Ο Ρόλος της Ορθοδόξου Εκκλησίας στη Ρωσία
ΤΟ 1847, ο Ρώσος κριτικός των γραμμάτων Βησσαρίων Μπελίνσκι έγραψε σ’ έναν συγγραφέα που είχε εγκωμιάσει τη Ρωσική Ορθοδοξία: «Γιατί ενοχοποιείς τον Χριστό; Τι το κοινό έχεις βρη μεταξύ Αυτού και οποιασδήποτε εκκλησίας, ειδικά της Ορθοδόξου Εκκλησίας; Αυτός ήταν ο πρώτος που εξήγγειλε στο ανθρώπινο γένος το δόγμα της ελευθερίας, της ισότητος, της αδελφοσύνης, και με το μαρτύριό Του επεσφράγισε την αλήθεια της διδασκαλίας Του.» Υπήρχε πραγματικά τέτοια τεράστια διαφορά μεταξύ της πραγματικής Χριστιανοσύνης και της Ρωσικής Ορθοδόξου Θρησκείας;
Το βιβλίο Σπίτι χωρίς στέγη (1961, στην Αγγλική), υπό Μώρις Χίντους, παρατηρεί: «Στις ημέρες των Τσάρων οι χωρικοί αποτελούσαν πάνω από το 80 τοις εκατό του πληθυσμού, αλλά η Εκκλησία ποτέ δεν αγωνίσθηκε να κάμη τον μουζίκο [Ρώσο χωρικό] ν’ αποτινάξη τις δεισιδαιμονίες που είχαν μεταδοθή σ’ αυτούς από τον καιρό της ειδωλολατρείας. Ο κλήρος ήταν απαθής απέναντι στις μάγισσες, στους μάγους, στους εξορκιστές, στους γόητες, που κατέκλυζαν τα χωριά και εύρισκαν λεία λόγω της ευπιστίας και της αμάθειας του μουζίκου. Ο μπατούσκα [παπάς] του χωριού ήταν συχνά ο ίδιος αμαθής άνθρωπος, με πάθος για τη βότκα και δεν εδίσταζε ν’ αποπλανήση μια ελκυστική ενορίτισσα. . . . Ο μουζίκος, κύριος στύλος της Εκκλησίας λόγω των συντριπτικών αριθμών του και μόνον, παρέμενε σε σχετική άγνοια της πίστεως στην οποία είχε γεννηθή. Σπανίως διάβαζε τη Βίβλο. Στη συντριπτική πλειοψηφία του ήταν αγράμματος. Μάθαινε περισσότερα για το καλό και το κακό από τους μύθους και τα λαϊκά τραγούδια των περιπλανωμένων ζητιάνων και προσκυνητών παρά από τον παπά της ενορίας.»
Γιατί συνέβαινε αυτό; Γιατί η Ορθόδοξος Εκκλησία δεν ετόνισε πιο αποτελεσματικά τη θρησκεία και τους υψηλούς ηθικούς κανόνες του Λόγου του Θεού; Ο συγγραφεύς Χίντους συνεχίζει: «Η μοιραία ενοχή της Ρωσικής Εκκλησίας ήταν η πλήρης υποταγή και υποδούλωσίς της στο Τσαρικό κράτος, που σύμφωνα με τα λόγια του Μιλγιούκωφ ‘παρέλυε όλα τα ζωντανά βλαστάρια τής θρησκείας.’»
‘Αλλά τα πράγματα έχουν βέβαια αλλάξει· δεν είναι το ίδιο τώρα,’ μπορεί να σκεφθούν μερικοί. Επί τη βάσει παρατηρήσεων πολλών ετών εκ του πλησίον και από πρώτο χέρι, ο Χίντους σημειώνει για την Ορθόδοξο Εκκλησία της Ρωσίας σήμερα:
«Το Σύνταγμα εμποδίζει την Εκκλησία από την πολιτική, περιορίζει τη λειτουργία της μόνον σε θρησκευτικούς τύπους. Αλλ’ όταν καλήται από το Κρεμλίνον, προθύμως ανταποκρίνεται με τις ευλογίες της για τη Σοβιετική εξωτερική πολιτική, οποιαδήποτε και αν είναι. Μολονότι το Κρεμλίνον δεν ομιλεί πια για τη Ρωσία ως αγία, για την εξαιρετικά εθνικιστική Εκκλησία, η Αγία Ρωσία έχει πάντοτε δίκαιο και οι εχθροί της, πραγματκοί ή φανταστικοί, όπως προσδιορίζονται από το Κρεμλίνον, έχουν πάντοτε άδικο.»