Φίτζι–Η Παλέττα του Ειρηνικού

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στο Φίτζι

ΕΔΩ στο Φίτζι ένας πολύχρωμος καμβάς περνά εμπρός στα μάτια σας. Υπάρχουν Μωαμεθανοί μ’ επιδεικτικά τουρμπάνια, γενειοφόροι Σιχς και πολυάσχολοι Κινέζοι. Θα παρατηρήσετε μερικούς με κωνικά καπέλλα και παραδοσιακά μαύρα παντελόνια μανδαρίνου. Γυναίκες από το Μάντρας, φορώντας σαρί χρώματος χτυπητού ροζ και βυσινί, αγοράζουν ζαχαρωτά από έναν πωλητή. Μια Μαλαισιανή γυναίκα με παράξενα ρούχα παζαρεύει με έναν τουρίστα την τιμή ενός καλαθιού.

Αλλ’ ανάμεσα σ’ αυτόν τον ανομοιογενή πληθυσμό μία εθνικότης με φουντωτά μαλλιά στέκεται λίγο ψηλότερα από τους υπόλοιπους· είναι ο ιθαγενής Φιτζιανός. Με το επιβλητικό παράστημά του ντυμένος με τη μοναδική του σουλού, που όπως την περιέγραψε ένας αρχηγός είναι η «φουστανέλλα των Ορεσιβίων της Νοτίου θαλάσσης,» ο Φιτζιανός κατέχει μια ατομικότητα ξεχωριστή απ’ όλες τις άλλες.

«Αλλά,» μπορεί να ρωτήσετε, «πώς γίνεται να υπάρχουν τόσες εθνικότητες στο Φίτζι, σ’ αυτά τ’ απομακρυσμένα νησιά στον αχανή Ειρηνικό;» Για ν’ απαντήσωμε σ’ αυτό θα πρέπει ν’ ανοίξωμε τις σελίδες της ιστορίας.

Ο Φιτζιανός

Μεγάλο μέρος του παρελθόντος είναι ακαθόριστο. Σε κάποιον άγνωστο χρόνο, θαλασσοπόροι μετανάστες σε μεγάλα διπλά κανό ξεκίνησαν από τη Δύσι προς τις αχαρτογράφητες θάλασσες του Ειρηνικού. Δεν είχαν εξάντα, πυξίδα ή χάρτες. Ταξίδευαν κυρίως προς τον ήλιο, αντίθετα με τους δυνατούς ανέμους και τα ρεύματα. Τα μόνα τους βοηθήματα πλεύσεως ήσαν τα μάτια τους και η γνώσις της θάλασσας. Θρύλοι, και μια γενικώς παραδεκτή θεωρία σήμερα, χαράσσουν το δρόμο αυτών των ταξιδιωτών εκεί πέρα στην Ινδονησία, που θεωρείται το κατώφλι του Ειρηνικού. Το Φίτζι έγινε αργότερα το χωνευτήρι των μικτών φυλών Μελανησίων και Πολυνησίων.

Αυτοί οι Μελανήσιοι μετανάστες έγιναν οι καλύτεροι ναυπηγοί του Νοτίου Ειρηνικού. Τα πασίγνωστα διπλά κανό τους κατασκευάζονταν από βαρειές σανίδες πελεκημένες από σχισμένους κορμούς με λίθινα τσεκούρια και τα δύο κανό τα έδεναν μαζί με πλεκτή ψάθα. Οι ενώσεις ήταν σχεδιασμένες με τόση ακρίβεια ώστε σπανίως χρειάζονταν φράξιμο χαραμάδων. Μερικά κανό χρειάσθηκαν έως επτά χρόνια για να κατασκευασθούν. Το περισσότερο γνωστό Φιτζιανό κανό είναι το Ρούζα-ι-Βάνουα, με ολικό μήκος 36 μέτρων, που είχε κατάστρωμα 15 μέτρων μήκους και 7,5 μέτρων πλάτους, το κατάρτι ήταν 21 μέτρα ψηλό και η κάθε μια από τις δυο κεραίες του ήταν 27 μέτρα. Αυτά τα κανό μπορούσαν να πάρουν 100 άνδρες με προμήθειες για ένα μακρυνό ταξίδι και μπορούσαν να φτάσουν την ταχύτητα των 15 κόμβων. Οι αιώνες περνούσαν και η εικόνα του Φίτζι άλλαξε με την εμφάνισι των Ευρωπαίων.

Η Ευρωπαϊκή και Σύγχρονη Ιστορία

Μολονότι ένας Ολλανδός είχε επισκεφθή το Φίτζι παλαιότερα, η Ευρωπαϊκή επίδρασις έγινε αισθητή σε μεγαλύτερη έκτασι τον ΙΗ’ αιώνα όταν πέρασαν απ’ εκεί οι εξερευνηταί. Μεταξύ των ήσαν εκείνοι που αναζητούσαν σανταλόξυλο. Το σανταλόξυλο, που έχει γλυκό άρωμα, περιέχει ένα λάδι που το εκτιμούσαν πολύ στην Πολυνησία. Μια επικερδής αγορά γι’ αυτό το μυρωδικό ξύλο μπορούσε να βρεθή στην Κίνα και στην Ινδία όπου είχε μεγάλη αξία για θυμίαμα, για θρησκευτικά αντικείμενα, για έπιπλα, λεπτές εργασίες και για άρωμα. Ένα φορτίο 250 τόννων ξύλου που ανταλλάχθηκε με αντικείμενα που άξιζαν 100 δολλάρια, πωλήθηκε στην Κίνα για 40.000 δολλάρια. Αυτό ωδήγησε τους τυχοδιώκτες μέσω ύπουλων υφάλων στις ακτές της Βάνουα Λεβού, όπου αντιμετώπισαν τους πιο άγριους καννίβαλους των Νοτίων Θαλασσών.

Σ’ αυτή την περίοδο το Φίτζι έγινε γνωστό ως τα Νησιά των Καννιβάλων. Αυτή η φοβερή ονομασία δεν ήταν αναληθής, διότι το πάθος των Φιτζιανών για ανθρώπινη σάρκα έκανε τον ποιητή Ρόμπερτ Μπρουκ να γράψη:

Τα χείλη που άλλοτε ομόρφαιναν την όψι σου

Είναι τώρα ενός αγρίου ο μεζές·

Τ’ αυτιά που άκουαν τους ψιθυριστούς σου όρκους

Είναι μια απ’ τις εντράδες τώρα.

Μερικοί αρχηγοί απελάμβαναν τον καννιβαλισμό. Για τον αρχηγό Ρα Ουντρέντρε λέγουν ότι έφαγε 900 σώματα στη ζωή του. Εξ άλλου, υπάρχει η αυθεντική έκθεσις του κακότυχου Ουεσλεϋανού ιερέως Τόμας Μπέηκερ που φονεύθηκε και φαγώθηκε, ακόμη και οι μπόττες του. Κομμάτια απ’ τις κομμένες μπότες του υπάρχουν στο Μουσείο της Σούδα μαζί με πηρούνια που χρησιμοποιούσαν για τις σάρκες. Ανεξάρτητα με τα αίτια, ο καννιβαλισμός επεσκίασε και αμαύρωσε τις ωραίες ιδιότητες των Φιτζιανών.

Το 1835 έφθασαν οι Ουεσλεϋανοί ιεραπόστολοι Κρος και Κάρτζιλ. Μερικοί ιθαγενείς δέχτηκαν τις διδασκαλίες των μαυροφορεμένων ξένων, αλλά για εσφαλμένους λόγους. Η ιδέα του νησιώτη για το Θεό ήταν ότι είχε τη δύναμι είτε να τους ευλογή είτε να τους τιμωρή, κι’ έτσι λάτρευαν τους θεούς των λόγω της δυνάμεώς των. Όταν είδαν ότι οι Ευρωπαίοι μπορούσαν να φτιάξουν μεταλλικά εργαλεία, πιεστήρια, ντουφέκια και πολεμικά πλοία, συνεπέραναν ότι ο νέος θεός πρέπει να ήταν πιο δυνατός από τους δικούς των κι’ ήταν καλύτερα να λατρεύουν αυτόν.

Από το 1840 κι’ έπειτα, οι Ευρωπαίοι άποικοι ήλθαν κατά συνεχή κύματα, ελπίζοντας να βρουν το «χρυσωρυχείο τους.» Εμπορεύθηκαν, αγόρασαν γη προς πέντε σεντς το έηκερ (4 στρέμματα) και έκαμαν φυτείες. Αυτές χρειάζονταν πολλούς εργάτες. Οι Φιτζιανοί ήσαν ακατάλληλοι, επειδή εργάζονταν μόνο όταν τους κατέβαινε και δεν ήθελαν ν’ αναλάβουν εργασία δούλου. Έτσι, μερικοί καλλιεργηταί αγόρασαν σκλάβους από την ελεύθερη αγορά. Αυτή η ζήτησις εργασίας πρόσθεσε άλλη μια εθνική ομάδα μεταξύ των άλλων.

Νησιά με Ποικίλο Πληθυσμό

Με τον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο, η βαμβακοκαλλιέργεια έγινε στο Φίτζι μια επικερδής απασχόλησις. Αργότερα αναπτύχθηκε η βιομηχανία ζαχάρεως. Υπήρχε μεγάλη ανάγκη εργατών κι’ οι καλλιεργηταί στράφηκαν στις Ινδίες. Ήδη Ινδοί εργάτες χρησιμοποιούνταν στην Αφρική με ένα σύστημα συμβολαίου, και το Φίτζι έκαμε το ίδιο το 1879. Το σύστημα του συμβολαίου συνεχίσθηκε εδώ μέχρι το 1916. Από τους 64.000 Ινδούς του Φίτζι εκείνη την εποχή, οι 24.000 γύρισαν στις Ινδίες, ενώ άλλοι παρέμειναν στο Φίτζι ως άποικοι.

Σήμερα, οι Ινδοί είναι στο Φίτζι όσοι και οι Φιτζιανοί, συμβάλλοντας με το δικό τους χρώμα στο λαμπρό μωσαϊκό της ζωής. Ινδοί ταξιτζήδες, με λευκά πουκάμισα και μαύρα παντελόνια, εξυπηρετούν τους τουρίστες να βρουν είδη ευκαιρίας στα περίφημα καταστήματα αφορολογήτων ειδών της Κάμμινγκ Στρητ.

Υπάρχουν επίσης Μωαμεθανικά τζαμιά με τρούλους με την ημισέληνο του Ισλάμ στην κορυφή. Εδώ οι πιστοί του Αλλάχ προσκυνούν έξη φορές την ημέρα. Υπάρχουν, επίσης σπίτια Ινδουιστών που έχουν κορνιζαρισμένες εικόνες των Ινδουιστών θεών, του Βράχμα και του Σίβα.

Έπειτα, υπάρχει η Κινέζικη συνοικία. Αυτοί είναι απλοί και σκληρά εργαζόμενοι άνθρωποι, προσαρμοσμένοι ήσυχα στον πληθυσμό σαν κρεοπώλαι, αρτοποιοί, έμποροι, κηπουροί ή εστιάτορες. Άλλοι λαοί, που προσθέτουν χρώμα στην παλέττα του Ειρηνικού είναι οι Ροτουμανοί, Τονγκανοί, Σαμουανοί και κάτοικοι των νησιωτικών συγκροτημάτων Σολομώντος, Γκίλμπερτ και Έλλις. Μερικοί είναι απόγονοι αυτών που ήλθαν στο Φίτζι σαν εργάτες ή γυναίκες των πρώτων αποίκων. Άλλοι απλώς μετανάστευσαν κι’ έκαμαν το Φίτζι πατρίδα τους.

Υπάρχει ασυμφωνία ως προς τον πραγματικό αριθμό των νησιών του συγκροτήματος. Μερικοί λέγουν ότι υπάρχουν 361 νησιά, άλλα μόνον τα εκατό είναι κατοικημένα. Αν όλα μαζί ήσαν ενωμένα, η συνολική έκτασις των 7.022 τετραγωνικών μιλίων θα ήταν σχεδόν ίση με την έκτασι της πολιτείας Νιου Τζέρσεϋ.

«Η Είσοδος Στην Ημέρα»

Επειδή το συγκρότημα των νησιών βρίσκεται επάνω στη Διεθνή Γραμμή Αλλαγής Ημερομηνίας, το Φίτζι μπορεί κατάλληλα να ονομασθή το «Ξυπνητήρι του Κόσμου.» Εδώ αρχίζει κάθε νέα ημέρα. Αυτό δημιουργεί αστεία προβλήματα σε όσους μένουν στο ένα και στο άλλο μέρος της γραμμής αλλαγής ημερομηνίας, διότι στο ένα μέρος είναι σήμερα ενώ στο άλλο είναι αύριο ή χθες. Ένας έμπορος στη Νήσο Ταβεούνι υποστήριζε ότι η γραμμή χώριζε το μαγαζί του, κι’ έτσι διεξήγε το εμπόριό του από την εμπρός πόρτα ως το Σάββατο κι’ από την πίσω πόρτα την επομένη που υποστήριζε ότι ήταν Δευτέρα, υπερπηδώντας, μ’ αυτόν τον τρόπο, την αντίρρησι των ιεραποστόλων να συναλλάσσωνται την Κυριακή.

Μερικά από αυτά τα νησιά δεν είναι παρά χαλιά από άμμο. Άλλα έχουν επιβλητικές υφαιστειακές κορυφές ντυμένες με τροπική βλάστησι, περικυκλωμένα από υφάλους και αφρούς. Ακόμη και στη Σούβα, την πρωτεύουσα, υπάρχει αφθονία από τροπική βλάστησι.

Τα γύρω νερά είναι καθαρά σαν κρύσταλλο. Κάνοντας μια περιήγησι σε μια βάρκα με γυάλινο πυθμένα, μπορείτε να έχετε μια ασύγκριτη θέα ενός από τα μεγαλύτερα εκθέματα της υποβρύχιας ζωής. Αλλά πιο ωραίοι από όλα είναι οι ίδιοι οι Φιτζιανοί.

Πολύχρωμα Έθιμα και Τελετές

Ο σύγχρονος Μελανήσιος είναι διαφορετικός από τον αιμοβόρο πρόγονό του. Είναι πολύ φιλόξενος. Ο Φιτζιανός δίνει εύκολα από το ταρό του ή τις μπανάνες του σ’ ένα γείτονα που έχει ανάγκη. Η θεληματική αμέλεια προς έναν φτωχότερο συγγενή από τους πλουσιώτερους είναι εγκληματική. Αυτό το φιλανθρωπικό έθιμο, γνωστό ως κέρε κέρε («παρακαλώ» ή «ζητώ»), μπορεί ν’ αποκληθή η κοινωνική ασφάλεια των Νοτίων Θαλασσών. Αν κάποιος χάση το σπίτι ή τη σοδειά του σ’ ένα κυκλώνα, μπορεί να πάη στον πλουσιώτερο συγγενή του και να ζητήση τροφή ή άλλη βοήθεια. Αν ο συγγενής έχη, δεν θα την αρνηθή. Φυσικά, ένα τέτοιο έθιμο εμποδίζει τα άτομα να κάνουν περιουσία κάθε είδους. Το κέρε κέρε ξεχωρίζει τον φιλάνθρωπο Φιτζιανό από τον Ινδό που αποταμιεύει τα χρήματα του για να χτίση ένα σπίτι ή ν’ αγοράση ένα μαγαζί.

Οι τελετές, επίσης, προσθέτουν ζωηρό χρώμα στον τρόπο ζωής. Η πόσις της γιακόνα (κάβα) είναι ένα συνηθισμένο τελετουργικό και κοινωνικό έθιμο μεταξύ των Φιτζιανών. Το ποτό γίνεται από σκόνη ρίζας της πιπεριάς (πιπεριάς μεθυστικής) σε μια μεγάλη τανόα (λεκάνη για γιακόνα) στολισμένη με σχοινί από φοινικιά και λευκά όστρακα. Η σκόνη μουσκεύεται στο νερό και σουρώνεται με ίνες φλοιού ιβίκου.

Κατά την τελετή, όταν εκείνος που κάθεται κοντά στην τανόα θεωρήση ότι το ποτό έχει τη σωστή σύστασι, πετάει τις ίνες πίσω από τον ώμο του. Εκείνος που κρατά το φλυτζάνι, ντυμένος με μια φούστα από κατακόκκινα φύλλα, προχωρεί μπροστά σαν κλέφτης για να πάρη την πρώτη δόσι μέσα στο μισό φλοιό μιας γυαλισμένης καρύδας. Με τα χέρια τεντωμένα φέρνει τη λεκάνη στον τιμώμενο προσκεκλημένο. Ένα κύμα χειροκροτημάτων σηκώνεται από τους χρωματισμένους με κόκκινο και μαύρο παρόντας. Έπειτα η λεκάνη επιστρέφεται για το επόμενο σερβίρισμα.

Βεβαίως, η γιακόνα δεν περιορίζεται στις τελετές, εφόσον πίνεται καθημερνά και είναι τόσο αγαπητό όσο το «γκρογκ.» Όταν το ηλιοβασίλεμα φέρνη τους άντρες στο σπίτι από τις ζαχαροφυτείες ή το ομαδικό ψάρεμα, το «γκρογκ» (μη οινοπνευματώδες) είναι μια ανοιχτή πρόσκλησι για να περάσουν όλοι μαζί ένα βράδυ συνοδευμένο με κιθάρα και τραγούδι.

Περπατούν στη Φωτιά

Η πιο θεαματική τελετή, που βλέπουν πολλοί νεοφερμένοι, είναι το μυστηριώδες βάδισμα στη φωτιά που γίνεται από τους Φιτζιανούς και τους Ινδούς. Και οι δύο φυλές ακολουθούν μια περίοδο δύο εβδομάδων ταμπού (απαγορεύσεως) από μερικές τροφές και σεξουαλικές σχέσεις. Η προετοιμασία των Ινδών γι’ αυτήν τη βασικά θρησκευτική τελετή περιλαμβάνει αυτοσυγκέντρωσι και προσευχή. Έπειτα, περνούν μέσα από τη γλώσσα, τα μάγουλα και τους λοβούς των αυτιών αυτών των Ινδουιστών πιστών μερικές μακρυές ασημένιες βελόνες. Μετά απ’ αυτό τους οδηγούν σε μια γούβα στρωμένη με 15 πόντους πυροκόκκινη ανθρακιά. Ατενίζοντας μερικές θρησκευτικές εικόνες, αρχίζουν να βαδίζουν, χωρίς να πάθουν τίποτα μέσα στην ανθρακιά, ενώ οι γυναίκες των παρατηρούν και κουνιούνται σύμφωνα με τον ρυθμό των τύμπανων.

Η Φιτζιανή τελετή δεν είναι λιγώτερο θεαματική. Πυρώνουν ένα τεράστιο λάκκο γεμάτο μεγάλα λιθάρια στρογγυλεμένα από το νερό (από το πατρικό νησί τους Μπέκα) μέχρι που ασπρίζουν από τη θερμότητα. Αυτό απαιτεί περίπου οκτώ ώρες. Έπειτα ο μπέτε (ιερεύς) οδηγεί τους πολύχρωμα ντυμένους πυροβάτες πάνω στις πέτρες χωρίς να πάθουν το παραμικρό έγκαυμα. Ενώ οι ιατρικές αυθεντίες αδυνατούν να εξηγήσουν πώς αυτό είναι δυνατόν, οι σπουδασταί της Βίβλου γνωρίζουν ότι οφείλεται στη δύναμι πονηρών πνευμάτων.

Μια Διεθνής Συνέλευσις

Τον Δεκέμβριο του 1973, το Φίτζι ήταν το μέρος όπου συγκεντρώθηκαν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά του Νοτίου Ειρηνικού. Στο Ναντί, ανάμεσα στους πολύχρωμους αγρούς ζαχαροκάλαμων και σε μια όασι από φοίνικες, οι Φιτζιανοί Μάρτυρες είχαν στήσει μεγάλες αίθουσες διαλέξεων νησιώτικου στυλ από μπαμπού, καλάμια και φοίνικες για μια διεθνή συνέλευσι. Μερικά πράγματα ίσως να μη φαίνωνται πολύ σπουδαία, αλλά να είσθε βέβαιοι ότι ήσαν κατάλληλα και φιλόξενα, μ’ αυτή την θερμή νησιώτικη ατμόσφαιρα, που είναι γνήσια σ’ αυτή την περιοχή των Νοτίων Θαλασσών. Για ν’ αποδείξουν αυτή τη θέρμη των αισθημάτων, τον περασμένο χρόνο οι Μάρτυρες της Νέας Καληδονίας πλήρωσαν περίπου επτά χιλιάδες δολλάρια για αεροπορικά εισιτήρια και άλλα έξοδα για τους φτωχότερους Φιτζιανούς αδελφούς των, ώστε να παρακολουθήσουν μαζί τους τη συνέλευσι στη Γαλλική Νέα Καληδονία, κάτι που οι ίδιοι δεν μπορούσαν να κάνουν.

Το πρόγραμμα της συνελεύσεως έγινε στην Αγγλική, Γαλλική, Φιτζιανή, Ταϊτινή και Σαμοανική με Βιβλικά δράματα σ’ όλες αυτές τις γλώσσες, καθένα με το δικό του νησιώτικο χρώμα. Η συνέλευσις δίνει την ευκαιρία σε κάποιον να δη την ποικιλία των νησιώτικων ενδυμασιών του Φίτζι, της Ταϊτής, της Τόνγκα, της Σαμόα, της Ινδίας και του Βιετνάμ.

Αν μπορούσατε να ήσαστε εκεί, χωρίς αμφιβολία θα είχατε πολλές αξέχαστες αναμνήσεις. Μεταξύ αυτών και το αξέχαστο Φιτζιανό τραγούδι του αποχαιρετισμού, το Ίζα Λέι. Είναι άλλη μια υπενθύμισις ότι το Φίτζι είναι μια πολύχρωμη παλέττα του Ειρηνικού.