Οι Πύρινες Πηγές της Χαβάης

ΕΙΝΑΙ νύχτα και στον ουρανό κυριαρχεί μια κόκκινη λάμψη, στον αέρα υπάρχει μια καυστική μυρωδιά και τα μάτια σου τσούζουν από τη μόλυνση της ατμόσφαιρας. Τι συμβαίνει; Γιατί οι άνθρωποι προετοιμάζονται να εκκενώσουν τα σπίτια τους αν χρειαστεί; Μήπως πρόκειται για κάποια πυρκαγιά στο δάσος; Όχι, η αναταραχή προκλήθηκε από το ηφαίστειο που δραστηριοποιήθηκε και πάλι, και για μια φορά ακόμη κάνει μια θεαματική, πύρινη επίδειξη.

Ο εκρήξεις των ηφαιστείων στο «Μεγάλο Νησί» της Χαβάης είναι λίγο-πολύ κάτι το συνηθισμένο. Το ηφαίστειο Κιλαουέα, για παράδειγμα, πέρασε από 48 φάσεις δραστηριότητας από τότε που άρχισε τις εκρήξεις του στις 3 Ιανουαρίου 1983. Συνήθως αυτές οι φάσεις διαρκούν 24 ώρες ή λιγότερο και αποτελούνται από πίδακες λάβας που μπορεί να φτάσουν μέχρι 300 μέτρα ύψος, και μερικές φορές η ροή της λάβας επεκτείνεται κάμποσα χιλιόμετρα μακριά από την περιοχή που βρίσκεται ο κρατήρας.

Μια Θεαματική Έκρηξη

Ωστόσο, η έκρηξη την άνοιξη του 1984 ήταν διαφορετική. Αυτή τη φορά, το Μάουνα Λόα—το μεγαλύτερο ενεργό ηφαίστειο του κόσμου, που φτάνει το ύψος των 10.000 μέτρων περίπου από τον πυθμένα του ωκεανού ως την κορυφή—ξαναζωντάνεψε. Στο Μάουνα Λόα επικρατούσε ησυχία ύστερα από τη σύντομη έκρηξη, διάρκειας μιας μέρας, που έγινε τον Ιούλιο του 1975, αλλά δραστηριοποιήθηκε για διάστημα 22 ημερών το Μάρτιο και τον Απρίλιο του 1984. Κατά το μεγαλύτερο διάστημα αυτής της περιόδου εκχύνονταν κατά μέσο όρο περισσότερο από ένα εκατομμύριο κυβικά μέτρα λάβας την ώρα. Αυτό το ηφαιστειακό υλικό που εκσφενδονίστηκε σε μια ώρα μόνο είναι αρκετό για να κατασκευάσει κανείς ένα πεζοδρόμιο πάχους πέντε πόντων και πλάτους 1,20 μέτρων που να καλύπτει όλη την απόσταση από τη Χονολουλού μέχρι τη Νέα Υόρκη, περίπου 7.800 χιλιόμετρα!

Η εκροή αυτού του μεγάλου όγκου λάβας σχημάτισε διάφορα μεγάλα ποτάμια λάβας. Μερικά από αυτά κατευθύνθηκαν προς τη Χίλο, τη μεγαλύτερη πόλη του νησιού, με πληθυσμό πάνω από 35.000 κατοίκους. Οι αρχές παρακολουθούσαν με αγρύπνια την κατάσταση και η αγωνία έφτασε στο αποκορύφωμά της όταν ένα από τα κύρια ποτάμια λάβας έφτασε σε απόσταση 6,5 χιλιομέτρων από την πόλη. Αλλά όπως τελικά εξελίχθηκαν τα πράγματα, δεν υπήρχε κανένας σοβαρός κίνδυνος για τη ζωή ή την περιουσία των ανθρώπων παρά τη μεγάλη ποσότητα της λάβας.

Ενώ το Μάουνα Λόα βρισκόταν σε κατάσταση έκρηξης, το Κιλαουέα επίσης δραστηριοποιήθηκε και πάλι, εκτινάσσοντας λάβα που έφτανε σχεδόν τα 235 μέτρα ύψος. Αυτό δημιούργησε τη σπάνια κατάσταση στο νησί να εκραγούν ταυτόχρονα δυο ενεργά ηφαίστεια—κάτι τέτοιο δεν είχε ξανασυμβεί από το 1868.

Μια Χαβανέζικη Παράδοση

Όπως θα μπορούσε κανείς να περιμένει, αυτές οι φοβερές επιδείξεις φυσικών φαινομένων ξυπνούν την παράδοση και μερικές φορές τις δεισιδαιμονίες των ανθρώπων. Μια χαβανέζικη παράδοση λέει ότι το ηφαίστειο είναι το σπίτι της θεάς της φωτιάς που ονομάζεται Πελέ και ότι όταν το ηφαίστειο απειλεί τη ζωή ή την περιουσία των ανθρώπων αυτό αποτελεί εκδήλωση του θυμού της. Στη διάρκεια τέτοιων περιόδων, οι αρχαίοι Χαβανέζοι πρόσφεραν φαγητό και ποτά σαν θυσίες για να κατευνάσουν την Πελέ.

Ακόμη και σήμερα μερικοί Χαβανέζοι διατηρούν μερικές από αυτές τις παραδόσεις. Στη διάρκεια της έκρηξης του Μάουνα Λόα που έγινε το 1984, αναφέρθηκε ότι τουλάχιστον ένας καχούνα, δηλαδή Χαβανέζος θρησκευτικός ηγέτης, είχε ανεβεί στο βουνό, στην περιοχή του κρατήρα για να προσφέρει κοκκινόψαρα και ρίζες από τάρο στη θεά της φωτιάς, την Κυρία Πελέ.

Στη διάρκεια της διπλής έκρηξης του Μάουνα Λόα και του Κιλαουέα ο χαβανέζικος μύθος ήρθε επίσης στην επιφάνεια. Κατά τη διάρκεια της νύχτας πολλά άτομα, περιλαμβανομένου και του προσωπικού Υπηρεσίας του Εθνικού Πάρκου, ανέφεραν ότι είδαν μια άσπρη γραμμή στον ουρανό, συνοδευόμενη από μια μεγάλη ζωηρόχρωμη λάμψη. Σύμφωνα με τη χαβανέζικη παράδοση, δόθηκε η εξήγηση ότι η Πελέ ταξίδευε μέσα στη φλογισμένη βολίδα της, ή ποποάχι, από το ένα ηφαίστειο στο άλλο για να διασφαλίσει την επικράτειά της.

Στη διάρκεια της ηφαιστειακής δραστηριότητας, συνέβη επίσης ακόμη ένα φαινόμενο. Χιόνι, που προκλήθηκε από τις φυσικές συνθήκες πάνω από το Μάουνα Λόα, έπεσε στιγμιαία πάνω στο βουνό στη διάρκεια που το ηφαίστειο ανέβλυζε λάβα. Ενώ οι επιστήμονες εξηγούσαν πώς ο καπνός και η στάχτη που προστέθηκαν στην ατμόσφαιρα θα μπορούσαν να συντελέσουν στη δημιουργία χιονιού, αυτοί που γνώριζαν το χαβανέζικο μύθο είχαν κάποια άλλη εξήγηση.

Σύμφωνα με την παράδοση, το χιόνι που έπεφτε στο ηφαίστειο αποδείκνυε ότι υπήρχαν δυο θεές—η Πελέ και η αδελφή της η Λιλινόε, η θεά του χιονιού—οι οποίες πολεμούσαν διεκδικώντας, το Μάουνα Λόα. Το γεγονός ότι το χιόνι έλιωσε μόλις άγγιξε τη λάβα σήμαινε ότι η Πελέ νίκησε στον αγώνα της για την κυριαρχία.

Πρόσφατη Ηφαιστειακή Δραστηριότητα

Το Μάουνα Λόα έχει ησυχάσει από το 1984, αλλά το Κιλαουέα, το οποίο από τον Ιανουάριο του 1983 είχε 48 περιοδικές εκρήξεις, στις 18 Ιουλίου 1986 μεταβλήθηκε σε μια συνεχή πηγή λάβας. Τον περασμένο Νοέμβριο κάθε μέρα έφταναν στη θάλασσα πάνω από 380.000 κυβικά μέτρα λιωμένου πετρώματος. Το ποτάμι λάβας μήκους 13 χιλιομέτρων, που απέκοψε τον Αυτοκινητόδρομο Καλαπάνα, επέκτεινε τη στεριά στην πλευρά της παραλίας, αλλά μέχρι το Δεκέμβριο είχε καταστρέψει 26 σπίτια και απειλούνταν άλλα 80.

Ενώ, γενικά τα ηφαίστεια της Χαβάης είναι σχετικά ακίνδυνα, τελευταία οι ζημιές στις περιουσίες ήταν υπολογίσιμες. Ο κίνδυνος για τη ζωή των ανθρώπων είναι μικρός, αφού τα ηφαίστεια και τα ποτάμια λάβας βρίσκονται σε έρημες περιοχές. Αν η λάβα που ρέει αρχίζει να πλησιάζει κάποια κατοικημένη περιοχή, οι αρχές είναι σε θέση να δώσουν προειδοποίηση αρκετά νωρίς, δίνοντας έτσι την ευκαιρία για ασφαλή και μεθοδική εκκένωση.

Τα ηφαίστεια έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην προετοιμασία της γης για κατοίκηση από τον άνθρωπο, καθώς επίσης και στον εμπλουτισμό του εδάφους και την εξισορρόπηση του κλίματος. Το γεμάτο δέος θέαμα των πύρινων πηγών της Χαβάης μπορεί κάποιος να το δει απαλλαγμένος από δεισιδαιμονικούς φόβους. Αντίθετα, υποκινιόμαστε να δώσουμε δόξα στον Ιεχωβά, τον Θεό που δημιούργησε τα πάντα.

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 24]

National Park Service photos

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 25]

National Park Service photo