Συνάντησις με τον Μεγαλύτερο Πίθηκο

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στο Ζαΐρ

«ΤΩΡΑ να θυμάστε, όταν ξεπροβάλη απλώς σταθήτε τελείως ακίνητοι. Θα βγη έξω από το θαμνόδασος ξαφνικά με μια δυνατή κραυγή, θορυβώντας άγρια μέσα στα μπλεγμένα χαμόκλαδα. Θα σταματήση λίγα πόδια μακριά μας. Έπειτα θα σηκωθή, θα χτυπήση το στήθος του και θα βγάλη άγριους βρυχηθμούς. Μην κουνηθήτε! Μείνετε σιωπηλοί. Πρόκειται μόνο για μια εφοδο-μπλόφα που κάνει προς τους ανθρώπινους παρείσακτους.»

«Μην κουνηθητε!» Τα λόγια του οδηγού μας συνέχιζαν ν’ αντηχούν στις σκέψεις μας καθώς πεζοπορούσαμε ανάμεσα στα πυκνά δάση του ανατολικού μέρους του Ζαΐρ, του πρώην Βελγικού Κογκό. Πώς θ’ αντιδρούσαμε όταν θα ερχόμαστε πρόσωπο με πρόσωπο μ’ ένα από τα φοβερώτερα στην όψι ζώα της φύσεως, τον γορίλλα των βουνών, τον μεγαλύτερο των πιθήκων; Η δύναμίς του λέγεται ότι είναι δεκαπέντε φορές μεγαλύτερη απ’ εκείνη του ανθρώπου! Πώς θ’ αντιδρούσε η σύζυγος μου; Και πώς θ’ αντιδρούσαν οι άλλοι στη συντροφιά μας των έξη ατόμων;

Ο οδηγός μας και οι πυγμαίοι ανιχνευταί του είχαν γίνει πολύ οικείοι μ’ αυτά τα σπάνια και δυναμικά ζώα. Είχαν κάμει πολλά ταξίδια ψηλά σ’ αυτές τις ζούγκλες, τις πατρίδες του γορίλλα, που οι πυγμαίοι τους έχουν μάλιστα κυνηγήσει για τροφή όταν είναι ανάγκη. Οι πίθηκοι δεν είχαν ποτέ δώσει συνέχεια στη χλευαστική των επίθεσι—τουλάχιστον μέχρι τώρα. Πάντοτε σταματούσαν λίγα πόδια μακριά.

Μολονότι πέρασαν περισσότερα από εκατό χρόνια από τότε που οι πρώτοι λευκοί εξερευνηταί εισεχώρησαν στη χώρα του γορίλλα, μόνο στις περασμένες δύο δεκαετίες έχουν γίνει εντατικές επιστημονικές μελέτες. Οι μεγάλοι πίθηκοι κατατάσσονται μεταξύ των σπανιωτέρων ζώων του κόσμου, που βρίσκονται μόνο σε λίγες περιοχές της Κεντρικής Αφρικής. Η πατρίδα του μεγαλυτέρου από τους μεγάλους πιθήκους βρίσκεται στα πυκνά δάση βουνών που καλύπτουν τα σύνορα της Δημοκρατίας του Ζαΐρ, της δυτικής Ουγκάντα και της Ρουάντα.

Μια Ευγενική Φύσις

Καθώς περιοδεύομε μακρύτερα στην περιοχή των υπενθυμίζομε στους εαυτούς μας ότι οι γορίλλες δεν είναι φυσικώς επιθετικοί. Ενώ αυτό το ζώο θα μπορούσε εύκολα να ξεσχίση έναν άνθρωπο από το κεφάλι μέχρι τα πόδια, κάτω από τη μάλλον άγρια εμφάνισί του, εν τούτοις, υπάρχει μια δειλή και ευγενική, και μάλιστα εύστροφη φύσις. Έχει κατά καιρούς παραπλανηθή ως τα άκρα μιας φυτείας τεΐου ή καφφέ και φόβισε τους εργάτες. Ο γορίλλας, όμως, δεν θα κατασπάραξη υπό φυσικές συνθήκες ανθρώπους, ή ακόμη και να πληγώση έναν άνθρωπο, εκτός αν τον ενοχλούν ή του επιτίθενται. Αυτό είναι ενθαρρυντικό, αλλά μπορούσαμε να το πιστέψωμε;

Φέρνομε στο νου μας ότι οι γορίλλες ταξιδεύουν σε οικογενειακές ομάδες από λίγους μέχρι αρκετές δωδεκάδες. Κάθε οικογένεια έχει τον αρχηγό της στον οποίον τα μέλη δείχνουν στοργή και πίστι. Ό, τι κάνει εκείνος θα καθορίση τις ενέργειες ολοκλήρου της ομάδος. Ο αρχηγός γενικά είναι αρσενικός πλέον των δέκα ετών ηλικίας, και διακρίνεται από την ασημένια ράχη του που έρχεται σε αντίθεσι με το ψαρό τρίχωμά του στο υπόλοιπο του σώματος του.

Σε ηλικία ωριμότητος ο μεγάλος πίθηκος είναι πελώριος. Το ογκώδες σώμα του ζυγίζει μέχρι 220 κιλά και όταν στέκεται είναι περίπου πεντέμισυ πόδια ψηλός. Τα γιγαντιαία μπράτσα του μπορεί να εκταθούν σε οκτώ πόδια! Τι αντίθεσις με το νήπιο των ενάμισυ ή δύο κιλών που ήταν όταν γεννήθηκε! Η ανάπτυξίς του είναι πολύ ραγδαία, περίπου δυο φορές ταχύτερη απ’ εκείνη του ανθρώπου.

Ένας μεγάλος πίθηκος μπορεί να ζήση ως την ώριμη γεροντική ηλικία των τριάντα ή ακόμη και των τριάντα πέντε ετών. Στέκεται πραγματικά και περπατά όπως ένας άνθρωπος; Όχι, είναι τετράποδο, βαδίζει συνήθως με τα τέσσερα και κινείται με μια κίνησι κατά το ήμισυ ταλαντευομένη και κατά το ήμισυ πηδηχτή. Τα μπράτσα του υπηρετούν κυρίως ως δεκανίκια, καθώς το βάρος του σώματος του υποστηρίζεται από τυλώδεις, λυγισμένες αρθρώσεις.

Γνωρίζομε ότι η παρουσία μας θα προκαλούσε επιδείξεις χτυπημάτων του στήθους και ίσως εκείνη την εκφοβιστική χλευαστική επίθεσι, και ότι αυτός θα ήταν ο τρόπος του να προειδοποιήση την οικογένεια του για τον πλησιάζοντα κίνδυνο καθώς επίσης για να εκφοβίση εμάς τους παρείσακτους ανθρώπους. Παρά ταύτα, προχωρήσαμε στη σφαίρα επιρροής των κατά μήκος στο μονοπάτι που είχαν κάμει την προηγούμενη μέρα.

Πάντοτε σε Κίνησι

Το να βαδίζη κάποιος στα ίχνη του γορίλλα στη ζούγκλα είναι μια αλησμόνητη πείρα. Οι γορίλλες ζουν σαν νομάδες, περιπλανώμενοι μέσα στα δάση για αναζήτησι τροφής, χωρίς ποτέ να δαπανούν δυο νύχτες στο ίδιο μέρος· αλλά περιορίζουν τις κινήσεις των σε ωρισμένα όρια, παραμένοντας μέσα σε μια περιοχή περίπου δεκαπέντε ως είκοσι τετραγωνικών μιλίων. Αν και μπορεί να ταξιδεύουν μέχρι δέκα μίλια την ημέρα, πράγμα που εξαρτάται από τη διαθέσιμη τροφή, τα ίχνη των δεν είναι δύσκολο να βρεθούν. Κινούνται με μονή γραμμή, συνθλίβοντες τη βλάστησι, σπάζοντας κλαδιά, τρώγοντας μερικώς φαγώσιμα φυτά, και αφήνοντας πίσω άλλα σημεία που παραμένουν εμφανή επί πολλές Ημέρες.

Αλλά περιμένετε! Εντελώς ξαφνικά ο πυγμαίος αρχηγός φωνάζει, «Ανγκάλια!» Έχομε μάθει ότι αυτή η Σουαχιλική λέξις σημαίνει, «Κυττάξτε εδώ!» Τι είδε; Είχε βρη το μέρος όπου κοιμήθηκε η ομάδα τους την περασμένη νύχτα! Στο σούρουπο την προηγούμενη μέρα, κάθε γορίλλας είχε κτίσει μια αναγνωριστική φωλιά με φύλλα και κλωνάρια. Για να κατασκευάση το κρεββάτι του, κάθε ζώο είχε σταθή προφανώς σε μια κεντρική θέσι όπου ήσαν διαθέσιμοι φυλλώδεις κλάδοι, σύροντας και σπάζοντας τη βλάστησι, τοποθετώντας την γύρω στο σώμα του σ’ έναν ωραία τακτοποιημένο σωρό και πλαγιάζοντας κάτω στο μέσον του. Εδώ κοιμήθηκαν περίπου από τις 6 μ.μ. ώς τις 6 π.μ.—δώδεκα ώρες.

Μετρήσαμε δέκα εννέα κρεββάτια, περιλαμβανομένων εκείνων που κατασκευάσθηκαν από τους νεωτέρους. Σ’ αυτή την οικογένεια ο κάθε γορίλλας κατασκεύασε το δικό του κρεββάτι. Μερικοί γορίλλες είχαν φτιάξει κρεββάτια στις διχάλες και τα κλαδιά των δένδρων, σαν αιώρες, κατασκευασμένες με βαρύτερα κλαδιά για ν’ ανθέξουν στο βάρος του ζώου. Μια ήταν δέκα περίπου μέτρα υπεράνω του εδάφους. Ενώ οι φωλιές μας είπαν πολλά για την ομάδα, δεν υπήρχε εμφανές σχέδιο ή διευθέτησις για θέρμανσι ή προστασία, ούτε έκαναν κάτι για τον άνεμο ή τη βροχή ή για κακές καιρικές συνθήκες. Ήσαν απλώς άνετοι σωροί.

Τι Τρώγουν οι Γορίλλες;

Λίγο μετά τη χαραυγή (η οποία είναι στις 6 π.μ. σ’ όλο το έτος εδώ στα τροπικά μέρη) εγκαταλείπουν βαθμηδόν τα κρεββάτια των και αρχίζουν το δίωρο πρόγευμα των νωχελικά προχωρώντας από μπουκιά σε μπουκιά. Μερικοί μπορεί ν’ αρχίσουν πρόγευμα στο κρεββάτι. Προετοιμασία της τροφής δεν είναι απαραίτητη. Οι γορίλλες απλώς φθάνουν και αρπάζουν μια φούχτα βλάστησι. Όταν τελειώσουν μια λωρίδα εδάφους, μετακινούνται λίγα βήματα στην επομένη.

Ο γορίλλας δεν φονεύει ποτέ για τροφή. Στη χειρότερη κατάστασί του, μπορεί να κάνη επιδρομή σε μια καλλιεργημένη περιοχή με μπανάνες. Ποτέ δεν τον έχουν ιδεί να τρώγη κρέας στην άγρια ζούγκλα, ανόμοια με τον συγγενή του χιμπαντζή, και γνωρίζουν ότι αυτός ο ειρηνικός φυτοφάγος εφαρμόζει μια δίαιτα από ρίζες, φύλλα, μικρά βλαστάρια και φρούτα. Ευνοούμενό του φαγητό είναι ν’ απογυμνώνη και να δαγκώνη τη φλούδα νέων κλάδων για να πάρη το πιο τρυφερό εσωτερικό τους μέρος. Καθώς η βροχή είναι άφθονη και η πρωινή δρόσος επικάθεται βαριά στις ήδη εύχυμες τροφές, δεν θα βρη κανείς τους γορίλλες να σταματούν για ποτό ή νερό σε λίμνη ή σε ρυάκι.

Η διατροφή του γορίλλα δεν είναι καθόλου μονότονη, με εκατό τουλάχιστον ποικιλίες φυτών για να διάλεξη απ’ αυτές. Μετά το πρόγευμα αυτοί οι μεγάλοι πίθηκοι μπορεί να ξαπλώσουν ως το μέσον του πρωινού· έπειτα ξεκινούν πάλι στην αναζήτησί των για τροφή. Απ’ αυτή την άποψι οι γορίλλες μοιάζουν με τους γίββωνες και τους χιμπαντζήδες.

Η Συνάντησις

Καθώς πλησιάζομε, βλέπομε πολλά σημεία να προδίδουν ότι η πρώτη μας συνάντησις με την ομάδα είναι πολύ κοντά. Μια καυστική οσμή είναι στον αέρα. Ο πυγμαίος μπροστά μας νεύει να παραμείνωμε ακίνητοι. Είχαμε προειδοποιηθή ότι η εμφάνισις του γορίλλα είναι απότομη και ότι είναι ταχύς στο να σημειώνη ελαφρές κινήσεις. Προχωρούσαμε ήσυχα, άλλα τα κλαδιά έσπαζαν κάτω από τα πόδια μας. Οι καρδιές μας χτυπούσαν έντονα. Ξαφνικά, ακριβώς μπροστά μας από τον πυκνό θάμνο έρχεται μια τρομακτική, διαπεραστική κραυγή, ένας ήχος που παγώνει, έπειτα ο θόρυβος της ομάδος καθώς οι γορίλλες φεύγουν μακριά σας στο δάσος.

Για μια στιγμή ο μόνος ήχος που άκουγα ήταν ο χτύπος της καρδιάς μου. Τότε έκανε την εμφάνισί του. Βαδίζοντας με τα τέσσερα ο αρχηγός με την ασημένια ράχη ήλθε θορυβώντας μέσα στη ζούγκλα, σαρώνοντας το κάθε τι στον δρόμο του, περιορίζοντας την απόστασι μεταξύ μας! Οι ώμοι του ύψους τριών ποδών εστήριζαν έναν παχύ λαιμό, κι εκείνο το περίφημο μαύρο πρόσωπο του με τα παχειά φρύδια. Ο πίθηκος εβάδισε οκτώ πόδια προς εμάς! Έπειτα σταμάτησε απότομα.

Είναι δύσκολο να πούμε αν σταθήκαμε ακίνητοι υπακούοντας στις προηγούμενες οδηγίες του αρχηγού μας ή αν μείναμε απλώς παγωμένοι στα πόδια μας. Αλλά στεκόμαστε εκεί, κυττάζοντας το πελώριο κεφάλι του θηρίου, που φαινόταν να κάθεται απ’ ευθείας στους ώμους του, με τις δυο σιαγόνες του να προεξέχουν εμφανώς και μ’ εκείνους τους πελώριους ρώθωνες ανοιχτούς κατ’ ευθείαν μπροστά. Έπειτα σηκώθηκε όρθιος και άρχισε να χτυπά το στήθος του και να βρυχάται, επιδεικνύοντας τα δόντια του και όλο το εσωτερικό του στόματός του.

Ως αυτή τη στιγμή είχα πάντοτε φαντασθή ότι τα δόντια του γορίλλα ήσαν κατάλευκα, αλλ’ από το καφετί πουρί που είχαν ήταν φανερό ότι δεν τα βούρτσιζε καλά. Οι διαπεραστικοί βρυχηθμοί του μεγάλου πιθήκου είναι πιθανώς ο πιο εκτεταμένος θόρυβος στο ζωικό βασίλειο. Αν αυτός ο βρυχηθμός ήταν για να εκφοβίση, έκανε βεβαίως καλά τη δουλειά του.

Με πολύ βέβαιο τρόπο μας άφηνε να εννοήσωμε ότι δεν έπρεπε να πλησιάσωμε περισσότερο την οικογένειά του. Για μια στιγμή στάθηκε μόνο και μας ατένισε με τα οξυδερκή σκούρα καστανά μάτια του, και μπορούσαμε να δούμε καθαρά τα χωρίς τρίχωμα χείλη του, τα αυτιά του και τη μύτη του. Τα μικρά μαύρα αυτιά του έμοιαζαν με του ανθρώπου. Ρίξαμε ένα βλέμμα στον οδηγό μας και τον παρατηρήσαμε να μασά ένα φύλλο, χειρονομία καθησυχάσεως για τον Κύριο με την Ασημένια Ράχη.

Η Περιέργεια Είναι Αμοιβαία

Παρατηρώντας έναν αιχμάλωτο γορίλλα σ’ ένα Ζωολογικό Κήπο της Βορείου Αμερικής ή Ευρώπης είναι ένα πράγμα. Αλλά το να συναντήση κανείς μια οικογένεια απ’ αυτούς τους γορίλλες στην πατρίδα των είναι ένα εντελώς διαφορετικό πράγμα. Μπορούσαμε να δούμε μητέρες να μεταφέρουν τα μικρά των, κρατώντας τα σφιχτά στο στήθος με το ένα χέρι. Άλλα μικρότερα ίππευαν στην ιδεωδώς κατάλληλη πλατειά, επίπεδη ράχη της μητέρας των με αρκετό τρίχωμα για να κρατιούνται απ’ αυτό. Δεν υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να γλιστρήσουν απ’ εκεί! Προς τ’ αριστερά, τρία μικρά απελάμβαναν ένα τρελλό χοροπήδημα παίζοντας παιγνίδι που έμοιαζε με το ‘ακολουθείτε τον αρχηγό.’ Οι μεγαλύτεροι γορίλλες τους ανείχοντο, αν και οι ίδιοι δεν έδειχναν σημείο επιθυμίας να παίξουν.

Ήταν προφανές ότι η περιέργεια ήταν μια από τις κύριες αιτίες για τις οποίες παρέμειναν. Προφανώς ήθελαν να μας δουν τόσο όσο κι’ εμείς θέλαμε να τους παρατηρήσωμε. Αυτοί, όμως, είχαν το πλεονέκτημα να παραμένουν πίσω από ένα ελαφρό χώρισμα φύλλων.

Εξήντα πόδια μακριά ένας μεγάλος αρσενικός πίθηκος άρχισε να σκαρφαλώνη σ’ ένα δένδρο, προφανώς για να μας παρατηρήση καλύτερα. Η ανάβασίς του ήταν προσεκτική καθώς τοποθετούσε τα χέρια του προσεκτικά και σταθερά επάνω στο δένδρο, ενώ συγχρόνως μας έρριχνε ένα σποραδικό βλέμμα. Παρακολουθούσε εντατικά ελπίζοντας ότι δεν θα έσπαγε κανένα αδύναμο ή ξερό κλαδί κάτω απ’ το βαρύ του σώμα. Οι γορίλλες είναι γνωστό ότι πληγώνονται όταν σπάνε αδύνατα κλαδιά κάτω απ’ αυτούς. Όταν έφθασε στην κορυφή επανέλαβε την ασχολία του καθισμένος και παρακολουθώντας μας με ζωηρό ενδιαφέρον, και έτρωγε σπάζοντας κλαδιά και παραγεμίζοντας το στόμα του με τα φύλλα. Ύστερα από μιάμισυ ώρα κατέβηκε με τα παιδιά του πρώτα και με το στήθος του προς τον κορμό του δένδρου.

Μια ελαφρά βροχή άρχισε να πέφτη, αλλά μόνον εμείς οι άνθρωποι εφαίνετο να την παρατηρούμε. Ο οδηγός μας μάς έδειξε μια θηλυκιά πιθηκίνα η οποία γρήγορα άπλωσε το χέρι της σ’ ένα θάμνο για να μαζέψη φύλλα και όλα αυτά τα έκαμε με μια κίνησι και έπειτα έχωσε όλα τα φύλλα με μιας στο στόμα της. Ένας άλλος, που φαινόταν σαν κάποιος να του είχε δώσει ένα απότομο χτύπημα, λύγισε προσεκτικά ένα κλωνάρι προς το μέρος του, το έσπασε και άρχισε να μασά τη φλούδα και το ξύλο για να φθάση στο κέντρο, ακριβώς όπως εμείς θα τρώγαμε μια ρόκα με καλαμπόκι. Δύο άλλοι καθισμένοι περιποιούνταν τα χέρια και τους ώμους των, και ύστερα ο ένας τον άλλον.

Ένας με σκούρο χρώμα πίθηκος με μακρύτερο από το σύνηθες τρίχωμα κύτταξε προς το μέρος μας για δυο λεπτά, ακίνητος, έπειτα ξαφνικά άπλωσε το χέρι του και με μια γρήγορη στροφή απέκοψε ένα μικρό δένδρο, χώνοντας τη φυλλώδη κορυφή του στο στόμα του. Ένας άλλος ακόμη έδειξε πόσο καλά μπορούσε να χειρισθή τα δάχτυλα του αποφλοιώνοντας ένα τρυφερό βλαστό, όπως εμείς θα καθαρίζαμε μια μπανάνα. Αν εξαίρεση κανείς λίγες διακοπτόμενες κραυγές σε γρήγορη διαδοχή και μερικά κτυπήματα στο στήθος που χαλάρωναν την εν τάσι, μαζί μ’ ένα είδος γρυλλισμών που έβγαλαν τα ευχαριστημένα αυτά ζώα, η ομάδα ήταν γενικώς ήσυχη και ήρεμη ενώ οι γορίλλες συνέχιζαν την καθημερινή των ρουτίνα.

Μια Πείρα που Φέρει Ανταμοιβή

Άρχιζε τώρα να βραδυάζη και είχαμε μπροστά μας μια κατάβασι τεσσάρων μιλίων στις ομιχλώδεις πλαγιές του βουνού Καχούζι ως την τεϊοφυτεία όπου είχαμε αφήσει το όχημά μας. Αναπολούσαμε την ωραία πείρα που είχαμε απολαύσει.

Οι γορίλλες μοιράζονται το δάσος των με αναρίθμητα άλλα ζώα, αλλ’ ο μεγάλος πίθηκος έχει λίγους εχθρούς. Τα περισσότερα ζώα τρομάζουν από τους δυνατούς του βρυχηθμούς. Χωρίς αμφιβολία ο μεγαλύτερος άρπαξ των πιθήκων είναι ο ίδιος ο άνθρωπος. Ενώ υποφέρουν από ασθένειες που μπορεί να προκαλέσουν τον θάνατο μέχρι 40 ως 50 τοις εκατό απ’ αυτούς που γεννώνται, πολλοί γορίλλες φονεύονται από ιθαγενείς για τροφή. Στη Δημοκρατία του Ζαΐρ, στην Περιοχή Κιβού, μια αποφασιστική προσπάθεια γίνεται μ’ ένα πολύ καλό προστατευτικό σύστημα πάρκου για να διαιωνίσουν την ύπαρξι αυτών των ζώων.

Αυτός ο μεγαλύτερος των πιθήκων είναι ειδικού ενδιαφέροντος σε άτομα που μπορεί να πιστεύουν στην εξέλιξι, αλλά οι πίθηκοι αυτοί δεν κάνουν τίποτα για να υποστηρίξουν αυτή τη θεωρία. Οι σύντομες από κοντά παρατηρήσεις μας στη βουνίσια πατρίδα των προσέθεσαν ακόμη περισσότερα στην εκτίμησί μας γι’ αυτά τα ζώα καθώς είναι ένα ασύνηθες και διακεκριμένο σημείο της δημιουργίας του Ιεχωβά. Οι ομοιότητες που μπορεί να έχουν με τους ανθρώπους είναι απλώς διότι όλοι έχομε έναν κοινό Σχεδιαστή.