Κοσμήματα στους Νότιους Ουρανούς—Όπως τα Βλέπουν από τη Χιλή

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Χιλή

Η ΜΑΚΡΟΣΤΕΝΗ Χιλή είναι μια χώρα πολλών ακροτήτων. Στο νότο, όπου τα γεμάτα νερό σύννεφα ρίχνουν βροχή ως 100 ίντσες το χρόνο, εβδομάδες περνούν χωρίς να φανή ο ήλιος. Μακρυά στο βορρά είναι οι μεγάλες εκτάσεις ερήμου όπου μόνο πέντε ίντσες βροχή έχει πέσει τα πέντε τελευταία χρόνια. Εδώ στη μεσαία περιοχή, περίπου 250 μίλια από το Σαντιάγο, βρίσκεται η «Νόρτε Τσίκο» (ο Μικρός Βορράς) και η πόλις Λα Σερένα, ένα διεθνές αστρονομικό κέντρο.

Γιατί αυτή η αραιοκατοικημένη περιοχή, που μοιάζει με έρημο και περιβάλλεται από τον Ειρηνικό Ωκεανό και τις πανύψηλες Άνδεις, έχει εγείρει τόσο πολύ αστρονομικό ενδιαφέρον τα τελευταία δέκα χρόνια; Διότι τρία νέα αστεροσκοπεία κτίσθηκαν σ’ αυτή την περιοχή, με τηλεσκόπια από 10 έως 60 ίντσες. Ο λόγος είναι να έχουν μεγάλα αστρονομικά όργανα στο νότιο ημισφαίριο για να μελετούν ουράνια αντικείμενα, που δεν μπορούν να παρατηρηθούν εύκολα από το βόρειο ημισφαίριο.

Επί παραδείγματι, υπάρχουν τα Νέφη Μαγελλάνου, οι διάφοροι γαλαξίες του νοτίου ημισφαιρίου και μερικά από τα λαμπρότερα αστρικά νέφη. Μυριάδες από αστρικά διαμάντια λάμπουν στους Νότιους ουρανούς!

Έτσι, έγινε μια έρευνα για μια κατάλληλη τοποθεσία του νοτίου ημισφαιρίου, και η τελική απόφασις ελήφθη υπέρ της «Νόρτε Τσίκο.» Γιατί;

Σύμφωνα με τον αστρονόμο Δρα Τζ. Α. Γκράχαμ, αυτή η περιοχή έχει τον καθαρώτερο ουρανό που απολαμβάνει από οποιοδήποτε αστεροσκοπείο της γης. Πράγματι η πλησίον κοιλάδα Ελκί είναι γνωστή ως «tierra del eterno cielo azul» (χώρα του αιωνίου γαλάζιου ουρανού).

Επίσης, αυτό το μέρος είναι μακρυά από μεγάλες πόλεις που προξενούν αρνητικούς παράγοντες στην παρατήρησι, όπως είναι τα νέφη καυσαερίων και τα φωσφορίζοντα φώτα. Σ’ αυτή την ξηρή περιοχή λείπει σχεδόν τελείως η ατμοσφαιρική διατάραξις που κανονικά προξενεί το τρεμόσβησμα των άστρων. Αυτοί οι παράγοντες συντελούν ώστε να γίνη αυτή η περιοχή ένας διάδρομος αστεροσκοπείων.

Σύμφωνα με τον Δρ. Β. Μ. Μπλάνκο, διευθυντή του διαμερικανικού Αστεροσκοπείου του Σέρρο Τολόλο, «με τέτοιες θαυμάσιες συνθήκες παρατηρήσεως, τα τηλεσκόπια στο Σέρρο Τολόλο είναι πολύ περισσότερο αποτελεσματικά από όργανα ομοίου μεγέθους που βρίσκονται σε περιοχές του Βορείου Ημισφαιρίου.» Ένας άλλος αστρονόμος είπε: «Με το κάτοπτρο των 60 ιντσών μπορούμε να κάνωμε μερικές εξωγαλαξιακές μελέτες, που στο βόρειο ημισφαίριο θα απαιτούσαν τηλεσκόπιο των 600 ιντσών.»

Μια Επίσκεψις στο Αστεροσκοπείο

Τελευταίως, έγιναν διευθετήσεις για επίσκεψι δύο αστεροσκοπείων, του Διαμερικανικού Αστεροσκοπείου του Σέρρο Τολόλο, που συντηρείται από μια ομάδα Βορειοαμερικανικών Πανεπιστημίων, και του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου που συντηρείται από έξη έθνη. Τα πρώτα πράγματα που τράβηξαν το βλέμμα μας ήσαν οι θόλοι των τηλεσκοπίων που βρίσκονται ψηλά σε μια κορφή 7.100 ποδών ύψους. Φτάνοντας στην κορφή, βρεθήκαμε τριγυρισμένοι από χαράδρες που έπεφταν σχεδόν κάθετα περίπου 1.900 πόδια κάτω.

Κατά την περιήγησι μάς ρώτησαν αν είχαμε ποτέ επιχειρήσει να μετρήσωμε τα αστέρια που λαμπηρίζουν επάνω. Μας είπαν ότι το ανθρώπινο μάτι μπορεί να δη 5.000 περίπου άστρα, αλλά μόνον 2.000 περίπου τη φορά.

Έτσι ο ρόλος του τηλεσκοπίου γίνεται εμφανής, διότι υπάρχουν εκατομμύρια εκατομμυρίων άστρα στο σύμπαν. Διότι, στον γαλαξία μας και μόνο, φαίνεται ότι υπάρχουν 100.000 εκατομμύρια άστρα, και ο γαλαξίας μας δεν είναι παρά ένας από τις χιλιάδες εκατομμύρια γαλαξίες που υπάρχουν! Η σκέψις ενός τόσο αφάνταστου αριθμού κοσμημάτων του ουρανού έφεραν στο νου το εδάφιο της Γραφής που μας καλεί να σκεφθούμε τον Δημιουργό τους, τον Ιεχωβά Θεό: «Σηκώσατε υψηλά τους οφθαλμούς σας και ιδέτε, τις εποίησε ταύτα; Ο εξάγων το στράτευμα αυτών κατά αριθμόν· ο ονομαστί καλών πάντα ταύτα.»—Ησ. 40:26.

Μπήκαμε στο εσωτερικό του κτιρίου των τηλεσκοπίων κι ένας ανελκυστήρας μας ανέβασε στα τηλεσκόπια. Ο οδηγός μας μάς έδειξε ένα μεγάλο κάτοπτρο 60 ιντσών που χρησιμεύει ως «μάτι» για τον αστρονόμο. Ένα τέτοιο τηλεσκόπιο μπορεί να συγκριθή με μια πελώρια φωτογραφική μηχανή που με τις φωτογραφικές του πλάκες και τους φωτοηλεκτρικούς ανιχνευτάς, μπορεί να «δη» πολύ μακρύτερα από το ανθρώπινο μάτι. Ως απόδειξι, το 40 ιντσών τηλεσκόπιο Σμιτ, που βρίσκεται στην περιοχή του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου, μπορεί να παρατηρήση αντικείμενα ένα εκατομμύριο φορές μακρύτερα απ’ ό,τι μπορεί να δη το ανθρώπινο μάτι.

Πώς μπορούν οι αστρονόμοι να βρουν τη φύσι των αστέρων; Μέσω της ακτινοβολίας, που μπορεί να είναι ακτίνες Χ, ραδιοκύματα, υπέρυθρη ακτινοβολία ή απλώς ορατό φως. Έτσι, οι αστρονόμοι χρησιμοποιούν αυτές τις «φωτογραφικές μηχανές» για τη μελέτη του ορατού φωτός των ουρανίων αντικειμένων. Από τα 16 τηλεσκόπια που εργάζονται στα τρία αστεροσκοπεία, η πλειονότης χρησιμοποιείται κυρίως για μελέτες του φωτός μέσω φασματογραφίας και φωτομετρίας.

Ο οδηγός μας, αστρονόμος Δρ. Μαρτ ντε Γκροτ, εξήγησε ότι βασικά η φασματογραφία διαχωρίζει τα διάφορα χρώματα μιας ακτίνος φωτός, όπως ένα γυάλινο πρίσμα, και τα προβάλλει ως γραμμές στη φωτογραφική πλάκα. Μια ανάλυσις αυτού του φιλμ θ’ αποκαλύψη τη χημική σύνθεσι της ατμοσφαίρας γύρω από το αντικείμενο, εφόσον κάθε χημικό στοιχείο εκπέμπει το δικό του φάσμα. Επί παραδείγματι, αν ένα άστρο έχη ατμόσφαιρα με μεγάλο ποσοστό νέον σ’ αυτήν, το νέον θ’ απορροφήση όλο το κίτρινο φως που εκπέμπει το άστρο. Αυτό θα φανή στη φωτογραφική πλάκα, διότι το σημείο του κίτρινου χρώματος θα είναι σκοτεινό.

Η φωτογραφία μετρά την έντασι ή ποσότητα του φωτός που λαμβάνεται μέσω διαφορετικού χρώματος φίλτρων. Αυτό το σύστημα χρησιμοποιείται για να προσδιορισθή η θερμοκρασία, η λαμπρότης και η απόστασις του υπό μελέτην αντικειμένου.

Είναι φανερό ότι το τηλεσκόπιο βλέπει και καταγράφει, ενώ ο αστρονόμος κάνει την ανάλυσι. Ένας αστρονόμος μας είπε ότι χρόνος οργανώσεως και αναλύσεως μπορεί να είναι τέσσαρες φορές περισσότερος από τον πραγματικό χρόνο παρατηρήσεως με το τηλεσκόπιο. Ο χρόνος αναλύσεώς του μπορεί να περιλαμβάνη μια σύγκρισι των φωτογραφιών του με άλλες της ιδίας ουράνιας περιοχής παρμένες προ ετών ή δεκάδων ετών, ώστε να βρεθούν οι σχετικές κινήσεις των άστρων, οι αλλαγές στη λαμπρότητα και η εμφάνισις νέων άστρων.

Αυτά τα κάτοπτρα που μπορούν να «δουν» τόσο μακρυά είναι πολύ ευπαθή στο φως. Ένα από τα αστεροσκοπεία εδώ ανέμενε την παραλαβή ενός κατόπτρου 101 ιντσών, που θα χρειασθή 18 μήνες για επεξεργασία με τρίψιμο και γυάλισμα. Αυτό το κάτοπτρο έχει ιδιότητες που αποδίδουν μια συνολική διαμόρφωσι επιφανείας ακριβή μέχρι ενός δισεκατομμυριοστού της ίντσας.

Καθώς προχωρούσαμε από τον ένα θόλο στον άλλο, μπορούσαμε να εκτιμήσωμε ότι πολλή σκέψις προηγήθηκε για τη σχεδίασι αυτών των κατασκευών, ώστε να επιτευχθή το μάξιμουμ τηλεσκοπικής ικανότητος. Αυτό είναι ιδιαιτέρως αληθινό στη Χιλή, εφόσον ανήκει σε μια σεισμική ζώνη που περιβάλλει τον Ειρηνικό Ωκεανό. Οι συχνές δονήσεις απαιτούν ένα σχέδιο που να αντέχη όσο το δυνατόν περισσότερο σε τέτοιες κινήσεις.

Καθώς πλησιάζομε στο μεγάλο «σπίτι» του 158 ιντσών τηλεσκοπίου του Σέρρο Τολόλο αισθανόμεθα σαν μυρμήγκια. Το τηλεσκόπιο και τα κινούμενα μέρη του ζυγίζουν 300 τόννους, και το «σπίτι» του έχει 130 πόδια ύψος, 108 πόδια διάμετρο και ζυγίζει περίπου 500 τόννους!

Αστρονομικές Μελέτες

Σύμφωνα με τον Δρα Μπενγκτ Βέστερλουντ, η μελέτη του Μεγάλου και Μικρού Νέφους Μαγελλάνου θα είναι μια από τις κυριώτερες ασχολίες του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου. Αυτοί οι δύο γαλαξίες είναι οι πλησιέστεροι γείτονες του δικού μας Γαλαξία και παρουσιάζουν μια θαυμάσια εικόνα στον παρατηρητή, σαν δυο μικρά νέφη στον ουρανό. Αυτά τα νότια αντικείμενα έγιναν γνωστά ως Νέφη Μαγελλάνου κατά το όνομα του Πορτογάλου εξερευνητού Φερδινάνδου Μαγελλάνου. Το 1520 έπλευσε μέσω του πορθμού στο άκρο της Νοτίου Αμερικής, που είναι γνωστός με το όνομά του. Αυτοί οι γαλαξίες, οι «πλησιέστεροι» γείτονές μας, δεν είναι ακριβώς στην αυλή μας. Αυτά τα νέφη είναι 50.000 παρσέκς μακρυά (ένα παρσέκ ισούται με 3,26 έτη φωτός ή 19.200.000.000.000 μίλια). Έτσι τα Νέφη βρίσκονται 960.000.000.000.000.000 μίλια μακρυά!

Ο αστρονόμος θέλει να μάθη από τι αποτελούνται τα άστρα, πώς σχηματίζονται, από πόσον καιρό λάμπουν και πότε δημιουργήθηκε το σύμπαν. Έτσι η έρευνα στο απέραντο στερέωμα συνεχίζεται. Με την προσθήκη μερικών μεγάλων «ματιών» στην «la calle de los observatorios» (οδό των αστεροσκοπείων), η Νόρτε Τσίκο της Χιλής γίνεται γρήγορα ένα από τα πιο σπουδαία αστρονομικά κέντρα του κόσμου.

Ο γύρος μας τελείωσε. Καθώς κατεβαίναμε σιγά από την κορφή των 8.000 ποδών στην Λα Σίλλα, ο ήλιος χανόταν πίσω από άλλους λόφους που απλώνονται μακρυά, αφήνοντας από πάνω μας μια μαύρη βελούδινη κουβέρτα σπαρμένη με λαμπυρίζοντα διαμάντια—κοσμήματα των Νοτίων ουρανών.