Η Κισαγκάνη Επανέρχεται στη Ζωή
Η ΚΙΣΑΓΚΑΝΗ είναι η πατρίδα μας. Είναι μια πόλις που ξαναγεννιέται. Γνωστή προηγουμένως ως Στάνλεϋβιλ, από τον ονομαστό εξερευνητή, η πόλις είναι χτισμένη στις δυο πλευρές του ποταμού Ζαΐρ, με το μεγαλύτερο μέρος της στη βορεινή πλευρά. Δεν απέχει ούτε 50 μίλια από τον ισημερινό, κι επειδή βρίσκεται στο μέσον του μεγάλου δάσους των βροχών της Κεντρικής Αφρικής, έχει πολύ ήλιο καθώς και βροχή.
Η μεγαλούπολις που αναπτύχθηκε εδώ έγινε ο παράδεισος των λευκών—μόνον οι λευκοί έμεναν στο κέντρο της πόλεως, ενώ οι Αφρικανοί δεν επετρέπετο να κυκλοφορούν στο κέντρο της πόλεως όταν βράδυαζε χωρίς μια ειδική «γραπτή άδεια.» Εδώ υπήρχαν πλατείες λεωφόροι με μοντέρνα καταστήματα και γραφεία, με πολυτελή διαμερίσματα από πάνω τους, επίσης προάστια κατοικιών με ωραίους φοίνικες που σκίαζαν ωραίες βίλλες ή ευρύχωρα μπάνγκαλος. Ο ηλεκτρισμός παρήγετο από το δημοτικό υδροηλεκτρικό σύστημα. Μ’ ένα καλό παραποτάμιο λιμάνι κι ένα σύγχρονο αεροδρόμιο, η πόλις ευημερούσε.
Την τελευταία δεκαετία, όμως, σκληρή καταστροφή χτύπησε τη Στάνλεϋβιλ. Έγιναν επαναστάσεις και κινήματα σε τρεις διαφορετικές περιπτώσεις μέσα σε τέσσερα μόνον χρόνια. Η κάποτε ωραία πόλις έγινε ερείπια, πολλοί από τους κατοίκους της εσφάγησαν κι οι περισσότεροι λευκοί έφυγαν για να σώσουν τη ζωή τους. Σχεδόν όλες οι επιχειρήσεις κουρελιάσθηκαν. Αλλά από τον καιρό των τελευταίων γεγονότων του 1967, μια αναγέννησις έλαβε χώραν.
Μέσα από τα Ερείπια
Με το νέο όνομα Κισαγκάνη κατά διαταγήν του προέδρου της Δημοκρατίας (αυτό ήταν το αρχικό όνομα του τόπου στη Σουαχίλι), η πόλις άρχισε ν’ αναλαμβάνη από το πένθος της. Το 1969 οι Ευρωπαίοι που είχαν φύγει άρχισαν να ξανάρχονται για να ιδούν τι μπορούσαν να διασώσουν από τα σπίτια και τις επιχειρήσεις των. Εδώ κι εκεί άρχισαν να επισκευάζονται σπίτια. Προς τα τέλη του ίδιου χρόνου, μερικοί από τους φίλους μας, Μάρτυρες του Ιεχωβά, έφθασαν κι ενωθήκαμε μαζί τους λίγους μήνες αργότερα.
Σχεδόν κάθε μέρα βλέπαμε νέα πρόσωπα στην πόλι και προσέχαμε κι άλλο ένα οίκημα να ξαναχρησιμοποιήται ή κι ένα άλλο κατάστημα ν’ ανοίγη τις πόρτες του στους πελάτες. Στην αρχή μπορούσε κανείς να διασχίση το δρόμο χωρίς να κοιτάξη δεξιά και αριστερά, αλλά σύντομα αυτό δεν ήταν πια δυνατόν, όταν ο αριθμός των αυτοκινήτων ηύξανε πολύ γοργά. Σήμερα, οι μεγάλοι δρόμοι είναι γεμάτοι ζωή—η κυκλοφορία είναι πολύ πυκνή και γρήγορη. Υπάρχουν μοντέρνα αστικά λεωφορεία (τα λεγόμενα «μαμούθ») που συμπληρώνονται από μικρότερα εμπορικά οχήματα γνωστά ως «ταξί-μπας». Τα καταστήματα είναι καλά εφοδιασμένα. Υπάρχουν καλά ξενοδοχεία και εστιατόρια. Ένα εργοστάσιο υφαντουργίας είναι υπό κατασκευήν, όπως κι ένα διεθνές αεροδρόμιο. Ένα εργοστάσιο συναρμολογήσεως φορτηγών αυτοκινήτων άρχισε να λειτουργή. Ένα σύγχρονο πριονιστήριο εξάγει ξυλεία που κόβει από το μεγάλο δάσος των βροχών. Αν κανείς δεν προσέξη κάποια τρύπα από σφαίρα στο παράθυρο ενός μαγαζιού ή στο παρμπρίζ ενός παλαιού αυτοκινήτου, δεν μπορεί ποτέ να φαντασθή ότι αυτή η πολυάσχολη μητρόπολις των 250.000 κατοίκων ήταν το θέατρο τέτοιας καταστροφής πριν από λίγον καιρό!
Οι Ανοικοδόμοι
Ποιος είναι πίσω από αυτήν την εκπληκτική αναγέννησι της πόλεως; Οι Αφρικανοί, οι άνθρωποι του Ζαΐρ. Τι είδους λαός είναι; Ως σύνολον, είναι καλοκάγαθοι, φιλικοί και αγαπούν τις διασκεδάσεις.
Στην κορυφή του καταλόγου, κοινωνικώς και οικονομικώς, είναι ο επιχειρηματίας και ο πολιτικός, μαζί με μερικά υψηλά κυβερνητικά στελέχη. Ζη σ’ ένα μεγάλο και ωραίο σπίτι στα περίχωρα της πόλεως—συνήθως σ’ ένα από τα σπίτια που προηγουμένως ήσαν αποκλειστικά για λευκούς στον καιρό πριν από την ανεξαρτησία. Μιλάει καλά Γαλλικά και φορεί πάντοτε ένα «αμπάσκος», την εθνική φορεσιά των ανδρών. Εργάζεται σ’ ένα κλιματιζόμενο γραφείο, κι έχει το αυτοκίνητό του ή μετακινείται πάντα με ταξί (60 σεντς από την μια άκρη της πόλεως στην άλλη). Βλέπει τον λευκό σαν πάρα πολύ ίσο του, κι όχι συνήθως ως εχθρό. Έχει έναν ή πολλούς Αφρικανούς να εργάζωνται στο σπίτι του ως υπηρέτες, που λέγονται «παιδιά.» Η σύζυγός του ή «φίλη» του είναι ντυμένη πλούσια και μερικές φορές έχει μια εξωτική κόμμωσι ή περρούκα. Το πρόβλημα είναι ότι συχνά έχει συζύγους (δύο ή τρεις, όλες νόμιμες) και «φίλες». Ως παράδειγμα, κάποιος έχει τρεις γυναίκες, 22 παιδιά και ακόμη «βγαίνει» τα βράδυα με τη Μερσεντές του.
Κατόπιν στην κοινωνική και οικονομική κλίμακα έρχονται οι εργάται της κυβερνήσεως, δηλαδή οι υπάλληλοι και οι άνθρωποι των γραφείων. Μερικοί ζουν στα άλλοτε ωραία σπίτια που έχουν εγκαταλειφθή και τώρα είναι ερείπια, αλλά οι περισσότεροι ζουν σε μικρές κατοικίες στις Αφρικανικές κοινότητες. Τα σπίτια τους συχνά είναι κακοδιατηρημένα. Με την Αφρικανική τάσι για μεγάλες οικογένειες, χρησιμοποιούν όλα τους τα χρήματα μόνο για να ζουν. Ένας ειδικευμένος ηλεκτρολόγος (που άνοιξε φαρμακείο για να συμπληρώση τα έσοδά του) έχει 27 παιδιά από τις τρεις «νόμιμες» γυναίκες του.
Για να βοηθήσουν να τραφούν τα πεινασμένα στόματα, οι γυναίκες συχνά κάνουν ένα μικρό εμπόριο. Αγοράζουν πράγματα χονδρικώς και τα πωλούν λιανικώς, ή καλλιεργούν φρούτα στους κήπους των και τα πωλούν στην αγορά ή από σπίτι σε σπίτι. Αυτές είναι οι πραγματικά σκληρά εργαζόμενες, οι γυναίκες της αγοράς. Νευριάζουν πολύ παζαρεύοντας μαζί σας την πώλησι των εμπορευμάτων των, και κάνουν ότι προσβάλλονται πολύ όταν προσφέρετε πολύ λίγα. Είναι αγαθές στην πραγματικότητα, κι ο φιλικός ανταγωνισμός των είναι συχνά μια πηγή διασκεδάσεως στους παρατηρητάς. Αυτές είναι εργαζόμενες μητέρες και συχνά τα πολύ μικρά παιδιά πηγαίνουν παντού με τη μητέρα, στη ράχη της, ενώ το μεγαλύτερο τρέχει μαζί της κρατώντας το χέρι της. Ο θηλασμός γίνεται παντού, κάθε ώρα.
Ασχολούμενη με τα μικρά, πώς μπορεί η Μαμά να μεταφέρη τα πράγματα, και να πηγαινοέρχεται στην αγορά; Στο κεφάλι της. Οι γυναίκες είναι επιδέξιες και χαριτωμένες παρά τα βάρη που βαστούν. Μια μπορεί να έχη μια πλατειά λεκάνη με ανανάδες· άλλη ένα κουβά με ψάρια. Έχουν τέτοια αίσθησι της ισορροπίας αυτές οι γυναίκες, που μπορούν να μεταφέρουν οτιδήποτε μ’ αυτόν τον τρόπο—από μια ραπτομηχανή μέχρι ένα κρεββάτι. Στο σπίτι πρέπει να κάνουν όλες τις μικροδουλειές κι έχουν ακόμη χρόνο να καλλιεργούν και να φυτεύουν—ή μένουν στο σπίτι και κάνουν λουκουμάδες ή μικρά κέικ που πωλούν στην πόρτα τους.
Έπειτα είναι οι άνδρες—συνήθως οι νέοι—που δεν έχουν μόνιμη εργασία. Πολλοί απ’ αυτούς, όμως, παίρνουν καλές πρωτοβουλίες. Όσοι έχουν λίγα χρήματα ανοίγουν μικρά μαγαζιά. Στους Αφρικανούς αρέσει να φωτογραφίζωνται, γι’ αυτό υπάρχουν τουλάχιστον πέντε φωτογραφεία στην Κισαγκάνη. Μερικοί έχουν βρει μια παληά ποδοκίνητη ραπτομηχανή και έγιναν ράφτες. Είναι ευκολώτερο ν’ αγοράσετε ένα καφάσι αναψυκτικά και μια κολώνα πάγο, και να πουλάτε παγωμένα ποτά στη γωνιά του δρόμου έχοντας ένα γρήγορο κέρδος δύο σεντς σε κάθε μπουκάλι Κόκα-Κόλα—αυτή είναι μια διψασμένη χώρα, όπου η θερμοκρασία το απόγευμα φτάνει συχνά τους 35 βαθμούς Κελσίου.
Αν έχετε εμπορεύματα για μεταφορά με οικονομία και δεν βιάζεσθε, μπορείτε να νοικιάσετε ένα «πους-πους.» Αυτό είναι ένα μικρό κάρο που ένας άνθρωπος πρέπει «να σπρώχνη-να σπρώχνη»—αυτό σημαίνει το όνομα. Οι άνθρωποι που σπρώχνουν ή τραβούν τέτοια καρότσια εργάζονται πράγματι σκληρά. Μπορεί να μεταφέρουν ένα φορτίο 150 κιλών διά μέσου της πόλεως για ένα δολλάριο ή και πιο λίγο, και όχι πάντα από ίσιο δρόμο. Τα καρότσια ποικίλλουν σε κατασκευή, αλλά τα περισσότερα είναι μεταλλικά, από συγκολλημένα άχρηστα σίδερα, με μια ρόδα σε κάθε πλευρά—συχνά όχι ακριβώς του ίδιου μεγέθους!
Στην άλλη πλευρά του ποταμού είναι ο σιδηρόδρομος, που με διάφορες διασταυρώσεις μεταφέρει εμπορεύματα στο Ανατολικό Ζαΐρ. Πώς διασχίζει κανείς τον ποταμό; Πάρτε μια πιρόγα. Θα είναι μια περιπέτεια.
Η πιρόγα είναι ένα σκαμμένο κανό, καμωμένο από ένα μοναδικό κορμό δένδρου. Υπάρχουν σε μέγεθος από μικρές έως πελώριες—η μεγαλύτερη μπορεί να χωρέση ως πενήντα άτομα, αν και μετά από δύο μοιραία δυστυχήματα ο νόμος τους περιορίζει σε τριάντα. Κάθε πιρόγα δίνει δουλειά σε δυο άνδρες—ο ένας οδηγεί κι ο άλλος μαζεύει τα χρήματα. Οδηγεί; Ναι. Είναι εφωδιασμένες με εξωλέμβιες μηχανές που κινούν αυτά τα σκάφη σε σχήμα λόγχης και φθάνουν στην απέναντι όχθη του ποταμού, που απέχει μισό μίλι, σε πέντε περίπου λεπτά! Εκτός από κόσμο, κάθε τι μπαίνει μέσα—ποδήλατα, κοτόπουλα, μανιόκα, μπανάνες—ό,τι κι αν έχετε μαζί σας. Κάθε επιβάτης πληρώνει 4 σεντς για τη διαδρομή, και 4 σεντς για κάθε ποδήλατο. Υπάρχουν πολλές τέτοιες βάρκες.
Μπορείτε βέβαια να πάρετε το φέρρυ-μπωτ που κινείται με δύο μηχανές Ντήζελ θαλάσσης, αλλά δεν έχει τόσο γούστο, αν και είναι δωρεάν. Επίσης μπορείτε να παίξετε τη ζωή σας νοικιάζοντας μια πιρόγα χωρίς μηχανή, και ν’ αφήσετε τους ψαράδες να παλεύουν αντίθετα στο δυνατό ρεύμα του ποταμού Ζαΐρ μόνον με τα κουπιά τους.
Αυτή, λοιπόν, είναι η πάλλουσα από δραστηριότητα κοινωνία των θαρραλέων ανθρώπων που μεταμορφώνουν ένα ερείπιο σ’ αυτό που δήλωσε ο Πρόεδρος Μομπούτου Σέσε Σέκο ότι είναι η τρίτη πόλις του Ζαΐρ.
Πνευματικό Ξύπνημα
Παρά την υλική ευημερία και τις σύγχρονες ανέσεις, οι περισσότεροι είναι ακόμη δεισιδαίμονες. Πατροπαράδοτα έθιμα ακολουθούνται ακόμη δουλικά, ακόμη και από εκείνους που έχουν τα μεγαλύτερα εισοδήματα. Ακόμη κι εδώ στην περιοχή των επαύλεων, αν κάποιος πεθάνη, τον «ξενυχτίζουν» με τελετουργικό θρήνο, χορεύοντας και πίνοντας ως τις πρωινές ώρες. Αν κάποιος αποκτήση μωρό, το μικρό «προστατεύεται» από τα κακά πνεύματα με το να του δένουν τους καρπούς, τους αστραγάλους και τη μέση με μαύρα κορδόνια όπου κρέμονται μικρά κόκκαλα, κομμάτια μπαμπού ή πέτρες. Αν κάποιος αρρωστήση, γίνονται προσπάθειες να βρουν τίνος «πνεύμα» του επετέθη, και συμβουλεύονται τον τοπικό ειδωλολάτρη γιατρό, που συχνά ορίζει να φορεθή ένα φυλαχτό κατάσαρκα κρεμασμένο στο λαιμό του ασθενούς μ’ ένα μαύρο κορδόνι. Η λατρεία των προγόνων, ο φόβος των νεκρών, η μαύρη μαγεία που προκαλεί θάνατο, η γοητεία για να κάνουν φίλους ή εραστάς—όλα αυτά αφθονούν στη σύγχρονη Κισαγκάνη. Οι περισσότεροι θα σας πουν ότι είναι Καθολικοί, αλλά πολλοί, ιδιαίτερα οι γυναίκες, δεν ξέρουν ανάγνωσι και γραφή, κι έτσι δεν μπόρεσαν ποτέ μόνες τους να μελετήσουν τον Λόγο του Θεού, τη Γραφή. Είναι αλήθεια ότι οι Προτεστάντες έχουν κάμει καλό έργο στη διάδοσι της Γραφής, ακόμη και στη μετάφρασι της Γραφής στη Σουαχίλι και Λινγκάλα—αλλά δεν ακολούθησαν τη συστηματική και κανονική μελέτη της Αγίας Γραφής.
Αλλά εδώ στην Κισαγκάνη δυο Αφρικανοί Μάρτυρες του Ιεχωβά άρχισαν να επισκέπτονται τους ανθρώπους το 1965, προσφέροντας προσωπική βοήθεια για τη μελέτη της Γραφής και ο Ιεχωβά ευλόγησε το έργο τους. Τώρα υπάρχουν τέσσερες εκκλησίες του λαού του Ιεχωβά που δραστήρια κηρύττουν το ευαγγέλιο της βασιλείας του Θεού. Οι παρόντες στο Δείπνο του Κυρίου το περασμένο έτος ήσαν περίπου 500. Εδώ υπάρχουν ευτυχισμένοι άνθρωποι που αγαπούν τη Βίβλο. Έχουν απομακρύνει τις δευτερεύουσες γυναίκες των, εγκατέλειψαν την πορνεία και αντιμετώπισαν την οργή των οικογενειών και των γνωστών όταν αρνήθηκαν να συνεχίσουν τις ειδωλολατρικές συνήθειες. Έχουν κρατήσει μια θαρραλέα στάσι μακρυά από την πολιτική για την ορθή λατρεία. Προέρχονται από διάφορα κοινωνικά στρώματα: βοηθός ιατρού, φοιτητής πανεπιστημίου, αρχιμάγειρος, ανώτερος ταχυδρομικός υπάλληλος και άλλοι, αλλά όλοι έχουν ένα κοινό γνώρισμα—την αφιέρωσί των στον αληθινό Θεό, Ιεχωβά. Είμεθα πολύ ευτυχείς να ζούμε μεταξύ των στην Κισαγκάνη, σ’ αυτόν τον γοητευτικό τόπο που ξανάρχεται στη ζωή.—Από συνεργάτην.