Ηφαιστειακή Έκρηξις Απειλεί την Χαϊμάη

Από τον ανταποκριτή του «ΞΥΠΝΑ!» στην Ισλανδία

ΛΙΓΟ πριν από τα μεσάνυχτα στις 22 του περασμένου Ιανουαρίου δυο ελαφρές σεισμικές δονήσεις έγιναν αισθητές από κατοίκους της Χαϊμάη, μιας πολύ μικρής νήσου που απέχει δεκαέξη χιλιόμετρα από τη νότια ακτή της Ισλανδίας. Αλλά κανένας δεν συσχέτισε τις δονήσεις με το Χελγκάφελ, το ηφαίστειο της νήσου που από χρόνια ήταν σε αδράνεια.

Κατόπιν στις 2 π.μ. μια γυναίκα εκάλεσε την πυροσβεστική υπηρεσία και ανέφερε ότι είδε πελώριες φλόγες. Ενόμισε ότι ένα σπίτι είχε πιάσει φωτιά. Μια πλησιέστερη εξέτασις, όμως, απεκάλυψε τα συνταρακτικά γεγονότα.

Η γη είχε σχισθή και ξέχυνε φωτιά και ατμό! «Έμοιαζε σαν να εκρηγνυόταν η γη,» είπε ο επιθεωρητής των σχολείων της νήσου Ιωνάς Σίγκουρντσον. Η σχισμή είχε ανοίξει στην ανατολική πλαγιά του Χελγκάφελ, λίγα μόνο μέτρα από τα πλησιέστερα σπίτια.

Σύντομα ολόκληρο το χωριό ήταν σε δράσι. Άνθρωποι έτρεχαν εμπρός και πίσω, μερικοί προς τα κάτω στο λιμάνι, άλλοι για να πάρουν μια πλησιέστερη άποψι του θεάματος. Συντριβάνια λάβας πηδούσαν πάνω από 100 μέτρα στον αέρα!

Έκθεσις Αυτόπτου Μάρτυρος

Η Χαϊμάη έχει μήκος μόνον πέντε χιλιόμετρα και έχει μόνο μια πόλι. Ένας από τους 5.000 κατοίκους της αναφέρει:

«Ξύπνησα από βροντερό κτύπημα στην πόρτα και άκουσα ανθρώπους να τρέχουν εδώ κι’ εκεί και να φωνάζουν. Οι περισσότεροι άνθρωποι εδώ κοιμούνται βαθειά στις 2 π.μ. Έτσι φώναξα: ‘Τι συμβαίνει;’

»‘ Έκρηξις! Έκρηξις! Έκρηξις στο νησί!’ ήταν η απάντησις.

»Ντύθηκα βιαστικά και ώρμησα έξω. Προς τα νοτιοανατολικά είδα μια κόκκινη αναλαμπή στον ουρανό κάπου δυο χιλιόμετρα μακρυά. Πήγα για να δω από πιο κοντά. Ήταν σαν ένα τείχος από φωτιά! Η σχισμή από την οποία ξεχυνόταν η λάβα είχε μήκος πάνω από δύο χιλιόμετρα. Ήταν ένα θέαμα που έκοβε την αναπνοή!

»Μερικοί άφησαν ελεύθερα δυο τρομαγμένα άλογα. Το ένα έτρεξε μέσα στην πόλι. Αλλά το άλλο άλογο πανικοβλήθηκε, και κατευθύνθηκε προς τη σχισμή. Φάνηκε ότι εξαφανίσθηκε ακριβώς μέσα σ’ αυτήν. Έμαθα, όμως, αργότερα ότι πυροβολήθηκε και φονεύθηκε από ένα αστυνομικό πριν χαθή μέσα στη φωτιά.

»Βώδια από ένα αγρόκτημα εκεί κοντά αφέθησαν ελεύθερα, και περιφέρονταν στους δρόμους. Αργότερα τα πήγαν σ’ ένα εργοστάσιο κατεψυγμένων, όπου τα έσφαξαν.

»Αφού παρετήρησα για ένα διάστημα την έκρηξι, πρόσεξα ότι συσσωρεύονταν στάχτες. Έσπευσα στο κέντρο της πόλεως για να βρω την αδελφή μου και την οικογένειά της, αλλ’ είχαν ήδη φύγει. Ο κόσμος παρεκινείτο από την αστυνομία να φύγη το γρηγορώτερο από τη νήσο.

»Στις 5 π.μ. περισσότερη στάχτη και στερεοποιημένη λάβα ξεχύνονταν από το ηφαίστειο. Δεν διέφερε από χαλαζοθύελλα. Υπήρχε επίσης δυσοσμία, και τα μάτια μου άρχισαν να ερεθίζωνται.

«Μάζεψα μερικά πράγματα, τα έβαλα σ’ ένα μικρό σάκκο και έσπευσα προς το λιμάνι. Επιβιβάσθηκα σε μια ψαρόβαρκα και έφυγα από το νησί κατά τις 6 π.μ.»

Η Εκκένωσις

Την προηγούμενη μέρα από την έκρηξι, η Ισλανδική Πολιτική Άμυνα είχε μια συνεδρίασι για να ελέγξη και αναθεωρήση τα σχέδια εκκενώσεως της νήσου σε περίπτωσι συμφοράς. Ποιος μπορούσε να είχε φανταστή ότι μέσα σε λίγες ώρες τα σχέδια θα ήσαν σε πλήρη εφαρμογή!

Πολλοί δεν ήσαν πρόθυμοι να φύγουν από τα σπίτια τους, επειδή η κατάστασις αρχικά δεν φαινόταν κρίσιμη. Έτσι έπρεπε να τους δοθή διαταγή να φύγουν. Έως τις 6 π.μ. οι περισσότεροι από τους 5.000 κατοίκους είχαν φύγει από το νησί, 800 περίπου αεροπορικώς και οι υπόλοιποι με πλοίο.

Μερικοί επίσημοι απεκάλεσαν την εκκένωσι σαν μια από τις ταχύτερες και πιο αποτελεσματικές που έγιναν ποτέ! Άλλα πρόσωπα την επέκριναν, λέγοντας ότι θα μπορούσαν να είχαν περισωθή περισσότερα αγαθά, αν τους επετρέπετο να μείνουν περισσότερο στο νησί.

Η Ερήμωσις

Την πρώτη μέρα υπήρξαν μικρές ζημιές. Η ροή της λάβας έθαψε μόνο ένα σπίτι, ενώ οι ένοικοι έφευγαν με τις πυζάμες. Αλλά την επόμενη μέρα τα σπίτια που ήσαν πλησιέστερα προς τους κρατήρες έπιασαν φωτιά. Ύστερα από μια εβδομάδα το ηφαίστειο είχε καταστρέψει περίπου εκατό σπίτια, τα περισσότερα νεοκατασκευασμένα. Μερικά κατέρρευσαν από το βάρος της στάχτης που ήταν επάνω στις στέγες των.

Πάνω από δύο εκατομμύρια τόννοι στάχτη και ανθρακιά υπολογίζεται ότι έπεσαν επάνω στο νησί στη διάρκεια των πρώτων λίγων ημερών. Μερικά σπίτια είναι χωμένα κάτω από ένα στρώμα στάχτης πάχους πάνω από έξη μέτρα! Υπολογίζεται ότι περίπου 600 τόννοι συσσωρεύθηκαν στη στέγη του νοσοκομείου. Μερικοί πιστεύουν ότι η πόλις πρόκειται να γίνη μια σύγχρονη Πομπηία, παρ’ όλες τις προσπάθειες να περισωθή.

Η ροή της λάβας είναι κυρίως προς τη θάλασσα, μεγαλώνοντας το νησί. Αρχικά η ροή δεν απείλησε την πόλι. Αλλά στις 23 Μαρτίου πελώρια χωμάτινα οχυρώματα που είχαν ανεγερθή για να προστατεύσουν την πόλι απωθήθηκαν από ένα κύμα λάβας ύψους εννέα μέτρων. Η λάβα κατάπιε δωδεκάδες σπιτιών, και οι εργάτες περισώσεως φοβήθηκαν ότι και το υπόλοιπο της πόλεως θα καταστρεφόταν επίσης.

Πολλοί ρωτούν, Πόσον καιρό πρόκειται να συνεχισθή η έκρηξις; Αυτό είναι αδύνατο να προλεχθή. Το 1963 μια έκρηξις ανύψωσε από τα βάθη του ωκεανού λίγα χιλιόμετρα μακρυά τη νέα νήσο Σουρτσέι, με έναν κώνο στερεοποιημένης λάβας ύψους 146 μέτρων». Εκείνη η έκρηξις διήρκεσε τέσσερα χρόνια.

Έργο Περισώσεως

Την επόμενη μέρα από την έκρηξι στη Χαϊμάη, τα περισσότερα από τα 800 αυτοκίνητα μετεφέρθησαν στο εσωτερικό του νησιού. Οι ομάδες περισώσεως άδειασαν σπίτια που κινδύνευαν και πέταξαν με το φτυάρι τις στάχτες από τις στέγες. Επίσης σκέπασαν πόρτες και παράθυρα με λαμαρίνες. Στις 30 Ιανουαρίου, μια εβδομάδα από τότε που άρχισε η έκρηξις, ένας επισκέπτης ανέφερε:

«Καθώς μπήκαμε στο λιμάνι, το βρυχώμενο Ηφαίστειο βομβάρδιζε τα γειτονικά μέρη με πυρακτωμένες πέτρες. Βίαιες εκρήξεις έστελναν στήλες φωτιάς 450 μέτρα ψηλά στον ουρανό! Η φωτιά φώτιζε την πόλι και τα γύρω βουνά.

»Η πόλις έμοιαζε σαν να την είχε πλήξει σφοδρός χιονοστρόβιλος. Αλλ’ αντί για χιόνι, ήταν στάχτη και ανθρακιά. Ήταν ένα θλιβερό θέαμα. Αυτοί που ασχολούνταν με την περίσωσι ήσαν παντού, και όλοι φορούσαν κράνη ασφαλείας λόγω της βροχής από λάβα.»

Η έκρηξις αποτελεί μια πραγματική οικονομική ανάσχεσι για την Ισλανδία. Στα ογδόντα σκάφη, τα τέσσερα εργοστάσια κατεψυγμένων, τα τρία εργοστάσια ιχθυοτροφών και ιχθυελαίου της Χαϊμάη βασίζονταν τα 12 τοις εκατό των εξαγωγών της χώρας.

Δέκα μέρες από τότε που άρχισε η έκρηξις, ένα εργοστάσιο ιχθυοτροφών άρχισε να λειτουργή πάλι, παρά τον κίνδυνο για τους εργαζομένους. Αλλ’ όταν η ροή της λάβας απείλησε ν’ αποκλείση το λιμάνι, απεφάσισαν να μετακομίσουν όλον τον εξοπλισμό του εργοστασίου στο εσωτερικό του νησιού. Οι επιχειρήσεις περισώσεως έχουν στοιχίσει εκατομμύρια δολλάρια.

Γι’ αυτούς που σκέπτονται αποκλειστικά τα υλικά πλούτη, τα γεγονότα των τελευταίων ημερών μπορεί ν’ αποτελούν αβάσταχτη συμφορά. Αλλά εκείνοι που αληθινά εκτιμούν τη ζωή είναι ευγνώμονες για το ότι κανένας δεν φονεύθηκε σ’ αυτή την πρόσφατη έκρηξι στη Χαϊμάη.