Λιγκάλα—Μια Απλή Αφρικανική Γλώσσα

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στο Ζαΐρ

ΜΠΟΤΕ! Οζάλι μαλαμού;» Αυτός είναι ο φιλικός χαιρετισμός και η ερώτησις για την καλή υγεία που ακούεται στην Κινσάσα, την πρωτεύουσα του Ζαΐρ, καθώς επίσης και κατά μήκος του ποταμού Ζαΐρ όπου ζούμε, στο Κισαγκανί. Αυτό το κομμάτι των 750 περίπου μιλίων είναι η περιοχή της Λιγκάλα.

Αν και η Γαλλική είναι η επίσημη γλώσσα της χώρας, η Λιγκάλα είναι η γλώσσα που χρησιμοποιείται από το στρατό και την αστυνομία της Δημοκρατίας του Ζαΐρ. Ομιλείται από ένα εκατομμύριο και πλέον άτομα στην Κινσάσα και από χιλιάδες ακόμη στο «εσωτερικό,» και η δημοτικότης της Λιγκάλα συνεχώς αυξάνει.

Πραγματικά η Λιγκάλα δεν περιέχει τεχνικούς όρους για αυτοκίνητα, ραδιόφωνα και—αυτές οι λέξεις έχουν δανεισθή από τα Γαλλικά. Αλλά με κανένα τρόπο αυτό δεν μειώνει τη γλώσσα ως ένα μέσον συνεννοήσεως. Στην πραγματικότητα, μπορεί κανείς να μεταδώση τις σκέψεις του με τόση ακρίβεια με όση επιθυμεί και η γλώσσα είναι σχετικά εύκολη στην εκμάθησι.

Καταγωγή

Η καταγωγή της γλώσσας δεν είναι ακριβώς γνωστή, αλλά προφανώς οι Πορτογάλοι είχαν κάποια σχέσι μ’ αυτήν. Όταν εξερευνούσαν τον ποταμό Ζαΐρ (γνωστόν παλαιότερα ως Κόνγκο) τον ΙΖ΄ αιώνα, λέγεται ότι ανέπτυξαν τη Λιγκάλα ως ένα μέσον συνεννοήσεως με τους ιθαγενείς. Λέξεις όπως «μέζα» για το τραπέζι και «ματέκα» για το βούτυρο μαρτυρούν την Πορτογαλική επιρροή. Αρκετό όπως από το λεξιλόγιο προέρχεται από τη Σουαϊλική, που είναι μια πολύ κοινή Αφρικανική γλώσσα που έφτασε στο Ζαΐρ από την ανατολή. Άλλες λέξεις, όπως «λοπιτάλο,» που σημαίνει «νοσοκομείο,» προέρχεται από τα Γαλλικά και εισήχθη από τους αποίκους. Η λέξις «μοτούκα» μοιάζει μάλλον με την αγγλική «μότορ» (αυτοκίνητο)—και αυτό ακριβώς σημαίνει.

Δομή

Η Λιγκάλα δεν έχει άρθρα οριστικά ή αόριστα, και ούτε δύσκολα γένη. Για τον λόγο αυτό γίνεται γρήγορα αγαπητή σε όποιον βρίσκει δύσκολη τη μελέτη γλωσσών. Τα ρήματα σχηματίζονται εύκολα, για ένα ρήμα η ρίζα παραμένει η ίδια, με λίγες εξαιρέσεις. Το πρόσωπο και ο χρόνος προσδιορίζονται με πρόσθεσι καταλήξεων και προθεμάτων στη ρίζα του ρήματος.

Επί παραδείγματι, η ρίζα για τη λέξι «κηρύττω» είναι «κακόλ.» Στη λέξι «κοσακόλα» (κηρύττειν) το πρόθεμα «κο» είναι το ανάλογο της καταλήξεως—ειν στο ελληνικό απαρέμφατο. Εάν ως πρόθεμα αντί του «κο» χρησιμσποιηθή το «να,» και ως κατάληξις χρησιμοποιηθή το «ι» αντί του «α,» η λέξις που σχηματίζεται είναι «νασακόλι,» που σημαίνει «κηρύττω.» Για να πούμε «εκήρυξα,» προστίθεται στην κατάληξι το «ακ» σχηματίζοντας τη λέξι «νασακολάκι.» Έτσι επιτυγχάνεται ακρίβεια εκφράσεως στη Λιγκάλα.

Μερικοί, όμως, παραπονούνται για την έλλειψι επιθέτων στη γλώσσα. Και είναι αλήθεια ότι δεν υπάρχουν πολλά, αλλ’ αυτή η έλλειψις εύκολα αναπληρώνεται. Αφηρημένα ουσιαστικά χρησιμοποιούνται με μια πρόθεσι. Έτσι, αντί να πούμε ότι «ο Ιεχωβά είναι ένας στοργικός Θεός,» λέμε, «ο Ιεχωβά είναι ένας Θεός με αγάπη.» Η έννοια είναι πάντα σαφής.

Κάτι συχνά δύσκολο για έναν Ευρωπαίο ή Αμερικανό είναι να συνηθίση τον σχηματισμό του πληθυντικού των ονομάτων μ’ ένα πρόθεμα αντί μιας καταλήξεως. Στη Λιγκάλα «Νζάμπε» σημαίνει ένας Θεός, αλλά «μπα-νζάμπε» είναι η λέξις για πολλούς θεούς. Ένα πρόσωπο είναι «μουτού,» ενώ «μπατού» είναι η λέξι για πολλούς.

Ιδιωματισμοί και Παραδοξότητες

Η Λιγκάλα έχει μερικούς ενδιαφέροντες ιδιωματισμούς. Π.χ. δεν χρειάζεται κανείς οπωσδήποτε να «αισθανθή» πόνο· μπορεί να τον «δη» ή να τον «ακούση.» Δεν «παίρνει» κάποιος αποφάσεις· τις «κόβει.» Η βροχή δεν «σταματά,» αλλά «κόβεται.» Κάποιος θυμωμένος «δένει το πρόσωπο του.» Αν κάποιος στενοχωρήται «η καρδιά του είναι στον ουρανό.» Ένα χωρισμένο άτομο έχει «σκοτώσει» τον γάμο του.

Επίσης ένας τυφλός «έχει πεθάνει για τα μάτια,» αλλά ο άγρυπνος έχει «δυνατά μάτια.» Ο κόλακας έχει ένα «στόμα από ζάχαρι» και αυτός που καταχράται χρήματα λέγεται ότι τα «έφαγε.» Αν ξεχάστε να κουρδίσετε το ρολόι σας θα «κοιμηθή,» αλλ’ όταν σας πέση και σπάση, είναι, κατά τον τρόπο σκέψεως της Λιγκάλα, «πεθαμένο.»

Κάτι άλλο στη Λιγκάλα, που πρέπει κανείς να συνηθίση, είναι ο κατά γράμμα τρόπος που απαντώνται οι ερωτήσεις. Στην ερώτησι, «Δεν τελείωσες ακόμη τη δουλειά σου;» μπορεί να πάρετε απάντησι «Ναι.» Και αυτό ακριβώς εννοεί, «Ναι, δεν τελείωσα τη δουλειά μου.»

Η Λιγκάλα είναι σε κάποιο βαθμό μια τονική γλώσσα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να θέσετε τον σωστό τόνο σε κάθε μέρος της λέξεως για να μιλήσετε τη γλώσσα σωστά. Αυτό μπορεί να έχη μερικά παράξενα αποτελέσματα σ’ έναν αρχάριο.

Επί παραδείγματι, ένας επισκέπτης μπορεί ν’ αγοράζη σουβενίρ και να θέλη μια ντόπια ασπίδα. Αλλ’ αν χρησιμοποιήση λανθασμένο τονισμό, θα επέλθη σύγχυσις, διότι μπορεί να ζητά ένα φυστίκι. Μια γυναίκα που μάθαινε τη γλώσσα ακούσθηκε να λέγη αν η κυρία ήθελε έναν άλλο άνδρα. Αυτό που ήθελε να πή ήταν «αγόρι.»

Μερικές φορές μια νέα λέξις πρέπει να εφευρεθή για να εκφράση μια σκέψι στη Λιγκάλα. Επί παραδείγματι, η γλώσσα έχει μόνο μια λέξι για τις έννοιες «ψυχή» και «πνεύμα.» Αυτή είναι η λέξις «μολίμο.» Στις Γραφές που μεταφράσθηκαν στη Λιγκάλα, «μολίμο» χρησιμοποιείται γενικά και για τις δυο λέξεις. Όμως οι δυο αυτές λέξεις ψυχή και πνεύμα έχουν τελείως διάφορες έννοιες. Έτσι, πώς αποδίδεται το Εβραίους 4:12 όπου λέγει: «Ο λόγος του Θεού είναι ζων. . .και διέρχεται μέχρι διαιρέσεως ψυχής και πνεύματος»;

Στη Λιγκάλα οι περισσότεροι μεταφρασταί το αποδίδουν αυτό ως διαίρεσι της «μοτέμα να μολίμο.» Αλλά αυτή δεν είναι καλή μετάφρασις, διότι «μοτέμα» σημαίνει «καρδιά,» και ούτε η «ψυχή» ούτε το «πνεύμα» είναι το ίδιο με την «καρδιά.» Έτσι μιλώντας στους ανθρώπους για τη Γραφή, οι διάκονοι των Μαρτύρων του Ιεχωβά χρησιμοποιούν το «μολίμο» για την «ψυχή,» και τη λέξι «ελίμο» που έχουν εφεύρει για το «πνεύμα.» Βιβλικά βοηθήματα χρησιμοποιούν επίσης το «ελίμο» για το «πνεύμα.»

Εκτός απ’ αυτό το πρόβλημα του «μολίμο,» οι Βιβλικές μεταφράσεις στη Λιγκάλα είναι γενικώς καλές στην απόδοσι της εννοίας του αρχικού κειμένου. Κάνουν γνωστό το Θείο Όνομα στον τύπο «Γιαβέ.» Παλαιότερες μεταφράσεις των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών διατηρούν ακόμη το όνομα «Γιαβέ» εκεί όπου γίνονται παραθέσεις από τις Εβραϊκές Γραφές και περιέχουν το όνομα «Γιαβέ.»

Έτσι, η Λιγκάλα είναι μια από τις πολλές γλώσσες στις οποίες κηρύττονται το όνομα και η Βασιλεία του Θεού. Περίπου 10.000 τεύχη του περιοδικού η Σκοπιά τυπώνονται σε κάθε έκδοσι στη Λιγκάλα, και δεκάδες χιλιάδων του βιβλικού βοηθήματος Η Αλήθεια που Οδηγεί στην Αιώνιο Ζωή έχουν επίσης τυπωθή στη Λιγκάλα. Έτσι, αυτή η απλή Αφρικανική γλώσσα, που ήταν ένα πολύ χρήσιμο μέσον επικοινωνίας, είναι τώρα ένα ισχυρό όργανο στην εξάπλωσι του ευαγγελίου και των μεγαλειωδών σκοπών του Θεού.