Κάτοικοι των Ορέων
ΥΨΗΛΑ όρη που τρυπούν τα σύννεφα και φθάνουν σε ύψη που ζαλίζουν μπορούν να φαίνωνται σ’ εμάς τους ανθρώπους σαν ψυχρά μεγαλειώδη, μονήρη, ακόμη και απαγορευτικά. Εν τούτοις για μια μεγάλη ποικιλία αγρίων ζώων αυτά τα όρη είναι το σπίτι τους. Μερικά από αυτά τα ζώα ποτέ δεν θα σκέπτονταν να κατέβουν σε χαμηλότερο ύψη. Και αν κανείς τα ιδή σ’ ένα ζωολογικό κήπο, ακόμη και αν μπορούσαν να επιζήσουν για πολύν καιρό από μια τέτοια ταπεινωτική πείρα, δεν θα μπορούσε ν’ αποκτήση πραγματική ιδέα του τρόπου της ζωής των ανάμεσα στις κορυφές και στα χάσματα.
Μερικά απ’ αυτά τα ζώα δεν είναι πολύ οικεία σ’ εμάς, ενώ τα ονόματα άλλων έχουν σχεδόν γίνει λέξεις του νοικοκυριού. Παραδείγματος χάριν, έχετε ακούσει για τον νυάλα, με τα ελικοειδή του κέρατα, που φθάνουν σε μήκος τις σαράντα τέσσερες ίντσες; Αυτός ανεκαλύφθη το 1908 σε ύψος 9.000 ποδών στα Όρη της Νοτίου Αβυσσηνίας. Εξ άλλου, ποιος δεν έχει ακούσει για την τσιντσίλλα; Η ορεινή ποικιλία της ζη σε ύψος 17.000 ποδών.
Επάνω σ’ εκείνα τα ύψη, επίσης, υπάρχουν πτηνά που πετούν ψηλά και χτίζουν τις φωλιές τους σε απρόσιτα μέρη. Υπάρχουν πτηνά μεγάλης ποικιλίας, όπως είναι, τα γεράκια, οι αετοί, η μαύρη πάπια, τα λεπτόρραμφα καστανόφτερα ψαρόνια και πλήθος άλλων.
Μπορούμε να έχωμε μια πλησιέστερη άποψι για μερικούς απ’ αυτούς τους κατοίκους στα υψηλά γεισώματα χωρίς να ριψοκινδυνεύσωμε τη ζωή και να ακρωτηριασθούμε; Ναι, μπορούμε, διότι άλλοι αναρριχήθηκαν έρποντας σε ιλιγγιώδη ύψη και κατέγραψαν τις παρατηρήσεις των από πρώτο χέρι προς όφελός μας.
Ο Ορεινός Γορίλλας
Ας αρχίσωμε με τον ορεινό γορίλλα, τον γίγαντα πίθηκο που ανεκαλύφθη στα δασωμένα υψίπεδα της Δυτικής Αφρικής το 1847. Η μαχητική διάθεσις αυτού του ζώου, η τρομακτική του δύναμις και η απομακρυσμένη κατοικία του έχουν εξάψει τη φαντασία του ανθρώπου και το περιέβαλαν με μυστήριο, διεγείροντας το λαϊκό και επιστημονικό ενδιαφέρον.
Η Αφρικανική Αποστολή για τα Ανθρωποειδή ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 1959 για να διασαφήνιση το μυστήριο. Για να επιτύχουν τον αντικειμενικό τους σκοπό χρειάσθηκε να περιπλανηθούν μέσα στα δάση και ν’ αναρριχηθούν στα σκεπασμένα από ομίχλη βουνά. Τελικά, τον Ιανουάριο του 1961 βρέθηκαν στο φυσικό περιβάλλον του ορεινού γορίλλα, του οποίου ο ολικός πληθυσμός λέγεται ότι είναι μεταξύ 5.000 και 15.000 ζώων. Στη διάρκεια των 466 ωρών τις οποίες εδαπάνησαν μπροστά σ’ αυτά τα ισχυρά ζώα πολλά πράγματα εγνώσθηκαν και κατεγράφησαν.
Όλα μαζί τα μέλη της αποστολής είχαν ευκαιρία να τα μελετήσουν σε 314 χωριστές συναντήσεις. Φαντασθήτε ότι σας πλησιάζει σε απόστασι μικρότερη των 15 ποδών ένα από αυτά τα πελώρια θηρία—χωρίς τίποτε να φράσση την πλησιέστερη ακόμη προσέγγισί του! Αυτή ήταν η πείρα ενός μέλους της εξερευνητικής ομάδος.
Αυτά τα μεγάλα ζώα σηκώνονται ενωρίς, κατά τις 6 π.μ., και αποσύρονται περίπου στις 6 μ.μ. Το πρόγευμα διαρκεί ίσως δυο ώρες, ενώ τα ογκώδη σώματα των κινούνται από τον ένα μεζέ στον άλλο. Από τις 10 π.μ. περίπου έως τις 2 μ.μ. ξαπλώνονται γύρω. Πάλι ξαναρχίζουν την αναζήτησι τροφής—τροφής σε πολύ μεγαλύτερη ποικιλία που οποιοσδήποτε ζωολογικός κήπος θα ήταν πιθανόν να προμηθεύση. Ένα σύνολο 100 θρεπτικών φυτών συνελέγησαν σε διάφορες περιοχές ερεύνης—πράγμα που με κανένα τρόπο δεν ήταν μια μονότονη δίαιτα!
Οι παρατηρηταί σημείωσαν ότι αυτά τα ζώα χρησιμοποιούν ένα σύνολο περίπου είκοσι δύο διακεκριμένων εκφράσεων ή αρθρώσεων, από τις οποίες οι οκτώ προφέρονται πολύ συχνά. Υπάρχει ο απλός αλλά παραπονιάρικος ήχος—ασφαλές σημείον του ευχαριστημένου πιθήκου. Μια σειρά απότομων γρυλλισμών χρησιμεύει για να κρατήση την ομάδα συγκεντρωμένη. Ένα τραχύ τσίρισμα δυνατόν να ηχή όταν έχη διαπραχθή φόνος. Πολύ πιθανόν αυτό να είναι απλώς φιλονεικία μ’ ένα σωρό κοροϊδίες. Ένα δυνατό ούρλιασμα σημαίνει ότι κάποιος μικρός πίθηκος τρόμαξε επειδή τον έχουν αφήσει πίσω. Η μητέρα αναμφιβόλως θ’ ανταποκριθή αμέσως.
Τι θα πούμε για την περιβόητη επίδειξι του γορίλλα που χτυπά το στήθος του; Γι’ αυτό θα χρειασθήτε υπομονή, διότι δεν συμβαίνει συχνά. Αλλ’ όταν συμβαίνει καθ’ οδόν, παρακολουθείτε ένα πραγματικό θέαμα! Αυτό αρχίζει με μια σειρά ουρλιασμάτων, μετά τα οποία το ζώο, ουρλιάζοντας με ταχύ ρυθμό, σηκώνεται επάνω στα οπίσθια πόδια του σαν ένα βουνό από μαλλιά, πετά κάποιο φυτό στον αέρα, κλωτσά επάνω το ένα πόδι και στο αποκορύφωμα χτυπά το ογκώδες στήθος του με χέρια κυρτωμένα πολλές φορές. Κατόπιν τρέχει πλαγίως χτυπώντας και σχίζοντας τη βλάστησι, και τελικά χτυπώντας δυνατά το έδαφος με τη βαρεία παλάμη. Τα χτυπήματα του στήθους έχουν εγγραφή σε δίσκους· οι βρυχηθμοί του υψηλής εντάσεως πιθανώς είναι οι πιο εκρηκτικοί ήχοι σε όλο το βασίλειο των ζώων!
Ένα πλησιέστερο βλέμμα σ’ αυτά τα ισχυρά θηρία, που ζυγίζουν το καθένα έως εξακόσια πάουντς, αποκαλύπτει ότι οι ικανότητές των σε δράσι, ακοή και όσφρησι είναι περίπου οι ίδιες όπως στον άνθρωπο. Σχεδόν πάντοτε αυτά μετακινούνται με τα τέσσερα. Η μακρύτερη απόστασι στην οποίαν οποιοδήποτε από αυτά παρετηρήθη να βαδίζη όρθιο ήταν εξήντα πόδες. Μ’ ενδιαφέρον επίσης σημειώνομε, ότι, κατά τη διάρκεια όλων των ωρών των παρατηρήσεων, ούτε μια φορά δεν παρετηρήθη να χρησιμοποιή ένας γορίλλας κάποιο είδος εργαλείου.
Τα νεώτερα μέλη της ομάδος παίζουν διάφορα παιχνίδια—τον Βασιλιά των Ορέων. Ακολουθήτε τον Αρχηγό, και τρέξιμο, αναρρίχησι, γλίστρημα και κούνια. Διάγουν σχετικώς ειρηνική ζωή. Σπάνια ακούσθηκαν να φιλονεικούν. Το ηλιόλουτρο είναι μια από τις σπουδαιότερες μορφές αναπαύσεώς των. Ξαπλώνονται επάνω στη ράχη τους, με τα μαλλιαρά των στήθη εκτεθειμένα στις θερμές ακτίνες. Οποτεδήποτε έλθη βροχή, ένα δένδρο προμηθεύει στέγη, ή μπορούν ακριβώς να καθήσουν καμπουριασμένοι στο ύπαιθρο, περιμένοντας υπομονητικά να περάση η καταιγίδα.
Οι Ορεινές Καμήλες
Τώρα, μέσω των περιγράφων των φυσιοδιφών της ορεινής ζωής, ας ρίψωμε ένα βλέμμα στις ορεινές καμήλες, στη δική τους φυσική κατοικία, ψηλά στις Άνδεις της Νοτίου Αμερικής, στις πετρώδεις ερήμους ή πούνες. Η βικούνια είναι άγρια και εκτιμάται σε μεγάλο βαθμό για τη γούνα της, ενώ η λάμα (προφέρεται λιάμα στην Ισπανική) έχει εξημερωθή και είναι ένα γνήσιο πλοίο της ερήμου. Αυτές φαίνονται τελείως διαφορετικές από το ζώο που συνηθίσαμε να ονομάζωμε «καμήλα,» και όπως και οι δύο είναι αληθινές καμήλες.
Η λάμα είναι κυρίως ένα ζώο φορτηγό, αλλά ένα μοναδικό φορτηγό, διότι μπορεί να μεταφέρη βαριά φορτία ακόμη και στον αραιωμένον αέρα των ορεινών υψών, συχνά κάτω του μηδενός και με ορμητικούς ανέμους και τρομερές χιονοθύελλες. Εν τούτοις, δεν θα δεχθή μια ουγγιά περισσότερο φορτίο από ό,τι επιθυμεί να μεταφέρη. Οι λάμες παχαίνουν και το τρίχωμά τους γυαλίζει σ’ αυτές τις άγονες πλαγιές, όπου ούτε φύλλο χλόης δεν μπορεί να βρεθή και όπου μόνον γυμνοί βράχοι και άμμος υπάρχουν.
Αλλά πώς επιζούν; Εδώ είναι που τίθεται σε ενέργεια η ικανότης των να κατοικούν στα βουνά! Αναζητούν νοστιμώτατες μπουκιές (δηλαδή, γι’ αυτές), όπως είναι τα βρύα ελάφων, οι λειχήνες και οι κάκτοι, που τα βρίσκουν σε απίστευτα απόκρημνες βοσκές.
Η λάμα έχει κάποιον ειδικό εξοπλισμό, επίσης, ναι τον χρειάζεται διότι μερικοί από τους μεγάλους κυνηγούς του ζωικού κόσμου την παρακολουθούν κρυφά—ο ορεινός λέων και ο ιαγουάρος. Μαλακά, με σάρκινα σφαιρίδια, σχεδόν ονυχοειδή δάχτυλα, της επιτρέπουν να προσκολλάται σε απιθάνως απόκρημνες επιφάνειες σαν να έχη βεντούζες για πόδια. Τα ίδια τα πόδια, συχνά φαίνονται εξαρθρωμένα όταν προσαρμόζωνται σε κάθε γωνιά και σχισμάδα.
Ένα κοινό αλλά εκπληκτικό θέαμα είναι μια αγέλη από λάμες που βόσκουν σε φαινομενικά γυμνούς βράχους, τόσο απόκρημνους ώστε ακόμη και ο ιθαγενής Ινδιάνος δεν μπορεί να βρη ένα στήριγμα για το πόδι του! Ακόμη ένα άλλο συναρπαστικό θέαμα παρέχεται όταν μια μονήρης λάμα διασχίζει ένα γυμνό χείλος κρημνού ή βαδίζη περνώντας τον λείο πάγο ενός παγετώνος χίλια πόδια επάνω από κάποιον ορμητικό χείμαρρο. Ένα παραπάτημα φαίνεται ότι θα μπορούσε να γκρεμίση το ζώο κάτω, μέσα σ’ ένα βαθύ φαράγγι.
Η βικούνια, εξ άλλου, δεν ζη κοπαδιαστά. Είναι περίφημη για τις άγριες, αστραπιαίες της κινήσεις και τα τεράστια πηδήματα. Τρία μίλια επάνω από τη στάθμη της θαλάσσης αυτά τα ζώα μπορούν να ορμούν με τέτοια ταχύτητα ώστε μόνον η σκόνη του μπορεί να παρατηρήται, και έπειτα να σταματούν ακίνητα στα ίχνη τους. Μπορούν να πηδούν σε ύψη δεκαπέντε ποδών, να περιστρέφονται μέσα στον αέρα, και, τη στιγμή που τα πόδια των εγγίζουν το έδαφος, να ρίχνωνται τρελλά σε μια εντελώς διάφορη κατεύθυνσι.
Μια ολόκληρη αγέλη από πενήντα ή περισσότερα ζώα μπορεί να παρατηρηθή κατά καιρούς να τρέχουν γύρω σε κύκλους, να παίζουν το πήδημα του βατράχου, να δίνουν ελαφρά χτυπήματα πίσω ή να παίρνουν τούμπες ωσάν να διαφημίζουν την ελευθερία τους. Στο ελάχιστο σήμα κίνδυνου, εξαφανίζονται μέσα σ’ ένα σύννεφο σκόνης. Προφανώς δεν έχουν καθόλου συναίσθησι των κινδύνων που είναι συναφείς στα υψηλά μέρη των παιχνιδιών τους. Συχνά τραυματίζονται ή φονεύονται από πτώσεις, πάρα τη δημοφιλή ιδέα ότι ποτέ δεν παραπατούν.
Με ενδιαφέρον μαθαίνομε ότι αυτά τα ζώα φαίνεται να παρακολουθούν μια σκέψι μόνον. Οι βικούνιες επιστρέφουν επανειλημμένως στο ίδιο σημείον κατακλίσεως, ακόμη και όταν μερικά άτομα από την αγέλη τους φονευθούν κατά τη νύχτα. Έτσι εκείνο που έχει να κάμη ο κυνηγός όταν εντοπίζη μια θέση φωληάς, είναι να περιμένη. Είναι βέβαιος για το θήραμα του. Η βικούνια δεν πηδά, δεν σπρώχνει, ούτε περνά από οποιονδήποτε φράχτη, οσοδήποτε λεπτός κι’ αν είναι. Θα μπορούσαν να υπάρχουν μόνον δύο φραγμοί από λεπτό σπάγγο που χρησιμοποιούνται από Ινδιάνους για να οδηγηθούν τα ζώα προς το στενό σαν λαιμό άκρον όπου μπορούν να φονεύουνται μόλις εμφανισθούν. Δεν προσπαθούν να σπάσουν τον φραγμό του λεπτού σπάγγου!
Η πολύτιμη γούνα των έκαμε τις βικούνιες ειδικό στόχο για τους κυνηγούς. Ένα δέρμα της βικούνιας είναι τόσο ωραίο και ελαφρό, ώστε ένα φόρεμα έξη τετραγωνικών ποδών μπορεί να διπλωθή και να συμπιεσθή μέσα σ’ ένα δέμα διαστάσεων εννέα επί δεκατέσσερες ίντσες, και πάχους όχι περισσότερο από 4 ίντσες—ένα δέμα που ζυγίζει λιγώτερο από τέσσερα πάουντς. Τελικά η Περουβιανή και Βολιβιανή κυβέρνησις χρειάσθηκε να ψηφίσουν αυστηρούς νόμους προς το σκοπό να κάμψουν την αχαλίνωτη σφαγή αυτών των ζώων που αγαπούν την ελευθερία.
Άλλοι Ατρόμητοι Ορεσίβιοι
Η σκηνή μετατοπίζεται προς τα Όρη της Βορειοδυτικής Αμερικής. Εδώ είναι η κατοικία του κιτρινόφθαλμου ορεινού τράγου—στην πραγματικότητα της αντιλόπης. Το λευκό του γένειο, που κυματίζει γαλήνια στον άνεμο, υπενθυμίζει στους παρατηρητάς ένα γηραλέο καθηγητή. Εν τούτοις, κανένας καθηγητής δεν θα μπορούσε ν’ ακολουθήση αυτό το ζώο που έχει τα ασφαλέστερα πόδια. Ντυμένο με ζεστά εσώρρουχα από μαλλί πάχους τριών έως τεσσάρων ιντσών, ζη μια σκληρή και τραχειά ζωή επάνω από την οριακή γραμμή βλαστήσεως. Η γούνα του είναι μακρυά και πυκνή, επίσης από καθαρό μαλλί. Αλλά οι φυσιοδίφες δεν είναι εντελώς βέβαιοι πώς, ακόμη και με τέτοιον εξοπλισμό, το ζώο αυτό κατορθώνει να επιζή στις Αρκτικές συνθήκες των Βορείων Βραχωδών Ορέων. Κατά καιρούς αυτό το ζώο απορρίπτει το μαλλί του τόσο άφθονα ώστε οι Ινδιάνοι μπορούν να συλλέξουν πολλά μπούσελ σε μια περιοχή ολίγων τετραγωνικών υαρδών.
Η ασφάλεια των βημάτων αυτού του τράγου αποτελεί αληθινά φαινόμενον. Σπάνια θα προχωρήση αν δεν βεβαιωθή τι βρίσκεται μπροστά του. Εν τούτοις, αν ένα ψηλό μονοπάτι κοπή, δεν πανικοβάλλεται. Δυνατόν να οπισθοχώρηση εωσότου μπορέση να στρέψη με ασφάλεια, ή δυνατόν να ορθωθή στα οπίσθια πόδια, ενώ είναι αποκάτω κατακόρυφο κενόν χιλιάδων ποδών, να συνωθήται σκληρά έναντι του κρημνού, να στρέφη εσωτερικώς και γύρω, πέφτοντας πάλιν επάνω στα τέσσερα τόσο εύκολα όσο θα βημάτιζε ένας επάνω στην άκρη τον πεζοδρομίου. Αλλ’ αυτό δεν είναι όλο του το θέλημα. Μπορεί να εκλέξη αντ’ αυτού να περιφρονήση το χαίνον χάσμα από κάτω, απλώς φθάνοντας επάνω ώστε ν’ αρπάξη ένα μικρό βραχώδες χείλος και να ωθήση τον εαυτό του σε ακόμη υψηλότερο επίπεδο.
Σαν τη λάμα, αυτοί οι ορεινοί τράγοι έχουν τον δικό τους μηχανισμό ποδιών. Το πέλμα κάθε δακτύλου ποδιού είναι κοίλον και ενεργεί σαν βεντούζα. Οι σχισμές μεταξύ των δύο δακτύλων ανοίγουν προς τα εμπρός ούτως ώστε όταν το ζώο κατέρχεται μια λεία βραχώδη πλαγιά, το βάρος του απλώνει τα δάχτυλα ευρύτερα για να γίνη στερεώτερο το πιάσιμο. Αυτά τα ζώα είναι πολύ περίεργα για τους ανθρώπους, οι οποίοι μια φόρα κάθε τόσο χώνονται περίεργα μέσα στην ορεινή τους κατοικία.
Έπειτα είναι ο μεγαλόκερως (κριός των βραχωδών Ορέων) που επίσης γεννιέται μέσα σ’ έναν κόσμο υψουμένων στον αέρα κορυφών. Αυτό το ζώο είναι πραγματικά ένα πρόβατο, αλλά πρόβατο χωρίς το εκ παραδόσεως μαλλί. Και αυτός επίσης είναι ευκίνητος και σβέλτος στα πόδια. Ένας γέρος κριός στη Σιέρρα Ντιάμπλο του Δυτικού Τέξας είχε παρατηρηθή να κατεβαίνη ένα σχεδόν κατακόρυφο κρημνό πενήντα ποδών. Ένας άλλος έκαμε ένα πήδημα που έφθανε μήκος σχεδόν δεκαεπτά ποδών. Οι μεγαλόκεροι περιπλανώνται ως επί το πλείστον σε αγέλες. Οι μητέρες παρατηρούν ανήσυχα, ενώ οι αμνοί ευθυμούν παίζοντας το κορδόνι, ακολουθώντας τον αρχηγό, πηδώντας τον βράχο, τρέχοντας γύρω στις κορυφές και εντρυφώντας σε μικρούς αγώνες κερατίσματος κεφαλής.
Ένας άλλος γείτονας σ’ αυτή την περιοχή των βορείων βουνών είναι ο ορεινός κάστωρ. Αυτό το όνομα είναι πράγματι εσφαλμένο όνομα, διότι αυτός δεν είναι αληθινός κάστωρ. Δεν έχει ουρά, και δεν έχει φήμη του πραγματικού κάστορος για φιλοπονία. Η σηραγγώδης στέγη του είναι συχνά τόσο λεπτή ώστε καταρρέει. Αν τα συντρίμματα τον εμποδίζουν, αμέσως την αδειάζει με το να σπρώχνη έξω. Όλον τον χειμώνα τον βλέπουν ν’ ακολουθή τη καθημερινή του ρουτίνα, διότι δεν είναι ζώο που παραδίδεται στη χειμερία νάρκη.
Τελικά, ας κοιτάξωμε τον ύρακα στην περιοχή του κανονικού του σπιτιού, στο όρος Κένυα της Αφρικανικής αλπικής ζώνης. Χωρίς ουρά, περίπου στο μέγεθος ενός κουνελιού, λέγουν ότι αυτό το περίεργο ζώο είναι συγγενής του ελέφαντος και του ρινόκερου. Η κόπρος του είναι μοναδική, διότι περιέχει το υράκιον, που χρησιμοποιείται στα λεπτά αρώματα. Λιγώτερο παράξενος και λιγώτερο ευκίνητος από μερικούς από ορεσίβιους γείτονάς του, ο ύρακας ζη σε τρύπες με θερμοκρασία μόλις ανώτερη της θερμοκρασίας του πάγου. Είναι εφωδιασμένος με ένα σακκάκι από καστανή γούνα πάχους δύο ιντσών. Οι εξάδελφοί του ζουν σε χαμηλά άδενδρα λιβάδια όπου το κλίμα είναι θερμότερο, και έτσι τα ενδύματά τους είναι πάχους μόνον μισής ίντσας.
Οπουδήποτε λοιπόν υπάρχουν ύψη ολόγυρα στη γη, υπάρχουν ενδιαφέροντα ζώα που κατοικούν σ’ εκείνα τα βουνά. Το απρόσιτον γι’ αυτά τα πλάσματα σημαίνει κυρίως ασφάλεια από ανθρωπίνους άρπαγες. Υπάρχουν μεγάλα ζώα και μικρά. Περιλαμβάνουν μεγάλη ποικιλία: τον ισχυρό γορίλλα, την κωμικά ελεύθερη βικούνια, τον επιβλητικό ορεινό τράγο, την απαθή φορτηγό λάμα και τον βιαστικό ορεινό κάστορα. Αν ποτέ δήτε ένα από αυτά σ’ ένα ζωολογικό κήπο, φέρτε στη διάνοιά σας τον καθαρό, ανάλαφρο κόσμο των κορυφών και χασμάτων που αυτά έχουν για κατοικία τους.