο που αναμφιβόλως σας εξυπηρετεί οπουδήποτε κι’ αν ζήτε.